ne nie ustawały, z tej więc przyczyny zmuszeni byli wstrzymać zwyczajny bieg nauk i rozjechać się w części do Warszawy, naówczas stolicy Księztwa Warszawskiego, w części do Sejn, gdzie była szkoła departamentowa, a w części ostatniej do Szczuczyna, gdzie utworzoną została szkoła wydziałowa. Prowadząc dalej wiadomość o szkole łomżyńskiej, prze. chodzimy obecnie do epoki cywilnéj. Od roku 1807, od końca miesiąca maja, Łomża, miasto w te czasy departamentowe, znowu nie miała innéj szkoły, prócz elementarnej czyli parafialnej. Z téj przyczyny młodzież z przy. ległych okolic, jużto w Szczuczynie, już w Sejnach z nie małym kosztem szukać była zniewoloną wyższych nauk. Dopiero za staraniem Lasockiego, prefekta departamentu, r. 1811, w Łomży szkoła podwydziałowa utworzoną została. Składała się ona z trzech klass, tojest elementarnéj, pierwszej i drugiej, a rektorem jéj najpierwszym był ks. Filipkowski, ze zgromadzenia KK. Pijarów, przez dyrekcyą edukacyjną dnia 19 grudnia 1812 r. nominowany. Lecz gdy i ten w wieku sędziwym, mając już stargane siły za urząd podziękował, rzeczona Komissya edukacyjna, przeznaczyła w jego miejsce ks. Gosiewskiego, naówczas professora seminaryum pultuskiego. Nowy ten rektor, dnia 13 marca 1813 roku, w obec zgromadzenia nauczycielskiego, wtedy ks. Kiełczewskiego, Jana Kowalskiego i Mierzejewskiego, zainstalowanym został, przez ks. Choromańskiego, w owe czasy kanonika katedry płockiej. W szkole dopiero rzeczonej podwydziałowej, w godzinach 52 na tydzień wykładano: 1) naukę religii i obyczajów, 2) język polski, 3) język łaciński, 4) język miemiecki, 5) język francuzki, 6) arytmetykę, 7) jeometryą, 8) fizykę, 9) jeografią, 10) historyą powszechną, 11) historyą polską, 12) historyą naturalną, 13) technologią, 14) kalligrafią, 15) deklamacye. Rozkład nauk każdodziennie był na godziny, od 8 do 11 rano a po obiedzie od 2 do 4, we środy zaś i soboty po południu czas wolny. Tak uorganizowana szkoła podwydziałowa utrzymywała się do r. 1817, w którym przeniesioną została do Sejn; lecz znowu w roku 1818, b. Komiss ya oświecenia utworzyła szkołę wojewódzką, która po r. 1833, zmienioną była na gimnazyum a wreszcie na szkołę filologiczną o 5 klassach podług ustaw dziś obowiązujących i tak się dotąd utrzymuje. WIADOMOŚCI Z NAUK. CHEMIA. Rozszerzenie zastosowań metody acydymetrycznej przez W piśmie Annalen der Chemie und Pharmacie, von Liebig, Woe hler und Kopp, za miesiąc luty r. b., znajdujemy artykuł chemiczny, tyczący się rozwoju i zastosowań metody acydymetrycznéj, t. j. dochodzenia chemicznego, za pomocą którego wykrywa się ilości kwasów za pomocą płynów mianowanych, bez użycia wagi, pp. Langera i Wawnikiewicza, byłych uczniów gimnazyum realnego warszawskiego, a obecnie stypendystów Okręgu naukowego. Autorowie téj pracy przed trzema laty wysłani za granicę, kształcili się początkowo w Hejdelbergu pod znakomitym Bunsenem, a obecnie przebywają w Goetyndze u Woehlera. Artykuł ten traktując rzecz nową w nauce, może obudzać interes dla ludzi fachowych; z drugiej zaś strony jako praca młodych rodaków, sposobiących się do zawodu nauczycielskiego, tém więcej ogół obchodzi; z tego więc głównie względu redakcya Biblioteki w tłumaczeniu pracę tę zamieszcza. Zachęceni przez professora Bunsena, podajemy tu wiadomość o wskazanej przez niego metodzie, którą wyprobować mieliśmy sposobność. Metoda ta polega na zastosowaniu płynów mianowanych (titrirte), zwykle używanych do oznaczania wolnych kwasów lub alkaliów, dó wynalezienia ilości jakichkolwiekbądź kwasów, połączonych z zásadami; z takiemi wszakże, które za pomocą alkaliów gryzących lub wolnych, w stanie zupełnie czystym, i zupełnie mogą być wydzielone, nie może zaś być zastosowaną w takich razach, gdy opadające zasady część alkali zatrzymują. W tym celu do soli, której zasób kwasu zbadać chcemy, dodaje się w nadmiarze mianowanego roztworu alkalicznego, ażeby jéj zasadę strącić zupełnie, a następnie sposobem alkalimetrycznym oznacza się w cieczy od osadu odfiltrowanej ilości alkali, a tym sposobem znajdziemy ilość kwasu, jaka z zasadą dochodzonej soli połączoną była. Do naszych doświadczeń używaliśmy trzech cieczy, mianowicie: potażu gryzącego, węglanu sody i kwasu solnego. Jeżeli w stosunku dowolnej jednostki oznacza k równoważnik potażu bezwodnego, będą one zawierać w jednostce objętości pierwszej cieczy mianowanej, ilość wagową a k potażu bezwodnego, drugiéj trzeciéj an węglanu sody, " " " a c bezw. kwasu solnego. Jeżeli dalej użyta waga analizowanej soli wynosi p, a t wyraża objętość roztworu mianowanego, potrzebną do zobojętnienia w wadze p znajdującego się kwasu, to waga jego wynosić będzie a a t. W tym wyrazie jest tylko t do oznaczenia, co następującym sposobem wykonać można: Rozpuszcza się odważoną ilość soli p w wodzie, wkrapla dopóty mianowany roztwór alkaliczny, aż się okaże silna reakcya alkaliczna; spłukuje ciecz wraz z osadem do naczynia podzielonego, a wymieszawszy jak najstaranniéj, odmierza z całkowitej ilości cieczy, której objętość v1 wynosi, objętość v, którą przez filtr poprzednio nie zwilżony do innego mniejszego naczynia podzielonego filtruje. Odfiltrowana ciecz objętości v, teraz jak zwykle, na zasób wolnego alkali się wyprobuje. Jeżeli objętość zużytej cieczy alkalicznej mianowanej wynosi to, a zużytej kwaśnej cieczy mianowéj t1, to znajdziemy, że t = t。 — —1t1; a ztąd zasób kwasu s w odważonej probie p w procento V tach z następującego równania: W tej metodzie przypuszcza się, że ciecze, z któremi mianowa. nia (Titrirungen) wykonywamy, przed i po mieszaniu tęż samą objętość zachowują, co ściśle biorąc, nie ma miejsca; wszakże używają się one w takich rozcieńczeniach, jak zwykle przy strącaniach, że błąd pozostaje w granicach innych zresztą małych błędów obserwacyi, nie odłącznych tak od metody mianowanej (Titrirmethode), jak od każdéj innéj metody analitycznej. Do poniższych dochodzeń używaliśmy cały szereg azotanów i siarczanów, które z największą starannością zostały wyrobione i wszędzie, jako jednostka objętości cieczy mianowanych, był 1 centimetr kubiczny, jak również przyjęto k = 47,2, n=53,0 a c=36,5; zaś a=0,001 grm. Jeżeli p wyraża grammy, to wzór 1szy będzie następujący: 1. Azotan baryty. Mocno wysuszona przez wielokrotną krystalizacyą oczyszczona sól, była zimnym roztworem węglanu sody wymianowana (titrirt): IIgie dochodzenie: 54 4,353 37,6 s przez mianowanie znalezione. I dochodzenie. " Ze składu soli obliczono. II 2. Azotan stroncyanny. Strącenie wykonano na zimno miano wanym roztworem sody. Dochodzenia okazały: 3. Azotan cynkowy. Ponieważ ta sól z ściśle stałym zasobem wody nie może być otrzymaną, rozpuszczono pewną nie odważoną jej ilość w wodzie, roztwór podzielono na dwie równe części: w jednej z nich zasób tlenku cynku oznaczono, a z drugą wykonano mianowanie węglanem sody we wrzeniu. Pierwsze oznaczenie wykazało 0,5312 tlenku cynku, co odpowiada 1,240 grm bezwodnego azotanu cynkowego: 4. Azotan miedziowy (tlenniku miedzi). Ponieważ ta sól ze stałym zasobem wody otrzymaną być nie może, postąpiono jak poprzednio: l'grm tejże pozostawił po wypaleniu 0,2964 tlenniku miedzi, który 40,32 pct kwasu azotnego w soli odpowiada. Ciecz wymianowano potażem gryzącym i przed domianowaniem (Zurücktitriren) kwasem solnym; długo gotowano. Dochodzenie wykazało: 5. Azotan ołowiowy (tlenku ołowiu). Sól została na zimno mia |