hæc sit deputatio cognitionis indulta. rursus acquirens. Ita neque Virtus (a) in humilitatem, A ipse cognovit, scilicet, ut conformis Deo fiat, quia sese licet cohibens, defecit ex sese, cum quod erat est et humilitas cohibita in sese Virtute suscepta, cum quod non erat esse cœpit, profectum ejus quæ a se non defecerat Virtutis accepit. Et hæc quidem evangelici sacramenti, et humanæ spei veritas est, humanam naturam corruptibilemque carnem per hujus gloriæ demutationem in æternam transformatam esse substantiam. 8. Dei notitia indignus homo. Deputari quid. Vanum est quidquid transitorium. Homo quatenus Deum cognoscat, aut ad quid deputetur.· Sed hujus tamquam difficillimi facti admirationem, et maximæ ac pulcherrimæ spei donum, etiam præsenti psalmo propheticus sermo testatur, dicens ad id quod dixerat: Subjiciens populum meum sub me; Domine, quid B est homo, quia innotuisti ei; aut filius hominis, quod deputas eum? Homo vanitati similis factus est : dies ejus sicut umbra prætereunt. Non differenter in octavo quoque psalmo proclamat Spiritus sanctus : Quid est homo, quod memor es ejus, aut filius hominis, quoniam visitas eum? Confessio ista pulcherrima est, ut indignum se homo tanto munere ipse testetur. Et cum se indignum confitetur, gratiam ejus qui sibi hæc largiatur extollit. Quod enim meritum hominis est, ut ei se cognoscibilem Deus præstet, ut incognoscibilis natura cognitioni nostræ sese ipsa submittat? Aut quæ dignitas est filii hominis, ut deputetur? Deputatur autem, quidquid de eo in quo est in aliud destinatur. Rei naturam verborum virtus eloquitur. Homo vanitati simi- C lis effectus, et cujus dies tamquam umbra prætereunt, per indultam cognitionem Dei deputatur. Vanitas sæculum est, cujus babitus et forma tolletur. Deo enim inane est, quidquid quamvis exstet, tamen non ita subsistit ut maneat: et umbra quæcumque, etiamsi sit, tamen non est; quia cum fit, abeunte eo per quem efficiebatur (b) eximitur. Homo itaque non umbra, sed umbræ similis; neque vanitas, sed similis vanitati per intercessionem mortis effectus; per indultam vero sibi cognitionem Dei deputatur. Et in quid deputetur, cognitio indulta testatur. Si enim cognitus fieri 614 Deus homini, nisi assumpto homine, non potuit; quia incognoscibilem cognoscere, nisi per naturam nostram, natura nostra non potuit; et per hanc cognitionem homo (c) qui deputatur, necesse est ut in id deputetur, in quo Deum evadit æterna, incorruptibilis, gloriosa ; quæ quidem non humanæ sunt, sed divinæ proprietates. (a) Ms. Mic. in humilitate. (b) Sic prima edit. Par. cum ms. At postrema cum Bad., Er. et Lips. exinanitur. Verbum eximitur cum eadem vi denuo recurret n. 15. (c) Legendum videtur, homo quid deputatur; ac deinde, necesse est ut in id deputetur, in quod, non in quo, hoc est, cujus rei causa Deum cognovit. (d) Hic obtinebat exardescit. At Hilarium legere solere exardescet, constat ex tracl. ps. LXIV, n. 8 et 9. (e) Sic ms. Mic. in quo paulo ante nullos, pro non llos. At apud Par. memorat: in aliis autem editis, 9. Inimici fortissimi dæmones. Montes üdem. - Et quia ex persona ejus hominis, quem Dominus assumpsit, hæc omnis oratio est; scit cum quanta se dignitate Deus legibus mortis absolvat, et iniquorum manibus per gloriam resurrectionis abripiat, dicens: Domine, inclina cœlos tuos, et descende ; tange montes, et fumigabunt; corusca coruscationes, et dissipabis eos; emilte sagittas tuas, et conturbabis eos. Emittes manum tuam de alto. Simile his dictis psalmo cujus superius meminimus continetur: Et inclinavit cœlum, et descendit (Ps. XVII, 10), et carbones succensi sunt ab eo, et ignis a facie ejus (d) exardescet, et adscendit fumus în ira ejus (Ibid., 9). Misit sagittas, et dissipavit eos; et fulgura multiplicavit, e! conturbavit eos (Ibid., 15). Misit e summo, el accepit me, et assumpsit me de multitudine aquarum. Eripuit me de inimicis meis fortissimis (Ibid., 17, 18). In eo autem quod fortissimos dixit, possumus intelligere quos dixerit; nempe de quibus Apostolus ait: Non est nobis pugna adversus carnem et sanguinem, sed adversus mundipotentes, adversus 'spiritales nequitias in cœlestibus (Ephes. vi, 12): satana ipso se in cor Judæ, ut Dominum traderet, inserente (Luc. xxп, 5). Sed et in hoc psalmo hoc contuendum est: Corusca coruscationes, et dissipabis eos; emitte sagittas tuas, el conturbabis eos. Non illos superius, de quibus ita (e) memoraret, ostendit: quod necesse est ad montes hos referri, qui ad solum Dei tactum fumabunt. Et ne de terrenis istis montibus dictum existimemus, psalmo alio admonemur, cum dicitur, (f) Ut quid suscepistis montes coagulatos? et quantum intelligi conceditur, montes interdum etiam diabolicas potestates, ut nunc in hoc loco, significari arbitramur : qui constitutiones divinæ legis transgressi, tamquam ex lactis sinceritate, vitiosa coaguli corruptione coagulaverint. Et hos esse potentissimos inimicos suos psalmus anterior](xvi) locutus est. D 10. Descensus Dei, et inclinatio cœli quid.—Descendit ergo Dominus inclinato cœlo suo, non corporali motu, ut declinatum descendente eo cœlum sit: sed per corporalem significationem spiritalis sensus instruitur, ut 615 cum Deo somnus, vigiliæ, memoria, oblivio, discessus et accessus adscribitur; quia (g) secundum meritorum nostrorum differentiam, unicuique nostrum aut dormiens aut vigilans, aut immemor aut recordans, aut desit aut adsit. Atque ita inclina memorarat. Vult Hilarius psalmographum superioribus dictis non ostendisse ad quos referret pronomen cos, ubi subjicit dissipabis eos, conturbabis eos, nisi ad montes referatur. () Ita ms. quomodo et in psal. LXVII, n. 16, ex mss. restitutum est. At excusi, ut quid suscipitis. Montium nomine dæmones intelligendos esse jam ostensum est in psal. LXIV, n. 8. (g) Quod hic, secundum meritorum nostrorum disserentiam, etc., hoc in ps. cxx, n. 9: Secundum uniuscujusque mores ac studium unicuique Deus adjacet : et paulo ante, Secundum fidem nostram aut vigilantem aut dormientem, Dei auxilium nobiscum aut vigilabit aut dormiel. tum descendente eo cœlum est: quia (a) cum de- A eorum (Ps. LXIII, 8): parvulorum, ut 616 Apostolus scendente eo ad assumendum hominem famulatus coelestis adstiterit, Cum Maria evangelizatur, cum pastores æthereum cœtum et sonum vident atque audiunt, cum post tentationem diaboli Angeli ministrant, cum ipse totus (b) in forma licet servi, tamen in paternæ majestatis virtute se gessit. Sic inclinatur cœlum, cum ad terras cœlestium Virtus (scil. Dei Filius) honorque deducitur. { ait, malitia, non sensu (1 Cor. xiv, 20). Horum igitur, id est, fidelium ad innocentiam renatorum verba, tamquam sagittæ emissæ ; illos fumantes montes con turbabunt: cum regni cœlestis beatitudo et æternitas prædicetur, cum honor sæculi contemnatur, et Christi gloria speretur cum luxus et ebrietas relinquatur, et corpus jejuniis purgetur; cum avaritia vincatur, et largitio exerceatur; cum Virgines corpus suum oderint; cum Viduæ fuisse virgines ma luissent; cum confessores vitam suam detestentur : cum mori martyribus sit optabile. Et hoc totum sagittæ istæ, id est, doctrinæ et adhortationum verba præstiterint, quæ emissæ eos qui his adversabantur conturbant: cum cessante regno eorum, Christi 11. Diaboli potestas qui confracta, etsi maxima. Fumat, nondum totus uritur. In eo autem quod tacti montes fumigant potius quam uruntur, (c) cum tamen id indicet quod fumetur; deinde cum coruscantibus coruscationibus dissipantur potius quam illucescunt; tum quod emissis sagittis conturbantur magis quam configuntur non sine maxima ratione spiritalis in- B regni exspectatio prædicatur. telligentiæ ita dicitur. Et quidem jam et alius psalmus his paria significat, cum ait: Præparans montes in virtute tua, accinclus potentia (Psal. LXIV, 7).Adventu enim Domini confracta et obtrita diaboli potestas est, cum fidei sanctorum hominum subjectus est non quod non adhuc potentiæ suæ maximas habeat vires, sed per id quod utcumque subjectus est, præsentis subjectionis conditione ultioni et pœnæ legitimæ præparatur ut nunc per hanc eamdem subjectionem virtute Dei tactus fumet, licet nondum totus uratur: sed per id quod interim fumare potuit, et uri posse noscendus est. Uritur non ille tantum, sed et omnes ejus. Non uni tantum præparatus hic ignis est, Domino dicente: Abite in ignem æternum, quem præparavit Pater meus diabolo et ange- C lis ejus (Matth. xxv, 41). Hi ergo montes tacti a Domino fumabunt. 14. Manus Dei Christus.-Sed et ex alto manus Domini emittitur. Manum autem Dei Dominum nostrum Jesum Christum significari in Spiritu, non obscura doctrina est. Per eum enim facta sunt omnia. E scriptum legimus, Manus enim, inquit, mea auxiliabitur ei (Ps. LXXXVII, 22): quia per filium Dei homo assumptus, laqueis mortis et judicio iniquæ damnationis per gloriam resurrectionis eripitur. 12. Dei doctrina dispergitur. - Dissipabuntur etiam (d) per coruscatas coruscationes: lumen scilicet eorum de quibus dictum est: Vos estis lumen mundi (Matth. v, 14), non ferentes. Domini namque adventus, tamquam fulgur ab oriente usque in occidentem apparens intelligetur (Matth. xxiv, 27). Sed interim coruscationes multæ sunt, id est, apostolicæ prædicationes, et splendor doctrinæ Dei, quæ condensam illam et conspiratam dæmonum virtutem coruscationis luce (e) dispergit. 15. Fidelium doctrina a regno suo deturbatur. Sagittæ etiam emissæ conturbabunt eos. Meminit 15. Aquæ, populi perituri. — Sequitur enim : Eripe me de aquis multis. Aquas populos dici, usitata cognitio est (ut etiam per Esaiam dicentem (vII, 7) docemur, Propter hoc ecce Dominus inducet super vos aquam fluvii validam et multam, et regem Assyriorum), quorum virtus atque vita in abolendum finem exemplo aquæ transfluentis elabitur. Ut hic idem Propheta ait Perierunt sicut aqua præterfluens (Psal. LVII, 8): quia natura earum, cessante incremento maris in quod feruntur, eximitur. (f) Et de manu iniqua filiorum alienorum. Dei enim esse destiterant, de quibus dictum est, Filii alieni inveteravernnt (Ps. xvii, 46) : et quibus dictum est, Vos e diabolo patre estis (Joan. viii, 44). 16. Dextera eorum qui iniqua. Sed non solum filii alieni sunt, Dominum suum non recipiendo, sed etiam id quod sequitur, VERS. 8: Quorum os locutum est vanitatem. Vanitas oris et (g) confessionis fuit illa, qua dictum est: Nos non habemus regem, nisi Cæsarem (Joan., xix, 15). Regem enim sæculi, id est vanitatis, populus in regnum æternum electus elegit. eadem quoque prophetia et loco alio harum sagitta- D El dextera eorum dextera iniquitatis. Iniqua dextera rum: Sagittæ, inquit, parvulorum facta sunt plagæ (a) Particula cum hic non conjunctionis, ut in vulgatis exprimebatur, sed præpositionis habet rationem, quasi una cum Christo descendente, secus vero deinceps. (b) Quia nimirum ita latebat forma Dei, ut oculis carnalibus non appareret nisi forma servi. Hinc intelligere est quomodo pluribus in locis Christus gloria donatus, salva carnis substantia, prædicetur totus in forma Dei. (c) Postrema editio Par. prætulit, quod apud Bad., Er. et Lips.: cum tamen id quod fumat uratur, deinde, etc. Nobis magis probatur lectio ms. hoc est, cum fumus ustionis index sit. Quia autem ignis cum paratur, etiam fumat ante quam ardeat; hac similitudine est, cum palmis cædit, cum virgis laniat, cum cala putat Hilarius demonstrari inchoatam dæmonum pœnam, qua interim legitima eorum ultio præparatur. Fumus enim interim arsuri aliquando ignis præparatur, inquit in ps. LXIV, n. 9. (d) In ms. coruscala coruscatione: quod ad Christum referri queat, hac nimirum intelligentia: Qui modo lumen apostolorum non ferunt, quanto magis tunc Christi, cum apparebit sicut fulgur? (e) In vulgatis, disperget. Præferimus cum ms. dispergit, quia sermo est de eo quod nunc fit, donec succedat Christi coruscatio. (f) Cum videlicet ad solam sui abolitionem usque ad maria deferantur, ut habet tract. ps. LVII, n. 4. (9) Ita ms. In vulgatis autem, confusionis. mo collidit, cum coronam spineam coaptat, cum A clavo manus ac pedes figit, cum fel aceto admiscet, cum omnia iniquitatis opera consummat. 17. Canticum novum, gentibus ob novam Dei notitiam. - 19. Aliud ob indultam sanctis judicandi potestatem, Cantat et centesimus quadragesimus nonus psalmus canticum novum. Et cur sit hoc canticum novum, mox Propheta subjecit, dicens, Exaltabit mansuelos in salutem. Exsultabunt sancti in gloria, lætabuntur in cubilibus suis. Et exsultationes Dei in gutture eorum, et gladii bis acuti in manibus eorum, 618 ad faciendam vindictam in nationibus, increpationes in populis, ad alligandos reges eorum in manicis et compedibus, et nobiles eorum in vinculis ferreis; ut faciant in his judicium conscriptum, gloria hæc est omnibus sanctis ejus (Ps. CXLIX, 4 et seqq.). Hoc canticum novum est, Dei sanctos judicii æterni sumere potestatem. Sancti enim, secundum Apostolum, mundum judicabunt (I Cor. vi, 2). Hoc igitur novum cantatur a Post quæ potenter a Domino gesta atque perfecta, novo nobis gloriosa victoriæ erit cantico concinendum. Ait enim, VERS. 9: Deus 617 canticum novum cantabo tibi, psalterio decachordo psallam tibi. Et quod hoc novum canticum sit, contuendum est. Plures autem novum canticum cantantes psalmi reperiuntur. Nonagesimus enim et quintus psalmus ita cœpit Cantate Domino canticum novum, cantate Domino omnis terra et rursum, Annuntiate inter gentes gloriam ejus, in omni populo mirabilia ejus: et rursum, Commoveatur a facie ejus omnis terra, dicite in nationibus, Dominus regnabit. Hoc canticum no- B nobis, ultio in nationes, arguitio in populos, manicæ vum, quod omnis terra cantat, quod jam non intra Judææ (a) limbos atque fines cognitio ejus, qui omnia creavit, esse celebratur; quod jam inter gentes gloria Dei invisibilis nuntiatur, quod omnes patriæ gentium laudationem honoris debiti confitentur, quod in nationibus Deus regnaturus ostenditur. Novum hoc inter tot errores sæculi canticum est, et errantibus antea gentibus inopinatus hic hymnus est : per quem Deus invisibilis, incorporeus, æternus, et justi judicii judex, et beatæ æternitatis rex esse can tatur. 18. Alterum ob mirabilem Christi resurrectionem. C Est et nonagesimus septimus psalmus canticum novum cantans: Cantate Domino canticum novum, quia mirabilia fecit Dominus. Sed nescio an idcirco sit cantico novo cantandum, quia mirabilia Deus fecit. Olim (b) cœlum pulcherrimum atque immobile manet, olim in eo astra indefessis officiorum suorum cursibus perseverant, olim tempora alterno et inde. mutabili recursu temperantur, olim terra annuis fructibus dives est, olim homo maxime mirabile opus Dei nascitur et si nihil postea Deus mirabile cum hæc creavit adjecit, quæro quod novum canticum ob mirabilia facta cantandum sit. Et non diu nos psalmus patitur errare. Ob quæ enim mirabilia novum canticum cantaret, ostendit dicens: Liberavit eum dextera ejus et brachium sanctum ejus. Notum fecit Dominus salutare suum ante conspectum gentium (Psal. xcvii, 1 et 2). Hoc novum canticum est, hoc mirabile Dei est: quod liberavit eum dextera ejus, quod sibi ipsi D salutem virtus sua tribuit. Potestatem enim, inquit, habeo animam meam ponendi, et potestatem habeo animam meam resumendi (Joan. x, 18). Non externo eguit unigenitus Dei filius ad salvandum hominem, in quo nasci voluit, auxilio, et (f. sed) in gloria paternæ majestatis manens sua in se usus est potestate: per quam resurrectionis gloriam salutare suum notum gentibus fecit, cum in eo naturæ suæ carnem in æternæ salutis substantiam transformatam esse cognoscunt. (a) In ms. libros atque fines. et compedes regum, et nobilium vincula ferrea, et conscripti in eos judicii sententia. sorles. 20. Psalterium decachordum. Reges regni Dei conQuod etiam in hujus psalmi novo cantico simile cantatur: Deus cantionem novam cantabo tibi, in psalterio decachordo psallam tibi, qui das salutem regibus. In decachordo igitur psalterio, id est, vel quod decem chordarum illud psalterium sit, vel quod decem verborum organo atque gestis cantio nova ista cantatur vel quod homo ipse decem quibusdam chordis nanibus ac pedibus extentus, perfectus spiritalium operum suorum gestu motuque sic psallat, ut cantionem novam hanc cantet. VERS 10. Qui das salutem regibus: regibus quibus dictum est, Venite, benedicti Patris mei, possidete præparatum vobis regnum a constitutione mundi (Matth. xxv, 34 ); qui nobiles ligabunt, qui reges manicis et compedibus constringent, qui judicabunt, arguent, vindicabunt. 21. Christi liberatio, salus regum. - Et quomodo salus regibus detur, ostendit : Qui, inquit, liberas David servum tuum: eum nempe David, de quo lie idem liber ex persona Dei patris alio psalmo prophetat: Posui adjutorium super potentem, el exaltavi electum de plebe mea. Inveni David servum meum, oleo sancto meo unxi eum. Manus enim mea auxiliabitur ei. Ipse invocabit, Pater meus es tu, Deus meus, susceptor salutis meæ. Et ego primogenitum ponam eam, excelsum super omnes reges terræ. Et sedes ejus sicat sol in conspectu meo, et sicut luna perfecta in æternum et testis in cælo fidelis (Ps. LXXXVш, 20 et seqq.). El rursum in psalmo eodem ex persona ejus ad Patrem ; Sicut jurasti David in veritate tua, memor esto Doming opprobrii servi tui, quod continui in sinu meo multarım gentium. Quod exprobraverunt inimici tui Domine, quod exprobraverunt commutationem Christi tui (Ibid., 50 et seqq.). Opprobria multarum gentium in sinum suum David hic unus excepit. Ipse enim peccata nostra suscepit, et infirmitates nostras portavit; livore ejus nos sanali sumus (Esa. LIII, 5). Ita dum hic David libe (b) Hoc est, jam ab antiquis ac primis temporibus. ratur, et legi mortis eximitur, salus quoque regibus A stiterit, æternitatem tamen illis qui his recte utentur datur. Ipse est enim primogenitus ex mortuis (Coloss. 1, 18). Et ut in Adam omnes morimur, ita et in Christo omnes resurgemus. (I Cor. VIII, 22.) Liberatio ergo ejus, salus regum est. Regnabunt enim conformes gloriæ suæ, per assumptam ab eo naturæ nostræ (a) conjunctionem, rursum omnes in naturæ ejus communione mansuri. 619 22. Eripitur ergo hic David de gladio malignorum. Spiritum enim Jesus posuit cum voluit: nec exspectavit ut animam impressum vulnus emitteret. Jus animæ ejus manus irreligiosa non habuit. Ait enim, De gladio maligno erue me. Quamquam enim exanimis jam corporis latus miles transfoderit (Joan. XIX, 31), usus est ministerio sævitiæ cæterum potestas spiritus emittendi, causam violandæ in se animæ non B reliquit. impertiet: qui cohæredes nos Filii sui in ipso ante constitutionem sæculi elegit, qui erit Deus omnia in omnibus (b) ipsi gloria, laus, honor, virtus, imperium Patri in Filio, Filio in Patre et in Spiritu Sancto, et nunc et semper et in omnia sæcula sæculorum. Amen. PSALMUS CXLIV. Exaltabo te Deus meus et rex meus, et benedicam nomen tuum in sæculum et in sæculum sæculi. Per singulos 620 dies benedicam te, et laudabo nomen tuum in sæculum et in sæculum sæculi. Magnus Dominus, et laudabilis nimis, et magnitudinis ejus non est finis. Generatio et generatio laudabit opera tua, et potentiam tuam pronuntiabunt. Et magnificentiam majestatis tuæ, et sanctitatem tuam loquentur, et mirabilia tua narrabunt. Et virtutem terribilium tuorum dicent, et magnitudinem tuam narrabunt. Memoriam abundantiæ suavitalis tuæ eructabunt, et justitiam tuam (Infra, justitia tua exultabunt. Miserator et misericors Dominus, et (Infra abest et) patiens et multæ misericordiæ. Suavis Dominus universis, et miserationes ejus super omnia opera ejus. Confiteantur tibi Domine omnia opera tua, et sancti tui benedicant te (Infra, confiteantur tibi). Confiteantur tibi: gloriam regni tui dicent, et potentiam tuam loquentur: ut notam faciant filiis hominum potentiam tuam, et gloriam magnificentiæ regni tui. Regnum tuum regnum (Infra non repetitur regnum) omnium sæculorum et dominatio tua in omni generatione et progenie. Fidelis Dominus in verbis suis, et sanctus in omnibus (Infra additur operibus) suis. Suffulciet Dominus omnes qui corruunt (Infra, suffulcit, ruunt), et corrigit (Infra, erigit) omnes elisos. Oculi omnium in te sperant, et das (Infra, Domine et tu das) escam illorum in tempore opportuno. Aperis tu manum tuam, et imples omnem animam beneplacito. Justus Dominus in omnibus viis suis et sanctus in omnibus operibus suis. Prope est Dominus omnibus (Infra abest omnibus) invocantibus eum, omnibus invocantibus eum in veritate. Voluntatem timentium se facit (Infra, faciet ), et orationem eorum exaudiet, et salvos faciet eos. Custodiel Dominus omnes diligentes (Infra, custodit Deus diligentes) ipsum, et omnes peccatores disperdet. Laudationem Dei (Infra, Domini) loquetur os meum, et benedicat omnis caro no 23. Falsæ felicitatis opinio reprobatur. Consummat deinde cantionem novam novæ confessionis hymno, terrena judicia et sæcularium bonorum gaudia falsa condemnans, cum ait: Quorum os locutum est vanitatem, et dextera eorum dextera iniquitatis; VERS. 12-15: Quorum filii sicut novella plantatio stabilita in juventute sua. Filiæ eorum compositæ, circumornatæ quomodo similitudo templi. Et promptuaria eorum plena, eructuntia ex hoc in illud. Oves eorum fetosæ, abundantes in egressibus suis : boves eorum crassa. Non est ruina maceriæ, neque transitus, neque clamor in plateis eorum. Beatum dixerunt populum cui hæc sunt : beatus populus cujus Dominus Deus ejus. Et hæc sunt, quantum arbitror, hujus C sæculi bona communi universorum beata judicio, res sæculi loqui atque agere, rapere aut emere honores, sub pretio falso ditescere, gloriari in adultæ ætatis liberis, quorum efflorescentes anni novellæ exsultationis firmitate confidant, optare speciosi corporis filias, atque eas in modum templi damno inutili pecuniæ ingentis ornare, multiplicatis horrea fructibus rumpere, quæ congestas opes in promptuaria alia angusta his quæ in se conduntur eructent, geminatis quoque oves fetibus velle, quas egressas nullus feræ occursus imminuat, delectari boum suorum sagina, circumsepta etiam domorum firma præbere, ne transeundi per ea cuiquam sit potestas; non flere, non lugere, non gemere, sed prospero felicitatis suæ cursu nulla adversæ calamitatis mo- D men sanctum ejus in sæculum et in sæculum sæculi. lestia impediri. Beatum hunc populum cui hæc essent dixerunt sed Propheta scit falsam esse hujus beatitudinis opinionem. Quid enim hæc tot et tanta sæculi bona ad vitam, quæ morte intercipienda esset, acquirent? Et ideo qui populus beatus esset, ostendit dicens, Beatus populus cujus Dominus Deus ejus. Deus ille Dominus, qui cum superiora hæc terrena præ (a) Bad., Er. et Lips. conditionem: quod et prætulit postrema editio Par. Retinemus cum prima et ms. conjunctionem, id est, societatem ; sic enim habetur in psal. LXVII, n. 37 : Mirabilis ergo in sanclis Deus est, quos cum conformes gloriæ corporis sui fecerit, per se qui mediator est, etiam in unitatem paternæ TRACTATUS PSALMI. 1. Christus hoc psalmo nomine David laudatur. Absolutus est Psalmus, Dei tantum laudibus occupatus. Sed et titulus ipse solam contineri in psalmo prædicationem Dei edocet. Adjecto autem, secundum græcitatis consuetudinem, nunc quoque ut in cæteris aliis pronomine, ostendit illum David isto laudante majestatis assumet: dum et in eo per naturam Pater est, et ille rursum per societatem carnis in nobis est. (b) Singularis est hæc clausula per doxologiam totius Trinitatis, cum cæteri tractatus solius Filii benedictione claudi soleant. laudari. Et quis hic sit, quem psalmus hic laudet, A Patre laudari et cum ex substantiæ similitudine ac clamant omnium temporum omnes prophetiæ, ut hic proprietate naturæ alter in altero sit, et ambo unum sint, et qui vidit Patrem, videat et Filium, (subaud. meminisse debemus) non differre quis ex duobus laudari existimetur; cum utrumque sibi invicem et virtutis atque operum similitudo, et indifferentis naturæ ex 622 Patre Deo genita et Filio Deo nata divinitas unum eos esse testetur. - 4. In eos qui Dei providentiam aut animæ negant immortalitatem. Cœptus ergo ita psalmus est, VERS. 1 et 2: Exaltabo te Deus meus et rex meus, et benedicam nomen tuum in sæculum et in sæculum sæculi. Per singulos dies benedicam te, et laudabo nomen tuum in sæculum et in sæculum sæculi. Ratio et virtus prophetic magniloquentiæ per intentam audiendi B diligentiam noscenda est. Ait enim : Exaltabo te Deus meus et rex meus. Multi Deum per ea, quæ in operibus mundi ab eo instituti cognitioni nostræ sunt subjecta, magnificant : sed pauci sunt, qui regem sibi futurum velint credere, dum aut curam negant (a) humanorum operum Deo esse, aut ad consolandam eorum quæ impie egerunt conscientiam, præsumpta animæ et corporis abolitione, nolunt divinum in bonos et malos constitutum esse judicium. Sed propheta hinc prædicandi Dei sumit exordium, quod sibi rex sit. Sed et nunc quidem nomen ejus, qui sibi rex atque Deus sit, ob exspectationem regni benedicit, cum ait: Benedicam nomen tuum in sœculum. Sed quia scit se gratiam Deo atque regi suo, etiam tum cum in regno ejus maneat, debere; quia demutata caduci corporis sui infirmitate, depulsoque inimica mortis imperio, regi suo conformis et coxternus adsistat adjecit, et in sæculum sæculi, id est, in illo sæculo, quo, habitu sæculi hujus exempto, (b) jam ut sæculum sæculi, æternitatis successione renovabitur. 2. Dei ad admirationem instituimur.—Et quamquam hic ob æterni regni gloriam, qua sanctis conregnantibus ipse regnabit, laus Deo prophetæ confessione cantetur; tamen ita laudationis ipsius ratio et ordo dispositus est, ut ea, quæ de eo dicta sunt, ex sensu communis intelligentiæ prædicentur : ut in quantum humani sermonis consuetudo permittit, de immensa illa et incomprehensibili Dei natura, licet non ad perfectam cognitionis veritatem, tamen ad admirationem nos ingentis illius, quæ ejus est, virtutis in- D stituat. Possumus enim eum maxime quantum in nobis est admirari: cognosci autem a nobis quantus ipse est non potest. Verum cum 3. Patris aut Filii laus est mutua. In omni psalmo simplex Dei et absoluta laudatio est; meminisse debemus Patrem in Filio, et Filium in (a) Ita affectus videtur Tullius, ut hoc verum esse voluisset; cum de Stratone præmittens lib iv quæst. Acad. Ipse autem singulas mundi partes persequens, quidquid aut sit, aut fiat, naturalibus fieri aut factum esse docet ponderibus et motibus; exinde subjicit, Sic ille et Deum opere magno liberat, et me timore. Quis enim potest, cum existimet à Deo se curari, non et dies et noctes divinum numen horrere. Si hæc gentilis de 5. Benedictionis et laudis discrimen. Utrumque semper debemus Deo. Et in hoc quidem sæculo quisque benedicens Deum potest non semper in benedictionis officio permanere, dum (c) aut luctu impeditur, aut metu occupatur, aut ægritudine anxius detinetur; et aut torpescente animo, aut ingrato, in benedictionibus Dei mutus est. Sed perfectio prophetalis fidei ab istius modi infirmitatum demutationibus libera est, dicens, Per singulos dies benedicam te. Nullum va• cuum habet tempus, et dies ei nulla est otiosa, quin semper in benedictionum confessione versetur. Accidit autem frequenter, ut de quibus bene loqui possimus, laudare eos non possimus. Abstinere a malo, benedictione dignum est. Sed solum malum non admittere, non habet laudem, nisi mali abstinentiam etiam gloria boni operis consequatur. Et beneficium Dei providentia incertus, quid sentire debet christianus, cui certo constat opposita sententia ? (b) In vulgatis, jam in sæculum. Rectius in ms., jam ut sæculum. Sic in psal. cXVIII, n. 7: Ait enim sæculum sæculi, tamquam temporis tempus, quod succedente quadum vicissitudine hujus sæculi sæculum sil futurum. (c) In ms. aut loco impeditur. |