617 lege scriptum sciat, describe hæc in latitudine cordis A non secundum corporis voluptates, sed secundum tui (Prov. vii, 3, sec. LXX). Corde enim Dei prædicatio, non ore suscipitur. Et secundum evangelicam prædicationem, verbum Dei ex corde malus abripit (Matth. xIII, 19), quod ultra mel et favum in ore delectat. Ut enim per os in alimoniam corporis cibos sumimus, ita et per cor ad vivificandam animam escas doctrinæ cœlestis accipimus: quæ nisi amplificato el patente corde attractæ quodam modo fuerint, et (a) non adibunt. 6. Aspicit Deus ad vindicandum, ad terrendum, ad miserendum. Sequitur deinde, VERS. 132: Aspice in me, et miserere mei secundum judicium diligentium nomen tuum. Ad id quod dixerat, respice in me; mox addidit, et miserere. Scit enim Dominum etiam in ultionem impiorum pœnamque respicere. Respexit enim, ut scriptum est, super castra Ægyptiorum, et colligavit axes curruum corum (Exod. xiv, 24 et 25). Et rursum: Respexit Dominus super Sodomam et Gomorrham (Gen. xvi, 16). Respicit vero non solum ad pœnam, sed etiam ad terrorem, cum dicitur: Aspicies in terram, et facies eam tremere (Ps. cII, 32). Propheta ergo non solitarium hoc orat, ut in se Deus respiciat, sed cum miseratione respiciat : neque cum miseratione tantum, sed secundum judicium diligentium nomen ejus. Est 7. Aspectus hic innocentia promerendus. quidem ex bonitate Dei misericordia; sed promerenda est hæc a nobis studio innocentiæ : ut in nos eloquium Dei. Si nihil impedimenti usquam occurreret, si adversantes sibi non undique adessent; suis ipse viribus in ea quæ agere vellet confirmaretur. Sed ubi insidiæ sunt, ubi bellum est, opus est potioris auxilio, ne in se dominetur omnis injustitia. Non 9. Tentationum utilitas. Orandum ne vincant. ut a se absit, sed ne dominetur sui orat. Scit per tentationes ad gloriam perveniri. Meminit Abraham et peregrinationis injuria, et amittendæ uxoris metu; et per immolandi filii dolorem fuisse tentatum. Scit Job omni tentationum esse militia perfunctum. Recolit Joseph cum a fratribus venditur, cum a domini sui conjuge ad adulterium compellitur, cum carcere pœnæ reservatur, gloriam maximæ fidei per hæc injusB titiæ tentamenta meruisse. Dominationem injustitiæ propheta metuit: tentationem vero ejus non recusat. Dirigendos autem esse a Domino gressus suos secundum eloquia sua meminit ne iniquitas, (b) quæ tentatura sit, potestatem possit habere dominandi. respiciat, qualiter respexit in Abraham, qualiter in C Isaac, qualiter in Jacob, qualiter in Joseph, qualiter in Job, qualiter in Moysen. Scit enim ad hæc misericordiæ suæ opera Deum solere respicere, cum dicitur: Dominus de cœlo respexit in terram, ut audiret gemitum vinculatorum, et solveret filios interemptorum (Ps. CI, 20 et 21), et rursum: Respexit super filios pauperum, el non sprevit deprecationem eorum (Ibid. 18). Secundum ergo hoc judicium timentium Dominum orat ut Deus super se respiciat et misereatur : ut si jejunantem videt, si miserantem contuetur, si pium ac religiosum in omni opere conspicit, tunc secundum judicium eorum qui diligunt nomen suum ipse quoque Dei miseratione sit dignus. 389 8. Ad bene agendum homo suis viribus non suffi cil. Dehinc sequitur, VERS. 133: Gressus meos dirige D secundum eloquium tuum, ac ne dominetur mei omnis injustitia. Incedit quidem Propheta ex voluntate sua justitiæ gressibus: sed scit undique ubi injustitiæ dominationes imminere. Superius oraverat, ut in se Deus respiceret ac misereretur secundum eos qui diligunt nomen suun. Misericordiæ autem, quam orat, hunc fructum esse sentit, ut gressus sui dirigantur, non secundum sæculi vias, non secundum humanam gloriam, (1) Adhuc non apprehendit, cum Græco nev. (a) Apud Par. non juvabunt, quod a Lipsio perperam et absque auctoritate immissum fuerat. PATROL. IX. 10. Calumnia quid. Ægre cavetur. Hac impetiti sancti. Post quæ id consequitur, VERS. 134 : Redime me a calumniis hominum: ut custodiam præcepta tua. Humana tentatio gravis non est, Apostolo dicente: Tentatio autem (1) non apprehendat vos, nisi humana (I Cor. x, 13); sed calumnia gravis est. Calumnia autem ea est, vel cum bono operi facinoris mali nomen ascribitur, vel cum specie blandiente internæ malitiæ virus occulitur. Neque enim ejus directa malevolentiæ opus est, sed fallax, et subdolum, et sub specie bonæ voluntatis malitiæ operatione desæviens. Et difficile est cavere a talibus, qui sub nomine fratrum inimici sunt, sub nomine amicorum hostes sunt, sub filiorum specie parricidæ sunt, (2) sub specie unanimitatis (c), conjugum inevitabile malum sunt. Abel justum Cain scelestus per familiaritatem fratris occidit. Noe Deo probatum Cham filius ejus irrisit. Esau Jacob exsulem esse a paterna domo fecit. Validissimum præliatorem 390 diaboli Job sola uxor ejus tentavit inflectere. Hunc ipsum sanctum prophetam quæ calumniæ hominum fefellerunt? Quoties Sauli proditus est? Quotiens quibus in locis ageret nuntiatus est? Ubique ei calumniantium insidiæ adfuerunt. 11. Qui vitanda sit. — Novit hæc Dominus domestica calumniæ scandala gravissimum solere fidei excidium afferre, dicens: Quod si oculus tuus dexter scandalizat te, et si pes dexter, aut manus scandalizat te; erue et ubscide abs te (Matth. XVIII, 8). Non de membris corporum hæc locutus est, cum scandala nec pes nec manus possit afferre; sed de conjunctissimis nobis ac maxime necessariis membris, quia omnes unum corpus sumus in Christo, hæc jubet ne domesticis calumniis ac scandalis penes nos manentibus aliqua no bis (1) vitiorum labes (a) adhæreat. Ergo Propheta A tione temporis, et fidei jam immobilis (g) firmitatis, si ab his redemptus esset, custoditurum se præcepta Dei pollicetur : quia istæ domesticorum omnium calumniæ impedimentum fidei frequenter afferrent. -De dicti quoque sui temperatissimi modum. De præterito enim dixit: Quia non servaverunt legem tuam. Confessio quidem criminis semper in tempore est; quia oporteat peccati pœnitentiam non desinere : finis autem peccati anterioris (h) est temporis : quia vera peccati confessio est, sine intermissione temporis pœnitere; peccati vero pœnitentia est, ab eo quod pœnitendum intellexeris, destitisse. Atque ob id Propheta nec confiteri peccatum desinit, et peccatum ex præterito confitetur. 12. Qui videntis nos Dei lumen accipiamus. hinc sequitur, VERS. 135: Faciem tuam illumina super servum tuum, et doce me justificationes tuas. Vultus Domini quidem est super facientes mala, ut expugnet de terra memoriam eorum (Ps. xxxш, 17), sed sicut Deus respicit ad pœnam, respicit et ad misericordiam ; ita et vultum suum ad utrumque deflectit. Sed hanc faciem Domini ad illuminationem suam Propheta orat. Ex majestate enim et vultu (2) videntis (b) nos Dei lumen accipimus, et deflexus in nos misericordiæ suæ vultus ad gratiam spiritalis virtutis B Mandasti justitiam testimonia tua, et veritatem tuam ni irradiat. Vel certe cum judicii (c) die aderit, cum visibilis nobis in gloria (d) paternæ majestatis assistet; tunc nos faciei sux lumine illuminabit. Ut enim quædam metalla atque gemmæ naturæ suæ fulgorem in ea quæ sibi (3) proxima sunt refundunt, et æmulantem speciem (e) ex vicina sui specie præstant; et ut Moyses ex contemplatione gloriæ Dei lumen accepit, ita ut honorem gloriæ suæ contemplari populus non posset sic et Propheta servum se Dei confitens illuminari precatur, et conformis secundum Apostolum effici gloriæ Dei ( Phil. m, 21), et justificationes Dei doceri, ut a se non ex parte, neque per legis umbram, sed facie ad faciem, et spiritali contemplatione cer natur. 13. Pænitentia non debet desinere. Quid sit.-Dehinc C sequitur, VERS. 136: Exitus aquarum transierunt oculi mei: quia non custodierunt legem tuam. Conscius peccatorum veterum, ut historia ipsa docetur, licet toto corde se ad 391 Deum direxit; tamen quia et (f) peccati sui dolorem psalmo anteriore et ipse jam scripserit, tunc cum Nathan propheta arguente crimen suum recognovit et flevit: nunc quoque non desinit veræ pœnitentiæ lacrymis facti veteris crimen abluere, dicens, Exitus aquarum transierunt oculi mei : fontes scilicet lacrymarum suarum, fontes fluminum esse transgressos. Hæc enim pœnitentiæ vox est, lacrymis orare, lacrymis ingemiscere: et per hanc confidentiam dicere: Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis meis stratum meum rigabo (Psal. vi, 7). Hæc venia peccati est, fonte fletuum flere, et largo D lacrymarum imbre madefieri. Sed servavit cum ra (1) Interseritur, judicii die, deinde, adhæreret. (2) Dignantis nos Dei. (3) Proxima erunt, refundent, subinde, ex vicinia (a) Mss. et antiquarum edit. auctoritate removimus hinc, judicii die, quod apud Par. videtur superfluere. (b) Par. ex ms. Mic. dignantis nos Dei, dissidentibus aliis libris. (c) Editi, dies aderit. Concinnius mss. die aderit, scil. Christus. (d) Vaticanus codex, pater majestatis : non est audiendus. (e) Sic nostri mss. Editi vero, ex vicinia speciei suæ. LITTERA XVIII. 3-Zade. Justus es, Domine, (4) et rectum judicium tuum. mis (Hil. valde). Tabefecit me zelus domus tuæ (tabescere me fecit zelus tuus): quia obliti sunt verba tua inimici mei. Ignitum eloquium tuum vehementer : et servus tuus dilexit illud. Adolescentior sum ego et contemp. tus justificationes tuas non sum oblitus. Justitia tua justitia in æternum ( justitiæ tuæ in æternum), et lex tua veritas. Tribulatio et angustia invenerunt me: mandata autem tua meditatio mea est. Æquitas testimonia tua in æternum : intellectum da mihi et vivam (eorum, et vivificer). 1. Fides justum Deum, etiam cum punit, fatetur. — Indefessa et perseveranti fide necessarium est, ut immobilis in nobis et inconcussa confessio sit; ne vel aliqua 392 temporum injuria, aut persecutionum dolore commoti, devotionis studium relaxemus: sed si quando morbi vexabunt, passiones et cruciatus corporum desævient, damna defatigabant, luctus et orbitates affligent; semper utamur hac qua nunc Propheta usus est voce dicens, VERS. 137 et 138: Justus es, Domine, el rectum judicium tuum. Mandasti justitiam testimonia tua, et veritatem tuam valde. Meminerimus enim primum eum, qui universorum Dominus est, justum esse, et judicia ejus recta esse. Cur enim in suos iniquus sit? Cur in eos, quos ipse genuit, injustus sit? Bonitatis suæ immensitas non sinit istud de eo existimari. Genuit nos non ad injuriam, genuit non ad originis nostræ naturæ dolorem : si quid est quod patimur, ex judicio bonitatis suæ accidit. Vinci diabolum patientiæ nostræ virtutibus delectatur, et probari nos per luctus et dolores et damna desiderat: ut nihil in servos suos sæculi potestas sibi esse juris et damnationis intellispeciei sux. (4) Et justum. gat. Quæcumque jussit, justa et testata et vera sunt A Phinees (2) filius Eleazar filii Aaron sacerdotis sedavit cum augmento adjectionis; valde enim vera sunt. 2. Impatientia ærumnarum Deo contumeliosa. Zeli causa. Jejunii dies. - Et quia rarum est horum observantein esse; et (etiam) difficile est inconcussam fidem inter has sæculi procellas et inter hæc humanorum vitiorum naufragia dirigere; quia si quid adversi accidit, prona in Deum querela est. Deum enim inter damna sua avarus accusat. Deo cum invidia fletuum suorum orbatus irascitur. Deo injustitiam, qui ad confessionis gloriam persecutionibus probatur, exprobrat. Universorum stultissima hæc querela est, cum injustitiæ Deum per impatientiam impii doloris accusant. Et idcirco propheta subjecit, dicens, VERS. 139 Tabescere me fecit zelus tuus; quia obliti sunt verborum tuorum inimici mei. Dei zelo ad omnia vitia B nostra et crimina exanimatur propheta. Habet hanc etiam natura humana consuetudinem, ut si quando eorum, quos diligimus, voluntati adversari aliquos viderimus, zelo ejus cui non paretur utamur. Quantus autem nobis dolor est, cum unum ex Dei populo effici videmus sæculi ministrum, et (a) operarium diaboli, et vas mortis, et materiam gehennæ? Zelo ergo Dei irascitur, quisquis Christianum jejunii die luxuriantem conviviis viderit. Zelo Dei irascitur, qui insolentem in fratres ministrosque conspexerit. Zelo Dei irascitur, quisquis diversari in stupris sanctificatum jam in Christo corpus arguerit. 3. Zeli exempla.-Zeli hujus et Apostolos meminisse accepimus, cum Dominus templum ingressus, 393 flagello ex funibus omnes vendentes et ementes eje- C cit (Joan. 11, 17) : et ejus zeli, de quo scriptum est, Zelus domus tuæ comedit me (Ps. LXVIII, 10). Efficimus enim nos interdum templum Dei, aut domum negotiationis, aut speluncam latronum. Templum enim Dei, secundum apostolum, corpora sunt, quæ in Christo sanctificata sunt (I Cor. vi, 19). Et hæc eadem corpora, cum cogitamus atque agimus stupra, cædes, furta, falsitates, rapinas, speluncam latronum constiluimus; cum autem sæculi negotiis, et (1) negotiationum commerciis laboramus, tunc domum Dei domum negotiationis efficimus: ut quæ orationis sedes esse debebat, fiat vel latibulum latrocinantium, vel domus negotiationum. Hoc ergo zelo Dominus, ut istius modi homines de templo ejiciat, commovetur. Usi sunt et hoc zelo probabiles et accepti, Deo viri. Nam et Phi- D nees ob hunc zelum meruit judicium pacis æternæ. Cum enim fornicati essent filii Israel, et Dei zelo incitatus in pœnam eorum fuisset; tunc ait Dominus, (1) Negotiantium. (2) Finees fili Eliazar fili Aaron requiescit animatione anima, quia zelavit zelum meum. (a) Mss. reg. et Albin. operatorium diaboli; quod et habent Bad., Er. et Lips. (b) In ms. Miciacensi, ex, quo hujusmodi versio in primam editionem Par. revocata est, exstat a filiis Jeharhe, mendose quantum ex græco et ex Ambrosio hie conjectare est adeoque mutationem postrema edit. Par. jam factain retinemus. Legitur aliter ille locus apud Bad., Er. Lips. et in mss. Vatic. reg. ct furorem meum a filiis (b) Israel, in eo quod requievit ab animatione anima mea : quia zelavil zelum meum (Num. xxv, 11). Sanctus ille et in cœlestem habitationem raptus in corpore Elias propheta ait, Zelans zelavi, quia dereliquerunt te filii Israel et prophetas tuos occiderunt et ego derelictus sum solus (III Reg. XIX, 10). 4. Verbi Dei immemores odio digni. Tenet ita que et hunc prophetam zelus iste. Videt enim irreligiosas damni querelas, impios luctuum fietus, profanam legis Dei oblivionem et idcirco hæc agentes, inimici ejus sunt. Nullum enim religiosis viris cum talibus esse jus amicitiæ potest, quando declinandi detestandique sint odio irreligiosorum. Nam id ipsum psalmo altero docetur, cum dicitur : Odientes te, Domine, odivi, et super inimicos tuos tabescebam : perfecto odio oderam illos (Ps. CXXXVII, 21). Abrahæ quoque Dominus dixit, Qui te maledixerit, maledictus erit, et inimicus ero inimicis tuis, et adversantibus tibi adversabor (Gen., x11, 3). Si Abrahæ inimici, Deo inimici sunt; (3) quales nobis esse oportet, quos Deo videmus inimicos ? Cau 5. In verbis Dei nil inane, nil non verum. sam deinde affert cur eos oderit, qui verborum Dei fuerint obliti: non enim sunt inania, non terrena, non levia. Ait enim, VERS. 140: Ignitum eloquium tuum valde : et servus tuus dilexit illud. Non explicat proprietatem verbi hujus latina translatio. Quod enim nobiscum 394 ignitum, id græce пEяUρaμévov scribitur. Hervρévov autem id significat, quod tamquam conflatum igne purgatum sit. Quæcumque metalla igne conflantur, (c) sordem in se alienam atque inutilem non continent; totum, quidquid in his residet, verum et perfectum et omni vitiorum contagione purgatum est: ut eloquium Dei est, æternorum in se bonorum (d) continens fidem. Hinc illud est quod in Evangeliis Dominus ait: Iota unum, aut apex non præteribit ex lege, donec hæc omnia fiant (Math., v, 18). Vera enim omnia sunt, et neque otiose neque inutiliter constituta Dei verba: sed extra omnem ambiguitatem superflua inanitatis ignita: et ignita vehementer, ne quid illic esse quod non perfectum ac proprium sit existimetur. Hæc itaque diligit servus ejus. Non solum hæc agit, sed etiam diligit : quia operationi obedientiæ præstat dilectionis operatio. Obedientia enim sola plerumque terroris est : cæterum dilectio non nisi (4) ex devota mentis voluntate proficiscitur. Quare nobis esse oportent. Albin. puta, Phinees filius Eleazar, filii Aaron, requiescere fecit animationem animæ meæ, quia zelavil zelum meum. Græc. Φινεές υἱὸς Ἐλεάζαρ, υἱοῦ ̓Ααρών τοῦ ἱερέως, κατέπαυσε τὸν θυμόν μου ἀπὸ υἱῶν Ισραὴλ ἐν τῷ ζητῶσαί μου τὸν ζῆλον. (c) Bad., Er. et Lips. fæcem. mss. reg. et Albin. sedem. (d) Par. ex ms. Mic. fidem testans. cui Jordanis stetit aridus, cui muri Jericho ad sonum exercitus, et arcæ testamenti (b) circuitum conciderunt. Has Dei justitias scit populus qui est junior æternas. Has quia æternas sciret, emit fide: has quia moriturum se crederet senior, vendidit infidelitate. Populo enim juniori lex veritas est. Nam vere nunc ab co circumcisio cordis per Jesum iteratur ad vitam, vere per mare hujus sæculi transit in promissam sibi terram, vere cœleste manna sumit (c) æternus, vere in Jordane lætatur renatus, vere pascha Agni sanguine liberandus immolat, vere in azymis sinceritatis epulatur, fermentoque (d) antiquæ malitiæ purgatur jam non legis ei umbra, sed veritas est. 6. David junior et contemptus in regem est electus. A subministravit, cui viginti septem regna cesserunt, Dehinc ait, VERS. 141: Adolescentior sum ego et contemptus justificationes tuas non sum oblitus. Ex persona quidem sua propheta hæc loquitur; sed competunt et nostri temporis populo : et quatenus id David de se dixisse credatur, absolute ostenditur. Samuel enim propheta venire ad Jesse domum a Deo jussus est, ut unum ex filiis ejus in regem ungeret. (1) Quo cum venisset, adesse omnes filios Jesse jubet. Videt deinde natu majorem, specie pulchrum, habitu et proceritate eminentem: sed responso ita monetur Ne inspexeris in pulchritudinem ejus ac magnitudinem, quia non ita videt homo ut Deus. Homo enim in facie videt, Deus autem in corde (I Reg., vi, 7). Adest et secundus, adest et tertius, adsunt et omnes, quos tunc Jesse præsentes habe. B bat sed nullus de præsentibus exstitit qui placeret. Verum quia propheta Samuel non mendacem sciret eum, qui se adesse jussisset, et ex iis qui præsentes erant intelligeret nullum a Deo esse (2) electum (a); Jesse ait, Numquid est tibi adhuc filius (Ibid., 11) ? Qui respondit: Est mihi modicus, quem dereliqui in pastorali. Hic ergo electus a Spiritu Sancto, et unctus in regem est et ex juniore atque contempto, gloriam et prophetæ et regis accepit. 7. Populus junior emit primogenita. - Ad populum vero, qui et junior est, et ante contemptus est, hec ita pertinent. Erat enim in vitiis seculi, erat in ignorantiæ nocte, erat in agresti ac rustica et ruinosa terreni corporis 395 domo. Sed hic justificationum Dei non obliviscitur, hic reprobato populo seniore ju- C nior in hæreditatem familiæ cligitur. Emit enim Jacob primogenita Esau, quæ sibi ille tamquam moriturus inutilia existimavit (Gen., xxv, 32). Scit has populus junior nativitatis suæ primitias æternas nec morte intercipi posse. Has igitur non obliviscitur, quas senior et desperavit et vendidit. 9. Veritatis causa patientium vox et opus. - Scit autem ob hanc veritatis confessionem multis se persecutionibus hic junior populus urgeri. Hinc enim sunt in toto orbe terrarum beata fidelium confessorum et sancta martyria. Hinc plures patrimoniis expoliati, exiliis dispersi, vincti, cæsi, usti, necati : sed (e) fideli semper mandatorum meditatione omnia, quæcumque ingruerunt, confirmatæ fidei virtute vicerunt. Et idco ait, VERS. 143: Tribulatio et (5) angustia invenerunt me : mandata autem tua meditatio mea est. Urgeant licet pugnæ, (6) intententur exilia, proscriptiones adhibeantur, mortes non dico inferantur, sed cum pœnarum ingeniis innoventur (Vid. Tract, ps. LXV, n. 21): vox tamen ea esse semper fidelis viri debet, Tribulatio et angustia invenerunt me: mandata autem tua meditatio mea est. Non vi occupante, non oblivione temporis subrepente, 396 meditationem a nobis mandatorum Dei abesse convenit. 10. Intelligentia, donum præcipuum. - Dehine ait, VERS. 144: Æquitas testimonia tua in æternum: intellectum da mihi (f) eorum, (7) et vivificer. Non contentus est Dei testimonia in præsens tantum æqua et existimare et exspectare æquitatem eorum in æternum sperat, et per superiores tribulationes et angustias obtinere ea quæ æterna sunt nititur. Nihil æternum esse dives ille evangelicus existimans, beatitudinem præsentem (8) suam pœnali morte mutavit (Luc. xvi, 25). Æterna autem Dei testimonia Lazarus (9) pauper expectans, et Abrahæ sinu contine (1) Qui cum venisset ad Jesse, omnes filios Jesse D mannam legere maluerit Cl. editor Benedictious. Et jubet. (2) Dilectum. (3) Justitia tua. Cui græcum astipulatur. (4) Mannam matutinam, sicut et paulo infra cœlestem mannam pro cœleste manna. Quæ quidem lectiones utpote sinceriores nobis probantur, quasque alibi sæpius mss. melioris notæ præferant, ut cum iisdem in Matth. c. 12, n. 22, ministram esurientibus (a) Prætulerat Par. dilectum. Magis tamen placet cum libris aliis, electum. (b) In reg. ms. circuitu. Similis est phrasis in psal. v, n. 19: Cum Jordanis refluxit, cum civitas maxima ad solum arcæ testamenti circuitum (rursum in altero ms. reg. circuitu) concidit. (c) Bad., Er. Lips. ac tres mss. æternum. (d) Ex ms. Mic. apud Par. primum adjecta est vox hac ratione in psal. cxxxix legitur, Pascham præveniet, quæ, etc. (5) Angustia. Ita codex hic et infra : cui suffragium addit graecum ἡ ἀνάγκαι, (6) Infestentur. (7) Et vivifica me. (8) Suam vitam. f. et vitam. antique. Superius lit. 5, n. 7, legimus de propheta (f) Ita mss. reg., Albin. et antiquæ editiones, quomodo et subjecta videntur postulare. At Par., omisso prius eorum, hic habens vivifices, si deinde subjiceret me, consentiret græcis exemplaribus bene multis, in quibus exstat, Nobilio teste, o μe. Quamquam ipse ex castigatioribus præfert Coopa. tur, et miseriam vitæ laboriosa beatæ quietis honore A obsistebat, conclusus undique Israel jam ad mor demutat. Horum intelligentiam propheta orat, donum scilicet inter multa dona præcipuum spiritalium gratiarum et per eam se vivificari deprecatur. Sicut enim nunc in præsens testimonia Dei et mandata meditatur; ita expectat æterna et sicut vivit corporis vita, ita et per intellectum quem a Deo acceperit, ut æterna gloria vivat, expostulat. LITTERA XIX. P Koph. Do Clamavi (1) in toto corde (flil. meo), exaudi me, mine; justificationes tuas requiram. Clamavi ad te, salvum me fac et custodiam mandata tua. Præveni in maturitate, et clamavi : in (et in) verba tua speravi (Ilil. add. semper). Et prævenerunt oculi mei diluculo, ut meditarer eloquia tua. Vocem meam, exaudi, Domine secundum multam (infra abest multam), misericordiam tuam : secundum judicium tuum vivifica me. Appropiaverunt persequentes me iniquitati: a lege autem tua longe facti sunt. Prope es, Domine, et omnia mandata tua veritas. Ab (in) initiis cognovi de testimoniis tuis : quia in æternum fundasti ea. B 397.1. Clamor oris, non cordis, in oratione prohibitus. Inter multa evangelicæ doctrinæ præcepta, silentium a nobis orandi Dominus exegit (Matth. vi, 6): ut taciti et ex secreto cordis precaremur, neque in eo vocis potius esset officium quam mentis: Deo orationis nostræ (a) secreta, quia secretorum inspector est, audiente. Ergo contrarium evangelicis insti- C tutis videtur hoc quod ait Propheta, dicens, VERS. 145 : Clamavi in toto corde meo, exaudi me, Domine ; justificationes tuas requiram. Sed scit Propheta clamorem potius cordis oportere esse, non vocis: et idcirco de corde clamat. Non hic elatæ vocis est sonus est, neque corporalis auditio, sed clamor fidei, clamor mentis usque ad thronum Dei, non nisu vocis, sed fidei spiritu efferendus. Ille enim ad Deum toto corde clamat, qui magna postulat, qui cœlestia precatur (b), qui æterna sperat, qui innocentis timoris vivit officiis. 2. Clamat peremptus Abel. Moyses tacens fide clamat. Spiritus clamor. Sic et in hujus mundi exordio, justus Abel etiam peremptus magna loquitur et clamat. Scriptum est enim Vox sanguinis fratris tui clamat ad me (Gen. iv, 10). Non humilis sanctorum querela est, nec depressa fidelium oratio est. Altum est quod postulat, excelsum est quod expectat, clamore personum est quod precatur. Urgebat Pharao infestis Dei populum agminibus, mare rubrum fugæ (1) Coc. Clamavi toto corde meo, Domine, exaudi me, (a) Reg. cod. cum Albin. secreto, et mox auditore, non audiente. (b) In duobus prædictis mss. qui terrena spernit. (c) In vulgatis, urgebatur. In duobus mss. verebatur. Præferimus cum Mic. videbatur. De clamante Moysi silentio Ambrosius lib. 1 Offic. c. 41, n. 211, ex Machabæis unum sic loquentem inducit : Alius linguam jussus amputandam proferre, respondit: Non solos D tem (c) videbatur, hoste proximo, mari obvio. Inter hæc nullam Moysi ad Deum vocem fuisse Scriptura testatur stabat moestus, stabat tacens, sed secreto cordis sui personans, et orationis suæ fide clamans. Vox enim istud divina testatur, dicens: Dixit autem Dominus ad Moysen, Quid proclamas ad me? (Exod. XIV, 15.) Silebat ille; sed oratio fidei ejus clamor ad Deum erat. Novit et Apostolus hunc in viris fidelibus spiritus esse clamorem, cum dicit: Spiritus enim in cordibus nostri clamat, Abba pater (Gal. iv, 6). Penetrat hic silentii clamor usque ad aures Dei; sed aures non clamorem, sed fidem audientes; fidem quæ non terrenas opes poscat, non gloriam inanem caducamque desideret, non quæ moritura corporis gaudia precetur. Exiguis 398 quidem epistolas suas Apostolus litteris scribit, et communis hæc ei elementorum atque apicum forma est sed novit has ingentes esse litteras suas, dicens: Ecce qualibus vobis litteris scripsi mea manu (Galat. vi, 14) : Magnitudinem sensuum, et præceptorum utilitatem litteris talibus comprehendens. Clamat igitur Propheta ex toto corde. Et quia ex corde clamat, ut audiatur orat: et auditus hæc postulat, ut justificationes Dei exquirat. Scit has esse occultas et latentes, et umbra legis obductas. Has optat inquirere, ad quas multis opus sit magnisque rebus, clamore cordis, exauditionis merito, inquisitionis officio. - 3. Salus quo ordine postulanda. Oratio labiorum. Stipendium salutis. VERS. 146 Sed qui clamavit ut audiretur et inquireret justificationes Dei, nunc clamat ut salvus fiat et custodiat testimonia Dei (d). Quantæ autem modestiæ ordinem tenuit? Non statim clamorem suum sperare ausus est proficere in salutem. Prius fuit ut auditione dignus esset, prius fuit ut justificationes inquireret. Merenda fuit auditio, adhibenda inquisitio et salus post ista speranda. Nos vero salutem tamquam debitum postulamus: et veluti Deo sit hanc eamdem præstare necesse, primis ab eo precibus oramus. Atque utinam cordis clamore loqueremur. Labia tantum nostra, sensu peregrinante, quod nesciunt murmurant, et officium corporis mens in res alias occupata non sequitur. Propheta vero cum post tot præcedentes antea preces ut salvus esset orasset; salutis ipsius stipendium docet, dicens: Et custodiam mandata tua. Hæc fidei nostræ militia est, custodire mandata, et veluti secreto fidelissimo hunc thesaurum depositi et commendati nobis præcepti reservare. |