legis (a) agit, et quantum in se est gestis atque ope- A quid quereris injuriam laquei in regione non tua? ribus exercet; sed nondum ea intelligit. Scit enim esse legem spiritalem. Et illud quod sub specie præsentium operationum continetur nosse festinat: ea enim quis necesse est doceri postulet, quæ ignorat. 16. Totum se Deo tradit. - Totum autem se Propheta secundum sacramenti sui constitutionem Deo dedit. Humiliatus est valde, voluntaria oris ejus placentia sunt nunc ejus anima in Dei manibus semper est, et legis Dei non obliviscitur, dicens, VERS. 109: Anima mea in manibus tuis semper et legem tuam non sum oblitus. Totum quod vivit, Deo vivit. Omnis ejus sensus et spiritus in Deo est: nullum tempus admittitur, quo subrepere legis possit oblivio. In omnibus suis operibus et cogitationibus Deus Dic potius et utere ipse tu voce Psalmista dicentis (2) ista: Quis dabit mihi pennas sicut columbæ ? Et volabo, et requiescam (Ps. LIV, 7). Natura avium est, (c) ut non cum volent requiescant; tu autem jam factus columba, yolando requiescis, id est, in cœlestem te sedem et cognitionem a laqueis terrenis volatu fidelis animæ efferendo. 19. Testis Dei esse et ejus causą pati avet David. Testimonia hæreditate parta. Dehinc sequitur, VERS. 111 Hæreditavi testimonia tua in sæculum ; quia exultatio cordis mei sunt. Hæres, secundum humanam consuetudinem, omnia ejus obtinet cujus et hæres est. Sed humanas haereditates dedignatur Propheta, qui testimonia Dei hæreditavit. Gratum ipsi, cogitatur. Lex in memoria est, in Dei manibus anima B si (3) Dei fiat ipse testis, quia exultatio cordis sui viventis semper est. -- 17. Quam id cuique necessarium. Laquei ubique. Scit etiam quam sibi istud utile sit, scit quam sit necessarium quotidie se manibus Dei, gestis atque operibus suis, et per indefessam memoriam legis inserere. Ait enim, VERS. 110: Posuerunt peccalores laqueum mihi: et de mandatis tuis non erravi. Scit in hac sacculi sylva plures laqueos extendi, plures vitæ suæ captiones parari. Sermo, cogitatio, opus nostrum semper adjacentes habent laqueos: cum interdum occurrit causa iræ, doloris affectio, querela necessitas, malæ cupiditatis occasio. Hos diabolus angelique ejus ab initio transgressores, et ab exordio peccatores, laqueos semper extendunt. Sed cujus in manibus Dei anima est, et qui num- C quam legis Dei immemor est, his undique licet laqueis circumnjectis, a præceptis tamen non aberrabit. Semper enim Deum cogitans ab his evolat, ut in psalmo (1) alio loquitur: Sicut passer, liberatus ex laqueo venatorum (Ps. cxx11, 7), El Dominus ipse per Prophetam ait, (b) Liberate vos ex laqueo venutorum, et a verbo conturbationis (Ps, xc, 3). sit, si se Dei inter persecutionum bella testetur. Sic et meminimus his testimoniis apostolos gratulatos, cum exeuntes de consessu persecutorum, lætati sunt propter Dei nomen dignos se injuriis judicatos (Act.v, 41). Testimonia ergo ejus exultatio eorum cordis fuit. Sed Propheta, ut et apostoli, licet inter multas persecutiones hæc testimonia Dei, id est, testandi de eo cum exultatione cordis tamquam hæreditatem rctineat; tamen etiam illa Dei testimonia hæreditate acquisita habet, quæ sub testibus dicta sunt. Moyses legem sub testibus dedit cœlo atque terra (Deut. IV, 26), Esaias sub testibus arguit coelo atque terra (Esa. 1, 2), Apostolus jam celsioribus testimoniis ut prædicator evangelicus usus est, dicens : Testor vobis coram Deo et Christo Jesu et angelis ejus (1 Tim. v, 21). Hæc ergo testimonia sub his scripta, et sub his testata, et in his testata, tamquam novi patrimonii hæres occupat non ex parte, sed in totum. Jus enim hæreditatis ex solido est. Etsi inter plures secundum humanam successionem hæreditas dividatur, tamen hæreditas ipsa nomine hæredis ex solido est. 20. Perseverantia a Deo quoddam initium a nobis. Originis vitium. Ac ne quod a multis dici sæpe solet rationis aliquam habeat auctoritatem, cum asserunt proprium Dei munus esse, ut quis in Dei rebus atque operibus versetur; excusantes 370 in fidelitatem suam, quod cessante erga se Dei voluntate maneant infideles est quidem in fide manendi a Deo munus, sed incipiendi a nobis origo est. (4) Et voluntas nostra hoc proprium (d) ex sc habere debet, ut velit Deus incipienti incrementum dabit : quia (4) Ut voluntas nostra học proprium ex se debet, et velit. Albin. ut non cum volent; ut corporeis avibus hic declarentur co præstare spiritales, quod hæ volando requiescant, illa non. (d) In duobus miss., ex se habet, ut velit. Hæc prima Hilarii verba legitimæ subjiciuntur sententia. Verum enim est illud Augustini lib. m de Civ. Dei c. 10: Mulla facimus, quæ si nollemus, non utique faceremus; quo primitus pertinet et ipsum velle: nam si volumus, est, si nolumus, non est. Non enim vellemus, si nollemus. Et lib. de Lib. Arb. c. 3, n. 8: Voluntas igitur nostra nec voluntas esset, nisi esset in nostra potestate. consummationen per se infirmitas nostra non obti- A adhuc etiam et animam suam, non polestus me esse net, meritum tamen adipiscendæ consummationis est LITTERA XV. Samech. Iniquos odio habui, et legem tuam dilexi. Adjutor et susceptor meus (Hil. add. es tu): et in verbum tuum speravi (spero). Declinate a me maligni: et scrutabor mandala Dei mei. Suscipe me secundum eloquium tuum, et vivam : et non confundas me ab exspectatione mea. Adjuva me, et salvus ero, el meditabor in justificationibus tuis semper. Sprevisti omnes discedentes a justitiis (infra, justificationibus) tuis : quia injusta cognitio (cogitatio) eorum. Prævaricantes reputavi omnes peccatores terræ : ideo dilexi testimonia tua (infra, justitias tuas sine semper) semper. Confige timore tuo carnes meas a judiciis enim tuis timui. - 371 1. Inimicos diligere est præceptum. Pracepti (b) evangelici doctrina est, ut inimicos diligagamus (Matth. v, 44): et non solum amantibus nos amorem, sed etiam his qui nos oderint debeamus. Ergo hæc prophetæ professio adversari videtur dominicis mandatis : ut cum amor nobis inimicorum imperetur, ille quod iniquos oderit, tamquam bonum opus præferat, dicens, VERS. 113: Iniquos odio habui. 2. Odium patris, matris, etc., jubetur quando illi a martyrio aut a Dei famulalu avocant. Sed hujus ipsius dicti ratio ex ipsis evangeliis noscenda est. Nam Dominus, qui inimicos diligi jussit, et maledicentes patrem aut matrem reos esse mortis constituit (Levit. xx, 9), rursum alio in loco præcepit, dicens: Si quis venit ad me, et non oderit patrem suum, el matrem, et uxorem, el filios, et fratres, el sorores, (1) Se ad fidei meritum reservari. Addendum tamen ex eodem Augustino lib. de Grat. et Lib. Arb. c. 16: Certum est nos velle cum volumus; sed Deus facit ut velimus: ne quod sonant sequentia Hilarii verba, voluntas nostra per se sine Dei gratia ad bonum quidpiam posse existimetur. V. supra litt. 5, n. 12. (a) Illud ea refertur ad quæ oculos non vidit. Quod autem habet Vaticanus codex, certus scilicet se ad fidei C С D discipulus (Luc. xiv, 26). Ergo hæc videntur sibi esse contraria, ut cujus ex præcepto non solum odium in parentes, sed maledictio tantum morte sit digna, ipse rursum dicat, neminem discipulum suum esse posse qui nisi (quasi, nisi qui) patrem et matrem, et uxorem, et filios, et fratres, et sorores, et animam suam oderit. Durus hic sermo, et præceptum grave est, impietatis necessitatem ad consummationem religionis imponere. : 3. Verum nihil a Deo durum, nihil impium, nihil contrarium anterioribus præceptis jubetur. Irasci autem hæc carissima nobis nomina, pater scilicet ac mater, et uxor, et filii non possunt, quod eos præcipimur odisse; cum animam ipsam nostram odisse jubeamur. Scit enim esse Dominus plures tam inconsulti amoris, ut cum persistere in martyrii glo. ria filios suos videant, ut tempori cedant, rogent; ut sententiam mutent, precentur; et impiæ pietatis erga eos (2) utantur affectu cum anus mater, el pater senex miserabiles canos filio in ipso martyrii certamine cum invidia præduræ voluntatis ejus ostendat : hinc et uxor adsit filiorum ambitiosa comitatu, oret ut potius sibi illisque vivat: hinc fratres et sorores blandis nominum suorum familiaritatibus deprecentur ipsa quoque anima illecebris jam pridem capta vivendi, tacitis quibusdam consiliis ad conniventiam 372 deflectendæ voluntatis irrepat. Hoc igitur in tempore odisse nos patrem, matrem, uxorem, filios, fratres, sorores, et ipsam quoque animam Dominus præcepit. Nam hunc eumdeni sermonem ita clausit, post odium universorum dicens: Et si quis non portal crucem suam, et venit post me: non poterit meus discipulus esse (Luc. XIV, 27). Ergo tum odio habendi sunt, cum portare nos martyrii crucem nolunt, cum sequi (3) Deum exemplo passionis dehortantur. Honestum hoc odium et utile est, eos qui ab amore Christi abducere conantur odisse. 4. Iniquos odiendo David Evangelio non repugnat.— Itaque nunc Propheta nihil contrarium evangelicis præceptis, quibus amare inimicos jubemur, locatus videtur, dicens, Iniquos (4) odio habui. Non enim inimicos suos (5) dicit (c), sed iniquos id est, transgressores legis. (d) Propriore istud verbo græcitas nuncupat dicens, maрavóuous, id est, extra legem agentes. Sed qui præteritores legis odit, non potest non id amare quod odit esse neglectum : et ideo ait: Et legem tuam dilexi. Convenit autem, ut quia legem amat, eos oderit qui legis inimici sunt. 5. Adjutorio Dei magno nobis opus. Spes obtinet. A tolis verbo licet jam fidei emundatis atque sanctis, Meritum omne ex spe ac fide Christi. Dehinc se. quitur, VERS. 114 Adjutor et susceptor meus es tu: et in verbum tuum spero. Magno nobis Dei auxilio opus est in tanto atque assiduo sæculi istius prælio. Non enim nobis, secundum Apostolum, pugna est adversus carnem et sanguinem, sed adversus potestates el mundi potentes harum tenebrarum, adversus spiritales nequitias in cœlestibus (Eph. v1, 12). Hos ergo hostes habemus, adversus hos adjutor Deus precandus est, ut nos in susceptionem suam recipiat. Sed non tam timoris hæc precatio debet esse quam meriti. Timor enim ex trepidatione conditionis humanæ est, Propheta autem in verbo Dei sperat. Spes non res præsentes obtinet, sed futuras. Sperat ergo quæ verbo non abesse tamen malitiam per conditionem communis nobis originis docuit Dominus, dicens : Si ergo vos, cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris (Luc. xi, 13). Nostrum autem est (g) et malos amare, et bonos ad bonitatem docere, secundum eum, qui universos ad se potius invitat, dicens: Venite ad me, omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego vos reficiam (Matth. x1, 28). Sed scit Propheta plures malignitates in occulto humani cordis esse. Secundum enim Domini dictum, De intus exeunt cogitationes malæ, cædes, mochiæ, fornicationes, furta, falsitates, blasphemiæ (Matth. xv, 19). Hæc enim sunt, quæ communem hominem faciunt. Hujusmodi igitur (2) ut a se declinent adversantes fidei suæ postulat. Ob Dei, id est, dictis propheticis continentur. Sperat au- B sistunt enim innocentiæ studiis, obsistunt doctrinæ tem (a) vel retributiones fidei in vitam spiritalem: vel ipsum illum Domini nostri, qui Dei Verbum est, adventum exspectat. Spes enim ista meretur auxilium et adjutorium Dei. Non aliter aut nos meremur, aut aliqui ante meruerunt, quam Verbum Dei Deum naturæ nostræ carnem (b) vel 373 habitaturum (c) sperasse, vel quod habitaverit credidisse. 6. Malitia omnibus inest. Malitia multiplex in corde. Sed Propheta (1) multa in se esse meminit, quæ spei suæ conentur obsistere: et ideo subjecit, VERS. 115: Declinate a me maligni; et scrutabor mandata Dei mei. Doctrinæ cœlestis ratio admonet ut dictum hoc referendum ad personam hominum, quibus insit malignitas, existimetur. Propheta enim, qui gentes docet, qui verbum Dei prædicat, jubet ut a se universi C maligni declinent: quia (d) congregatio sanctorum ad malitiæ operarios sit indigna. (e) Et nescio quem possit excipere. Omnibus enim per naturæ demutabilis voluntatem malitia adjacet, (f) ipsisque apos (1) Multa inesse meminit. (2) Ut deerat in editis. (a) Apud Par. vel retributionis fidem. vel (b) Bad., Er. et Lips., vel habiturum sperasse, quod habuerit. At Par. et mss., vel habitaturum, etc. Hoc quidem verbo suam haeresim expressit Nestorius, adversus quem S. Leo, Serm. 3, in Nat. Dom. c. 1: Nec sic creatura in societatem sui Creatoris assumpta est, ut ille habitator, et illa habitaculum esset, sed ita ut naturæ alteri altera misceretur. Longe autem a Nestorio alienus Hilarius, 1. 1 de Trin. n. 11 : Ac ne, inquit, Verbum caro factum aut aliquid aliud esset quam Deus Verbum, aut non nostri corporis caro esset, habitavit in nobis: ut dum habitat, non aliud quam Deus maneret, dum autem habitat in nobis, non aliud quam nostræ carnis curo factus esset... et in suis perfectus, et verus in nostris. Sed et mixtionem utriusque naturæ cum Leone non semel prædicat, qua deinde voce Eutyches ad confusionem divinæ et humanæ naturæ asserendam abusus est. Utriusque, Nestorii nimirum et Eutychetis, hæresis Ariana germina, verbis supra relatis aliisque passim præcidit Hilarius, ac præsertim lib. x de Trin. n. 16 et seqq., et in psal. Lu, n. 11. (c) Vatic. codex, sperassent... credidissent. Eadem veritas Augustino constitit. Tradit quippe epist. CLVII, n. 14, antiquos justos quicumque esse potuerunt, nonnisi per eamdem fidem esse liberatos, per quam liberamur, fidem scilicet Incarnationis Christi, quæ illis prænuntiabatur, nobis facia annuntiatur. Cum, inquit epist. D spiritali: atque his per consiliorum suorum assiduam familiaritatem se ingerentibus, non vacant animo Dei mandata scrutari : quia maligni viri præsentia multum eum qui mandata Dei scrutari velit, impediat. 7. Calumniæ contra spem Christianam. Oratio adversus eas. Et quia Dei opus est misericordia, ut in familiam ejus recepti a dominatu malignorum horum liberemur; propheta orat dicens, VERS. 116 : Suscipe me secundum eloquium tuum, et 374 vivam, et non confundas me ab exspectatione mea. Propheta exspectat et sperat : nihil præsens, nihil temporarium sectatur. Plures autem sunt, qui hanc exspectationem fidei nostræ arguunt et irrident, dicentes talia : Quid jejunia, quid continentia, quid castitas, quid jactura patrimoniorum utilitatis (3) auferet (h)? Ubi spes vestra est, o Christiani? Mors æqualiter dominatur universorum in omnium corporum naturas commune jus illi est. Quin etiam universis nos bonis (3) Adfert. 190, n. 6, omnes justi, hoc est veráces Dei cultores, sive ante, sive post Incarnationem Christi, nec vixerint, nec vivant, nisi ex fide Incarnationis Christi. Hinc apud Ignatium epist. ad Magnes. n. 8, divinissimi Prophetæ juxta Christum Jesum vixerunt, ab eo scilicet edocti, cujus propterea discipuli vocantur, n. 9. iline S. Leo Ser. 3 in Nat. Dom. c. 4, respondens iis qui hanc Dei gratiam nimium dilatam causarentur, Nec sero, inquit, est impletum quod semper est creditum. (d) In editis, congregatio sancta. Est hic quidam tropus, quo significantur malitiae operarii congregatione seu cœtu sanctorum indigni. (e) Excusi, et nesciat, quasi verbum hoc referatur ad vocem congregatio: prave omnino. Mox in iisdem desideratur malitia ante adjacet, et inferius Dominus ante dicens. Resarciuntur ope miss. (D) Citat Augustin. i. 11, cont. Julian. c. 8, n. 26. (g) Lips. et Par. et bonos amare et malos ad bonitatem docere renitentibus Bad., Er. et mss. quibus consentit et Hincmarus 1, de Prades!. c. 25. Hic objicit sibi Hilarius: Malos debemus amare, non igitur repellere. Tum objectum sic solvit: Sed scit, etc. Ut enim exponit Ambrosius in eumdem locum, Christus malignos repellit, laborantes vocat, a quo invitantur onerati, non utique malignitate mentis, sed infirmitate carnis. (4) Editi, affert. Concinnius mss. auferet, scil. ex hoc mundo. sæculi fruimur, et vitæ veræ licentia utimur; et in A illic otiosum, nihil iners est: omnes () virtutes cœ quo tandem nobis (4) spei yestræ exspectatione præstatis? Non confundi ergo se in hac exspectatione sua Propheta orat: sed ut maneat confidens, et fructus veræ illius vitæ quam exspectal accipiat. Scit enim se nondum vivere, licet vivat. Vita enim nostra, secundum Apostolum, absconsa in Christo est (Coloss, , 3). Et idcirco ait: Suscipe me secundum eloquium tuum, et vivam: quia veræ illius et indeficientis vitæ exspectatione ac spe detinetur. Sperat enim xternitatem, sperat regnum coelorum, sperat regnum Dei, sperat spiritales benedictiones in cœlestibus in Christo. In hac spe, in qua non confundetur, rogal ut suscipiatur et vivat. 8. Oratio non ut desint, sed ut vincantur adversarii, lestes in opere ministerii şui permanent. Et cum ngbis tunc vita angelorum vivendum sit; potest secundum eos qui semper operantur, nobis quoque æterna justificationum esse meditatio. Dehinc se 10. Peccatoris et apostata discrimen. quitur, VERS. 118: Sprevisti omnes discedentes a justificationibus tuis; quia iniqua cogitatio eorum. Auxilium et susceptionem ob hoc Propheta orat, ne cum discedentibus a justificationibus Dei, et ipse spernatur. Sed hic servala ea ratio est, ut non dictum sit, sprevisti omnes peccatores; sed, Sprevisti omnes discedentes. (g) Si enim peccatores sperneret, omnes ulique sperneret: quia sine peccato nemo sit. Sed spernit discedentes a se, quos apostatas vocant. Ne Dehinc sequitur, VERS. 117: Adjuva me, et B que enim interest an in justificationibus Dei quis ali salvus ero, et meditabor (1) in justificationibus tuis semper.Superius dixerat, Adjutor et susceptor meus, nunc autem nominum commemoratorum rem precatur, ut qui susceptor est, suscipiat; et qui adjutor, adjuvet. Non abesse a se adjutorium adjuvantis precatur. Non orat ne malignantes non habeat, quia per passionum patientiam fides (b) probatur: sed ut adversus cos adjuvetur orat, quia auxilium a Domino semper orandum est. Sed quemadmodum in superiore susceptus vivet: ita et in hoc adjutus salvabitur. (c) Adhuc enim sibi obeunda mors est, adhuc inferi sustinendi, Tune salvabitur, cum ex corporea terrenaque 375 natura in spiritalem gloriam transformatus, nullum adversantis inimici periculum metuat, vivat inter electos angelos, sit (d) paradisi incola, et absorpta C corruptione ex mortali immortalis exsistat. 9. Meditatio æterna justificationum. Sed (e) quod meditaturum se in justitiis Dei dicit, et meditaturum semper numquid non meditatur, qui et in meditatione speravit? Potest quidem et in præsens vitæ opus accipi, ut quousque in corpore sit, semper justificationes meditetur: sed nihilominus et in fulurum sermo procedit. Scit in cœlo omnes angelos in meditatione justificationum Dei esse. Nihil enim (1) Justificationes tuas. (a) Editi, spei nostræ : emendantur ex mss. (b) In duobus mss. operatur. (c) Regius codex hic subjicit, cum ex corporea ler. renaque natura, etc. aliis omissis. Augustinus quidem epist. 164, n. 7, et lib. 11, de Gen. ad lit. c. 33, n. 63, testatur se inferos nuspiam Scripturarum in bono appellatos reperire potuisse, eosque non vult sanctis viris sustinendos. Hilarius vero etiam ipsi David, cujus sanctitatem sæpe commendat, inferos sustinendos asserit, non ut locum tormentorum, sed ut sedem quietam in qua exspectarit donec Christus paradisi claustra reseraret. Ut enim habet Hieronymus epist. : Abraham, licet diversis locis, cum Lazaro a divite videtur apud inferos, ibidem docens meliorem esse conditionem eorum qui post Christum vixere et hoc post Origenem, cujus insignis ea de re locus est de Engastrimyto apud Huetium T. 1, p. 36. Hunc maxime eo loci lilarius videtur imitatus: ac proinde intelligendus est hic propheta David, quatenus Christum præcessit, inferos prædicare sustinendos; sed de justis, qui Christum secuti sunt, aliter omnino sentire, D quando fuerit. Spernendus enim a Deo est, quisquis discesserit: quia manentis meritum conservat (h) consummatio permanendi. Differt vero (2) a (i) peccato discessio: quia peccato venia per pœnitentiam reservatur, discessio vero cum ipsa pœnitentiæ discessione se damnat; que hinc oritur, cum voluntas eorum qui discessuri sunt est iniqua. 11. Prævaricatores qui vulgo. Quomodo omnes. Lex naturalis. Dehinc sequitur, VERS. 119: Præva. ricantes deputavi omnes peccatores terræ, ideo dilexi justitias tuas. (j) Semper Prophete sermo longe se et ultra communem sensum tendit. Nos enim prævaricatores cos existimamus, qui susceptam fidem et eognitionem Dei adeptam relinquunt; aliud pollicitos, et aliud nunc agentes. Sed hic prævaricatores esse existimantur omnes peccatores terræ: nullus excipitur, generaliter ad omnes prævaricationis nomen refertur. Lex enim veluti naturalis est, injuriam 376 nemini inferre, nil alienum præripere, fraude ac perjurio abstinere, alieno conjugio non insidiari. Novit et hanc Apostolus legem, dicens: Cum enim nationes, quæ legem non habent, naturaliter secundum legem faciunt, tales homines legem non habentes sibi ipsi sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis (2) A peccatore. (d) Nomine paradisi cœlum hic intelligi liquet ex verbis circumstantibus. (e) Editi, quomodo meditaturum se in justificationibus Dei dicit? obnitentibus mss. per quos si liceret, mallemus quid pro quod. (f) Virtutes cœlestes angelos ab Hilario hic intelligi manifestum est. Ex quo illustratur illud tract. psalm. xc, n. 7, Cœlum dilaberetur........... si sabbati lege virtutum constitutio otiaretur, quamquam illic virtutum nomine astra intelligi queant. Illustrantur et alii similes loci. (g) Hæc Pelagio opponit Augustin. 1. de Nat. et Grat. c. 62. (h) Excusi, consummatio spernendi : emendantur ope mss. (i) Apud Hinemarum de Pradest. c. 25, a peccatore (quod et hic præ se ferunt Hilarii edit.) discessio: quia peccatori venia per pœnitentiam reservatur, discessio vero cum ipsa pœnitentia (non pœnitentiæ) discessione se damnat: male. (j) Male in prius vulgatis vox semper tamquam pars Sacri textus ponebatur. (Rom. 11, 14). Ergo prævaricatores existimantur, qui A runt in salutare tuum, et in cloquium justitiæ tuæ. quod (1) a (a) naturali lege accipiunt, derelinquunt, Furem quis deprehensum, aut adulterum, aut homicidam arguet lege naturæ. Sed si in his ipse versetur, prævaricator est legis. - 12. Peccatores cœli. Novit etiam, cum ait peccatores terræ, alios esse et cœli peccatores. Audiamus enim evangelicæ prædicationis prodigum filium perditum atque mortuum, de peccato suo patri confitentem Peccavi, inquit, pater (2) in cœlum et coram te (Luc. xv, 22). Quisquis cœlestis doctrina, et spiri. talis gratiæ particeps factus in peccato demorabitur; non terræ peccator est ille, sed coeli. Omnes enin eredentes in se Dominus noster Jesus Christus coexcitavit, et collocavit in cœlestibus: ex quibus qui deccdit, tamquam cœli peccator arguitur. Cum igitur Propheta peccatores terræ prævaricatores esse existimet, quia naturæ legem peccando transgressi sint; ob hoc ipse testimonia Dei diligit, quia cum prævaricatio sit decedere ex lege naturæ; tamen jam sine venia sit ex cœlesti lege discessio. Fac cum servo tuo secundum misericordiam tuam, el justificationes tuas doce me. Servus tuus sum ego: da mihi intellectum et sciam mandata tua (ut sciam testimonia). Tempus faciendi, Domine (Domino): dissipaverunt legem tuam. Ideo dilexi mandata tua super aurum el topazium (topazion). Propterea ad omnia mandata tua dirigebar: omnem viam iniquam odio ha bui. 1. Octonario hoc quanta cum primis doceamur. Et in psalmi exordio et deinceps frequenter meminimus per hæc singularum litterarum quædam quasi elementa discendi, doctrina nos pietatis, continentiæ, intelligentiæ, fidei et timoris institui et ut rudem infantiam ad loquendi scientiam, quam et agendi B doctrina consequitur, ipsis humanæ vocis initiis erudiri: quod ex præsentibus sexte et decimæ litteræ octo versibus intelligi licet (Duo mss. debet). Propheta enim ex persona sua universos docet, quid velle, quid agere, quid profiteri ununiquemque pro conscientia infirmitatis ac naturæ suæ utile sit: quid etiam metui, quid caveri, quid (c) emundari oporteat. Beatus idem propheta, (d) qui per misericordiam Dei ipse sibi, et universis doctor et prospector et emundator et judex est. Et certe dignitati ejus decentissimum est, ut qui spiritu Dei loquitur, ea quæ humanæ et salutis æternitatis sunt eloquatur. 15. Cruci carnis vitia configenda. Concludit putem ita, VERS. 120: Confige (3) timore tuo carnes meas'; a judiciis enim tuis timui. Nova et inusitata preces Prophetae sunt, ut a timore Dei carnes sux configantur. Sed meminit compatienduin et commoriendum esse cum Christo his, qui conregnare cum eo velint. Et minore (b) istud dicti virtute (4) latinįtatis translatio elocuta est. Quod enim nobiscum est confige, illic zatwoov id significat, ut clavis se configat (Rom. vi, 4). Moriendum ergo nobis est, el C omnia carnis nostræ vitia configenda cruci Domini sunt. Morimur enim secundum Apostolum cum Christo, et consepelimur in baptismo. Et hoc Propheta quamquam in sua voluntate habeat tamen ut per misericordiam Dei consequatur expostulat. Configi enim ex timore Dei carnes suas orat, quia judicia Dei metual. Timet enim æterni judicii sententiam, timet se non cum Christo configi et commori et consepeliri, 377 novum se hominem, nisi vetere cum vitiis et concupiscentiis exuto, intelligens non fu turum. LITTERA XVI. Ain. 2. Opus orationi anteferendum. Ait enim ita, VERS. 121 Feci judicium et justitiam : non tradas me nocentibus me. (e) Fecit placentia Deo opera : et quia fecit, ne nocentibus se tradatur orat. Opus merendi antefertur et dehinc meriți præmium postulatur. Fit enim primum quod placet: et tum dignatio ejus, 378 cui per opus placetur, oratur. AL nos nec operamur, nec placemus, quin etiam impiis et irreligiosis rebus offendimus: et quia tales non placemus, irascimur. Sed dignum est contueri, qualia sint quæ Propheta faciens, ne nocentibus sc tradatur, orat. Feci judicium et justitiam : non tradas me persequen- D autem et parcimoniam diligens, nobilitatem animæ tibus (Hil. nocentibus) me. Excipe servum tuum in bono non calumnientur me superbi. Oculi mei defece { (1) A natura legis. (2) In cœlo. (5) De timore. (a) Vatic. ms. a naturæ lege. Alii, a naturale lege. Editi vero, a natura legis. (b) Unus e mss. Vatic. istud dictum virtute latina translatio, etc. (c) In mss. reg., Vatic. et Albin. emendari, et mox, emendator, Verbum emundo Hilario familiarius est, quam emendo. (d) Abest qui a ms. Mic. Mox in editis desiderabantur verba, et universis doctor. Omittunt vero reg. atque Albin, mss. subsequentia, et prospector (in Va cœlestis captivam ebrietati non dereliquit. Sed hæc quamvis magna atque præclara sint, tamen, quia Pro (4) Latina translatio. tic. legitur, prospectator) et emendator et judex. Particula et, quæ præcedit universis, perinde est ac etiam. (e) In mss. facit: ac deinde in solo Mic. et quia facit. (f) Deest sordenti in prima editione Par. Cæteræ autem habent, gloriosum ac timens sordem corporis sui, etc. dissidentibus mss. (g) Mss. reg. et Albin. rescrvavit. |