suis videt legem quæ se captivum ducat in lege pec- A modo avium herbarumque quarumdam, quæ visæ cati (Rom. vii, 22 et 23). Quod ergo fit secundum imaginem Dei, ad animi 338 pertinet dignitatem. Quod autem formatur ex terra, speciei (1) corporis naturæque primordium est. Et quia vel locutus ad alterum Deus intelligitur cum dicit, Faciamus hominem; vel triplex cognoscitur hominis facti (2) præformatique (a) perfectio: cum et fit ad imaginem Dei, et formatur e terra, et inspiratione spiritus in viventem animam commovetur : idcirco manibus se factum et formatum, non manu tantum Propheta testatur, quia in constitutione sua non (b) solitarii tantum, et eadem triplex fuisse docetur operatio.

tantum et (d) conspectæ morbis aliquibus et infirmitatibus medentur. Utilis ergo est et sancti præsentia timentibus Deum : quia necesse est profectum aliquem ex contemplatione ipsius consequantur. Sed Propheta non hoc in se solum contuendum putat, quod (3) caducis (e) ac promiscuis oculis subjectum est. Vult ille probitatem vitæ suæ conspici, vult justitiam suam et religionem et continentiam cerni, Non enim tantum, quia vident eum, timentes Deum lætabuntur; sed quia vident eum in verba Dei sperantem et sperantem non mediocriter, neque confuso humanæ opinionis errore; sed dicentem cum libertate id quod consequitur.

11. Judicia Dei præsentia, non æterna, Prophetæ

occultum atque reconditum, quatenus scilicet mani- B nota.-VERS. 75. Cognovi, Domine, quia æquitas judicia

bus Dei formatus sit tamen ut plenam atque abso-
lutam intelligentiæ hujus rationem (c) consequatur,
ait: Da mihi intellectum, ut discam mandata tua. Tam-
quam ignorans hæc loquitur, et tamquam nondum
intelligentiam adeptus, dari sibi intelligentiam depre-
catur: et audent non dico Ecclesiæ homines, sed
gentium sophistæ, quædam de naturæ humanæ insti-
tutione velle tractare; audemus etiam gloriari, recta
ac perfectæ nos vitæ esse scientiam consecutos. Sed
doceri nos oportet prophetæ hujus exemplo, ut vel
divinarum rerum ignorantiam confiteamur, vel igno-
ratarum intelligentiam deprecemur. Optimum est
autem cœlestium mandatorum scientiam a Deo per
precem postulare, infirmitatem ingenii nostri pauper-
tatemque cognoscere. Primum enim, secundum C
Apostolum, munus est gratiarum sapientiæ donum,
sequens scientiæ (1 Cor. XII, 8): et idcirco hunc or-
dinem etiam hic propheta servavit, dicens: Da mihi
intellectum, ut discam mandata tua. Primum intelli-
gentiam, post etiam scientiam deprecatus est.

10. Piorum conspectus tristis impiis, lætus justis.-
Sequitur deinde, VERS. 74 : Qui timent te videbunt me,
et lætabuntur, quia in verba tua speravi. Consuetudo
impiorum est, ut conspectis religiosis viris tristes
sint. Oderit enim necesse est, ebriosus sobrium, con-
tinentem impudicus, justum iniquus: et tamquam
conscientiæ onus, præsentiam sancti cujusque non
sustinet. Contra vero ad conspectum viri fidelis, re-
ligiosi omnes quibus timor Dei est lætantur, et vel
solo corporeæ contemplationis 339 visu gratulantur, D

tua et (f) vere humiliasti me. In locis cæteris meminimus, ita Prophetam dicere solitum : Da mihi intellectum, et doce me, et observabo præcepta tua. Nunc autem tamquam (g) de adeptis profitetur, dicens: Cognovi, Domine, quia æquitas judicia tua. Sed hic non de judiciis illis æternis, sed de præsentibus sermo est. Judicia enim illa æterna secundum eumdem prophetam, sicut abyssus multa (Psal. xxxv, 7); et secundun Apostolum: Judicia Dei investigabilia et inscrutabilia (Rom. x1, 33). Scit autem in his judiciis quæ nunc sunt, quidquid in se geratur. ex judicio Dei fieri omnes tribulationes, omnes pressuras, omnia insectationum odia, omnes persecutionum infestationes, ex judicio in se Dei adesse, ut per hæc probabilis, ut per hæc emendatus, et tamquam per ignem examinatus atque purgatus sit.

12. Scientiæ et fidei discrimen. Plus est autem nescio quid in cognitione, quam in fide, operis et idcirco hic non credidit, sed cognovit : quia fides habet obedientiæ meritum, non habet autem cognitæ veritatis fiduciam. Distinxit Apostolus plurimum inter cognitionem fidemque differre, posteriore eam loco inter gratiarum dona connumerans. Primo enim sapientiam, sequenti cognitionem, tertio fidem prædicavit quia qui credit, potest ignorare quod credit: qui autem jam cognovit, non potest id quod cognovit adepta cognitione non credere (Vid. lib. vì de Trin., n. 10).

13. Judicia Dei justa. Ergo ambiguitatem hic non admittit Propheta, quin sciat justa esse Dei judicia, (5) Publicis.

rus vocatur a colore, quæ si spectetur, sanari id malum tradunt, et avem mori. Hanc puto latine vocari galgulum. Galbulum alii vocant, vulgo Loriot.

(e) Ita nostri mss. At excusi, publicis.

(f) Apud Par. hic veritate tua; infra autem, in veritate tua. Utrobique ex editionibus aliis ac duobus mss. restituimus vere, quomodo vertit Hieronymus ex hebræo, faventibus etiam Græcis, qui legunt six. sine σου.

(g) In duobus mss. de apertis, lectio non spernenda: ut præsentia Dei judicia, quatenus aperta, opponantur æternis, quæ obscura ut abyssus prædicantur.

id est, humiliationis suæ et tribulationis et 340 A rationibus ejus, qui pater miserationum est, provecontemptus et injuriæ et doloris. Ita enim ait : Cognovi, Domine, quia æquitas judicia tua, et verè humiliasti me. Non sine causa se scilicet esse tribulationibus subditum, non sine causa passionibus permissum, non sine causa (1) injuriis humiliatum; sed ad humanorum vitiorum expianda peccata, ex justis se ac veris Dei judiciis humiliationi esse subjec

tum.

hatur. Scit Propheta nondum se ea vivere vita quæ vita sit nemo enim nostrum hoc quod nunc vivit, vitam audebit existimare. Nunc enim in corpore mortis sumus, Paulo dicente: Quis me liberabit de corpore mortis hujus (Rom. vii, 24)? Et hoc ipsum eodem hoc propheta testante ita: Et in pulverem mortis (4) deduxisti me (Psal. xx1, 16). Vera enim vita nostra cum Christo absconsa est in Deo. Sed neque hæc, in qua nunc agimus, regio viventium est: ea autem est de qua hic idem propheta ait : Et complacebo Deo in regione vivorum (Psal. cxiv, 9). Atque ideo vivam dixit quia non usu vitæ istius vivit, sed in Dei sit miseratione victurus. Sed sperat istud, quia lex Dei meditatio ejus est. Vacemus igitur divinæ lectioni, vace

exsequamur: quia propter meditationem legis veniente in se Domini miseratione,sperat se Propheta victurum.

14. Ea non petit David declinare; sed Dei ope fortiter ferre. Sed quia in his passionibus ex æquitate divini judicii versetur: (a) exhortationem præsentium humiliationum ex misericordia Dei deprecatur; quia humana infirmitas impar sit tolerantiæ passionum, dicens, VERS.76: Fiat misericordia tua, ul exhortetur me secundum eloquium tuum servo tuo. Sed meminit bonum B mus præceptis Dei, et opera legis, vitæ nostræ officiis sibi esse humiliari, bonum sibi esse passionibus subdi,et ea omnia, a quibus vexatur, purgationem sibi terrenorum esse vitiorum, Non enim ut humilitas ac tribulatio a se auferatur, orat; sed ut sibi ex misericordia Dei adhortatio in tribulatione præstetur. Optat ergo (b) diutino prælio in his corporis sui infirmitatibus militare optat longo certamine adversus mundi hujus nequitias consistere. Sed adhortationem ex misericordia Dei sperat : ut tribulatus licet et afflictus, divinæ adhortationis auxilio firmetur. Scit et beatus apostolus Paulus, omni ipse tentationum genere perfunctus, uti (c) se divinæ misericordiæ adhortatione, dicens: Benedictus Deus pater Domini nostri Jesu Christi, pater miserationum, et Deus omnis exhortationis, qui exhortatur nos in omni tribulatione (II Cor. 1, C 3, 4). Et adhortationem hanc scit sibi Propheta promissam (2) a Deo patre (d) et Domino miserationum, qui per tentationes eum qui in se credat examinet : atque ideo subjecit, secundum verbum tuum servo tuo:id est, secundum eam promissionem, qua spoponderit se tribulatos in passionibus non relicturum. Dixit enim in Evangeliis: Cum ergo tradent vos, nolite cogitare quomodo aut quid loquamini; dabitur enim vobis (3) in illa hora quid loquamini. Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus patris vestri qui loquitur in vobis (Matth. x, 19, 20). Et hoc quidem quantum ad præsens pertinet tempus.

15. Vita æterna ex Dei misericordia. Jam non vere vivimus. Vitæ veræ spes quibus foveatur.— Futuræ autem spei Propheta non immemor est, dicens, VERS. 77: D

Veniant mihi miserationes tuæ, et vivam : quia lex tua meditatio mea est. Naturæ corporalis infirmitas eget miserationibus Dei. Neque enim beatæ illius vitæ æternitatem 341 consequi merito suo poterit, nisi mise

16. Inimicorum non rogat David ultionem, sed conversionem.Non est vero sufficiens huic prophetæ, ut sibi tantum sollicitus sit, ac solum sui memor sit. Oportet eum curam humani generis sumere, et publicæ sollicitudinis affectum subire, et orare pro his qui in peccatis et irreligiositate versantur. Hujus itaque affectus sui sollicitudinem consequenti versu docet, dicens, VERS. 78: Confundantur superbi, quia injuste iniquitatem fecerunt super me. Non est hic maledicti oratio, neque retributionem injuriæ sibi illatæ precatur. Et absit ut Propheta Evangelii prædicator rationem evangelicæ charitatis excesserit. Domino enim dicente, Diligite inimicos vestros, et orale pro calumniantibus (5) vos (e) ac persequentibus vos (Matth. v, 44), ratio non patitur, ut nunc vindictam in superbos atque injuriosos precetur. Sed quia a peccatis qui desinit, in his erubescit; et qui vitia derelinquit, necesse est ea idcirco quia oderit derelinquat: orat Propheta, ut qui in se superbi injuste fue. rint, hi per cognitionem vitiorum suorum in his quæ gesserint erubescant. Quamdiu enim quis peccat, in his quæ peccat non confunditur, consuetudine et voluntate peccandi. Ubi vero peccare destiterit, finem peccandi habet ex pudore peccati. Ipse autem exercetur in mandatis Dei, vivendo juste, religiose prædicando, injurias non retribuendo, et tolerando patienter. Ob id enim multorum in se superborum contradictiones iniquitatesque sustinuit.

17. Absolute autem consequenti versu id, quod de confusione superborum tractamus, significasse intelligitur. Sequitur enim, VERS. 79: Convertantur mihi qui timent te, et qui (6) noverunt 342 testimonia

(4) Deduxit.
(5) Vobis.
(6) Cognoscunt.

(d) Regius codex cum Albin. ab eo patre. Miciacensis cum Vatic. Habens Patrem et Dominum miserationum. Mox editi, qui se credat, omisso in.

(e) In ms. Mic. vobis, quomodo et in Albin. et reg. legebatur supra litt. 9, n. 9.

1. Defectionem animi parit ingens desiderium. Salutaris Jesus. - Naturæ humanæ est, ut cum id quod desiderat non potest obtinere, per desiderii jugem cupiditatem animi defectione teneatur. Et hoc nosse ex ipsis affectionis nostræ motibus promptum est, in quantam animi defectionem, eorum quos desideramus exspectatione, redigamur. Propheta itaque, (2) cui exspectatio omnis ad Deum est, cui omne in mandatis ejus desiderium est, loquitur et dicit, VERS. 81 Defecit in salutare tuum anima mea, et in verbum tuum spero. Non habet alia, quæ deside. rium suum occupent et sancti cupiditas non vacat sæculi rebus. Deficit igitur in desiderio (5) salutaris : et deficit ob id, quia (a) in verbum Dei speret: finis enim legis Christus Jesus est, et hic est de

tua. Vult ergo eos, qui Deum timere cœperunt, ad A se Propheta converti, ut per doctrinam suam in vitiis suis et criminibus erubescant: cognitis scilicet testimoniis Dei, de quibus multa jam diximus, et confusi de veteribus delictis ad institutionem Prophe. tæ doctrinamque se referant; quorum ex superbią atque peccatis ad pietatem modestiamque conversio est, 18. Modestia David nostram arguit superbiam.· Conclusit autem verecundiæ suæ more, dicens, Vers, 80: Fiat cor meum immaculatum in justificationibus tuis, ut non confundar. Exercetur in mandatis, meditatur in lege, justitiam judiciorum Dei cognovit, timentes Dominum conspectu ejus lætantur, manibus Dei factus atque formatus est; et non audet dicere immaculatum cor sibi esse : et audemus interdum præferre innocentiam nostram, jactare vitiorum abstinentiam, B quo scripserunt Moyses et prophetæ. Est autem salu

taris ipso illo nomine quod Jesus nuncupatur. Jesus enim secundum hebraicam linguam salutaris est : et idipsum Angelus ad Joseph loquens docet, cum dicit: Et vocabis nomen ejus Jesum (Matth. 1, 24) : ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis (b). Causa itaque defectionis est desiderium salutaris, Desiderii autem hinc origo est, quod (4) in verbum Dei sperat, Salutaris enim noster Jesus est, qui et desideratus et natus est. Sed defectionem animæ desiderantis intelligendum est quid sequatur.

et puros nos a peccatis atque iniquitatibus gloriari? Sed ut fidem, ita et humilitatem ac modestiam discere a Propheta nos convenit, orante ut sibi immaculatum cor fiat. Scit enim ex eo progredi, secundum id quod dictum est: De corde enim exeunt cogitationes malæ, cædes, lasciviæ, fornicationes, furta, falsitates, blasphemiæ, et horum similia (Matth. xv, 9). Hoc igitur immaculatum fieri deprecatur, unde tot tantorumque vitiorum, quasi ex quodam fomite, initia suggeruntur, Immaculatum autem hoc modo sciens fieri, si in justificationibus Dei maneat: justificationum autem hunc fructum esse intelligit, ne in bis manens confundatur. Confusio enim ex peccatorum conscientia est, et ex opprobrio delictorum, Ubi ergo confusio non erit, nec peccatum erit. Pec. C tractavimus, videamus qualis oculorum soleat esse catum vero ubi non erit, in justificationibus Dei manebitur. Justificationes autem Dei, immaculatum cor esse præstabunt.

(1) LITTERA XI.

> Caph.

Defecit in salutare tuum anima mea, et in verbum tuum spero. Defecerunt oculi mei in eloquium tuum, dicentes : Quando consolaberis (Hil. exhortaberis ) me? Quia factus sum sicut uter in pruina, justificationes luas non sum oblitus. Quot sunt dies servi tui? quando facies de persequentibus me judicium? Narraverunt mihi iniqui exercitationes; sed non ut lex tua. Omnia mandata tua veritas ; iniqui ( Hil, inique ) persecuti sunt me, adjuva 343 me. Paulo minus consummaverunt me in terra: ego vero non dereliqui mandata tua. Secundum misericordiam tuam vivifica me, et custodiam testimonia oris tui..

(4) Incipit littera x1, fœliciter. Scriptori vita, legenti doctrina. Kat.

Cui in omnes ad Deum exspectatio est. (3) Salutari. Deinde, in verbis Dei.

(a) Apud Par. in verbis Dei sperat. In mss. Mic. et uno Vatic, in verbis Dei credat.

(b) Editi etiam hic subjiciunt eorum: quod a mss. abest, ut supra in psal. LI, n, 24; et in psal. LXVI, n. 4.

(c) Duo mss. eo itinere.

(d) Hæc Hilarii licet suppresso nomine verba haud

2. Defectio oculorum.- Ait, VERS. 82: Defecerunt oculi mei in eloquium tuum, dicentes : Quando exhortaberis me? Sequitur ergo defectionem animæ defectio oculorum. Sed ut de natura defectionis animæ

defectio. Pone igitur in exspectatione aut peregrinantis viri conjugem, aut jam diu absentis filii patrem, quem in omni tempore existimet reversurum: nonne (5) ei itineri (c), quo venturum opinabitur, semper intendet? nonne intentio ac visus oculorum 344 contuitionis ipsius exspectatione deficiet? Desideria hæc in se prophetarum Dominus testatur, cum dicit: Amen dico vobis, multi prophetæ et justi quæsierunt videre quæ vos videtis, et audire quæ auditis (Matth. xm, 17). Propheta itaque et animo et oculis (6) deficit.

3. Oculi mentis hic designantur. Exhortatio ad sanctos in inferno quiescentes.-Sed hi nunc oculi Prophetæ, licet Dominum videre desideraverint, non sunt tamen corporis oculi; loquuntur enim et exspectant : Det mentis potius est contuitio ista et loquela, non corporis. Dicunt enim: Quando exhortaberis me? Scit exhortationem hanc (d) sanctos quiescentes in inferno desiderare. Seit testante apostolo Petro,

(4) In verbis Dei.
(5) Eo itinere.
(6) Defecit.

dubie notat Beda in I Pet. m, ubi ait: Quidam hunc locum ita interpretatus est, quod consolationem illam de qua dicit Apostolis Dominus: Multi prophetæ, etc.; de qua et Psalmista: Defecerunt oculi mei, etc., sancti quiescentes in inferno desideraverunt : quod hæc descendente Domino in inferna, etiam his qui in carcere erant, et increduli quondam fuerunt in diebus Noe,

descendente in inferna Domino, etiam his qui in A dierum secundum corporalem vitam sciat esse. Ita

carcere erant, et increduli quondam fuerunt in diebus Noe, exhortationem prædicatam fuisse (I Petr. 1, 19 et 20). In hæc igitur Dei eloquia oculis loquentibus deficit: non tam visu corporeo Dominum ex eloquiis Dei nuntiatum, quam contemplatione animæ et mentis exspectans.

enim ait : Quot sunt dies servi tui? Cum dieit quot scit esse non plures. Et superius dixerat, esse se tamquam utrem in pruina. Ergo quia se paucorum dierum scit, fieri judicium ab his qui se persequuntur desiderat, a diabolo scilicet, ministrisque ejus. Sunt enim spiritales nequitia in cœlestibus. Sed scit et diabolum in resurrectionis sæculo judicandum. Paucorum itaque dierum ipse cum sit, fieri hoc judicium desiderat scilicet ut consummate sanctus et perfecte Deo placens conterat (4) intra se diabolum, conterat adversantes sibi inimicasque virtutes, et fidei su animæ subdat nequitias spiritales. Nondum igitur dẹ naturæ suæ firmitate confidit, licet jam ut uter frie geat: sed ut per misericordiam Dei judicium in inimicos suos sit, deprecatur. Hanc potestatem judicii Dominus apostolis suis dedit, dicens: Ecce dedi vobis potestatem calcare super serpentes et scorpiones, et super omnem virtutem inimici (Luc, x, 19). Vocem banc quidem nondum Propheta Domini in corpore manentis audivit ; sed dari sibi id potestatis orat, ut constituatur sibi in persequentes se tale judicium. Tentatur enim undique, cum ei per naturam corporis vitiorum inest (c) connata materies; eamque diabolus conatur ardore geminæ cupiditatis accendere, cum impiis irreligiosorum vocibus læditur, cum profanas gentium contra Deum disputationes et eloquia vesana perpetitur.

4. Uter in pruina, corpus continentia castigatum, Cupiditas ardens justificationum Dei non meminit. Dehinc sequitur, VERS. 83: Quia factus sum sicut uter in pruina, justificationes tuas non sum oblitus, Novi generis hæc causa est, ut ideo justificationes Dei non oblitus sit, quia factus sit sicut uter in pruina. Et si rem solis auribus metiamur, inanis et ridiculus Prophetæ sermo existimabitur, Sed meminit utrem pro humanis corporibus nuncupari, Domino B in Evangeliis dicente (Marc. 11, 22); Nemo, inquit, mittit vinum novum in utres veteres. Et non ambigitur eum (a) in utribus corpora, in peccatis suis (1) vetera memorasse. Per continentiæ autem studium frigent fidelium corpora et calore naturæ interioris exstincto, utres erunt frigidi : quæ cum intrinsecus per naturam vitiorum efferventium incalescant, extrinsecus tamen continentiæ patientia tamquam pruinæ frigore obrigescant. Ergo in hoc corporum frigore justificationum Dei immemores esse non possumus, Quisquis autem per vitiorum ardorem utre pleno caluerit, neque per metum Dei religionemque frigescat, necesse est justificationum Dei obliviscatur. Quae oblivisci sanctus non poterit, cum utris in pruiną modo (2) obrigescens (b) extrinsecus, 345 interna- C raverunt mihi iniqui exercitationes; sed non ita ut

rum cupiditatum omnium instigatione sit frigidus,

5. Judicium non hic poscitur extremum (Psal. 1, 5), sed virtus qua diabolus cum ministris conteratur. Dehinc sequitur, VERS. 84: Quot sunt dies servi tui? quando facies (3) mihi de persequentibus me judicium? Judicium post consummationem sæculi Propheta esse non ignorat, cum ait; Propterea non resurgunt impii in judicio, neque peccatores in concilio justorum quod ergo nunc orat de persequentibus se fieri judicium? Non illud utique quod in resurrectionis sæculo meminit futurum, cum se paucorum nunc

(1) Veterna cum prius excusis. (2) Obrigescentis.

(3) Mihi supplevimus ex nostro codice, Gra:co textu, et Hilarii expositione.

(4) Infra se.

consolatio vel exhortatio prædicata fuerit. Quam interpretationem rejiciens subjicit, Et hæc ille dixerit : sed catholica fides habet, quia descendens ad inferna Dominus non incredulos inde, sed fideles solummodo suos educens ad cœlestia secum regna perduxerit. An Beda Hilarii interpretationem catholicæ fidei minus consentaneam existimarit, non expendimus at hoc certe constat, nihil eum contra fidem dixisse, qui sola Petri verba memorasse satis habens, nibil amplius affirmarit, quam quod iis contineretur. Neque enim incredulos ex in feris eductos asseruit: quod magis sensisse videtur Augustinus lib. xn de Gen. ad lit. c. 33, n. 63. De hac prædicatione in inferis. facta videsis eumdem Augustinum epist. CLXIV et Cottelerium notis in lib. II Pastoris.

(a) Unus codex Vaticanus, In ulribus veteribus, cor

Ꭰ

6. Iniqui doctrinæ veritatem mentiuntur, non habent. Ideo in consequenti ait, VERS. 85: Nar

lex tua, Quanti enim sunt, qui quædam humanæ vi-
læ instituta docere se asserant, cum ad virtutes sæ-
culi (5) studiis animam nostram Deo rectius servien
tem accendunt (d)? Quanti etiam sunt, qui cogni-
tionem se habere (6) divinarum Scripturarum men-
tientes, hæretica et perversa dogmata prædicant?
Sed sciens Propheta perfectam humanæ doctrinæ
eruditionem 346 in Dei lege esse, ait : Narraverunt
mihi iniqui exercitationes; sed non ita ut lex tua. Iniqui
enim sunt hæc prædicantes. Et ideo (7) vox Dei ve-
tuit peccatorem eloquia sancta narrare; quia iniqui-
(5) Studia animæ nostræ Deo rectius servientia ac-
cendunt.

(6) Diversorum scriptorum,
7) Lex pro vox Dei,

pora in peccatis suis; tum excusi, veterna, non vetera.
(b) Apud Par. obrigescentis. Rectius hoc verbum
in aliis libris refertur ad sanctum. Deinde unus e
mss. Val, internarum cupiditatum omnium castigatione.
Magis placeret instigationi. Internæ enim cupiditates
non perimuntur, sed per continentiam earum instiga-
tioni non ceditur, ex proxime dictis.

(c) Editi, cognata materies, reluctantibus mss. Hic non obscure docetur nobiscum nasci concupiscentiam, sicut num. superiori docetur in sanctis et perfectis (sane ad agonem) eamdem superesse.

(d) Excusi, studia animæ nostræ Deo rectius servientia accendunt. Concinnior visa est lectio mss. reg. et Albin. ita ut vox sæculi et ad virtutes et ad studiis more Hilarii referatur. Hic porro docet animam soli Deo sua studia, suum debere famulatum.

ceptis Dei permanet; hoc gloriosius in mandatis Dei permanens, quod pene naturæ suæ infirmitas sit subacta.

tas, doctrinæ cœlestis non recipit veritatem. Pecca- A et infirmata licet naturæ suæ imbecillitate, in prætori enim dixit Deus: Quare tu enarras justitias meas, et assumis testamentum meum per os tuum (Ps. XLIX, 17)? Tu autem (1) odisti disciplinam, rejecisti sermones meos retro. Et has igitur exercitationes Propheta non fert, sciens nihil narrationi legis æquandum.

10. Vitam futuram optat, Evangelium interim servaturus. Concludit deinde modestiæ et spei suæ more, dicens, VERS. 88: Secundum misericordiam tuam vivifica me, et custodiam testimonia oris tui. Vivificari se tamquam nondum vivens precatur : et custoditurum se testimonia oris Dei, tamquam nunc non custodiat, pollicetur. Sed cum vivat in corpore, vitam ille non hujus sæculi concupiscit : et cum testimonia Dei in lege custodiat, tamen testimonia oris Dei custoditurum se pollicetur : quæ evangelicis innovata præceptis, non adulterio tantum, sed etiam

7. Justi iniqua est persecutio. Denique adjecit, VERS. 86 Omnia mandata tua veritas: inique persecuti sunt me, adjuva me. Justum qui persequitur, necesse est ut inique persequatur : quia iniquitas injustæ operationis effectus est. Scit et hanc Apostolus persecutionum iniquitatem, cum dicit: Omnes volentes religiose vivere in Christo, persecutionem patientur (II Tim. II, 12). Multæ enim tribulationes justorum sunt (Ps. xxxii, 20). Nunc Satanas insectatur, nunc B desiderio adulterii (c) abstinentes (Matth. v, 28),

ministeria ejus impugnant, nunc falsorum fratrum simulatio ad nocendum arte fraudulentæ insectationis irrepit. Sed Propheta, qui veritatem esse mandata Dei meminerit, injustæ iniquitatis persecutionem fideli animo sustinet. Et quia persecutionem sciat fidei esse documentum, non orat eam a se removeri : sed adjuvari se in ea postulat, et opem atque auxilium misericordiæ Dei precatur, evangelici hujus præcepti non ignarus: Qui non accipit crucem suam, et sequitur me,non est me dignus (Matth. x, 38).

8. Veritas. Persecutionis necessitas et utilitas. Veritas ergo est in præceptis Dei. Veritas nihil falsum, nihil incertum, nihil imperfectum habet. Persecutio autem justo intentata, (a) iniqua est. Iniquitas enim prædicatorem necesse est oderit veritatis : C sed auxilium a Deo est veritatis prædicatori. Graves enim meminit has esse persecutorum molestias: et quia justo utiles sint, non putat amovendas. Periculosa namque otiosæ fidei pax est, et faciles securis excubiis insidiæ sunt. Bellis autem exercitatum virum non cito doli capient: et glorioso certamine opus est, ut corona victoriæ deferatur. Ob quod non orat sibi adimi causam certandi, sed tribui auxilium vincendi.

9. Tentationibus pene cessit David. Meminit autem non in levi se tentationum esse pugna. Sequitur enim, VERS. 87: Paulo minus consummaverunt me in terra ego autem non dereliqui mandata tua. Prope usque (b) ad finem fidei, injustæ persecutiones Prophetam redegerunt, illæ scilicet, de quibus superius 347 diximus, spiritales nequitiæ in cœlestibus, quæ nos ad corporalia vitia ingestis cupiditatum illecebris instigant. Pene igitur est Propheta consummatus in terra, id est, in corporum vitia et peccata dejectus. Ut enim consummatio bonorum, ita et malorum est. Sed ingruentibus licet his perniciosissimis inimicis ac persequentibus se, mandata Dei non derelinquit:

D

sola fidei sanctificatione consummant: per Dominum nostrum Jesum Christum, qui et os et dextera et virtus et sapientia Dei est, benedictus in sæcula sæculorum. Amen.

LITTERA XII.
Lamed.

In æternum (Ilil. sæculum), Domine, permanet verbum tuum in cœlo. In generatione et generationem (Hil. generatione) veritas tua : fundasti terram, et permanet (Hil. permanebit). Ordinatione tua perseveral dies: quoniam omnia serviunt tibi. Nisi quod lex tua meditatio mihi est, tunc periissem in exprobratione mea (Hil. mea est, tunc forsitan perissem in humiliatione). In æternum non obliviscar justificationes tuas; quia in ipsis vivificasti me, Domine (abest infra Domine). Tuus sum ego, salva me : quoniam justificationes tuas exquisivi. Me exspectaverunt peccatores ut perderent me: testimonia tua (Hil. Domine) intellexi. Omni consummalioni vidi finem latum mandatum tuum nimis (Hil. vehementer).

348 1. Scientia cœlestis, Dei donum.—Sermonem Prophetæ non in humilibus aut pervulgatis demorari decet, sed semper excelsa et Deo digna tractare : atque ita, ut dum nos ad innocentis vitæ observantiam imbuit, ingenii quoque nostri humilitatem ad intelligentiam divinorum et invisibilium sacramentorum extollat. Nec sane humana infirmitas in cœlestem scientiam se ipsa proveheret, nisi Deo donum scientiæ per doctrinam Spiritus largiente ad coguitionem divinæ et imperspicabilis naturæ erudiretur. Volens igitur Propheta præstare nos ac perficere Deo dignos, et sciens repositum humane spei esse, ut (d) in cœlestem gloriam, si disciplinam cœlestis obedientiæ consectaretur, adscenderet, ita cœpit, VERS. 89: In sæculum, Domine, permanet verbum tuum in cœlo.

(1) Verba odisti disciplinam, ut sunt in Hebraico atque Græco textu, quæ in editis deerant, liber noster adjicit.

(a) Ita mss. Editi vero, iniquitas est.

(b) Editi, usque ad finem vitæ: reluctantibus mss. Hic finis fidei, id est excidium fidei.

(c) Apud Par. abstinentis: Rectius in aliis libris

abstinentes in quarto casu.

(d) Abest in a mss. Reg. et Albin. cum quibus mox magis placuit adscenderet, quam cum vulgatis accederet.