Fervere: non illa quisquam me nocte per altum
Ire, neque a terra moneat convellere funem.
At fi, cum referetque diem, condetque relatum,
Lucidus obis erit, truftra terrebere nimbis,
Et claro fylvas cernes Aquilone moveri.
Denique, quid Vefper ferus vehat, unde ferenas
Ventus agat nubes, quid cogitet humidus Aufter,
Sol tibi figna dabit. Solem quis dicere falfum
Audeat? Ille etiam caecos inftare tumultus
Saepe monet, fraudemque, et operta tumefcere

bella.

Virgil.

Columel I a.

Lucius Junius Moderatus Columella, aus Svaz nien gebürtig, lebte zu Rom um die Mitte des ersten Jahrhunderts, und schrieb zwölf noch vorhandne Bücher über die Landwirthschaft, worunter das zehnte poetisch, und ein Lehrgedicht über den Gartenbau ist. Virgil hatte sich auf dies fen Theil der Landwirthschaft nicht umständlich einlassen können, fondern entwarf davon nur die Grundzüge, deren weis tre Ausführung er andern überließ. (S. Georgic. Lib. IV. v. 116 ---148.). Dieß veranlaßte denColumella, wie er gleich Anfangs selbst sagt, zu seinem Gedichte, worin er die Vorschriften der Gartenkunst einfach und leicht, aber minder poetisch, als Virgil, vorträgt. S. Dusch's Briefe zur Bildung des Geschmacks, Th. I. n. A. Br. V.

DE CVLTV HORTORVM.

v. 65-165.

No
os foecunda manus viduo mortalibus orbe
Progenerat, nos abruptae tum montibus altis
Deucalioneae cautes peperere. Sed ecce,
Durior aeternusque vocat labor. Eia, age, fegnes
Pellite nunc fomnos, et curvo vomere dentis
Iam virides lacerate comas, iam fcindite amictus.
Tu gravibus raftris cunctantia perfode terga,
Tu penitus clatris eradere vifcera matris
Ne dubita, et fummi frequentia cefpite mixta
Ponere, quae canis iaccant urenda pruinis,
Verberibus gelidis, iraeque obnoxia Cauri,
Alliget et faevus Boreas, Eurusque refolvat.
Poft ubi Riphaeae torpentia frigora brumae
Candidus aprica Zephyrus regelaverit aura,
Sidereoque polo cedet Lyra merfa profundo,
Veris et adventum nidis cantarit hirundo,
Rudere tum pingui, folido vel ftercore afelli,
Armentive fimo fatures ieiunia terrae,

Ipfe

Ipfe ferens olitor diductos pondere qualos.
Pabula nec pigeat feffo praebere novali
Immundis, quaecunque vomit Latrina, cloacis.
Denfaque iam pluviis, durataque fumma pruinis
Aequora dulcis humi, repetat mucrone bidentis.
Mox bene cum glebis vivacem cefpitis herbam
Contundat marrae, vel fracti dente ligonis,
Putria maturi folvantur ut ubera campi.
Tunc quoque trita folo fplendentia farcula fumat,
Anguftosque foros adverfo limite ducens
Rurfus in obliquum diftinguat tramite parvo.
Verum ubi iam puro difcrimine pectita tellus,
Depofito fquallore nitens fua femina pofcit,
Pingit et in varios terreftria fidera flores,
Candida leucoia, et flaventia lumina calthae,
Narciffique comas, et hiantis faeva leonis
Ora feri, calathisque virentia lilia canis,
Nec non vel niveos, vel caeruleos hyacinthos:
Tum quae pallet humi, quae frondes purpurat

auro,

Ponatur viola, et nimium rofa plena pudoris.
Nunc medica panacem lacrima, fuccoque falu-
bri

Glauces, et profugos vinctura papavera fomnos
Spargite: quaeque viros acuunt, armantque puel-

las,

Iam megaris veniant genitalia femina bulbi;
Et quae ficca legit Getulis obruta glebis,
Et quae frugifero feritur vicina Priapo,
Excitet ut veneri tardos eruca maritos.

Iam breve chaerophylum, et torpenti grata pa

lato

Intyba, iam teneris frondens lactucula fibris,
Alliaque infractis fpicis, et olentia late

Ulpica, quaeque fabis habilis fabrilia mifcet;
Jam Sifer, Affyrioque venit quae femine radix,
Sectaque praebetur madido fociata lupino,
Ut Pelufiaci proritet pocula Zythi.

Tempore non alio vili quoque falgama merce
Capparis, et triftes inulae, ferulaeque minaces

B-5

Columella.

Plan

Columella., Plantantur; nec non ferpentia grami na men

tae,

Et bene odorati flores fparguntur aneti,
Rutaque Palladiae baccae victura faporem,
Seque laceffenti fletum factura finapis,
Atque oleris pulli radix, lacrimofaque cepa,
Ponitur, et lactis guftum quae condiat herba,
Deiectura quidem fronti data figna fucorum,
Vimque fuam idcirco profitetur nomine Graio.
Tum quoque conferitur, toto quae plurima ter

rae

Orbe virens pariter plebi, regique fuperbo
Frigoribus caules, et veri cymata mittit.
Quae pariunt veteres cefpofo litore Cumae,
Quae Marrucini, quae fignia monte Lepino,
Pinguis item Capua, et Caudinis faucibus horti
Fontibus et Stabiae celebres, et Vesvia rura,
Doctaque Parthenope Sebetide rofcida lympha,
Quae dulcis Pompeia palus vicina Salinis,
Herculeis vitreoque Siler qui defluit amni,
Quae duri praebent cymofa ftirpe Sabelli,
Et Turni lacus, et pomofi Tyburis arva,
Brutia quae tellus, et mater Aricia porri.
Haec ubi credidimus refolutae femina terrae,
Affiduo gravidam cultu, curaque fovemus,
Vt redeant nobis cumulato foenore meffes,
Et primum moneo, largos inducere fontes,
Ne fitis exurat concepto femine partum.
At cum foeta fuos nexus adoperta refolvit,
Florida cum foboles materno pullulat alvo,
Primitiis plantae modicos tum praebeat imbres
Sedulus irrorans olitor, ferroque bicorni
Pectat, et angentem fulcis exterminet herbam,
At fi dumofis pofiti funt collibus horti,
Nec fummo nemoris labuntur vertice rivi,
Aggere praepofito cumulatis area glebis
Emineat, ficco ut confuefcat pulvere planta,
Nec mutata loco ficcos exhorreat aeftus,
Mox ubi nubigenae Phryxi, nec portitor Helles,
Signorum, et pecorum princeps caput efferet undis,

Alma

1

Alma finum tellus iam pandet, adultaque pofcens
Semina, depofitis cupiet fe nubere plantis:
Invigilate, viri! tacito nam tempora greffu
Diffugiunt, nulloque fono conuertitur annus,
Flagitat ecce fuos genitrix mitiffima foetus,
Et quos enixa eft partus, iam quaerit alendos,
Privignasque rogat proles. Date nunc fua matri
Pignora; tempus adeft; viridi redimite parentem
Progenie; tu cinge comam; tu digere crines.

1

Columella.