Do pana Lucińskiego.
Na garcu zasadzony i kwarcie i flaszy,
Zda się podłym twój urząd, mospanie podczaszy.
Nie myśleli tak starzy, gdy go stanowili;
Chcieli oni porządku i w tym, jakby pili.
Więc na pamiątkę ojców naszych wiekopomnych,
Choć masz urząd pijacki, wodzem masz być skromnych.
Tobie zatym, aby się zniósł zbytek w narodzie,
Tobie to dzieło niosę o piwie i miodzie;
A gdy mnie pod twym hasłem krytyka nie straszy,
Kończę, choć nie kielichem: Bogdaj zdrów podczaszy!
Rób, Polaku, miód, piwo, a będziesz bogaty!
Tak nam nasi ojcowie mawiali przed laty,
Tak i teraz, a przecież o nasz zysk niedbali,
Nie słuchamy, jakeśmy przedtym nie słuchali.
Słodka zawzdy rzecz cudza, co nasze, mniej ważne,
Stąd miód poszedł w pogardę, piwo niepoważne,
A że go dostać można i łatwo i tanio,
Dla mody go nie piją, dla mody go ganią.
Wkradł się zbytek w umysły zgnuśniałe w pokoju,
Wkradł się w odzież, w mieszkanie, do jadła, napoju,
A coraz postępując fatalnym ogniwem,
Wzgardził dawną prostotą, w niej miodem i piwem;
Przeszedł nałóg nieprawy od ojców do dzieci,
Co było trunkiem panów, teraz ledwo kmieci.
List VIII. Do pana Lucińskiego. Tekst podług A1; odmiany podług S s. 7-10, P, P, s. 49-52, D s. 242-244. Tytuł: Autor Podstolego do JMć Pana Lucińskiego Podczaszego J. K. Mci A, S, P (jak A, S tylko: J. K. Mości). Do Pana Lucińskiego Podczaszego J. K. Mci P1, Do Lucińskiego. Pochwała miodu D.
1 garcu] garncu S. 3 myśleli] myślili P1. 4 tym] tém D. 7 zatym] zatém D. 10 kielichem] kilichem P. 12 Tak nam nasi] Nasi nam tak D. 13 przecież] przecięż D. 14 przedtym] przedtém D. 15 zawzdy zawżdy P1, zawsze D. 17 tanio] tanią A、 P. 21 fatalnym] fatalném D. 22 niej] niéj D.
25 Zrażeni niezgrabnością mniemanej prostoty, Wstydziem się miodu, piwa, tak, jak dawnej cnoty. Lepiej było, kiedyśmy nasze trunki pili.
Nie piwo lub miód czynił, żeśmy zwyciężyli,
Ale, co za prostemi trunki zawzdy chodzi,
30 Trzeźwość była zaszczytem i starców i młodzi.
Z nią mężność, trwałość, praca i cierpliwość rosła,
Z niemi po krajach sława nasza się rozniosła,
Z niemi byliśmy straszni, możni i szczęśliwi.
Teraz? mód niewolniki i nowości chciwi,
35 Fraszkami zatrudnieni, starowni o zbytki,
W nasyceniu żądz płochych kładziemy pożytki.
Jakież są? zewsząd strata zamiast zasilenia,
Zewsząd ujma korzyści i dobrego mienia,
ale się może nadto rozszerzyłem;
40 O czym więc na początku samym namieniłem,
Do tego teraz zmierzam. Źle z zbytkami bywa,
Bracia! nie gardźmy miodem, wróćmy się do piwa.
Może się zda ten sposób i podły i mały;
Czyż się kiedy trunkami narody wzmacniały?
45 Nie trunkami, to prawda; lecz jak wśrzód machiny
Wielkich skutków sprawcami są małe sprężyny,
Tak i napój ojczysty, zbyt drogo nie płatny,
Gdy oszczędza wydatki, szacowny i zdatny.
Więc, ażeby kraj pewnym obdarzyć dochodem,
50 Rzeczesz: trzeba się piwem upijać i miodem?
Bynajmniej, zbytek każdy zdrożny i szkodliwy.
W mierze trzeba używać; człowiek wstrzemieźliwy
Czuje dzielnie pijaństwo jak jest rzecz obrzydła,
Czuje, iż pijanice podlejsi od bydła.
55 Możnaż wino porzucić? powabny to trunek,
Lecz takiego powabu zbyt drogi szacunek.
26 Wstydziem] Wstydzim D. 29 zawzdy] zawżdy P1, zawsze D. 40 czym] czém D. 45 wsrzód] wszród P, wśród D. 51 zdrożny] zdróżny P1. 52 wstrzemieźliwy] wstrzemięźliwy S P1.
Niech go piją bogatsi, gustu w nim nie ganię,
Ale gdyśmy ubodzy, pijmy trunki tanie.
Przykra może ofiara, lecz skutki szacowne;
Przejdzie przykrość, słodyczy zatym niewymowne
Nastąpią, uczucie pochodzące z cnoty
Zgasi stałą słodyczą nietrwałe pieszczoty.
Przyjdzie zysk i pomocnym wesprze nas ratunkiem
Wtenczas, gdy się ojczystym zasilając trunkiem,
Tego będziem używać, co nam kraj nadawa.
Milszy napój, gdy własny, milsza i potrawa.
Dym nawet, mówią, słodki, gdy własnego kraju.
Czemuż od powszechnego dalecy zwyczaju,
Dobrych ojców złe syny, krwi zacnej wyrodki,
Nie idziem prostym torem, ubitym przez przodki?
Źle wątpić, gorzej jeszcze nadzieje utracić,
Mogliśmy się wyniszczyć, potrafiem zbogacić.
Z oszczędności dostatek, z pracy się zysk wszczyna.
Pijmy skromnie miód, piwo, dojdziemy do wina.
60 słodyczy] słodycze D, zdobyczy P1; zatym] zatém D; niewymowne] niewymówne P1. 61 Nastąpią, uczucie] Następują, uczucie P1, nastąpią a uczucie S D. 63 Przyjdzie zysk] Przyjdą zyski, pomocnym P1· 71 nadzieje] nadzieję P. 72 potrafiem] potrafim P1. 74 dojdziemy] dójdziemy P, D.
Krasicki, Satyry i Listy.
|