religionis professionem capite plexus est. Anno sequente edictum ad laicos extensum est. Ut haec extensio aliquo tempore post iterum revocaretur, ansam dedit martyrium Azadis, eunuchi, regi carissimi, cujus enecatio acerbissimo eum dolore implevit. Nihilominus interea magnus Christianorum numerus ferro vitam amiserat, cum magi sollicite eos inquisiissent, et plures ultro se manifestassent, ne religionem suam dissimulare viderentur 1). Eadem fortitudine Christiani inter Gothos persecutionem sustinuerunt, quam altero saeculi 4. dimidio eorum rex Athanaricus excitavit, offensus multitudine eorum, qui, Ulphilae potissimum opera ab idolis deficiebant. Praeter alia supplicia, tectis illorum, qui idolum, curru circumvectum adorare detrectabant, flammas subjici jussit, unde plures consumti. Eodem mortis genere alii perierunt, qui ut ignis supplicium evaderent, in ecclesiam Christianam confugerant, siquidem et haec jussu regis succensa est. E Gothorum martyribus prae caeteris illustre nomen consecuti sunt Nicetas et Sabas, quorum posterior, ministerio alicui ecclesiastico addictus, pro animo religioso, quo praeditus erat, ne ab Ethnicis quidem eum protecturis occultari sustinuit, post varios cruciatus aquis suffocatus. Verum ejusmodi crudelitates in populo, arbitrii alieni impatiente eo minus diu continuari potuere, quod ipsi Ethnici inter Gothos, idololatriae non adeo studiosi ac proinde nec Christianis adeo infensi erant. Hinc rex Athanaricus, horum pluribus adhuc e ditione sua ejectis, a persecutione abstinuit 2).

1) Sozom. II. 9. Acta martyrum Oriental. et Occident. Romae 1748.

2) Socrates IV. Sozom. VI.

§, 195. Julianus Christianorum inimicus. Antequam persecutio Christianorum inter Gothos coepisset, nova iterum inter Romanos contra eos ex

citata fuerat. Filii quidem Constantini M., qui ei proxime in imperio successerunt, Constantinus, Constantius et Constans, non minori ac pater studio rem Christianam promovere, Ethnicam supprimere tentarunt, eumque in finem templa ubique claudi jusserunt, et sacrificia sub poena capitis prohibuerunt, eadem poena contra rectores provinciarum statuta, qui sacrificantes non punivissent. Verum Julianus, Constantini M. e fratre nepos, qui post mortem Constantii a. 361. totum imperium Romanum solus obtinuit, superstitioni Ethnicae totus addictus, et summo contra religionem Christianam odio animatus erat. Haec ejus animi affectio sequentibus causis originem debuit. Constantius, Juliani consobrinus, tum quod patrem et fratres ejus interfecisset, tum quod ipsum, praeclaro ingenio et alacri animo praeditum, rerum gerendarum et gloriae. cupidissimum, a reipublicae administratione removisset, ad statum clericalem destinasset, omnem ejus institutionem huic destinationi conformasset, modisque omnibus eum coarctasset, tum quod universim princeps esset, multis magnisque naevis affectus, non potuit odium et contemtum Juliani non incurrere, qui hoc odium, hunc contemtum etiam in religionem Christianam ab illo cultam transtulit. Id eo facilius fecit, quod jam nonnulli abusus, et morum corruptela haud exigua inter Christianos invaluerit, quos insuper lites et pugnae de Arii doctrina, regnante Constantio sine moderamine gestae exagitabant. Ita dispositus Julianus, scientiarum profanarum cupidissimus, in manus philosophorum incidit, religioni Christianae, quae eorum sapientiae adversari audebat, infensissimorum. Hi, e quibus Maximus quidam juvenis principis animum totum occupare calluit, omnem operam adhibuerunt, ut religionem Christianam tanquam impietatum, fabularum, fraudum et contradictionum complexum, absurdam et detestabilem ei sisterent, Ethnicam e contra, ope postissimum allegoricae interpretationis, mythis adhihitae, tanquam

rectae rationi consentaneam, piam et venerabilem commendarent, quae insuper ingenio exaltato, phantasiae oblectamenta amanti, splendidis suis caeremoniis, mysteriis, divinationibus etc. non parum arridebat.

§. 194. Ejus conamina, Ethnicismum restau

randi.

His omnibus captus Julianus, anno aetatis 20., prout ipse fatetur, a Christo ad deos descivit, unde nomen apostatae ei haesit. Publice quidem ex metu Constantii Christianismum simulabat, clam vero idolis sacrificabat, et mysteriis Ephesinis et Eleusinis initiari voluit. Haec ipsa simulationis et dissimulationis necessitas haud parum contulisse videtur ad odium Christianismi, et studium Ethnicismi vehementius in eo accendendum, et ad illum gradum perducendum, quo imperator proclamatus illud manifestavit. Tum enim in cultu deorum superstitiosissimum quemque ex Ethnicis longissime superavit. Ita vero egit, partim ut propriam superstitionem exsatiaret, partim ut suo exemplo alios ad idololatriam pertraheret. Ad hanc promovendam mox suscepto imperio, omnia templa aperiri, collapsa restaurari, deorum simulacra, totumque cultum eorum publicum restitui jussit. Sacerdotibus Ethnicis proventus, privilegia, honores, quibus antea gavisi erant, reddidit. Intelligens autem, nulla rè magis, quam pravis sacerdotum moribus, religionis contemtum promoveri, summis provinciarum pontificibus in mandatis dedit, ut suis sacerdotibus spectacula, compita, librorum turpium et scurrilium, speciatim amores narrantium lectionem interdicerent, inhonestos deponerent, comitatem, beneficentiam, castitatem, et preces, bis saltim quotidie peragendas inculcarent, ac nonnisi pios honestosque viros ad sacra promoverent. Cumque videret, religionem Christianam inde etiam plurimum commendari, quod pauperum aliorumque indigentium curam gerat, variaque instituta ad pietatem alendam habeat; summis provinciarum pontificibus proven

tus assignavit, quibus quasi ex beneficio religionis Ethnicae omnis generis indigentes adjuvarentur; imo inter Ethnicos in templis congregandos praelectionem scriptorum religiosorum, poenitentiae disciplinam, denique monasteria pro utroque sexu introducere meditabatur.,

S. 195. Christianismum supprimendi.

Ab altera parte Julianus religionem Christianorum supprimere, imo, si fieri posset, extirpare conabatur. Hunc finem aliis mediis, quam cruenta persecutione consequi studebat. Ex illis erat, quod omnes episcopos, sub Constantio religionis causa relegatos redire permitteret, eo quidem consilio, ut vehementius inter se pugnantes eo magis debilitarentur. Mox etiam ecclesiis et clericis proventus, immunitates, honores a suis antecessoribus concessos ademit, imo restitutionem subsidiorum, hactenus acceptorum cum magna severitate ab eis exegit. Similiter templa destructa propriis sumptibus eos restituere jussit. Nonnullas ecclesias, velut Edessenam omnibus bonis, undeunde acquisitis privavit, addito injurriae ludibrio, divitem in regnum coelorum ingredi non posse. Simili sarcasmo in illos Christianos utebatur, qui sive fortunae bonis, sive honore, sive corpore laesi, ejus auxilium implorabant. Ejusmodi laesiones Christianis frequenter inferebantur tum ab hominibus privatis, tum a rectoribus provinciarum, quibus Julianus jam solos Ethnicos, et quos Christianis infensos noverat, praeficiebat. Ipse porro sumtus belli, quod contra Persas parabat, a solis Christianis exegit, pecuniae mulcta in sacrificare renuentes statuta. Imo plures eorum cruciatibus et morte affici jussit, non quidem proxime propter religionem, hac tamen ansam praebente, cum ejus suppressionem indigne ferentes in convicia contra deos áut ipsum imperatorem prorumperent. Eandem ob causam Christiani etiam a plebe vel magistratu Ethnico frequenter torquebantur et enecabantur, imo sine tali occasione ex mero religionis odio aut vindictae studio, in quo exsatiando Ethnici eo audacio res erant,

quod imperatorem his ausis faventem scirent, qui praetorem in exilium misit, quia Gazensium, qui tumultuario impetu Christianorum aliquos trucidaverant, duces carceri mancipaverat. Ita factum est, ut sub Juliano persecutio satis cruenta contra Christianos grassaretur, et multi martyrio coronarentur, imprimis in Oriente, ubi Julianus morabatur. Sed nec Occidens martyribus caruit, inter quos Joannes et Paulus fratres, sub Constantino amplis in aula muneribus functi, Romae capite. plexi, Bibiana nobilis virgo Romana, ibidem plumbatis usque ad mortem caesa, Victricius in Gallia, qui post tormenta dimissus est, ac postea episcopus Rothomagensis factus religionem Christianam in finibus Morinorum et Nervianorum ad oras Oceani multum propagavit, nobile nomen consecuti sunt. Plures quidem e Christianis, Juliani conatibus ad Ethnicismum traducti sunt, ii praesertim, qui non e puro motivo ad sacra Christiana transiverant. Universim vero in hac quoque persecutione antiquam fortitudinem Christiani comprobarunt.

§. 196. Julianus contra religionem Christianam scribens.

Inter media, quibus Julianus rem Christianam supprimere conabatur, hoc quoque erat, quod litteras profanas docere, postea etiam discere eis prohiberet, hac ratione arma, quae ex Gentilium libris contra horum religionem haud infelici successu petebant, eis erepturus, eosque ad ignorantiam et inde nascentem vilitatem ac despectionem depressurus. Qua philosophus, qualem se non solum dictis, sed etiam vitae ratione et habitu externo jactabat, Julianus religionem Christianam scriptis quoque impugnavit, et 7 libros contra eam edidit, quorum non amplius prostantium argumentum ex refutatione cognoscimus, quam sequenti saeculo Cyrillus, episcopus Alexandrinus composuit. Ex ea apparet, Juliano id praecipue propositum fuisse, ut ostenderet, Christianos a Mose, ad quem tamen provocare soleant,