Injussi nunquam desistant. Sardus habebat
Ille Tigellius hoc. Cæsar, qui cogere posset,
Si peteret per amicitiam patris atque suam, non
Quidquam proficeret: si collibuisset, ab ovo
Usque ad mala citaret, "Io Bacche," modò summâ
Voce, modò hac resonat quæ chordis quatuor ima.
Nil æquale homini fuit illi: sæpè velut qui

Currebat fugiens hostem; persæpè velut qui
Junonis sacra ferret: habebat sæpè ducentos,

Sæpè decem servos: modò reges atque tetrarchas,

5

10

Omnia magna loquens; modò, “ Sit mihi mensa tripes, et
Concha salis puri, et toga, quæ defendere frigus,
Quamvis crassa, queat." Decies centena dedisses
Huic parco paucis contento, quinque diebus
Nil erat in loculis: noctes vigilabat ad ipsum
Mane; diein totam stertebat: nil fuit unquam
Sic impar sibi. Nunc aliquis dicat mihi :-Quid tu?
Nullane habes vitia ?—Immo alia, et fortasse minora.
Mænius absentem Novium quum carperet;
"Heus tu,"
Quidam ait," ignoras te? an ut ignotum dare nobis
Verba putas?" "Egomet mî ignosco," Mænius inquit.
Stultus et improbus hic amor est, dignusque notari.
Quum tua pervideas oculis mala lippus inunctis,
Cur in amicorum vitiis tam cernis acutùm,

Quàm aut aquila, aut serpens Epidaurius? At tibi contrà
Evenit, inquirant vitia ut tua rursus et illi.-
Iracundior est paulò minùs aptus acutis

15

20

25

Naribus horum hominum. Rideri possit, eò quòd
Rusticiùs tonso toga defluit, et malè laxus

30

In pede calceus hæret.-At est bonus, ut melior vir

Non alius quisquam : at tibi amicus: at ingenium ingens. Inculto latet hoc sub corpore. Denique te ipsum

Concute, num qua tibi vitiorum inseverit olim

35

Natura, aut etiam consuetudo mala: namque

Neglectis urenda filix innascitur agris.

Illuc prævertamur, amatorem quòd amicæ

Turpia decipiunt cæcum vitia, aut etiam ipsa hæc

Delectant; veluti Balbinum polypus Hagnæ.

40

Vellem in amicitiâ sic erraremus, et isti

Errori nomen virtus posuisset honestum.
At, pater ut gnati, sic nos debemus amici,
Si quod sit vitium, non fastidire. Strabonem
Appellat pætum pater; et pullum, malè parvus
Si cui filius est, ut abortivus fuit olim

45

Sisyphus: hunc Varum, distortis cruribus; illum
Balbutit Scaurum, pravis fultum malè talis.
Parciùs hic vivit? frugi dicatur: ineptus
Et jactantior hic paulò est? concinnus amicis
Postulat ut videatur: at est truculentior, atque
Plùs æquo liber? simplex fortisque habeatur.
Caldior est acres inter numeretur: opinor,
Hæc res et jungit, junctos et servat amicos.
At nos virtutes ipsas invertimus, atque
Sincerum cupimus vas incrustare. Probus quis
Nobiscum vivit; multùm est demissus homo: illi
Tardo cognomen pingui damus: hic fugit omnes
Insidias, nullique malo latus obdit apertum,
Quum genus hoc inter vitæ versetur, ubi acris
Invidia atque vigent ubi crimina; pro bene sano
Ac non incauto, fictum astutumque vocamus.
Simplicior quis, et est qualem me sæpè libenter
Obtulerim tibi, Mæcenas, ut fortè legentem

Aut tacitum impellat quovis sermone?" Molestus!
Communi sensu planè caret," inquimus. Eheu!
Quàm temerè in nosmet legem sancimus iniquam!
Nam vitiis nemo sine nascitur: optimus ille est

Qui minimis urgetur. Amicus dulcis, ut æquum est,
Quum mea compenset vitiis bona, pluribus hisce,
Si modò plura mihi bona sunt, inclinet: amari
Si volet hac lege, in trutinâ ponetur eâdem.
Qui ne tuberibus propriis offendat amicum
Postulat, ignoscet verrucis illius: æquum est
Peccatis veniam poscentem reddere rursus.

Denique, quâtenus excidi penitùs vitium iræ,
Cætera item nequeunt stultis hærentia: cur non
Ponderibus modulisque suis ratio utitur, ac res
Ut quæque est, ita suppliciis delicta coercet?
Si quis eum servum, patinam qui tollere jussus
Semesos pisces tepidumque ligurrierit jus,
In cruce suffigat, Labeone insanior inter
Sanos dicatur. Quantò hoc furiosius atque
Majus peccatum est! Paulùm deliquit amicus
(Quod nisi concedas, habeare insuavis); acerbus
Odisti, et fugis, ut Drusonem debitor æris,
Qui, nisi, quum tristes misero venêre Kalendæ,
Mercedem aut nummos unde unde extricat, amaras
Porrecto jugulo historias, captivus ut, audit.
Comminxit lectum potus, mensâve catillum

Evandri manibus tritum dejecit; ob hanc rem,
Aut positum antè meâ quia pullum in parte catini
Sustulit esuriens, minùs hoc jucundus amicus
Sit mihi. Quid faciam, si furtum fecerit, aut si
Prodiderit commissa fide, sponsumve negârit?
Queis paria esse ferè placuit peccata, laborant

95

Quum ventum ad verum est: sensus moresque repugnant, Atque ipsa utilitas, justi propè mater et æqui.

Quum prorepserunt primis animalia terris,

105

Mutum et turpe pecus, glandem atque cubilia propter, 100
Unguibus et pugnis, dein fustibus, atque ita porrò
Pugnabant armis, quæ pòst fabricaverat usus;
Donec verba, quibus voces sensusque notarent,
Nominaque invenêre: dehinc absistere bello,
Oppida cœperunt munire, et ponere leges,
Ne quis fur esset, neu latro, neu quis adulter.
Nam fuit ante Helenam mulier teterrima belli
Causa sed ignotis perierunt mortibus illi,
Quos Venerem incertam rapientes, more ferarum,
Viribus editior cædebat, ut in grege taurus.
Jura inventa metu injusti fateare necesse est,

110

Tempora si fastosque velis evolvere mundi.

Nec natura potest justo secernere iniquum,

Dividit ut bona diversis, fugienda petendis.

Nec vincet ratio hoc, tantundem ut peccet idemque

115

Qui teneros caules alieni fregerit horti,

Et qui nocturnus divûm sacra legerit. Adsit

Regula peccatis quæ pœnas irroget æquas,
Ne scuticâ dignum horribili sectere flagello.
Nam, ut ferulâ cædas meritum majora subire
Verbera, non vereor; quum dicas esse pares res
Furta latrociniis, et magnis parva mineris
Falce recisurum simili te, si tibi regnum

120

Permittant homines. Si dives, qui sapiens est,
Et sutor bonus et solus formosus et est rex;

125

Cur optas quod habes ?—Non nôsti quid pater, inquit,
Chrysippus dicat: sapiens crepidas sibi nunquam
Nec soleas fecit; sutor tamen est sapiens.-Quò ?—
Ut, quamvis tacet Hermogenes, cantor tamen atque
Optimus est modulator; ut Alfenus vafer, omni
Abjecto instrumento artis, clausâque tabernâ,
Sutor erat; sapiens operis sic optimus omnis
Est opifex solus, sic rex.—
-Vellunt tibi barbam
Lascivi pueri; quos tu nisi fuste coerces,

130

Urgeris turbâ circum te stante, miserque
Rumperis et latras, magnorum maxime regum.
Ne longum faciam: dum tu quadrante lavatum
Rex ibis, neque te quisquam stipator, ineptum
Præter Crispinum, sectabitur; et mihi dulces
Ignoscent, si quid peccavero stultus, amici;
Inque vicem illorum patiar delicta libenter,
Privatusque magìs vivam te rege beatus.

135

140

SATIRA IV.

EUPOLIS atque Cratinus Aristophanesque, poëtæ,
Atque alii quorum comœdia prisca virorum est,
Si quis erat dignus describi, quòd malus, aut fur,
Quod machus foret, aut sicarius, aut alioqui
Famosus, multâ cum libertate notabant.
Hinc omnis pendet Lucilius, hosce sequutus,
Mutatis tantùm pedibus numerisque; facetus,
Emunctæ naris, durus componere versus.
Nam fuit hoc vitiosus; in horâ sæpè ducentos,
Ut magnum, versus dictabat, stans pede in uno.
Quum flueret lutulentus, erat quod tollere velles :
Garrulus, atque piger scribendi ferre laborem,
Scribendi rectè; nam ut multùm, nil moror.
Crispinus minimo me provocat.-Accipe, si vis,
Accipe jam tabulas; detur nobis locus, hora,
Custodes; videamus uter plus scribere possit.—
Dî bene fecerunt, inopis me quòdque pusilli
Finxerunt animi, rarò et perpauca loquentis:
At tu conclusas hircinis follibus auras,
Usque laborantes, dum ferrum molliat ignis,
Ut mavis, imitare... Beatus Fannius, ultro
Delatis capsis et imagine! quum mea nemo

Ecce,

Scripta legat, vulgo recitare timentis, ob hanc rem,
Quòd sunt, quos genus hoc minimè juvat, utpote plures
Culpari dignos. Quemvis mediâ erue turbâ:
Aut ob avaritiam, aut miserâ ambitione laborat.
Hunc capit argenti splendor; stupet Albius ære:
Hic mutat merces surgente a sole ad eum quo
Vespertina tepet regio; quin per mala præceps
Fertur, utì pulvis collectus turbine, ne quid
Summâ deperdat metuens, aut ampliet ut rem.

5

10

15

20

225

30

Omnes hi metuunt versus, odêre poëtas.—

Fænum habet in cornu; longè fuge, dummodò risum
Excutiat sibi, non hic cuiquam parcet amico;
Et, quodcunque semel chartis illeverit, omnes
Gestiet a furno redeuntes scire, lacuque,

Et pueros et anus.— -Agedum, pauca accipe contrà.
Primum ego me illorum, dederim quibus esse poëtas,
Excerpam numero: neque enim concludere versum
Dixeris esse satìs; neque, si quis scribat, utì nos,
Sermoni propiora, putes hunc esse poëtam.
Ingenium cui sit, cui mens divinior, atque os
Magna sonaturum, des nominis hujus honorem.
Idcirco quidam, Comœdia necne poëma

35

40

Esset, quæsivêre; quòd acer spiritus ac vis

45

Nec verbis nec rebus inest; nisi quòd pede certo

Differt sermoni, sermo merus.-At pater ardens

Sævit quòd, meretrice nepos insanus amicâ,

Filius uxorem grandi cum dote recuset,

Ebrius et, magnum quod dedecus, ambulet ante

50

Noctem cum facibus.-Numquid Pomponius istis
Audiret leviora, pater si viveret?... Ergo

Non satis est puris versum perscribere verbis ;

Quem si dissolvas, quivis stomachetur eodem

Quo personatus pacto pater. His, ego quæ nunc,

55

Olim quæ scripsit Lucilius, eripias si

Tempora certa modosque, et, quod prius ordine verbum est,

Posterius facias, præponens ultima primis;

Non, ut si solvas, "Postquam discordia tetra

Belli ferratos postes portasque refregit,"
Invenias etiam disjecti membra poëtæ.

60

Hactenus hæc : aliàs, justum sit necne poëma;
Nunc illud tantùm quæram, meritòne tibi sit
Suspectum genus hoc scribendi. Sulcius acer
Ambulat et Caprius, rauci malè, cumque libellis;
Magnus uterque timor latronibus; at, bene si quis
Et puris vivat manibus, contemnat utrumque.
Ut sis tu similis Cœlî Birrique latronum,
Non ego sim Caprî, neque Sulcî; cur metuas me?
Nulla taberna meos habeat neque pila libellos,
Queis manus insudet vulgi Hermogenisque Tigellî;
Nec recitem cuiquam, nisi amicis, idque coactus,
Non ubivis, coramve quibuslibet.—In medio qui
Scripta foro recitent sunt multi.—Quique lavantes :
Suave locus voci resonat conclusus. Inanes