namque aliquis sphaeram vel quadratum vel quamlibet aliam rerum figuram eam in animi intellegentia quadam vi ac similitudine capit. nam qui sphaeram viderit, eius similitudinem in animo perpendit et cogitat atque eius in animo quandam passus imaginem id 5 cuius imaginem patitur agnoscit. omnis vero imago rei cuius imago est similitudinem tenet: mens igitur cum intellegit, rerum similitudinem conprehendit. unde fit ut, cum duorum corporum maius unum, minus ålterum contuemur, a sensu postea remotis corporibus 10 illa ipsa corpora cogitantes illud quoque memoria servante noverimus sciamusque quod minus, quod vero maius corpus fuisse conspeximus, quod nullatenus eveniret, nisi quas semel mens passa est rerum similitudines optineret. quare quoniam passiones animae 15 quas intellectus vocavit rerum quaedam similitudines sunt, idcirco Aristoteles, cum paulo post de passionibus animae loqueretur, continenti ordine ad similitudines transitum fecit, quoniam nihil differt utrum passiones diceret an similitudines. eadem namque res 20 in anima quidem passio est, rei vero similitudo. et Alexander hunc locum: sunt ergo ea quae sunt in voce earum quae sunt in anima passionum notae et ea quae scribuntur eorum quae sunt in voce. et quemadmodum nec litterae omni- 25 bus eaedem, sic nec voces eaedem hoc modo conatur exponere: proposuit, inquit, ea quae sunt in voce intellectus animi designare et hoc alio probat exemplo. eodem modo enim ea quae sunt in voce passiones animae significant, quemadmodum ea quae 30 scribuntur voces designant, ut id quod ait et ea quae 1 aliquis om. T, aliqui E feram S, speram S2FT 3 uię (pro vi ac) SF speram FT 9 duum S2F2 12 sciamusque ego: sciemusq. codices 14 mens om. T 20 pass. animae editio princeps 24 inscribuntur SFE uoces codices (item p. 36, 6. 7) 29 enim modo F 26 eaedem scribuntur ita intellegamus, tamquam si diceret: quemadmodum etiam ea quae scribuntur eorum quae sunt in voce. ea vero quae scribuntur, inquit Alexander, notas esse vocum id est nominum ac verbo5 rum ex hoc monstravit quod diceret et quemadmodum nec litterae omnibus eaedem, sic nec voces eaedem. signum namque est vocum ipsarum significationem litteris contineri, quod ubi variae sunt litterae et non eadem quae scribuntur varias quoque 10 voces esse necesse est. haec Alexander. Porphyrius vero quoniam tres proposuit orationes, unam quae litteris contineretur, secundam quae verbis ac nominibus personaret, tertiam quam mentis evolveret intellectus, id Aristotelem significare pronuntiat, 15 cum dicit: sunt ergo ea quae sunt in voce earum quae sunt in anima passionum notae, quod ostenderet si ita dixisset: sunt ergo ea quae sunt in p.302 voce et verba et nomina animae passionum | notae. et quoniam monstravit quorum essent voces significa20 tivae, illud quoque docuisse quibus signis verba vel nomina panderentur ideoque addidisse et ea quae scribuntur eorum quae sunt in voce, tamquam si diceret: ea quae scribuntur verba et nomina eorum quae sunt in voce verborum et nominum notae sunt, 25 nec disiunctam esse sententiam nec (ut Alexander putat) id quod ait: et ea quae scribuntur ita intellegendum, tamquam si diceret: sicut ea quae scribuntur id est litterae illa quae sunt in voce significant, ita ea quae sunt in voce notas esse animae 30 passionum. primo quod ad simplicem sensum nihil addi oportet, deinde tam brevis ordo tamque necessaria orationis non est intercidenda partitio, tertium vero quoniam, si similis significatio est litterarum vo5 quo TE1 9 eaedem F, eedem T 13 quae F 14 aristotelen T 18 prius et om. TE 20 et b 29 sunt om. SF 30 primum? quidem quod b 31 deinde quod b tamque] tamquam T 33 esset E2 cumque, quae est vocum et animae passionum, oportet sicut voces diversis litteris permutantur, ita quoque passiones animae diversis vocibus permutari, quod non fit. idem namque intellectus variatis potest vocibus significari. sed Alexander id quod eum superius 5 sensisse memoravi hoc probare nititur argumento. ait enim etiam in hoc quoque similem esse significationem litterarum ac vocum, quoniam sicut litterae non naturaliter voces, sed positione significant, ita quoque voces non naturaliter intellectus animi, sed 10 aliqua positione designant. sed qui prius recepit, ut id quod Aristoteles ait: et ea quae scribuntur ita dictum esset, tamquam si diceret: sicut ea quae scribuntur, quidquid ad hanc sententiam videtur`adiungere, aequaliter non dubitatur errare. quocirca 15 nostro iudicio qui rectius tenere volent Porphyrii se sententiis adplicabunt. Aspasius quoque secundae sententiae Alexandri, quam supra posuimus, valde consentit, qui a nobis in eodem quo Alexander errore culpabitur. Aristoteles vero duobus modis esse 20 has notas putat litterarum, vocum passionumque animae constitutas: uno quidem positione, alio vero naturaliter. atque hoc est quod ait: et quemadmodum nec litterae omnibus eaedem, sic nec voces eaedem. nam si litterae voces, ipsae vero voces in- 25 tellectus animi naturaliter designarent, omnes homines isdem litteris, isdem etiam vocibus uterentur. quod quoniam apud omnes neque eaedem litterae neque eaedem voces sunt, constat eas non esse naturales. sed hic duplex lectio est. Alexander enim hoc modo 30 legi putat oportere: quorum autem haec primo 1. 2 oporteret E 11 recipit S, corr. S2 Alexander in marg. S 21 vocum om. S1 18-19 quam 24. 25 eae 27 hisdem S2F2TE dem v. codices (item p. 38, 10 et 29) rum notae, eaedem omnibu's passiones animae et quorum eaedem similitudines, res etiam eaedem. volens enim Aristoteles ea quae positione significant ab his quae aliquid designant naturaliter 5 segregare hoc interposuit: ea quae positione significant varia esse, ea vero quae naturaliter apud omnes eadem. et incohans quidem a vocibus ad litteras venit easque primo non esse naturaliter significativas demonstrat dicens: et quemadmodum nec litterae 10 omnibus eaedem, sic nec voces eaedem. nam si idcirco probantur litterae non esse naturaliter significantes, quod apud alios aliae sint ac diversae, eodem quoque modo probabile erit voces quoque non naturaliter significare, quoniam singulae hominum gentes 15 non eisdem inter se vocibus conloquantur. volens vero similitudinem intellectuum rerumque subiectarum docere naturaliter constitutam ait: quorum autem haec primorum notae, eaedem omnibus passiones animae. quorum, inquit, voces quae apud diver20 sas gentes ipsae quoque diversae sunt significationem retinent, quae scilicet sunt animae passiones, illae apud omnes eaedem sunt. neque enim fieri potest, ut quod apud Romanos homo intellegitur lapis apud barbaros intellegatur. eodem quoque modo de ceteris 25 rebus. ergo huiusmodi sententia est, qua dicit ea quae voces significent apud omnes hominum gentes non mutari, ut ipsae quidem voces, sicut supra monstravit cum dixit quemadmodum nec litterae omnibus eaedem, sic nec voces eaedem, apud 30 plures diversae sint, illud vero quod voces ipsae significant apud omnes homines idem sit nec ulla ra 1 animae sunt codices (item 19) 7 inchoatis T 8 significas S1, signifitiuas T 15 colloquuntur b 17 //////ait S, quod ait TE (quod del. E1?) 22 apud om. F, add. F1 23 qui T 24 modo quoq. F 29 apud ego: cum apud codices 31 fit F tione valeat permutari, qui sunt scilicet intellectus rerum, qui quoniam naturaliter sunt permutari non possunt. atque hoc est quod ait: quorum autem haec primorum notae, id est voces, eaedem omnibus passiones animae, ut demonstraret voces 5 quidem esse diversas, quorum autem ipsae voces significativae essent, quae sunt scilicet animae passiones, easdem apud omnes esse nec | ulla ratione, quoniam p. 303 sunt constitutae naturaliter, permutari. nec vero in hoc constitit, ut de solis vocibus atque intellectibus 10 loqueretur, sed quoniam voces atque litteras non esse naturaliter constitutas per id significavit, quod eas non apud omnes easdem esse proposuit, rursus intellectus quos animae passiones vocat per hoc esse naturales ostendit, quod apud omnes idem sint, a quibus 15 id est intellectibus ad res transitum fecit. ait enim quorum hae similitudines, res etiam eaedem hoc scilicet sentiens, quod res quoque naturaliter apud omnes homines essent eaedem: sicut ipsae animae passiones quae ex rebus sumuntur apud omnes homi- 20 nes eaedem sunt, ita quoque etiam ipsae res quarum similitudines sunt animae passiones eaedem apud omnes sunt. quocirca quoque naturales sunt, sicut sunt etiam rerum similitudines, quae sunt animae passiones. Herminus vero huic est expositioni con- 25 trarius. dicit enim non esse verum eosdem apud omnes homines esse intellectus, quorum voces significativae sint. quid enim, inquit, in aequivocatione dicetur, ubi unus idemque vocis modus plura significat? sed magis hanc lectionem veram putat, ut ita 30 sit: quorum autem haec primorum notae, hae omnibus passiones animae et quorum hae similitudines, res etiam hae: ut demonstratio vi 4 hae codices (item 31) 5 animae sunt codices (item 32) 21 quarum b: quorum codices 23 homines F, corr. F2 quoq. b 28 sunt F 31 autem om. S1 res |