Y cawr yn swnfawr y sydd,
Ail i fôr ei leferydd.
Dyfal draethai ei dafawd
Greulon fygythion a gwawd.
Wele! medd yr Israeliaid,
Bob dydd, i'n c'wilydd, y caid
Gwr diddawn i'n gw'radwyddo,
Ein llin, ein brenin, a'n bro.
Y gwr a ddaeth o gariad
At feibion ei dirion dad;
Mewn nefawl ryfeddawl fodd
Yn union yr ennynnodd;

Pwy yw'r andras, drygwas draw,
Heb ludded, sydd yn bloeddiaw
Caeth w'radwydd ac athrodion
Cyhoedd i fyddinoedd Ion?

Ei wladwyr anwyl odiaeth,
Yn brudd gan gystudd yn gaeth,
A dd'wedent, Oh Dduw Awdwr!
Ein Ceidwad, ein Tad a'n Tŵr!
Y mawr gawr am ragoriaeth,
Garw fraw, i'n gw'radwyddaw daeth:
Gw'radwyddwr, bradwr ein bro,
Llwyddiant i'r sawl a'i lladdo.

Pa wobr addas gaiff gwas gwych
A guro'r cawr rhagorwych?
Yn rhwydd a hael wna 'n rhyddhâu
O ddidawl w'radwyddiadau?

Attebent hwy, Gwobrwy gwych;
Y gwr gaiff ferch ragorwych
Y brenin o bur rinwedd,
Yn hyfryd i gyd ei gwedd.
Tŷ ei dad, sef holl hâd hwn,
Yn rhydd nyni a'i rhoddwn.
Y gwron wnelo'n gwared
Dyna'i fael, ac nid gwael gêd.

Mi wn, drwy gymmorth Duw mâd,
Mi awn, pe cawn ond cennad,
Er arfau'r gwr gweryrfawr,
Mi wn y cwympwn y cawr.
Cennad lon yn union aeth
A'i siriol negeswriaeth
At Saul, ac yntau y sydd
Galonnog o lawenydd:
Yno deisyfai 'n union
Y gwr ar frys ger ei fron.

Yn awr drwy'r fyddin fawr faith
Yr hanes ae ar unwaith;
Odiaeth o newydd ydoedd,
Y llu 'n wir yn llawen oedd.
Golygan' yr eirian wr,
Nerthol rinweddol noddwr,
Helaeth ydoedd ei hoywlun,
A pherffaith lanwaith ei lun.
Tew i'w iâd ei wallt ydoedd,
Modrwyawg ac eurawg oedd.
Ei wyneb hardd, pan wenai,
Oedd lanach mwynach na Mai;
Os baccru, ennynnu wna,
Un ffunud â'r Gorphenna'.

680

700

720

Y gelynion trawsion trwch, Blin oeddynt heb lonyddwch : Terfysgent, gwaeddent, Mae'r gwr? Mae'r eres a'r mawr arwr?

Os ydych heb arswydo,

Dewiswch, anfonwch fo.

Y cawr, drwy'r dyffryn mawr maith,

Bloeddiodd ynfyd gableddiaith,

D'wedodd eiriau nad ydyn'
Oddefol i dduwiol ddyn.

Y siriolwawr Israeliad,
A'i fonwes am les ei wlad,
Llanwyd ef o ddigllonedd,
Ennynnai, newidiai 'i wedd.

Yr anwyl fwynwr union, Gwâr bryd, pan ddaeth ef ger bron, Yn dêg, mewn parchedigaeth, Ymgrymmu, dan wenu, wnaeth: O frenin o fawr rinwedd! Yn hir boed it' fyw mewn hedd! Na lwfrhâed, ac na wnaed neb Grynu rhag ei hagr wyneb; Dy was a â, dewis waith, At y gwr taeog araith, Er geiriau'r gorwag arwr, Mi âf, mi gwympaf y gwr.

Saul, dros ennyd, a sylwodd Ei faint, os caid wrth ei fodd, Yr wyf yn gwel'd, wr ifangc Glwys lun, nad wyt ond glas langc: Dy 'wyllys, mae'n hyspys hyn, O'r gwawl yw curo 'r gelyn. Tydi ni's gelli; mae'r gwr Mawr ei fawl, mae'n rhyfelwr O'i febyd; ni chaf obaith;

740

760

Hawdd gwybod gormod yw 'r gwaith.
Y mawrion enwogion wŷr,
Gwrawl ardderchog arwyr,
Dïystyrent was tirion
Yr enwog drugarog Ion,
Gan draethu, os gallu gwr
A gurai'r nerthawg arwr,
Fod cannyn ganddyn' i'r gwaith,
Gwrawl ym mhob rhagorwaith,
Filoedd o hen ryfelwyr,
Cryfach ac amgenach gwŷr:
Di fudd ydyw dy feddwl,
Gad ymaith dy obaith dwl.

Y gwr mâd hawddgar a mwyn
Iddynt ymgrymmai 'n addwyn:
Dy was, bugail defaid oedd
Hyd oror uchel-diroedd;

A llew ac arth hyll eu gwedd,
Dïau daethant eu deuwedd,
Ac o'r praidd, lledradaidd dro,
Oenyn aethant oddiyno:
Ni's ofnais un o'u safnau,
Rhedais, mi ddeliais y ddau,
A'r oen gwan, druan, o drais
Eu dannedd mi a dynnais.

K

780

Y llew, mewn digter a llid,
Lladdai fi, oni's lleddid.
Er bod eu nerth mor gerthfawr
Ag ydyw nerth certh y cawr,
Y melynlwyd mileinlew
Orchfygais, lleddals y llew.
Y gwir i gyd yw'r geiriau,
Dy was a'u lladdodd eu dau.
Felly 'r cawr, dirfawr ei dyb,
Y gau ffwl, fydd gyffelyb.
Pa fodd? a gablodd y gwr
Di gred lu Duw Greawdwr?
Pa fodd rhyfygodd ei fin
Feiddiaw 'r ardderchog fyddin?
Fy Ion! gaiff ef fyw un awr!
Dan nawdd Naf, cwympaf y cawr!
O! yr addfwyn wareiddfab!
Dos yn ddi 'maros, fy mab!
Agwrddawl was y Gwir-Dduw!
Yn union dos yn Enw Duw!
Y brenin, mewn modd breiniol,
Ei nawdd ni 'dawodd yn ôl;
Arfogodd, gwisgodd y gwr
A'i lurig yn loyw arwr.
Pan brofodd, ni fedrodd fo,
Was mâd, yn hon symmudo.
Diosgodd, d'wedodd, Nid yw
Reidiol, gorthrymder ydyw.
Duw mawr a fydd blaid i mi,
Yn gymmorth enwog immi.
Cymm'rai 'r ieuangc geinlange cu
Ei ffon i'w amddiffynnu.
Cododd, e gymm'rodd y gwr
Gwiwlwys, mewn côd bugeilwr,
Bum carreg lyfndeg â'i law
Hir gadarn i'w hergydiaw.
Yr huan eirian eres

Yn llon sy 'n danfon ei dês
O entrych y nef wych wèn
I luoedd daear lawen.
A'i dirion lygad eurwawr
Mae 'n canfod, rhyfeddod fawr!
Y cawr mewn arfau cywraint,
Discleiriol, anferthol faint!
Arfogwyd, gwisgwyd y gwr
A llurig yn hyll arwr.
Tywynbost o bres tanbaid,
O bell mal castell y caid.
Lawened yw'r gelynion!
Plaid y Philistiaid sy lon.
Oer wylo mae'r Israeliaid,
Hwy 'n bur ddigysur a gaid.

Y cawr, pan welodd y cu
Hynawsaidd langc yn nesu,
Trodd ddrwg ddau olwg ddilwydd,
Megis dyn ar blentyn blwydd:
Ai ci ydwyf fi, dy fod,
Un difarf, yma'n dyfod
Yn fy erbyn â ffyn?-ffo!
Wr egwan, rhag dy rwygo!

O Dagon! ai ni's digi!
Dy greulon felldithion di
Ddelont â chwyrn ddïalau,
Annyn, ar ei goryn gau.
Tyred, ac mi 'th gwarteraf,
Dy ddarnio 'n union a wnaf.
Addas oreuwas yr Ion,
Heb fraw rhag digiaw Dagon,
At yr anferth gydnerth gawr
Troe ei wyneb tirionwawr:
Hyderu'r wyt ti, 'r diras,
Mawr wagedd, yn dy gledd glas,
A tharian o waith eurwawr,
A'th ffon gywraint, â'i maint mawr;
Finnau yn Naf y wiwnef,

Ior a wnaeth ddaear a nef.
Duw'r hedd, am dy gabledd gau,
Y dwthwn hwn rhydd dithau
I'm llaw i; dydi y dyn

Dewrfalch, sy 'mron dy derfyn.
Mewn awr, dy lu dirfawr di
Aberthaf hwynt i borthi

Adar a llu'r ddaear ddwys,

860

I'w camwedd mae'n dâl cymmwys. 880

Y dewr gawr hydr ac eirias
Ruthrodd, mal llew cefndew cas.
Y gwr eirian gwâr arall,
Gwas Duw cu, gyfarfu 'r fall.
Ar hyn cymm'rai'r gwr hynod
Lyfndeg drom garreg o'i gôd:
Mewn ffon dafl yr ymaflodd,
Yn gyflym ei rym fe rodd;
Y garreg yn bur gywrain,
Gyd â nerth, o'i law gerth gain,
Yn chwern yr aeth, dan chwyrnu,
Yn bellen i dalcen du

Yr ynfyd arwr anferth,
Cwympodd i lawr y cawr certh.
Siriolodd yr Israeliaid;

Eu bloedd ar gyhoedd a gaid;
O'r brynniau drwy'r wybrennawl
Orawr, mewn rhyfeddfawr fawl.
Rhedodd, mewn dirfawr hyder,
Calonnog enneiniog Nêr

At y cawr ar lawr, oer loes,
Yno ar derfyn einioes;

Tynnodd, e gymm'rodd y gwr
Arswydus gleddau'r sawdwr;
Trodd yn awr y gloywfawr gledd
I deilwng roi'r dïaledd:
Hynod fawr arfod fe rodd,
A'i derwyn ben a dorrodd.
Gwelwyd y fuddygoliaeth;
I'r cawr ei ddu awr a ddaeth:
Ei fawr ben mewn diferwaed!

900

Eu bloedd aeth drwy'r cymmoedd certh;
Yn ôl dyblid eu dolef,

Yn ôl o'r cymmoedd i nef:
Lladdwn, torrwn watwarwyr!
Erlidiwn, lladdwn hwy 'n llwyr!

O Dafydd, wr celfydd coeth!
Y purddawn brydydd perddoeth!
Tydi, drwy Geli, yw 'r gwr,
Ti guraist y gau arwr.
Ddewrwas, ar orsedd eurwawr,
Bydd frenin i'r fyddin fawr!
Gwiw fendith! bydd gu fwyndad
I'r mwynwawr Fugail mawr mâd!
Cysgod hynod o honaw!
O'th lwynau dïau y daw!
Wr hael, eistedd, rheoli
Wna'r Mawredd ar d' orsedd di,
Yn Dduw 'n wir, yn Ddyn eirian
Y daw o lwyth Juda lân.
Difyr im' d' enwi, Dafydd,
Difyr, ond rhy fyr a fydd
Yr amser-dydd Nêr sy 'n ôl,
Dydd mawr fydd, mor ryfeddol,
Odiaeth ac annhraethadwy,
Yn dragywydd ni fydd fwy.
O chaf, o'r goruchafion,

Yn brydferth gu nerth gan Ion,
Mae 'mwriad wneud caniad cu
I 'Mrenin am fy mhrynu.

E seiliodd ei fab Selef,
Wr doethber, i Nêr y Nef,
Lwybraidd hardd deml oleubryd,
Uwch temlau holl barthau 'r byd:
A hon, mewn rhyfeddlon fodd,
Wr hoff anwyl, orphennodd.
Gogoniant, moliant Duw mawr
A lanwodd ei deml wenwawr.
Yn oes y brenin nesaf,
Dygn waith, achos digio Naf,
Am eu drygwaith diffaith du,
Am hyn gwnaent ymwahanu.
Juda ei lwyth gwiwdda gaid,
Mwynwyr, a'r Benjaminiaid,
Yn dilyn yr hen deulu,
Y lleill aent ymaith yn llu.

Ahab, y drygfab, wnaeth dra
Mawrion ddrygau 'n Samaria.
Gan ddrygfoes yr oes yr aeth
Y byd yn ddi wybodaeth:
Aeth o'r genhedlaeth hadlyd
Y berffaith gyfraith i gyd.
Doeth Lywydd, daeth Elias
Yn hyf ac yn gryf mewn gras;

960

Sarrug frenin Assyria,

A dwys blaid, arswydus bla,
Ddifrododd ar fèr adeg
Holl wlad dda Judea dêg.
Braw i Salem breswylwyr!
Dirmygai, bygythiai 'r gwŷr.
Fe gablai, rhyfygai 'n faith,
Yr Ion a'i bobl ar unwaith.

Was cywir, Hesecïa,

At ei Noddwr a'i Dŵr da
Yr aeth, ac fe ro'i weithion
Grêd rwydd yn ei Greawdr Ion.
Celi, Gwrandawr gweddi'r gwan,
I lawr ar ei deml eirian
Olygodd, gwelodd mor gaeth
Ydoedd ar ei was odiaeth.
Anfonai'r Tad Gennad gu,

Gariadus, i'w gwaredu.

Iâs erwin i'r Assyriaid!

Pan oedd gwersyll eu hyll haid

Mewn 'smwythder yn nyfnder nos, Ar adenydd drwy'r dunos

Y nefol Disgleiriol giân

A ddaeth, fe safodd weithian

Ar lwys nèn y deml wèn wych,
Ac â'i law ei gledd gloywych
A drodd, a'r gwersyll drwyddaw
Ddifethwyd, ddistrywiwyd draw.
I'r glaerwen Nef ddisgleiriol
Gwnai'r Claerwyn esgyn yn ôl.
Y brenin o bur rinwedd
Ga'dd wynfyd a hyfryd hedd.
Yn Ior y Nef rhoes gref grêd,
A mawr a fu'r ymwared!

Afonydd, drwy y faenor,
Rhedant, cymmysgant â'r môr:
Cenhedloedd, yn lluoedd llon,
Meddaf, yn yr un moddion,
Deuant, dylifant yn lân,
Dduw Ior, i'w fynydd eirian;
I'w fawrglod, Duw fy Arglwydd,

Y tir a lenwir o lwydd.

Daw 'r oes hon â llon wellhâd,
Yn gadarn daw Duw 'n Geidwad.
Mudion, deillion, cloffion, claf,
Fyddinoedd, fydd ddïanaf.
O'r ddaear y meirw ddeuant,
O rwymau'r angau yr ânt.
O lawn ddedwyddawl eihioes!
Addwyn dêg ddiniwaid oes!
Y blaidd, fu 'n elyn bloeddig,
Gyd â'r oen yn gu a drig.
Y mynn a'r llewpard mwynwar,
Cyttunant, byddant yn bâr.
Y llo a chenau y llew,

Yn wir geir mewn un aerwy,

Yn llondeg ac yn llyfndew,

A bachgen a'u harwen hwy.

A chwery yn wych hyrwydd

120

Plentyn, mewn rhwymyn, yn rhwydd,

Ar nyth yr asp, ni thry hon

I gyrraedd pigo 'r gwirion.
Ac ar ffau'r wiber gau gas,
Yn awr heb wenwyn eirias,
Maban hoyw-lan, yn hylaw,
Heb uno'n, rydd ei lon law.
Gwirionedd hawddgar union
A dardd o'r ddaear hardd hon;
O'r loywnef fawr lawena'
Cyfiawnder ddiddigter dda,
Gwâr hedd a thrugaredd gu
Yn anwyl a wnan' wenu.
Dedwydd oes i'r credadyn!
O Juda! llawenhâ 'n hyn!
Daw'r Gwaredydd dedwydd da,
Ion didwyll, ac nid oeda:
O yr haelwych Ior hylaw!
I Sïon dirion y daw!
Llwyr och i'r holl rai uchel !
Gwae'r di ffydd y dydd y dêl!
O'r niwl dwys, o'r anial dir,
Go lawen lef a glywir;

Parottôwch, dyma'r pryd da
Wedi dyfod, hâd Efa!

Parottôwch ffordd, loyw ffordd lan,
I'r hael Ior hylaw eirian!
Cyfodir y doldir da,

Y duwiol a flodeua:

Y brynniau, mewn bèr ennyd,
Gwŷr mawrion, beilchion y byd,
Ostyngir, bwrir i bant,

Yn y dydd hwn hwy doddant.
Y gwŷr oll fydd gywir iawn.
Ion anwyl a'u gwna 'n uniawn.

140

160

Anwastad wlad fydd liwdeg,
Fydd laswedd wastadedd têg.
Rhyfeddir, gwelir gan gant
Ei gu enwog Ogoniant:
O degwch glân dïogel!
Yr holl fyd i gyd a'i gwel!
Cu Ior Nef, cywir ei nawdd,

Duw Awdwr, Ef a'i d'wedawdd.
Cyfod, Sïon geinlon, gu
Fanon, a dring i fynu

I hyfryd uchel hoywfryn,
Nac ofna, cyhoedda hyn;
Dywed wrth holl Judea,
Wele dy Dduw, y wlad dda!
Duw Ior a ddaw, nid erys,
A'i fraich Fe ddïal ar frys
Elynion blinion ei blant,
Yn hwyr hwy lwyr alarant.
A'i wobr Fe ddaw yn ebrwydd,
Fe ddaw, yn ei law Fe lwydd
Ei waith; y diffaith a'r da

Dilys Fe a'u didola.

I'w gail mal Bugail y bydd,

Ei bennaf ofal beunydd:

Dug ei ŵyn i'w fwyn fonwes
Rhag poethder toster y tês.

Oh Arglwydd Dduw y duwiau! Pwy gredodd f' ymadrodd mau? Y Gwr megis blaguryn

A geir y' ngolwg Duw gwŷn.
Mal gwreiddyn o sychfryn serth
E gyfyd, ni bydd gwiwferth
I'n golwg pan ei gwelom,
Gan waeledd ei lwydwedd lom.
Gwr cynnefin o gerydd,
Trallodus, gofidus fydd.
Caled weled ei waeledd!
Oddiwrtho gwnaem guddio 'n gwedd:
Gwawdiasom, ni wnaethom ni
O'n Gwiw-Frawd uniawn gyfri',
Cymmerth lid ein gwendid gau,
E lwyr ddug ein doluriau.
Gwelsom, cyfrifasom Fo,
Diweir-Was, wedi'i daro,
A'i fod mewn blin ofidion,
Gwaraidd Wr, dan gerydd Ion.
Onid Ef, Enaid ufudd,
Gai wael barch i ni gael budd.
Archollwyd, drylliwyd e 'n drwch,
A'i haeddiant prynodd heddwch.
Dygodd ein cospedigaeth,
Dwyn trom farn erom a wnaeth.
Drwy gleisiau, drwy friwiau 'i fron,
O'n gofid gwnaed ni'n gyfion.
Crwydrasom, troisom, modd trwch,
I'r niwl a'r mawr anialwch.
Ar Arglwydd yr arglwyddi
Duw 'r hedd ro'i 'n hanwiredd ni.
E rwymwyd dros rai ammhur
Dan farwol angerddol gur.

180

200

220