renissimum lumen. Si cadis, resurges. Si mergeris, A castitatis lilium! Beatissima Virgo Maria, tu es vierigeris. Si petis, accipies. Si vadis, evades. Nonne splendida speculatione hujus splendidissimi sideris Theophilus involutus de profundo æternæ damnationis enatavit? Nonne contemplatione hujus serenissimæ claritatis Basilius in precibus exauditus consolationem accepit? Hæc stella maris cœlos exornat, terras iilustrat, mare iluminat, abyssum penetrat. O singulare remedium omnibus, qui lam causa originis, quam damnationis Evam matrem circumferebant, qui iu has tenebras exteriores, inferiores projecti tanti sideris claritate post tantæ mortis umbram inveniuntur! Hanc stellam si ægris inspexeris oculis sanat, si proficientibus confortat. Hæc stella vere medicinales habet radios, quæ fugat tenebras, urit vitia, auget virtutes, et quanto magis inspexeris, tanto magis illuminat. Hanc stellam, si in profundo sis suspice; si nunquam vidisti, aspice; si defuisti, respice; si magis illuminari vis, inspice. Hæc stella levat de profundo, monstrat viam, imo in portum dat sine periculo.

Domine Jesu Christe, sol æterni luminis, qui voluisti ut mater tua esset stella maris, per stellam ipsam, quæso illumina tenebras meas. Hæc stella maris radios habet coelis admirabiles, inferis terribiles, terris salutares. Hoc præclarissimum sidus admirantur, et laudant astra matutina, et jubilant omnes filii Dei. Ad hujus credo novitatem sideris tota fraterna multitudo proclamat: Quæ est ista quæ ascendit (Cant. III, 6), et est terribilis, inque portis inferni propter virtutum quibus præeminet excellentiam. Terribilis Judæo, terribilis Manichæo propter fecunditatem inauditam. Terribilis, inquam hæreticis, qui in filio Virginis naturam confundunt, vel personam. Terribilis omnibus certe qui de partu Virginis conjecturis naturalibus habetati cœleste mysterium terrena argumentatione sugillant et corrodunt. Ad hujus coeleste radium lippit Judæus, obtunditur hæreticus, Christianus illuminatur. Lux enim, quæ sanos delectat oculos, ægros offendit.

vum vivi Dei templum, Spiritus sancti sacrarium, cella pigmentaria, thalamus Sponsi, aureum vivi Salomonis reclinatorium, lectus coelestium nuptiarum, cœtus aromatum, paradisus omnium deliciarum. Tu plena gratia, de qua nobis plene plena gratia emanavit, quæ nobis omnia Pater cum Filio dedit, et merito cæteris es plenior, quia Dominus tecum in corde, tecum in utero, tecum in opere, tecum in verbo; tecum, ut te sanctifice, tecum, ut te faciat matrem de filia, reginam de ancilla, coelum de terra. Dominus tecum, qui misit me, Dominus tecum, qui loquitur in me, Dominus tecum, qui prævenit me. Sub eo, qui miserat, discurrebat angelus, sed mentes prævenit, quia velociter B cucurrit sermo ejus. Deus vero in omni creatura est, quodammodo eum significat in propositione, cum dicitur fuisse in Maria virgine. In prophetis quidem, et apostolis fuit per inhabitautem gratiam, sed longe aliter in Virgine, quæ facta est ipsius habitantis gratia gratiæ habitaculum, et in utraque natura inviolatum Verbo Deo præbuit hospitium. Dominus tecum Pater cum Filio, Dominus tecum Filius cum Paracleto, Trinitatis opere indiviso. Et ideo Benedicta tu in mulieribus, quæ singularis meriti es, Benedicta tu in mulieribus, quæ mulier salvatrix es, Benedicta tu in mulieribus, quæ mater et virgo es. O vere femina super feminas benedicta! O benedicta super omnes benedictas præelecta! O vere præelecta super omnes præelectas unica! O vere gemma inestimabilis de thesauro sapientiæ cœlestis producta, et totius Trinitatis artificio inseparabiliter adornata! O mater, et watrum gloria! O singularis puerpera, de cujus partu stupet Romanamet fides, miratur natura, fugit consuetudo. Utrumque enim supra rationem est; utrumque credere fidei meritum est: et quæ mater virgo, et qui Deus homo. Mater Eva, mater doloris, quæ prius filios damnasti quam pareres, amplectere cum omnibus filiabus pedes hujus novæ matris, quia ipsa tollit antiquam amaritudinem, tollit opprobrium, rescindit damoationis chirographum, delet proscriptionem.

O Virgo, virga nobilis, virga Jesse, per quam in ramo convaluit, quod perierat in radice. Radix

7027 Tibi autem, o fidelis anima, hujus stellæ radius illustrat mentis aciem, et depellit cæcitatem. Hæc est enim gratia plena. Plena, inquam, dulcedine, plena omni suavitate. Hanc enim inventor gratiarum omnium, distributor charismatum, Pa-Damaritudinis Eva, radix æternæ dulcedinis Maria. racletus in accubitu totius Trinitatis tauquam regale palatium ornatu mirabili præparavit. Edificavit enim sibi domum in ea Dei sapientia, et spirituali opere columnas in ea septem erexit, dum illum Virgo gestavit in utero, in quo omnis pulchritudo divinitatis corporaliter habitavit. Si vasa pigmentoum diu servant aromatum fragrantiam, et diu retinent odorem, quem prius receperunt, quanto magis apotheca omnium gratiarum, in qua coelestis pigmentarius cum omnibus suis unguentis se collocavit, et cum omnibus deliciis accubuit, Nardus, Virginis dedit odorem suum (Cant. 1, 11), et regem de accubitu gloriæ attraxit, et virginalis aulæ sacrarium angelorum plenitudo implevit. O inviolabile

Hæc est miranda, et profundissima dispensatrix sapientiæ, quæ talis virga nascetur de tali radice talis filia de tali matre, talis libera de tali proscripta, talis imperatrix de ta'i captiva, tam florens rosa de tam sicca spina! Mater tua vix habuit innocentiam, et amisit. Vix stetit, et cecidit. Nondum pepererat, et nascituros damnavit. Sed beatissima virgo Maria contra lethif rum suasionis venenum facta est regale antidotum, ut ex suo utero præpararet medicinæ coelestis arcauum. Tu es vere benedicta in mulieribus, quia tu es mira medicina, virginum decus, innocentiæ speculum, castitatis exemplum, integritatis forma, ut adducantur regi virgines; servit i virgo mater prima, et proximæ

thesaurus spiritualium deliciarum in cubiculo, et in hortis aromatum. O Virgo benedicta, et inter benedictas unica, ex intemeratæ tuæ pudicitiæ thalamo sacramenta nostræ redemptionis ordinata sunt. Tu es laus et decus humani generis, advocata pacis, et hominis in terris, miraculum angelorum, naturæ ornamentum, lampas solis, imo sol solis Tabernaculum illuminans mirabiliter a montibus æternis.

ejus post eam afferunt lætitiam, et exsultationem. A rat unguentis quidquid habet hortus odoris, vel Si enim filiæ regis in exsultatione, honore sponsi, si filiæ Tyri intrant (Psal. XLIV. 13) ad nuptias, quanto magis tu Virgo, mater Sponsi, regina virginum in vestitu deaurato circumdata varietate (Ibid., 10), omnes choros coelestium spirituum exornas. Tu es igitur ornamentum cœlestis curiæ, stupor angelorum; tota unum miraculum, tota unum inææstimabile novum. Tu es via compendiosa in cœlo, obses fidei, arca spei in cordibus fidelium. Tu es inter Deum et hominem vivum vivi fæderis tabernaculum. Tu es propitiatorium, quod non solum obumbrat cherubim, imo, et totius Trinitatis sanctorum sancta. Vere igitur Benedicta tu in mulieribus quia benedictum nomen tuum. Benedicta maternitas tua, benedicta verba tua, benedicta pudicitia tua, benedicta humilitas tua, benedicta plenitudo tua, benedicta integritas tua. Et inde juste, quod Benedictus fructus ventris tui. Fructus vitæ, imo vitæ vita, omnesque paradisi delicias, aromatizans sub tantæ dulcedinis essentia. Hujus fructus odore homo de terra ad patriam trahit. Angelus in patria satiatur. Hujus fructus odor non enim, ut Jacob, odor agri pleni (Gen. xxvII, 27), sed plenitudo communis boni inebrians plene, satiens plene, non labens per ætatem quia delectationes in dextera ejus usque in finem (Psal. xv, 11). In hoc fructu ventris tui amplectitur anima, quis lignum vitæ de paradiso in convallem transplantatum, et pretioso filo balsami surculo insitum, ubi intus suavis ligni nobilitas quadam gemina dulcedine reddit odorem suum.

7028 Tu es igitur pretio i oloris filo balsami odor beata Virgo, imo quasi lignum vitæ, Verbum Patris in utero tuo. Cum felix illa peccatrix funderet unguentum super pedes Jesu, impleta est domus odore unguenti (Luc. vii, 38; Joan. xu, 3). Quanto magis domus pudici pectoris reddit odorem suum omnium gratiarum chrismatibus perfusum illustratione Spiritus sancti. Unguentum effusuum nomen tuum, Virgo Maria (Cant. 1,2). Unguentum est nomen Sponsi, qui ex te natus est. Trahe nos post te, ut curramus in odorem ventris tui, quia a iolescentes diligentes Sponsum diligunt te. Fac nos intrare ad nuptias Spoosi ubi bibunt amici, et inebriantur lumine, saturantur figurarum mysteriis, videlicet ut pagina, ubi virginei partus novitatem tot præcedentia signa designarunt, sicut Moysis visionem in ardentem rubum (Exod. II); veneratur Aaron in arida virga flores unius sacramenti. Stupet Gedeon in sicca terra, velut in Madian (Jud. vII). In porta Ezechiel miratur clausa solius regis transitum (Ezech. XLIV, 2). Thronum quoque fecit Salomon ex ebore, quem vestitit auro purissimo castitatis suæ, et charitatis suæ Matris virgo signans privilegium. Sed præcedentium figurarum, quasi stellæ minores, velut coruscantibus radiis hujus diem salutationis Gabriel angelus plenius illustrat dicens: Ave, gratia plena, Dominus tecum Speciosa et suavis facta es in deliciis tuis sancta Dei Genitrix, quia totum tuis aspi

C

Ex te ineffabiliter ascendit lumen in testa nostræ carnis, ut drachmam diu perditam choris revocaret angelorum sapientia coelestis. Secundum est ut, cum te, serenissima Virgo, tot gratiarum radiis sol vivus perfundet, qui non solum in septentrionali polo, sed et in toto mundo coelum et terram illaminans rutiB lares stella maris, et qui te ministrante lumen divinitatis in testa nostræ carnis per inventionem drachmæ decimæ hoc auctum est angelis, ut non solum de cœlestibus haberet gaudia, sed et in conversione peccatorum ampliorem gaudendi materiam inveniret in terris. O clementissima Virgo Maria, qui creavit te, regnat in te, et in suo corporaliter habitare figmento figulus non dedignatur. Unde gratulanter mons Sion dicet: Homo, et homo natus est in ea, et ipse fundavit eamAltissimus, et sicut lætantium omnium habitatio est in te, sancta Dei genitrix. Exsultabimu sergo, et lætabimur in te memores uberum tuorum Meliora unguenta tua, Sion, super omnia aromata. Multæ filiæ congregaverunt divitias, tu supergressa es universas Psal. LXXXVI). Quia ergo congrue dicitur, ut tibi oranti nihil negari possit, fac nos tecnm introduci in cellam vinariam, ubi rex ordinavit in te charitatem suam,ubi Joannes evangelista custos tibi delegatus est, et ubi Gabriel paranymphus miratur plenitudinem tuam, ubi inter cœlestis militiæ Theophenias chori virginum sequuntur te reginam, ubi vera stella maris quasi eumdem cuncto sole tenens circulum, ubi lux es eclipsim nesciens, ubi immortalis charitas est inter te et Filium. Ubi gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei (Psal. LXXXVI, 3), Mater Dei sedes totius gratiæ, lampas lucis æternæ. Si enim Justi fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum (Sap. II, 7), quanto magis tu, quæ lumen de lumine, lumen a Patre luminum, lumen ommium protulisti astrorum. O serenissima stella maris, respice pro me peccatore, preca suppliciter ad solem tuum, ut possim videre hanc stellam cum suo sole inter speculationes angelicas tantæ claritatis intuentium. Deus meus, illumina tenebras meas. O beata Virgo, descendentem in te Filium Dei Christiana pietas sinceræ fidei brachiis amplectitur, quæ quidquid in aliis matribus natura refert infirmum, totum tibi transivit in sacramentum, ut inæstimabile generante secretum ullo modo præsumat attingere cor humanum, nisi forte quasi similitudine dissimili ut rorem in lana, qui trajecto per solis radium speculo sic genitale aulæ thalamum verbum Patris introisse dixit. Non in igne, non in commotione domus, sed spiritus auræ tenuis, et in

eo domus contremiscit, ut populus in deserto, quem terrent coruscationes, et fulgura sed ad ultimum sol in conspectu luminis ex Virgine videndum se præbuit, pia tamen nube carnis opposita.

B

7029 Gaude beata Virgo, cujus gaudium in hac vita lucis comtemplatione semper est indeficiens, dum eum lactas in terris, qui angelos nutrivit in cœlum. O gaudium matris contra matrem transcendens gaudia, cujus filius mortuos suscitat, et de morte triumphat, coelos penetrat. Duo hæc nomina. Mater, et virgo in materiali repugnantia tibi, beata Virgo mirabiliter conveniunt, et quasi geminata luce tam salutarem quam mirabilem perpetuam merito claritatem infundunt. Tibi enim Christiana pietas plenissime credit esse collatam quamdam participationem divinitatis a Domino filio tuo gratuitam, Virgo mater capere potuit, vel sustinere. Sicut enim Deus Pater nulli angelorum dixit: Filius meus es tu nisi Unigenito (Psal. II, 7), ita nulli inter filias Evæ dixit Mater Filii mei es tu, nisi tibi, beatissima Virgo. Si autem cherubim et seraphim ardore charitatis ita inflammantur, ut forsitan quod tunc creatura potest in deitatis transeat statum, quanto magis tu mater Virgo unita es filio tuo, et tuam carnem deificatam in filio multitudo angelorum adorat. Licet enim Christiana pietas omnium sanctorum patrociniis juvetur, specialiter tamen plenitudo gratiæ humano generi ex tua intercessione, quasi putens aquarum viventium de Libano cœlesti copiosius emicat. Persuadet enim, imo compellit tua nos cel- C situdo credere quod per angelos, et per angelorum ministeria sæpe tuis devotis subvenias, et postremum ad regnum tili tui perducas. Si enim angelus angelorum mittitur, confidenter debet credere Chriatianus devotus, quod imperatrix angelorum tanto magis habet angelos in obsequium, quanto differentius per illum nomen hæreditavit (Hebr. 1, 14). Si autem cherubim et seraphim, immerito hoc hausto de fonte vitæ bibentes inferioribus angelorum ordinibus, ita de consilio palatii quædam arcana revelant ut fluminis impetus totam illam lætifiet civitatem (Psal. LXXXVI); quanto magis tu gloriosa theodotos [Sic. An BEOTOVOS ?] de occultis filii in amplexu ejus degustata mysteria, et angelis et hominibus copiosius effundis. D Quid dicemus de te, o præclara mater inter mulieres? Si solem te dixerimus, splendidior es. Si

rosam, floridior es. Si cinnamonum, et balsamum
aromatizans species, percellis odore, quia privilegia
tibi coucessa, non solum hominibus, sed et angelis,
credimus admiranda. Si splendida facta est facies
Moysi ex consortio sermonis Domini(Exod. xxxiv 20);
quam gloriosum credimus inter omnes sanctos lumen
vultus tui, quæ cum filio una es caro ex mirabili
genitura, et unus unius ardentissimæ charitatis
spiritus. Si Josue dux Israel cum esset in sanguinis
effusione jussit solem stare in Gabaon, quomodo non
omnia sidera ad nutum imperatricis gloriosæ discur-
runt? Respice ergo beatissima Virgo, ad nos pro-
scriptos in exsilio filios Evæ, in quibus, et primitiæ
calamitatis participia et tributa mortis, et vectigalia
peccati adhuc damnavit. Adhuc enim væ quod pro-
pinavit Eva damnat in nobis. Adhuc in pugna su-
mus. Adhuc serpens Evam, Eva virum impugnat.
Adhuc enim sensualitas rationem, adhuc rationis
instantia partem inferiorem sollicitat. Adhuc in
eadem domo quinque in tres, et tres dividuntur in
duos,et inimici hominis domestici ejus (Mich. vii.6)
Ut igitur in eorum conflictu habeamus constantiam,
mitte nobis illum egregium cœlestis curiæ principem
paranymphum tuum Gabrielem, qui, sicut nomine
ita et virtute fortitudinem divinam nobis ex sua
benignitate mittere velit. O mater misericordiæ,
resiliente te non est in tota sanctorum conversatione,
qui pro nobis loquatur, qui pro nobis intercedat ad
filium tuum. Sed te intercedente, quatuor animalia,
et viginti quatuor seniores mittentes voces suas pro-
cidunt ante thronum coram Agno (Apoc. Iv), et uni-
versa multitudo sanctorum confidentiam pro nobis
orationem assumit. Precatur Moyses in conspectu
Domini Dei sui, et orans pro populo suo rogat, ut
memor sit juramenti quod habuit ad Abraham, et
Isaac, et Jacob, et placatus est Dominus. Sed tu,
mitissima Virgo, roga Filium tuum, ut memor sit
fœderis sempiterni, quod firmavit Verbum in carne
de te sumpta, quod pepigit Verbum in sanguinis
effusione, quod sigillavit indissolubili chirographo
in sacramentis redemptionis nostræ. Qui ergo sub
tua protectione confugimus, assume orationem ad
judicem nostrum, Filium tuum, ut tu salus, quæ
salutem nostram proficiendo inchoasti, intercedendo
perficias. Amen.

MONITUM IN OPUSCULUM SEQUENS.

In majoris Augustiniani conventus codice num. 19 sequens tractatus eum ostentat titulum: Incipit quidam tractatus beati Bernardi De corpore Domini, atque in fine: Explicit liber beati Bernardi De corpore domini. Fides sit penes codicem, in quo notatu dignum est mediationes divi Bernardi nomine evulgatas ad decimum quartum caput se tantum extendere, iisque finire verbis: Quantoque Deum plus amabit, tanto propius videbit quem cernere finis est sine fine. Edit. vero sic habent: Tanto propius videbit, quem cernere cœpit, etc. Idem codex ministrat mihi librum Isidori Hispalensis. De norma vivendi, longe auctiorem sub titulo: Formula honestæ vitæ, sed de his alias.

TRACTATUS DE CORPORE DOMINI (HOMMEY, Supplementum Patrum, t. I, p. 147.)

TRACTATUS CANTANDI GRADUALE

Graduali Cisterciensi prologi instar præmissus.

(Hommey, Supplementum Patrum, t. I, p. 27).

702 11 Sicut notatores Antiphonarium præmuni- A vimus, ita et eos qui gradualia notaturi sunt, præmunimus et hos et illos obsecramus, et obtestamur, ne notulas conjunctas disjungant, vel conjungant disjunctas; ut sicut in cantu ita et in modo proferendi, quantum ad pausationes pertinet, et distinctiones, servetur identitas. Eas autem solas litteras dici et esse finales, quæ tam depositionis plagalium quam elevationis authentorum plenitudine fulciuntur, id est, sub quatuor et supra se septem voces habent. Primam habes D grave, et ultimam C acutum. Præter has, et cas solas quæ naturaliter interjacent, nullam supra vel infra invenies, cui non desit, vel plenitudo depositionis, vel elevationis perfectio.

Ut autem de singulis reddaris certior, seras primum modum, videlicet protum, qui primum tonum continet, et secundum, duas habere finales D grave, et A acutum. Illis ergo cantibus hujus maneriæ qui supra quintam habent tonum, necessaria finalis est. D grave quod supra quintam naturaliter et habet tonum. Illis vero qui supra quintam non tonum, sed semitonum habent, propria finalis est A acutum, quod ibidem nou toum, sed semitonum habet. Eis quoque, qui duobus tonis sub finali descendunt, similiter necessarium est. Hac igitur proprietate diligenter considerata non miraberis cos cantus qui terminari solebant in D per B notatos esse naturaliter in A acuto, neque hoc imitari superfluum aut fastidiosum tibi videbitur.

B

sunt recipere psalmum qui supra quartam habet, ut diximus, tonum; ideo transferuntur ad inferiorem finalem per B rot. Propter hoc, cantus Psalmorum tertii et quarti toni ita mutatos invenies, ut utrique finali servire habeant.

Tertius modus, videlicet tritus qui quintum tonum continet et sextum, duas similiter habet finales F grave et C acutum illis qui ibidem non semitonum, sed tonum habent. Sed quia nullum introitum habemus qui in C terminari possit, ideo in quinto tono cantum Psalmi mutatum invenies, licet utrique finali aptari non possit.

Quartus vero modus, id est tetradus, qui septimum tonum continet et octavum, unam tantum habet finalem G cantum Psalmi septimi toni in metro tantum mutatum invenies, quia ibi facit pausationem suam, ubi incipere non potest, quod nulli cantui licet. In illis enim litteris tantum cantus pausare potest, in quibus babet incipere; et in illis maxime quæ frequentius, et competentius cantuum usurpant principia.

Superflua insuper differentiarum multiplicitate exclusa, unam tantum quisque tonus differentiam retinet et illam solam quæ in finalibus desinens. suam, vel in se, vel in metro, maneriam certificat. Propter hoc in octavo tono illa differentiam retenta Cest, quæ, reflexa usque ad D grave, per F redit ad finalem G per hoc enim in finali alterius maneriæ terminari non potest.

Cum autem differentiæ sex tonorum in propriis finalibus desinant, duorum tantum, id est, tertii et quinti tonorum differentiæ in suis finalibus nou desinebant, et ideo adeo convenienter assignari poterant aliis tonis, sicut et illis. Hæ ad normam redactæ sunt, et in propriis terminantur finalibus. Præterea, sunt quædam responsoria, videlicet, Christus factus est; Ecce sacerdos; Exiit sermo, et consimilia, quorum copiosa est multitudo.

Secundus modus, videlicet deuterus, qui tertium tonum continet et quartum, duas habet similiter finales E grave et B quadratum; quartum videlicet prima illorum cantuum hujus maneriæ propria ac necessaria finalis est, qui sub sexta habent semitonum. Altera vero illis cantibus proprie habet servire, qui sub sexta non semitonum sed tonum habent, et ilis etiam qui finali tribus tonis descendunt. Nota quod multæ authenticæ ecclesiæ inter quas esse, arbitror, Ambianensium Morinorumque ecclesias, sicut in introitibus, ita et psalmos habent in post- In his responsorium est sexti toni, versus vero communionibus. Licet autem paucos introitus, mul- D quinti; cum longe conpetentius suo responsorio

tas postcommuniones apud eos invenire potes. Qui in B quadrato tantum terminari possunt, hi nullo modo cantum Psalmi illorum tonorum supra quartam habeant, et B quadratum supra quartam habeat non tonum, sed semitosum. Nos etiam sicut et illi, multos habemus introitus qui naturaliter terminari habent in B quadratum ubique nimirum supra quartam habentes semitonum; sed quia ibi non pos

versum subjungeres, si ejusdem toni esset cum eo, sicut est in aliis responsoriis ipsius Gradealis. In responsorio etiam quod sexti toni est, vitium oppositionis est quia progressio plagalis, compositio vero authentica est; quod fieri non licet: propter hoc ipsa responsoria ad quintum tonum satis competenter redacta reperies. Licet ergo hujusmodi emendationes usui contrariæ videantur quia tamen