HI. R. Cessat, et quidem duplici modo, nempe vià conniventiæ, et viâ præscriptionis: posterior reperitur in jure Canonico, capitulo finali lib. 1. Decret. tit. 5. et in jure civili, lege DE QUIBUS Digestorum "de Leg."

Quid requiritur, ut lex cesset per consuetudinem contrariam via conniventiæ ?

IV. R. Ut accedat personalis consensus Legislatoris, successoris aut superioris eorum, expressus vel implicitus, verbo vel facto aut alio quocumque signo manifestatus.

66

Judicatur adesse talis consensus Legislatoris, si legis observantiam non urgeat, vel transgressores non puniat, ubi facilè et convenienter potest: item si ipso vidente et non contradicente palam agatur contra legem, juxta axioma: qui tacet, consentire videtur," ubi nempe erat locus et occasio contradicendi. Aliàs si Legislator toleret, quia hic et nunc non potest, aut non expedit contradicere vel impedire, ex tali silentio non rectè deduces consensum personalem sufficientem. Vide "de Voluntario," Num. 29.

Non requiruntur pro hac via conditiones necessariæ ad præscriptionem contra legem, sequenti Num. allegandæ ; nam via conniventiæ lex cessat per consensum personalem Legislatoris ut causam : solus autem consensus Legislatoris sufficit, ut lex tollatur; itaque hic non requiritur diuturnum tempus aut bona fides.

N. 60. DE REQUISITIS UT LEX CESSET PER CONSUETUDINEM VIA PRESCRIPTIONIS.

I. Et vid præscriptionis. II. Tria ad hoc requiruntur. III. Pro civili requiruntur decem anni. IV. Pro canonica juxta aliquos quadraginta. V. Juxta alios etiam tantùm decem. VI. Quomodo consuetudo possit esse rationabilis. VII. Nihil potest circa legem naturæ. VIII. Humanam variè mutat. IX. Quid abusus.

I. SICUTI lex cessare potest per consuetudinem contrariam viâ conniventiæ, sciente et non contradicente superiore, ita etiam cessare potest per consuetudinem contrariam via præscriptionis, superiore consuetudinem illam in particulari ignorante.

Ad hoc tamen conditiones aliquæ requiruntur, nempe :

II. 1o. Ut contraria consuetudo sit rationabilis : qualis censebitur juxta Suarez, si non repugnet juri naturali aut divino, et à jure Canonico non reprobetur, neque peccandi licentiam præbeat, aut aliâ ratione communi utilitati obsit.

2o. Ut consuetudo sit legitimo tempore continuata. 3o. Juxta plures etiam debet concurrere bona fides, quâ actus contra legem reputentur liciti.

Quantum temporis requiritur, ut consuetudo viâ præscriptionis legem abroget?

III. R. Ad præscribendum contra legem civilem sufficiunt 10 anni; quia jura ad inducendam consuetudinem requirunt longum tempus; sed lege SUPER LONGI Codicis "de præscriptionibus," decennium continuatum dicitur longum tempus: ergo, &c.

IV. Ad præscribendum contra legem Ecclesiasticam multi cum Fagnano exigunt 40 annos: quia lex Ecclesiastica est jus quoddam seu res immobilis Ecclesiæ: atqui res immobilis Ecclesiæ tantùm præscribitur 40 annis, juxta cap. DE QUARTA extra “de præscriptionibus :" ergo, &c.

V. Non improbabiliter tamen, ut ait Bened. XIV. lib. 13. "de Synodo Diœces." cap. 5. num. 4. plerique ex recentioribus opinantur sufficere 10 annos, quia non est inducenda discrepantia inter jus civile et Canonicum, dum non habetur expressa dispositio juris in contrarium : atqui talis hic non habetur: ergo, &c.

Nec valet, inquiunt, comparatio præscriptionis, quâ res immobilis ab Ecclesia aufertur; nam aliàs lex à Pontifice lata non posset abrogari viâ præscriptionis nisi per consuetudinem 100 annorum; cùm tantum temporis requiratur ad præscribendum contra bona et jura Ecclesiæ Romanæ. Hanc sententiam propugnant Lessius, De Lugo, Reiffenstuel, &c. eamque Suarez practicè certam reputat pro præscriptione contra legem Canon. nunquam usu receptam ; quamquam requirat 40 annos ad præscribendum contra legem Ecclesiasticam, quæ antea fuit in viridi observantia.

Si tempus interrumpatur per contrarium actum judicialem, V. g. punitionis, sententiæ, &c. debet rursum de novo inchoari; adeo ut priores anni non possint computari; aliud verò est, dum præscriptio dormit, quod fieri potest, si ei superveniat merus non usus legis, de quo numero præcedenti; tunc enim, si postea iterum reviviscat, priores anni computari possunt cum posterioribus, non computatis intermediis, quibus dormivit.

An requiritur bona fides?

R. Negant aliqui, ut Vallensis, Reiffenstuel, &c. eò quòd alias nulla consuetudo contra legem præscribere posset, cùm moraliter impossibile sit, ut consuetudo à subditis non inchoetur malâ fide.

Verùm Suarez, Danes, Daelman, et plures alii bonam fidem requirunt, sicuti ad omnem aliam præscriptionem.

Neque verum est, impossibile esse, quin consuetudo malà fide inchoetur; nam fieri potest, ut qui primi agunt contra legem, ob materiam aut quasdam circumstantias legis mutatas sibi persuadeant legem cessare: sicque ab initio poterit esse bona fides, et ab initio curret præscriptio. Deinde quamquam ab initio sæpe bona fides deest, paulatim tamen succedente consuetudine poterunt successores bonâ fide contra legem agere, et tunc ab illo solùm tempore incipiet currere præscriptio.

Quomodo consuetudo potest esse rationabilis, quæ est contra legem etiam rationabilem?

VI. R. Quia possunt duo opposita esse simul rationabilia ob diversos fines quos respiciunt. Deinde, ut notat Steyaert, rationabilitas consuetudinis non adeo in positivo, quàm in negativo sita est, nempe in eo, quòd talis consuetudo nec juri divino, nec bono communi adversetur, ut dictum est in initio hujus Numeri.

An consuetudo viâ præscriptionis tollit legem sine consensu Legislatoris ?

R. Non requiritur in hac præscriptione ejus consensus personalis, sed sufficit legalis, qui continetur in legibus præscriptionem permittentibus.

Quasnam leges potest consuetudo tollere ?

VII. R. Nihil potest circa legem naturæ, quia immutabilis est.

2o. Nihil etiam potest circa legem positivam divinam; quia hæc eminenter excedit omnem potestatem humanam : imò nec viâ conniventiæ consuetudo quidquam efficere potest; et licèt Deus sæpe differat punire, non ideo tamen legem relaxat, cùm constet eum pœnas pro altera vita reservare hinc desuetudo frequentandi Sacramenta non mutat legem divinam.

Consuetudo tamen priorum meritò attenditur, pro recta interpretatione legis divinæ.

VIII. 3o. Lex humana viâ præscriptionis vel conniventiæ tolli potest, et generatim omnes alias mutationes pati, v. g. ut cesset pœna, non lex; ut cesset pars legis, non tota lex; ut materia gravis fiat levis, et contra; ut lex copulativè mixta fiat disjunctivè mixta, &c. adeo ut generatim dicere liceat, consuetudinem posse in lege humana totum illud, quod potest Legislator. Ita consuetudine in Belgio introductum est, ut liceat vesci carnibus diebus Sabbati à Nativitate Domini usque ad festum Purificationis inclusivè.

Hinc inquiunt Suarez, Wiggers, Billuart et alii quidam, lex pœnalis mixta copulativè per consuetudinem potest fieri mixta disjunctivè aut purè pœnalis tantùm, ita ut possit tolli culpa in conscientia, relicta pœnâ impropriè dictâ. seu mulctâ, ad quam transgressor deprehensus justè cogi possit exemplum ponit Wiggers in venatione, quam communitas frequentat, ut sibi licitam, et tamen Dominus exigit à venantibus mulctam ut sibi debitam; ita ut utrimque utantur jure suo, et communitas ad venandum, et Dominus ad mulctandum. Idem quidam applicant in defraudatione tributorum pro illa parte, quâ excederent justam quotam istius hominis.

Verùm in censuris Ecclesiasticis, poena mortis, infamiæ, et similibus id obtinere nequit : ratio est, quòd hæ pœnæ ab homine illatæ necessariò et intrinsecè supponant culpam.. Hinc etiam consuetudo vià præscription is tollere potest, leges irritantes actus tamen contra legem irritantem facti, etsi bonâ fide, sunt invalidi, donec tempus præscriptionis fuerit impletum.

An consuetudo contra legem potest præscribere, si hæc feratur cum hac clausula: "Non obstante quâcumque "consuetudine in contrarium?

R. Affirmativè, quia hæc clausula communiter intelligitur de consuetudine existente tempore, quo lex fertur, et non censetur se extendere ad consuetudinem futuram. Quòd si clausula illa etiam extendatur ad consuetudinem futuram, tunc tantùm efficit, ut consuetudo sequens non tam facilè possit judicari rationabilis, sed potiùs corruptela vel abusus facit etiam, ut non tam facilè præsumi possit consensus Legislatoris.

:

Si legi naturali aut divinæ adjungatur lex humana, illud, quod est legis humanæ, per consuetudinem modis præfatis cessare potest: sic cæremoniæ accidentales Sacramentorum mutari possunt, et pro parte mutatæ sunt, utì etiam canones pœnitentiales, &c. eodem quoque modo pœna per legem humanam adjuncta legi naturali aut divinæ tolli potest. Quid est abusus seu corruptela?

IX. R. Est continuata frequentatio actuum peccaminosorum contra legem.

Gg 3

N.61. DE CONSUETUDINE LEGEM INDUCENTE.

I. Consuetudo legem inducens II. Debet esse rationabilis positivè, III. Cum intentione se obligandi. IV. Recapitulatio.

AN et quomodo consuetudo potest inducere novam legem ?

I. R. Affirmativè, et iterùm duplici viâ, scilicet viâ præscriptionis, et viâ conniventiæ.

II. Verùm præter conditiones supra requisitas, ut consuetudo legem tollat viâ præscriptionis, hìc insuper requiritur, ut consuetudo sit rationabilis, non tantùm negativè, sed etiam positivè, utilisque bono communi, et ut habeat conditiones ad legem justam requisitas.

III. Deinde requiritur in populo intentio se obligandi, sive ut consuetudo frequentetur à communitate aut majori ejus parte eo animo, ut inde lex vel obligatio introducatur.

Hinc notari potest, fortè plures consuetudines esse, quæ non habent vim legis, quàm quæ illam habeant: primi generis sunt consuetudo audiendi tres Missas in festo Nativitatis Domini, sumendi aquam benedictam in introitu et exitu Ecclesiæ, portandi Sacros Cineres feriâ quartâ Cinerum, &c. quia talia ex mera devotione frequentantur : posterioris generis consuetudines, quæ vim legis habent, sunt varia festa consuetudine introducta: item plurimæ consuetudines locorum, vulgò "Costuymen," gallicè "Coutumes," ideo dicta "consuetudines juris," aut "jus "moribus introductum."

Leges sic consuetudine introductæ subsunt dispositioni Legislatoris illius, qui in illa materia potest leges ferre ; ita ut eas possit abrogare, derogare, &c. possunt etiam abrogari consuetudine contrariâ; quia lex et consuetudo tam efficaces sunt contra priorem consuetudinem, quàm ipsa fuerat. Dic summatim, quid possit consuetudo circa legem humanam ?

IV. R. Potest leges interpretari, et dicitur optima legum interpres.

2°. Potest tollere legem totam, vel etiam pro parte tantùm. 3o. Potest mutare legem quoad sensum, obligationem, &c. 4°. Tandem potest novam legem inducere.