nec fluenta historiæ exquirit. Et occulta sacri eloquii A nis gloriam, cogitationum pulverem tergere, gresmandata et apert a se intellexisse testantur, qui reprobanti se judici conquerentes dicunt: Manducavimus et bibimus coram te (Luc. XIII, 26). Quod aperte exponendo subjungunt: Et in plateis nostris docuisti (Ibid.). Quia ergo sacra eloquia in locis obscurioribus exponendo franguntur, in locis vero apertioribus ita, ul inventa fuerint, potantur, dicatur recte: Mittentes vocabant tres sorores suas, ut comederent et biberent cum eis. Ac si aperte diceretur: infirmos quosque blanda ad se persuasione deducebant, quatenueorum mentes, et magna per contemplationem disse. rentes pascerent, et parva per historiam tradentes nutrirent. Sequitur: CAPUT XXII [Vet. XXII]. VERS. 5. Cumque in orbem transissent dies con- B vivii miltebat Job, et sanctificabat eos: consurgensque diluculo offerebat holocausta per singulos. 30. Christus prædicatorum suorum corda mundat. In orbem dies convivii transeunt, cum prædicationum ministeria peraguntur. Peractisque conviviis, holocaustum Job pro filiis obtulit; quia pro apostolis de prædicatione redeuntibus, Patrem Redemptor exoravit. Bene autem mittendo sanctificare dicitur; quia dum sanctum Spiritum, (a) qui a se procedit, discipulorum cordibus tribuit, quiquid culpæ inesse potuit emundavit. Recteque ad offerenda holocausta diluculo consurgere perhibetur; quia per hoc quod pro nobis intercessionis suæ petitionem obtulit, discussa erroris nocte, humanæ mentis tenebras illustravit; ne quo peccati contagio, ex ipsa prædicationis gratia, mens in occulto polluatur; ne sibi quæ agit tribuat; ne sibi tribuendo quæ agebat, amittat. Unde recte subjungitur : CAPUT XXIII [Vet. XXIII; Rec. VII]. IBID. Dicebat enim, Ne forte peccaverint filii mei, el benedixerint Deo in cordibus suis. susque cordis ab interna elatione mundare? Nec obslat ab omnimoda Mediatoris scientia quod dicitur: Ne forte: Nam cuncla sciens, sed (c) in locutione sua ignorantiam nostram suscipiens, 28 atque dum suscipit docens, nonnunquam quasi ex nostra dubitatione loquitur, sicut dicit: Filius hominis veniens, putas, inveniet fidem super terram (Luc. xviii, 3). Expletis ergo conviviis, sacrificium Job pro filiis offerens dicebat: Ne forte peccaverint filii mei, et benedixerint Deo in cordibus suis; quia Redemptor noster postquam prædicatores suos a malis impugnan. tibus diluit, etiam inter bona quæ egerant a tentationibus defendit. Sequitur : - 33. [Vet. XXV.] Quid hactenus de sensu histor. et allegor., quid deinceps de morali prosequendum. — Igitur quia in ipso expositionis exordio sic persona beati Job nuntiari Dominum diximus, ut designari per ilClum caput et corpus, id est, Christum et Ecclesiam diceremus: postquam caput nostrum quomodo designatum credatur, ostendimus, nunc corpus ejus, quod nos sumus, quomodo exprimatur, indicemus: ut quia audivimus ex historia quod miremur, cognovimus ex capite quod credamus; consideremus nunc ex corpore quod vivendo teneamus. In nobismetipsis namque debemus transformare quod legimus; ut cum per auditum se animus excitat, ad operandum quod audierit vita concurrat. CAPUT XXV [Vet. XXVI, Rec. X]. 31. Macula a prædicatoribus contractæ quomodo diluendæ.- Deo quippe benedicere, id est maledicere, est de ejus munere sibi gloriam præbere. Underecte sanctis apostolis post prædicationem Dominus pedes lavit (Joan. x111, 5); ut videlicet aperte monstraret quia plerumque et in bono opere peccati pulvis contrahitur, et inde inquinantur vestigia loquentium unde audientium corda mundantur. Nam sæpe nonnulli dum exhortationis verba faciunt, quamlibet tenuiter, sese intrinsecus, quia per (b) eos purgationis D utraque nomina electus quisque figuratur; quia ni gratia derivatur, extollunt; cumque verbo aliena opera diluunt, quasi ex bono itinere pulverem malæ cogitationis sumunt. Quid ergo fuit post prædicationem pedes discipulorum lavare, nisi post prædicatio (a) 1 Corb., Vindoc., Ebroic., Utic., et al., qui ex se procedit. (b) Ita Mss. Anglic. et plerique ex nostris, nec non vet. Edit. Unus ex Vindocin. habet, prædicationis gratia. Ita etiam Belvac. Verba sequentia priorem lectionem præferendam suadere videntur: "Cumque verbo aliena opera diluunt, quasi ex bono itinere pulverem malæ cogitationis sumunt. (c) Sic omnes Mss. nostri. At Edit. Basil. 1514, Pa VERS. 1. Vir erat in terra Hus nomine Job.' 34. SENSUS MORALIS. Job electos significat. Quæ eorum affectio circa terrena et æterna. Si Job do. lens, et Hus consiliator dicitur, non immerito per mirum consiliatorem animum inhabitat, qui dolens de præsentibus ad æterna festinat. Nam sunt nonnulli qui vitam suam negligunt; et dum transitoria appetunt, dum æterna vel non intelligunt, vel intellecta ris. 1518, et aliæ habent, sed in semetipso ignorantiam nostram suscipiens; sane mendose et contra mentem sancti Doctoris, quem Agnoitis hæreticis faventem inducunt. Consule quæ in ejus Vita diximus, de ipsius doctrina adversus Agnoitas. Lege etiam epist. ad Eulog. Alexandr. patriarch., olim 42 lib. VIII, ind. 3, qui nunc est 10. In qua a Christo etiam homine omnem ignorantiam amovet. contemnunt, nec dolorem sentiunt, nec habere con- A timis sentit. Sunt namque nonnulli qui in bonis quæ silium sciunt. Cumque superna, quæ amiserunt, non considerant, esse se, heu miseri ! in bonis (a) putant. Nequaquam enim ad veritatis lucem, cui conditi fuerant, mentis oculos erigunt; nequaquam ad contemplationem æternæ patriæ desiderii aciem tendunt: sed semetipsos in his ad quæ projecti sunt deserentes, vices patriæ diligunt exsilium quod patiuntur, et in cæcitate, quam tolerant, quasi in claritate luminis exsultant. At contra electorum mentes dum cunctas transitoria nulla esse conspiciunt, (b) ad quæ sint conditæ exquirunt; cumque eorum satisfactioni nibil extra Deum sufficit, ipsa inquisitionis exercitatione fatigata illorum cogitatio, in conditoris sui spe et contemplatione requiescit, supernis interseri civibus appetit; et unusquisque eorum adhuc in mundo corpore positus, mente jam extra mundum surgit, ærumnam exsilii, quam tolerat, deplorat, et ad sublimem patriam incessantibus se amoris stimulis excitat. Cum ergo dolens videt, quam sit æternum quod perdidit, invenit salubre consilium, temporale hoc despicere quod percurrit; et quo magis crescit consilii scientia, ut peritura 29 deserat, eo augetur dolor, quod necdum ad mansura pertingat. Unde bene per Salomonem dicitur: (c) Qui apponit scientiam, apponit dolorem (Eccles. I, 18). (d) Qui enim scit jam summa quæ adhuc non habet, magis de infimis in quibus retinetur dolet. 35. In terra Hus, id est, in consilio habitant. Recto ergo in terra Hus habitare Job dicitur, quia in scientiæ consilio electi uniuscujusque dolens animus tenetur. Intuendum quoque est quam nullus dolor mentis sit in actione præcipitationis. Qui enim sine consiliis vivunt, qui se ipsos rerum eventibus præcipites deserunt, nullo interim cogitationum dolore fatigantur. Nam qui solerter in vitæ consilio figit mentem, caute sese in omni actione circumspiciendo consideral; et ne ex re quæ agitur repentinus finis adversusque subripiat, hunc prius molliter posito pede cogitationis palpat; pensat ne ab his quæ agenda sunt formido præpediat; ne in his quæ differenda sunt præcipitatio impellat; ne prava per concupiscentiam aperto bello superent; ne recta per inanem gloriam insidiando supplantent. Job ergo in terra Hus habitat, dum mens electi quo magis per consilium vivere nititur, eo angusti itineris dolore fatigatur. Sequitur: CAPUT XXVII [Vet. XXVII, Rec. XIJ. IBID.- Simplex et rectus, timens Deum, et recedens a malo. 36. Justi simplicitas el rectitudo. - Quisquis æternam patriam appetit, simplex proculdubio et rectus vivit : simplex videlicet opere, rectus fide; simplex in bonis quæ inferius peragit, rectus in summis quæ in in B faciunt simplices non sunt, dum non in his retributionem interius, sed exterius favorem quærunt. Unde bene per quemdam sapientem dicitur: Væ peccatori terram ingredienti duabus viis (Eccli. 11, 14). Duabus quippe viis peccator terram ingreditur, quando et Dei est quod opere exhibet, et mundi quod per cogitationem quærit. 37. A timore inchoat, in charitate consummatur.-Bene autem dicitur: Timens Deum, et recedens a malo; quia sancta electorum Ecclesia simplicitatis suæ et rectitudinis (e) vias timore inchoat, sed charitate consummat. Cui tunc est funditus a malo recedere, cum ex amore Dei cœperit jam nolle peccare. Cum vero adhuc timore bona agit, a malo penitus non recessit; quia eo ipso peccat, quo peccare vellet, si nulte potuisset. Recte ergo cum timere Deum Job dicitur, recedere etiam a malo perhibetur; quia dum metum charitas sequitur, ea quæ (f) mente relinquitur, eliam per cogitationis propositum culpa calcatur. [Vet. XXVIII). Et quia ex timore unumquodque vitium premitur, ex charitate autem virtutes oriuntur, recte subjungitur: VERS. 2. CAPUT XXVII [Rec. XII]. Natique sunt el septem filii et tres filiæ. 38. Septem filii Job totidem dona Spiritus sancti significant; tres filiæ, spem, fidem et charitatem. Septem quippe nobis filii nascuntur, cum per conceptionem bonæ cogitationis, sancti Spiritus septem in nobis virtutes oriuntur. Hanc namque internam C prolem propheta dinumerat, cum Spiritus mentem fecundat, dicens: Requiescet super eum Spiritus Domini, spiritus sapientiæ et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis spiritus scientiæ et pietatis et replebit eum spiritus timoris Domini (Isai., x1, 2). Cum ergo per adventum Spiritus sancti, sapientia, intellectus, consilium, fortitudo, scientia, pietas ac timor Domini unicuique nostrum 30 gignitur, quasi mansura posteritas in mente propagatur, quæ supernæ nostræ nobilitatis genus eo ad vitam longius servat, quo amori æternitatis sociat. Sed habent in nobis septem filii tres procul dubio sorores suas, quia quidquid virile hi virtutum sensus faciunt, spei, fidei charitatique conjungunt. Neque enim ad denarii perfectionem septem filii perveniunt, nisi in fide, spe et charitate fuerit omne quod agunt. Quia vero hanc præeuntium virtutum copiam multimoda bonorum operum cogitatio sequitur, recte subjungitur: CAPUT XXVIII [Rec. XIII]. D tate pascit. Servata quippe veritate historiæ, imi- A mus, levius onera aliena toleramus. Cumque nos 40. Camelos possidet, qui quod in se altum ac tortuosum, aut fidei subdit, aut præ charitate flectit. Bruntque nobis in possessione etiam tria millia camelorum, si omne, quod in nobis altum ac tortuosum est, rationi fidei subditur, et sub cognitione Trinitatis, sponte in appetitu humilitatis inclinatur. Camelos quippe possidemus, si quod altum sapimus, humiliter deponamus. Camelos procul dubio possidemus, cum cogitationes nostras ad infirmitatis fraternæ compassionem flectimus, ut vicissim onera nostra portantes, alienæ infirmitati compati condes cendendo noverimus. Possunt etiam per camelos, qui ungulam nequaquam findunt, sed tamen ruminant, terrenarum rerum bonæ dispensationes intelligi: quæ quia habent aliquid sæculi, et aliquid Dei, per commune eas necesse est animal designari. Neque enim terrena dispensatio, quamvis æternæ utilitati serviat, sine perturbatione mentis valet exhiberi. [ Vet. XXIX. ] Quia igitur per hanc et ad præsens mens confunditur, et in perpetuum merces paratur, quasi commune animal, et aliquid de lege habet, et aliquid non habet. Ungulam namque non findit, quia non se penitus anima ab omni terreno opere disjungit; sed tamen ruminat, quia bene dispensando temporalia, per certitudinis fiduciam cœlestia sperat. Terrenæ igitur dispensationes, quasi camelorum more, capite legi concordant, pede discrepant; quia et cœli sunt illa quæ juste viventes appetunt, et hujus mundi sunt ea in quibus opere versantur. Nos ergo cum easdem terrenas dispensationes cognitione Trinitatis subdimus, quasi camelos (b) fide possidemus. Sequitur: CAPUT XXIX [Vet. XXX]. Quingenta quoque juga boum, et quingenta asinæ. 41. Boum juga concordes virtutes. Asinæ lascivientes, motus aut cogitationes simplices. Juga boum in usum nostræ possessionis sunt, (c) cum concordes virtutes exarant duritiam mentis. Quingentas quoque asinas possidemus, cum lascivientes motus restringimus; et quidquid in nobis carnale exsurgere appetit, spiritali cordis dominatu refrenamus. Vel certe B C quasi singularis sapientiæ altitudo non elevat, ad perferendam alieni cordis inertiam, mens se nostra æquanimiter inclinat. Recte autem sive juga boum, sive asinæ quingentæ referuntur; quia vel in hoc, quod prudenter sapimus, vel in hoc, quod humiliter ignoramus, dum æternæ pacis requiem quærimus, quasi intra jubilei numerum tenemur. Sequitur: CAPUT XXX [Vet. XXXI, Rec. XIV]. - Ac familia multa nimis. IBID. 42. Multa familia est multitudo cogitationum cohibenda. Multam nimis familiam possidemus, cum cogitationes innumeras sub mentis dominatione restringimus; neipsa sui multitudine animum superent, ne perverso ordine discretionis nostræ principatum calcent. Et bene cogitationum turba multæ familiæ appellatione signatur. Nam scimus quod absente domina, ancillarum linguæ perstrepunt, silentium deserunt, deputati operis officia negligunt, totumque sibimet ordinem vivendi confundunt. At si repente domina veniat, mox perstrepentes linguæ reticent, officia uniuscujusque operis repetunt ; sicque ad opus proprium, ac si non recesserint, revertuntur. Si igitur a domo mentis ad monumentum ratio discedat, quasi absente domina, cogitationum se clamor, velut garrula ancillarum turba multiplicat. Ut autem ratio ad mentem redierit, mox se confusio tumultuosa compescit; et quasi ancillæ se ad injunctum opus tacite reprimunt, dum cogitationes protinus causis se propriis ad utilitatem subdunt. Possidemus ergo multam familiam, cum recto jure innumeris cogitationibus rationis discretione dominamur. Quod nimirum cum solerter agimus, jungi per eamdem discretionem angelis conamur. Unde et recte subjungitur: CAPUT XXXI. IBID. Eratque vir ille magnus inter omnes Orientales. Tune 43. Earum refrenatione magni efficimur. namque magni inter omnes Orientales efficimur, cum eis spiritibus, qui orienti luci inhærent, pressa carnalis corruptionis nebula, discretionis nostræ radiis, in quantum possibilitas suppetit, sociamur. Unde et per Paulum dicitur: Nostra conversatio in cœlis est (Philipp. 11, 20). Quisquis temporalia ac defectiva sequitur, occasum petit ; quisquis vero superna desi asinas possidere, est cogitationes intra nos simplices D derat, quia in Oriente habitet, demonstrat. Magnus regere quæ dum in subtiliori intellectu currere non valent quo quasi pigrius ambulant, eo fraterna onera mansuetius portant. Sunt namque nonnulli qui dum alta non intelligunt, (d) ad exteriora conversationis opera se humilius premunt. Bene ergo per asinas, pigrum quidem animal, sed tamen portandis oneribus deditum, 31 simplices cogitationes accipimus; quia dum nostram plerumque ignorantiam cognosci (a) Rem. et Remig., Corb., Germ. : Oves enim septem millia. Ita veteres Edit. Paris. et Basil. (b) Sic Mss. In Vulgatis additur: intra indivisibilem numerum, sive, etc. (d) Ebroic., S. Ebrulph., Germ. et alii, cum cordis virtutes exarant. ergo non inter Occidentales, sed inter Orientales efficitur, qui non (e) inter malorum actiones ima et fugitiva quærentium, sed inter choros proficere supernorum civium conatur. Sequitur: CAPUT XXXII [Vet. XXXII, Rec. XV. VERS. 4. Et ibant filii ejus, et faciebant convivium per domos, uniusquisque in die suo. (d) Sic Mss. Corb. et Germ., qua particula præparatio animi indicatur. Mox verbum premunt perinde est ac deprimunt. In Edit., per exteriora. (e) Antiq. Rem., qui non inter actionis ima et fugitiva. Corb. non habet malorum. 518 44. Virtutes singulæ, in die suo convivium faciunt. A sublevat, quasi per dies suos numerosa soboles pas Filii per domos convivium faciunt, dum virtutes singulæ (a) juxta modum proprium mentem pascunt. Et bene dicitur: Unusquisque in die suo. Dies enim uniuscujusque filii, est illuminatio uniuscujusque virtutis. Ut enim hæc ipsa dona breviter septiformis gratiæ replicem, alium diem habet sapientia, alium intellectus, alium consilium, alium fortitudo, alium scientia, alium pietas, alium timor. Neque enim hoc est sapere, quod intelligere; quia multi æterna quidem sapiunt, sed hæc intelligere nequaquam poɛsunt. Sapientia ergo in 32 die suo convivium facit, quia mentem de æternorum spe et certitudine reficit. Intellectus in die suo convivium parat; quia in eo quod audita penetrat, reficiendo cor, tenebras ejus illustrat. Consilium in die suo convivium exhi cenda convivium parat. Sequitur : CAPUT XXXIII [Vet. XXXIII, Rec. XVI]. IBID. Et mittentes vocabant tres sorores suas, ut comederent et biberent cum eis. 46. Ad convivium virtutum invitandæ, spes, fides, charitas. Cum virtutes nostræ in omne quod agunt, (c) spem, fidem, el charitatem ciunt, quasi operatores filii, tres ad convivium sorores vocant, ut fides, spes et charitas in opus bonum gaudeant quod unaquæque virtus administrat. Quæ quasi ex cibo vires accipiunt, dum bonis operibus fidentiores fiunt; et dum post cibum contemplationis rore infundi appetunt, quasi ex poculo (d) ebriantur. [Vet. XXXIV.] 47. Ipsis bonis quæ agimus, ad bet; quia dum esse præcipitem prohibet, ratione ani B deterius propinquamus. Sed quid est, quod in hac mum replet. Fortitudo in die suo convivium facit; quia dum adversa non metuit, trepidanti menti cibos confidentiæ apponit. Scientia in die suo convivium parat, quia in ventre mentis ignorantiæ jejunium superat. Pietas in die suo convivium exhibet, quia cordis viscera misericordiæ operibus replet. Timor in die suo convivium facit; quia dum premit mentem, ne de præsentibus superbiat, de futuris illam spei cibo confortat. C 45. Si ab invicem separentur, deficiunt. Sed illud in hoc filiorum convivio perscrutandum video, quod semetipsos invicem pascunt. Valde enim singula quælibet virtus destituitur, si non una alii virtus virtuti suffragetur. Minor quippe est sapientia, si intellectu careat; et valde inutilis intellectus est, si ex sapientia non subsistat ; quia cum altiora sine sapientiæ pondere penetrat, sua illum levitas gravius rui ́turum levat. Vile est consilium, cui robur fortitudinis deest; quia quod tractando invenit, carens viribus, usque ad perfectionem operis non perducit: et valde fortitudo destruitur, nisi per consilium fulciatur quia quo plus se posse conspicit, eo virtus sine rationis moderamine deterius in præceps ruit. Nulla est scientia, si utilitatem pietatis non habet; quia dum bona cognita exsequi negligit, sese ad judicium arctius stringit. Et valde inutilis est pietas, si scientiæ discretione caret; quia dum nulla hanc scientia illuminat, quomodo misereatur ignorat. Timor quoque ipse nisi has etiam virtutes habuerit, ad nullum opus D procul dubio bonæ actionis surgit; quia dum ad cuncta trepidat ipsa sua formidine a bonis omnibus torpens vacat. Quia ergo alternato ministerio virtus a virtute reficitur, recte dicitur quod apud se filii vicissim convivantur. Cumque una aliam sublevando (a) Secundus Rem., 1 Remig. Corb. et Germ., juxta modum, propriam mentem pascunt. Ita Edit. Paris. 1640. (b) Primus Remig., et valde fortitudo destituitur. (c) Omnes, Rem., Remig., Longip., Corb., Germ., Ebroic., etc. Spem, fidem et charitatem sciunt, quasi operatores, etc. Carnot. habet. Spem, fidem et charitatem sitiunt. Legendum, spem, fidem et charitatem ciunt, a cio voco. Sane fulciuntur minus res vita sine quavis tenuissimi contagii inquinatione peragatur? Nonnunquam namque ipsis bonis quæ agimus ad deterius propinquamus; quia dum lætitiam menti pariunt, quamdam etiam securitatem gignunt; dumque mens secura redditur, in torporem laxatur. Nonnunquam vero (e) aliquantula elatione nos polluunt ; et tanto dejectiores apud Deum faciunt, quanto apud nosmetipsos tumidiores reddunt. Unde bene subjungitur: CAPUT XXXIV [Rec. XVII]. VERS. 5. Cumque in orbem transissent dies convivii, mittebat Job, et sanctificabat eos. 33 47. In bonis operibus purganda intentio. · Peracto quippe orbe dierum convivii, mittere ad filios, tionem cordis dirigere, et omne quod agitur, districta eosque sanctificare, est post virtutum sensum, inten retractationis discussione mundare; ne bona æstimentur quæ mala sunt; ne saltem veraciter bona putentur sufficientia, cum perfecta non sunt. Sic enim mens plerumque decipitur, ut aut qualitate mali, aut boni quantitate fallatur. [Vet. XXXV.] Sed hos virtutum sensus melius preces quam discussiones inveniunt ; nam ea quæ perscrutari in nobismetipsis plenius nitimur, sæpe verius orando quam investicompunctionis machinam ad alta sustollitur, ()omne, gando penetramus. Cum enim mens per quamdam quod ei de se ipsa occurrerit, sub se ipsa dijudicando certius contemplatur. Unde et recte subjungitur : CAPUT XXXV [Rec. XVIII]. IBID. per singulos. Consurgensque diluculo offerebat holocaust a 48. Holocaustum precis pro singulis virtutibus purgandis offerendum. - Diluculo namque consurgimus, cum compunctionis luce perfusi humanitatis nostræ noctem deserimus, et ad veri luminis radios, oculos mentis aperimus. Atque holocaustum per singulos filios oferimus, cum pro unaquaque virtute Domino A hostiam nostræ precis immolamus ne sapientia elevet; ne intellectus, dum subtiliter currit, aberret; ne consilium, dum se multiplicat, confundat; ne fortitudo, dum fiduciam præbet, præcipitet; ne scientia, dum novit et non diligit, inflet; ne pietas, dum se extra rectitudinem inclinat, intorqueat; ne timor, dum plus justo trepidat, in desperationis foveam mergal. Cum ergo pro unaquaque virtute, ut pura esse debeat, preces Domino fundimus, quid aliud, quam juxta filiorum numerum holocaustum per singulos exhibemus? Holocaustum namque totum incensum dicitur. Holocaustum igitur dare, est totam mentem igne compunctionis incendere, ut in ara amoris cor ardeat, et quasi delicta propriæ sobolis, inquinamenta cogitationis exurat. B 50. Variæ hostis insidiæ; ut bona opera vitiet, in operis inilio, in progressu, in fine. Filii in cordibus maledicunt, cum recta nostra opera a non rectis cogitationibus prodeunt; cum bona in aperto exerunt, sed in occulto noxia moliuntur. Deo quippe maledicunt, cum mentes nostræ se de se æstimant habere quod sunt. Deo maledicunt, cum se et ab illo accepisse vires intelligunt, sed tamen de ejus muneribus propriam laudem quærunt. [Vet. XXXVIII.] Sciendum vero est, quod bona nostra tribus modis antiquus hostis insequitur, ut videlicet hoc, quod rectum coram hominibus agitur, in interni judicis conspectu vitietur. Aliquando namque in bono opere intentionem. polluit, ut omne, quod in actione sequitur, eo purum mundumque non exeat, quo hoc ab origine perturbat. Aliquando vero intentionem boni operis vitiare non prævalet, sed in ipsa actione se quasi in itinere opponit; ut cum per propositum mentis securior quisque egreditur, subjuncto latenter vitio, quasi ex insidiis perimatur. Aliquando vero nec intentionem vitiat, nec in itinere supplantat, sed opus bonum in fine actionis illaqueat ; quantoque vel a domo cordis, vel ab itinere operis longius recessisse se simulat, tanto ad decipiendum bonæ actionis terminum astuC tius exspectat; et quo incautum quemque quasi recedendo (e) reddiderit, eo illum repentino nonnunquam vulnere durius insanabiliusque transfigit. 49. [ Vet. XXXVI. ] Illud non offert qui internos motus non frenal. Sed hæc agere nesciunt, nisi hi qui priusquam cogitationes ad opus prodeant, internos suos motus sollicite circumspicientes frenant; (a) hæc agere nesciunt, nisi qui virili custodia munire mentem noverunt. Unde recte inopinata morte exstinctus Isboseth dicitur, quem et Scriptura sacra non in domo ostiarium, sed ostiariam habuisse testatur, dicens: Venientes filii Remmon Berothitæ, Rechab et Banaa, ingressi sunt fervente die domum Isboseth, qui dormiebat super stratum suum meridie. Ingressi sunt autem domum; et ostiaria domus purgans triticum obdormivit. Assumentes spicas tritici, latenter ingressi sunt, et percusserunt eum in inguine. (II Reg. Iv, 5.) Ostiaria triticum purgat, cum mentis custodia discernendo virtutes a vitiis separat. Quæ si obdormierit, in mortem proprii Domini insidialores admittit; quia cum discretionis sollicitudo cessaverit, ad interficiendum animum malignis spiritibus iter pandit. Qui ingressi spicas tollunt, quia mox bonarum cogitationum germina auferunt. Atque in inguine feriunt, quia virtutem cordis delectatione carnis occidunt. In inguine quippe ferire, est vitam mentis deleetatione carnis perforare. Nequaquam vero Isboseth iste hac morte succumberet, si non ad ingressum domus mulierem, id est, ad mentis aditum mollem custodiam deputasset. Fortis namque 34 virilisque sensus præponi cordis foribus debet, quem nec negligentiæ somnus opprimat, nec ignorantiæ error fallat. Unde bene et Isboseth appellatus est, qui custode femina hostilibus gladiis nudatur. Isboseth D quippe vir confusionis dicitur. Vir autem confusionis est, qui forti mentis custodia munitus non est ; quia dum virtutes se agere æstimat, subintrantia vitia (b) nescientem necant. Tota itaque virtute muniendus est aditus mentis, ne quando eam insidiantes hostes penetrent foramine neglectæ cogitationis. Hinc Salomon ait Omni custodia serva cor tuum, quoniam ex ipso vita procedit (Prov. iv, 23). Virtutes ergo quas dicimus dignum est ut summopere ab intentionis ori (a) Ita Corb., Remenses, duo Remig., Lyr., Bigot. et nonnullæ Editiones, maxime veteres Paris. et Basil. At Gilot., Vatic., Guss., hæc cavere. (b) Quidam Mss., nescientem mentem necant. 51. Intentionem quippe in bono opere polluit, quia cum facilia ad decipiendum corda hominum conspicit, eorum desideriis auram transitorii favoris apponit; ut in his, quæ recta faciunt, ad appetenda ima, fortitudine intentionis inclinentur. Unde recte sub Judææ specie, de unaquaque anima laqueo miseræ intentionis capta, per prophetam dicitur: Facti sunt hostes ejus in capite. Ac si aperte (Threnn. 1, 5) diceretur: Cum bonum opus non bona intentione sumitur, huic adversantes spiritus ab ipso cogitationis exordio principantur; tantoque eam plenius possident, quanto et per initium dominantes tenent. 52. Cum vero intentionem vitiare non prævalent, (d) in via positos laqueos tegunt, ut in eo quod bene agitur cor exaltans se ex latere ad vitium derivetur; quatenus quod inchoans aliter proposuerat, in actione longe aliter quam cœperat percurrat. Sæpe enim bono operi dum laus humana obviat, mentem operantis immutat: quæ quamvis quæsita non fuerat, tamen oblata delectat. Cujus 35 delectatione cum mens bene operantis resolvitur, ab omni intentionis intimæ vigore dissipatur. Sæpe se bene inchoatæ nostræ (c) Plurimæ edit., quasi recedendo securum reddiderit. Redundat securum, et abest a Mss. Corb., Germ., etc. (d) Antiquior Rem., Turon., S. Mart., Corb., et nonnulli, in via positus laqueos tegil. |