Obrazy na stronie
PDF
ePub
[ocr errors]

Diac. Hom. 2, 8 (95, 1462 A): Simeon ille senex diu vixerat, cujus aetas comparata est Annae. B: multum senex iste Simeon fuit ad audiendum serus, sed ad videndum maturus. 8 vgl. Bedas Lucascommentar 344 C: quod autem ait: 'et venit in Spiritu in templum' significat eum eadem Spiritus gratia, qua olim venturum praecognoverat, etiam nunc venientem et jam jamque a se videndum cognovisse Salvatorem. 16 vielleicht geht auch der ausdruck mit dagon joh ginuhtin auf die von Beda 345 B angeführte psalmenstelle zurück: notum mihi fac, domine, finem meum et numerum dierum meorum quis est, ut sciam quid desit mihi. ecce veteres posuisti dies meos (vulgata: mensurabiles Ps. 38, 5f).

[ocr errors]

23 fassen Piper und Erdmann wunderlicher weise als Otfrids zusatz. es steht ja ausdrücklich (Erdmann führt den passus selbst unter dem text an) Luc. 2, 33: et erat pater ejus et mater mirantes super his, quae dicebantur de illo. und die bemerkung Otfrids über Josephs vaterschaft schliefst sich an die stelle bei Beda 345D: patrem Salvatoris appellat Joseph, non quod vere juxta Plotinianos pater fuerit ejus, sed quod ad famam Mariae conservandam pater sit ab omnibus aestimatus. neque enim oblitus evangelista, quod eam de Spiritu sancto concepisse et virginem peperisse narraverit, sed opinionem vulgi exprimens, quae vera historiae lex est, patrem Joseph nuncupat Christi. 27-50 halten Kelle und Piper für die rede Simeons. das kann nicht richtig sein, denn Otfrid würde damit eine neue prophezeiung Simeons, also eine neue glaubenstatsache, geschaffen haben. besser sieht Erdmann 27-31, 45-50 als rede Simeons an, doch gehört wol auch 32 noch dazu, angesichts des commentares Bedas, der für die stelle 27-31 zu berücksichtigen ist, 346A: bene in resurrectionem, quia lumen est, quia gloria plebis Israel, quia dicit : ego sum resurrectio et vita: qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet, et omnis qui vivit et credit in me, non morietur in aeternum' (Joann. 11, 25). quomodo autem in ruinam! id est, ruinae his, qui offendunt verbum nec credunt. — vielleicht ist 31b zwischen zwei gedankenstriche zu stellen. 33-40 geben den 3-7 artikel des apostolischen glaubensbekenntnisses wider (daher auch der sprung von 33 auf 34): 3 qui conceptus est de Spiritu sancto, natus ex Maria Virgine. 4 passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus et sepultus est. 5 descendit ad inferos, tertia die resurrexit a mortuis. 6 ascendit ad coelos, sedit ad dexteram

Patris omnipotentis. 7 inde venturus est judicare vivos et mortuos. der anlass, diese haupttatsachen des glaubens hier vorzuzubringen, war einmal Simeons prophezeiung (im anschluss an den commentar Bedas), dann aber auch die gelegenheit der circumcisio an sich, die bei den juden an stelle der taufe und des dabei abzulegenden glaubensbekenntnisses steht, wie die commentatoren und prediger zu Luc. 2 hervorheben. 40 ih sagen thir thaz nehme ich also als äufserung Otfrids zum leser. nach 41 ist eher doppelpunct denn strichpunct zu setzen. 49 f Beda aao. 346D: incertum erat quondam, qui Judaeorum gratiam Christi, quam venturam utique noverant, recipere, qui autem respuere mallent. ejus signo erecto hi quasi juste morti dati blasphemantes irrident, illi quasi vitae auctorem mori acriter dolent. vgl. zu der ganzen stelle die homilie des Origenes bei Paul. Diac. Homil. 1, 42 (sie besteht eigentlich aus zweien, nr 16 und 17 zu Lucas, s. ber Hieronymus 26, 269 ff) 1184 A: cogitationes erant malae in hominibus, quae propterea revelatae sunt, ut prolatae in medium perderentur et interfectae atque emortuae esse desinerent et occideret eas ille, qui pro nobis mortuus est. quamdiu enim absconditae erant cogitationes, nec prolatae in medium, impossibile erat eas penitus interfici. die homilie Bedas 1, 15 (94, 79 ff Paul. Diac. Homil. 2, 9) stimmt im ganzen weniger genau zu Otfrid als der commentar, doch enthält sie am schluss einen ausführlichen hinweis auf Christi kreuzestod und himmelfahrt. vgl. daraus noch folgende stelle 82B: et nunc enim Domino apparente revelantur ex multis cordibus cogitationes, cum lecto vel dicato verbo salutis alii audientium libenter auscultant, fastidientes quae audiunt non haec agendo patrare, sed his potius insultando nituntur contraire.

[ocr errors]

prae

alii

16. Die anregung, Annas lebensweise zu schildern, die übrigens schon der evangelist gewährt, kann aus Bedas Lucascommentar entnommen sein (der widerum des Ambrosius Lucascommentar 15, 1656f benutzt), wo es 92, 347 A heifst: juxta historiam devotae conversationis et venerandae pariter aetatis dignaque per omnia, quae Domino incarnato testimonium ferret, Anna fuisse docetur. 347 D: et ideo Anna et stipendiis viduitatis et moribus talis inducitur, ut digna plane fuisse credatur, quae Redemptorem vgl. noch die ausführlichere darlegung bei Ambrosius Liber de viduis cap. 4 (16, 254) über

venisse omnium nuntiaret.

Anna. möglicherweise kannte Otfrid die stelle des vielverbreiteten buches: docet enim Anna, quales deceat esse viduas, quae, immaturo mariti obitu destituta, maturae tamen remunerationem laudis invenit, non minus religionis officio quam studio castitatis intenta. (es folgt Lucas 2, 36-38) vides qualis vidua praedicetur, unius viri uxor, aetatis quoque jam probata processu, vivida religione et effeta jam corpore; cui diversorium in templo, colloquium in prece, vita in jejunio; quae dierum noctiumque temporibus indefessae devotionis obsequio, cum corporis agnosceret senectutem, pietatis tamen nesciret aetatem. sic instituitur a juventute vidua, sic praedicatur in senectute veterana: quae viduitatem non occasione temporis, non imbecillitate corporis, sed virtutis magnanimitate servaverit. etenim cum dicit septem annis eam fuisse cum viro a virginitate sua, ab adolescentiae utique studiis inchoata praedicat subsidia senectutis. 23 zu dem von Erdmann beigebrachten citat gehört noch der erste satz: ego flos campi et lilium convallium (Cant. 2, 1f) wegen 23. vgl. Haymo Homil. de temp. nr 12, Migne 118, 82.

17. 5b da nu steht, wird sich der satz darauf beziehen, dass Olfrid die näheren umstände der geburt Christi jetzt nicht mehr zu erzählen braucht, weil er sie schon früher berichtet hat. vgl. Rabanus Maurus Matthäuscomm. 107, 755. 7f nimmt wider auf 11, 59 ff. 9ff dass die magier den geburtsort Christi nicht kennen, geht aus dem evangelium hervor; die juden kennen ihn aus prophezeiungen, das betont Gregor Hom. in Evang. 1, 10 = Paul. Diac. Hom. 1, 48 (76, 1111 B). 20 vgl. Rabanus Maurus aao. 756 D: unde et in nativitate Domini Salvatoris ipsi primum ortum ejus intellexerunt. 21 vgl. Paschasius Radbertus Expos. in Matthaeum 120, 126 C: unde et isti (magi) tali edocti praeconio, divina inspirante gratia, nativitatem summi ducis praedicunt qui nondum locum, in quo nasceretur, agnovissent. noverant igitur quod ex vaticinio magistri, quem sectabantur, perceperant, et ignorabant penitus locum, quem alibi per prophetam Spiritus sanctus declarabat. eine genaue beschreibung des sternes und der sternkunst der magier findet sich bei Joannes Chrysostomus Hom. in Matth. nr 6 (Amsterdam 1687) s. 25 f. 25 Rabanus Maurus aao. 759 A: haec stella nunquam ante apparuit, quae peracto obsequio mox esse desiit. 39ff Rabanus Maurus 758 C: Herodis mens et facta conveniunt, quia livorem, quem tenebat in corde,

[ocr errors]

forinsecus ostendit in opere. clam vocat semotis scribis et sacerdotibus magos, quia intestinum dolorem occultabat intrinsecus. diligenter didicit ab eis tempus stellae, quia necem Salvatoris meditabatur in mente. 43 giwon ist ganz richtig. der stern scheint ja nicht den ganzen tag, sondern nur die nacht hindurch. Herodes frage bezieht sich allerdings auf die zeit, da der stern zuerst erschien. das besagt auch Matth. 2, 9. - 67 ff Rabanus Maurus 759D: ecce tres magi simul in uno itinere adoraturi veniebant, quia in uno Christo Jesu, qui omnium credentium via est, inseparata erat ab eis Trinitas adoranda. quae non tamen munera quam mysteria probantur. omnia haec sancta fides Christo veraciter offerre non desinit, dum unum eumdemque verum Dominum, verum regem verumque hominem credit, ut vere pro nobis mortuum veraciter recognoscat. diese einstimmung mit 70 ff findet sich nur bei Rabanus Maurus und bei Fulgentius Sermo 4 (Migne 65, 736 B).

18. 1 dazu vgl. noch Gregors satz in der bei nr 17 citierten Homil. in Evang. 1, 10 (76, 1113 C): magnum vero nobis aliquid magi innuunt, quod in regionem suam per aliam viam revertuntur. 3 ff zu der stelle vgl. Gregor Homil. in Evang. 2, 37 (76, 1275 B): quae autem lingua dicere vel quis intellectus capere sufficit illa supernae civitatis quanta sint gaudia, angelorum choris interesse, cum beatissimis spiritibus gloriae conditoris assistere, praesentem Dei vultum cernere, incircumscriptum lumen videre, nullo mortis metu affici, incorruptionis perpetuae munere laetari. nach der einschaltung geht es in der andern homilie Gregors (Loeck s. 11) weiter. 31 ff vielleicht war dafür noch der schluss von Gregors homilie 1, 10, Migne 76, 1113D bestimmend: unde necesse est, fratres charissimi, ut semper pavidi semperque suspecti ponamus ante oculos cordis hinc culpas operis . puniamus fletibus culpas. voluptatum nos ergo fallacia nulla decipiat, nulla vana laetitia seducat. timescamus erga praecepta Dei. peccata nostra praeterita in baptismatis perceptione lavata sunt, et tamen post baptisma multa commisimus, sed lavari iterum baptismatis aqua non possumus. quia ergo et post baptisma inquinavimus vitam, baptizemus lacrymis conscientiam, quatenus regionem nostram per viam aliam (43) repetentes, qui ex ea bonis delectati discessimus, ad eam malis amaricati redeamus, praestante Domino nostro.

per

19. 2 vgl. Haymo Homil. de temp. 12 (118, 76 A): Joseph,

quia non solum sanctus, sed etiam prudens erat (vgl. Otfr. 1, 22, 11). -7 das Evangelium Pseudo-Matthaei, das Otfrid auch sonst benutzte, enthält cap. 17 die worte des engels in folgender gestalt (Tischendorf s. 84): tolle Mariam et infantem et per viam eremi perge in Egyptum'. dazu bietet die hs. B den zusatz: tunc Joseph imposuit beatam virginem cum puero suo super jumentum et ipse super aliud ascendit et arripuit iter per montana et per desertum, ut in Egiptum securus perveniret; non enim per maritimam propter insidias pergere voluerunt. schwerlich wird daraus eine erklärung für das seltsame und rätselhafte untarmuari zu gewinnen sein, das an nhd. 'unterwegen lassen' eine schlechte analogie hat. 13. 16 die zeit des aufbruches wird im Evang. infantiae arabicum cap. 9 (Tischendorfs übers. s. 184) so bestimmt: surrexit igitur sub galli cantum et profectus est. vgl. Haymo aao. 77A: non enim noctis tenebras metuens, lucem exspectavit. 19 Osea 11, 2. 23 ff die gewöhnliche annahme war (vgl. Christian von Stablo Expos. in Matth., 106, 1286 ff; Paschasius Radbertus Expos. in Matth., 120, 127 A), dass Jesus ein jahr alt nach Aegypten gebracht wurde und drei jahr alt zurückkehrte. vgl. Evang. Pseudo-Matthaei cap. 26 (Tischendorf s. 93): et factum est, quod post regressionem Jesu de Egypto, cum esset in Galilaea, jam inchoante quarto aetatis anno. aber die hs. D list an dieser stelle: inchoante jam quinto anno aetatis illius, nimmt also einen aufenthalt von vier jahren in Ägypten an. dagegen sagt das Evangelium Thomae bei demselben puncte der erzählung cap. 1 (Tischendorf s. 164): et factus est Jesus anni tertii (hs. D: annorum trium), das gibt für Ägypten zwei jahre. und so auch das Evang. inf. arab. (Tischendorfs übers. s. 193) cap. 26: exacto vero triennio. man sieht also, dass Otfrid blofs zwei verschiedene fassungen apokrypher evangelien vorzuliegen brauchten, damit seine bemerkung gerechtfertigt erschien. so meint auch Haymo Homil. de temp. nr. 12 (118, 77 B): et erant ibi usque ad obitum Herodis'. quod nonnulli post quadriennii tempus, alii post bienni factum esse commemorant. 26 ähnlich drückt sich Paschasius Radbertus in seinem Matthäuscommentar bei erörterung der frage aus, wie grofs die zahl der von Herodes getöteten unschuldigen kinder gewesen sei (120, 142 B): quod nos non astruimus, quia quod in scripturis sanctis non legimus, melius ignorare quam temere definire credimus.

Z. F. D. A. XXXVIII. N. F. XXVI.

23

« PoprzedniaDalej »