Miror autem prædictum Valentem A cum ab omnibus nobis (c) electum fidem dictasse, in editæ occasio. (a) Vocem Pancratio, que prius deerat, supplemus ex lib. 11 Socratis, cap. 29. (b) Sic legendum esse sentiebamus, non ut prius, et in ea pravitate, cum sententiam nostram ms. Sirm. confirmavit. (c) Ita emendandum esse constat, licet antea obtinuit ejectum. Quænam sit illa fides a Marco dictata, ubi, quando et qua occasione edita sit, nunc paucis est disserendum. Eam Sirmii editam fuisse facile deprehenditur ex verbis Socratis lib. n, cap. 20 et 30, quamvis ibi tres conventus Sirmienses confundens, multa veris falsa intermisceat. Nam cum vere scribat synodum anno 351 Sirmii adversus Photinum esse celebratam ; falsum est quod ait, ei interfuisse Georgium Alexandriæ episcopum, quippe qui huic civitati anno dumtaxat 356, præfectus est. Deinde cum veritati consentaneam sit quod memorat, in eo conventu Sirmiensi, in quo Georgius Alexandrinus præsens aderat, a Basilio Ancyrano acerrime fuisse disputatum; illi tamen concedendum non est, Basilio tum certaminis quidquam cum Photino fuisse, si quidem huic jam longe antea deposito Germinio successerat. Vere etiam audierat Socrates formulam fidei in prædicto conventu a Marco Arethusio dictatam : sed hoc falso ad fidem contra Photinum scriptam reLulit, in qua nusquam occurrit primarium illud decretum, similem esse per omnia Patri Filium. Jam vero convenit inter omnes, conventum de quo hic agitur post Ancyranam synodum anni 358 fuisse habitum. Neque minus constare debet, nibil in eo de Photino actum, sed totam Basilii disputationem adversus Sirmiensis blasphemiæ auctores ac fautores exstitisse. Ex libro autem de Synodis certum est, Basilium aliosque Orientales anno 358, Ancyra Sirmium properantes ibi Valentem ac socios coegisse, ut fidei ipsis propositæ subscriberent, ac daninarent quod paulo ante fecerant. Quod non sine magna partium contentione factum nemo inficias ierit. Neque negabit quisquam, Basilium ac socios, cum Ancyrae ante Pascha convenissent, Sirmium ante Pentecosten pervenire potuisse. Quocirca quod apud Epiphanium hær. Lxx, n. 22, habetur de subscriptione Valentis nocte Pentecostes jam illucescentis, ad coactam illam subscriptionem commode referas, quam Sirmii Aucyrana synodi legati a Valente ac sociis extorserunt. Quod si ita est, hic Germinius de formula anno 558 edita sermonem habet. Epiphanius enim quod nocte jam illucescentis Pentecostes, hoc item narrat factum esse, quando fidei subscriptum qua Filius per omnia Patri similis esse definitur. Alia præterea succurrunt in hujus opinionis gratiam. Plura tamen favent sententiæ Nicolai Fabri, qua existimat eam a Germinio indicari formulam, quæ Sirmii, imperatore præsente, x1 kal. jun. Eusebio et Hypatio coss., edita est, et ab Athanasio, lib. de Synod. p. 875, inserta. Primo enim in eam convenit dies ab Epiphanio notatus. Nam Eusebio et Hypatio coss., hoc est 359 anno, Pentecostes nox in xi kal. jun. incidebat. Deinde cum scribit Epiphanius, Valentem professionis ibi edite exemplum habere voluisse, B C D qua fide sic conscriptum est: Filium similem Patri per omnia, ut sanctæ dicunt et docent Scripturæ: cujus integræ professioni consensimus omnes, 709 et manu nostra subscripsimus. Si autem nunc aliquid spiritus hujus mundi suggerit, ex aperto adhuc scire non possumus. Nam ut nos professi sumus de Scripturis per omnia similem Filium Patri, excepta innativitate; exponant et illi de Scripturis, quemadmodum parte similis sit, parte dissimilis. 4. Et ideo, Fratres dilectissimi, hæc intrepidanter quod ad Ariminensem synodum deferret; Ariminense concilium tum in proximo fuisse significat. Et hæc ipsa quidem a Valente et sociis Ariminensi synodo est proposita, quæ Eusebio et Hypatio coss. vulgata est. Demum in hac legitur Filium Patri per omnia similem esse, ut sanctæ dicunt et docent Scripturæ. Sed cum in ea ipsa etiam substantiæ silentium decernatur; ægre intelligitur qui Basilius huic definitioni consensisset. Reponi quidem posset, cum hinc Valentem inter et Basilium nata esset controversia, quod ille substantie silentium, hic Filium per omnia Patri similem vellet; eam a Marco ita sedatam esse, ut quod vellet uterque, in una eamdemque ecthesi reperiret. Sed apud Epiphanium loco laudato perspicuum est, neque etiam tunc Basilium consensisse, ut substantiæ nomen taceretur, sicut ex Seleuciensis synodi gestis constat, cum illud postea constanter retinuisse. Præterea quis credat hoc nomen a Marco Arethusio suppressum, qui cum cæteris Orientalibus primæ Antiochenæ formulæ adhærebat, in qua, ut notat Sozomenus, lib. iv, c. 16, substantia asserebatur? Quamquam non satis sibi constat Sozomenus, cum lib. iv, c. 16, innuit, solos Anomœorum principes formulæ ejus auctores esse, quæ Sirmii an. 359, edita est; et tamen cap. 22, conceptis verbis testatur eos, quibus in Seleuciensi synodo placebat ut substantiæ nomen e medio tolleretur, prætendisse formulam fidei, quam paulo ante Marcus Sirmii composuerat, quam tum alii_susceperant episcopi qui tunc erant in Comitatu, tum Basilius episcopus Ancyræ. De Sirmiensibus formulis restat quærendum, quænam Constantii edicto suppressa sit. Multi cum Socrate, lib. 1, c. 30, ac Sozomeno, lib. iv, c. 6, hoc ad secundam referendum esse existimant. A quibus percontari libet, quando putent illius auctores laborasse ut illius exemplaria ex omnium manibus eriperent? an statim atque edita est? Sed etiam post in Gallias missa est. An post quam Ursacius ac Valens Ancyranæ synodi decretis subscribere coacti sint? At hoc certe Hilarius silentio non præterisset in libro de Synodis, quem et post formulæ hujus editionem, et post coactam illam Ursacii ac Valentis subscriptionem composuit. Neque vero hoc consilii Ariminensis tempore factum dixerint: quo nimirum Valens ac socii doctrinam in illa contentam revocare atque confirmare cogitabant. Verius itaque juxta Athanasium, lib. de Synod. p. 905, dixeris, Valentem et socios, cum proposita Ariminensi concilio tertia formula ob consules in ea prænotatos ab omnibus irrisi essent, apud imperatorem effecisse, ut ereptis exemplaribus tollere possent unde omni probro ac pudore suffici fuerant Sublatis igitur consulum nominibus, necnon vocabulis in omnibus, quæ ipsis valde incommoda, Sirmii pro tempore inviti tergiversantesque susceperant, eamdem formulam et Nicææ in Thracia, et Arimini ac Seleuciæ subscribendam curarunt. Cui sententiæ in hoc favet Sozomenus, lib. iv, c. 6, quod non dicat auctores Sirmiensis formulæ operam dedisse ut eam prorsus supprimerent, sed ut emendandam reciperent. Quod in tertiam, non in secundam convenit. et sine mora vestræ dilectionis ad conscientiam, per A ignorans implicetur. Jam vestræ est unanimitatis, Cyriacum officialem, cujus prima inventa occasio est post Carinium diaconem quem ad vos misi, professionem destinavit : 710 ut per vestram quoque vigilantissimam devotionem apud Deum universæ fraternitati intimetur, ne quis fallacis diaboli laqueis rescribere mihi quid vobis sanctus Spiritus suggerat. Sane intimo Charitati Vestræ, me huic epistolæ, propterea quod manus dolerem, subscribere non potuisse : subscribendum autem mandasse fratribus et com presbyteris nostris Innocentio, Octavio et Catulo. 711-712 FRAGMENTA EX ALIIS SANCTI HILARII IN VETERIBUS MONIMENTIS RELICTA. Ex tractatibus (a) in Job. B omni re maligna, quia Deum sola mente vitiis non admixta venerabatur? Deum autem colere, justitiæ proprium officium est. I. Tanta enim et tam admirabilis in nos misericordiæ Dei bonitas est, ut per quem in Adæ offensa generositatem primæ et beatæ illius creationis amisimus, per eum rursum id quod amisimus obtinere mereamur. Tunc enim diabolus invidens nocuit: nunc autem, cum nocere nititur, vincitur. Movet enim per infirmitatem carnis nostræ omnia potestatis suæ tela, cum ad lasciviam accendit, cum ad ebrietatem illicit, cum ad odia stimulat, cum ad avaritiam provocat, cum ad cædes instruit, cum ad maledicta exacerbat. Sed cum per firmitatem animi horum omnium subrepentia incentiva reprimuntur, emundamur a peccato per hujus victoriæ gloriam; dictum enim ita est: Aut quomodo se emundabil natus ex muliere (Job xxv, 4)? Quia non exstante hoste, non erit bellum: cessante deinde bello victoria C deerit. Collidentium autem adversus nos vitiorum victoria non adepta, non erit emundatio ulla vitio. rum quia his insidiis corporis nostri pirata victo, colluctantium adversus nos passionum concertatione purgamur. Memores igitur et conscii illa ipsa corpora nostra omnium vitiorum esse materiem, per quam polluti et sordidi, nihil in nobis mundum, nihil innocens obtinemus; gaudeamus nobis esse hostem, in cujus concertatione quodam concertationis nostræ bello dimicemus. Item (b). II. Quas Job litteras legerat, ut abstineret se ab (a) Fragmentum hoc laudat Augustinus, et qua- D dam præfatione sic explicat lib. n contra Julianum, c. 8, n. 27: In quadam vero homilia de libro sancti Job, attende quid dicat, quemadmodum ipsius diaboli adversus nos indesinens bellum ex hoc fieri asserat, cum ea mala quæ in nobis sunt, excitat contra nos: quod in nostram fieri utilitatem vult docere, convertente scilicet divina misericordia malitiam diaboli ad purgationem nostram. Tanta enim, etc. (b) Ex iisdem homiliis in Job excerptum esse liquet hoc alterum fragmentum, quod Hilarii nomine, tacito operis titulo, primus laudavit Pelagius, ac deinde commemoravit et exposuit Augustinus, lib. de Nat. et grat. c. 62. (c) Hoc fragmentum cum subsequente Cassiano IV. Tertium deinceps illud congruum fuit, ut quia Deus homo genitus in mundo, etc. De (d) expositione epistolæ ad Timotheum. V. Nam et cum dicit Scriptura, homo Christus, (I Tim. 11, 5), et cum dicit, Christus mortuus est (Rom. viii, 34), et cum dicit, Verbum caro factum est (Joan. 1, 14); non est spoliandus per fraudulentiam legentis expositionibus suis sermo. Nam ubi homo Christus est, præcedit, Mediator Dei atque hominum: ut ex utroque, Deo et homine, unus subsistat; sitque inter hominem et Deum medius, confessione in se utriusque naturæ. Ubi vero Christus mortuus est, subjicitur, Qui resurrexit, qui est in dextera Dei. In morte ejus carnis nostræ infirmitas est, in resurrectione virtus ejus, in consessu Dei dignitas. 713 Ex libro (e) ad Constantium imperatorem. VI. Filius Dei factus homo Deus est...... Deus debemus, quæ quidem lib. vi Incarn. c. 24 (utinam paulo fusiora), inseruit. (d) Titulus hic etsi inauditum Hilarii Opus notat, subnexis tamen verbis donatur in hunc modum a concilio Spalensi e. 12: Sanctus ergo Hilarius in expositione epistolæ ad Timotheum sic loquitur: Nam et cum, etc. Hæc porro Hilarii nostri esse, puto, non ambiget, qui in ipsius lectione prorsus peregrinus non erit, aut etiam qui cum his alia ipsius verba lib. x de Trin. n. 66, compararit. An vero totam ad Timotheum exposuerit epistolam, dubitare per nos licet. (e) Hae Hilarii verba a Coelestino Papa I, in concilio laudata esse testis est Arnobius, lib. 11 de Conflictu eum Serapione, ubi et eadem sic adscripsit : (a) filius hominis factus est (homo enim factus est A Hilarius quoque vir acris ingenii scribens ad Constan- (a) Magis placeret, Non Dei filius hominis filius factus est (homo enim factus est Deus, non Deus factus est homo): sed filius hominis factus est filius Dei. Hujusmodi sententiam Augustinus, Serm. CLXXXVI, n. 2, notat his verbis: Non ergo, inquit, vobis subrepat quorumdam sententia minus attentorum in regulam fidei et in Scripturarum oracula divinarum. Dicunt enim, Qui filius est hominis, factus est filius Dei; qui vero filius est Dei, non est factus filius hominis. Hoc ut dicerent, quod verum est attenderunt, sed verum eloqui non valuerunt. Quid enim attenderunt, nisi quia humana natura potuit in melius commutari, in deterius autem divina non potuit? Hoc verum est. Sed etiam sic, id est, nequaquam in deterius divinitate mutata, Verbum tamen caro factum est..... ac per hoc qui erat Dei filius, factus est filius hominis, assumptione inferioris, non conversione potioris. Apprime quidem solet Hilarius ad oracula Scripturarum suum exigere sermonem, dum, v. g. lib. ix de Trinit. n. 5, de Christo ait: Hunc per omnia evangelici sermonis modum tenuit, ut se filium Dei credi doceret, et hominis filium prædicari admonerel, etc.; et num. 3: Ipse ex unitis in idipsum naturis naturæ utriusque res eadem est; ita tamen, ut neutro careret in utroque, ne forte Deus esse homo nascendo desineret, et homo rursum Deus manendo non esset. Plura in promptu sunt: sed pluribus non eget, cui jam Hilarii lectio familiaris est. Igitur in allato illius fragmento alius quidam latet abstrusior sensus. Quippe cum Hilarius triplicem in Christo statum distinguat, primum ante susceptam carnem, alterum in D buit et peccatum. Sed quia ex peccato omnis caro est, a peccato scilicet Adam parente deducta; in similitudine peccati carnis est missus, exsistente in eo, non peccato, sed peccati carnis similitudine. Fragmentum (d) dubium. IX. In quo omnes peccaverunt. In quo, id est, in Adam omnes peccaverunt..... Manifestum est in Adam peccasse, quasi in massa. Ipse enim per peccatum corruptus, omnes quos genuit, nati sunt sub peccato. Testimonium de Hilarii doctrina circa Spiritus sancti processionem. ̔́Αγιος Ιλάριος ἐν τοῖς εἰς τὸν ̓Απόστολον ἐξηγηματι κοῖς, περὶ Πατρὸς καὶ Υἱοῦ θεολογῶν, φησὶ, μηδεμίαν ἐν τῷ ἁγίῳ Πνεῦματι διπλόην νοεῖσθαι διὰ τὸ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν τὸ εἶναι παρέχειν αὐτῷ· ὅθεν ἄμφω μία ἀρχὴ τοῦ ἁγίου Πνεύματος χρηματίζουσιν : Hilarius in explanationibus ad Apostolum, de Patre Filioque theologice loquens, ait nullam in Spiritu sancto duplicitatem intelligi, propterea quod Pater et Filius exsistentiam illi suppeditent; unde ambo unum principium Spiritus sancti sunt. En miram atque perspicuam carne mortali, postremum qui resurrectionem ipsius excepit; ita eum in secundo statu Deum et hominem passim profitetur, ut in tertio hominem in Deum transiisse sensu a nobis sæpius explicato dicat. Unde allatus locus totus esse videtur de glorioso Christi statu, ad quem pertinet subjectum Apostoli testimo nium. Et quidem qui in Psal. CXLIII, n. 4, in Verbo assumente carnem formam Dei ita exinanitam dicit, ut totus in forma servi sit, procul abest ut servilem formam per susceptionem Verbi servilem esse cessasse prædicet. Qui igitur illum hic rationem reddere existimant cur una in Christo subsistentia sit, sententiam illius non satis videntur assecuti. (b) Vel ex homiliis in Job, vel ex perditis tractatibus in Psalmos excerptum est, quod a concilio Toletano iv, c.10, sie memoratur: Sanctus Hilarius dicit: Panem nostrum, etc. V. Ambros. lib. v de Sacr. n. 25. (c) Haec verba non sine Hilarii elogio sic celebrat Augustinus, lib. I cont. Julian. c. 3, n. 9: Ecclesia catholicæ adversus hæreticos acerrimum defensorem quis ignorat Hilarium episcopum Gallum? Qui cum de Christi carne ageret, attende quid dixerit : Ergo cum missus, etc. Eadem rursum indicat libro subsequenti cap. 4: Et ideo venerandus Hilarius, ex peccato esse omnem carnem, non cunctatus est dicere: sed numquid ideo negavit ex Deo? verum ea unde excerpserit, non declaravit. Non enim crediderim, librum hic indicari, cui titulus de carne Christi fuerit; sed tantum lectorem admoneri, Hilario in eo loco de carnis Christi prerogativa esse sermonem. Similis sententia occurrit, lib. x de Trinitate, num. 25. (d) Subjecta verba occurrunt in conimentariis Ambrosio adscriptis in epistolas Pauli Rom. v. Ea tamen cum Augustinus, lib. IV contra duas epist. Pelagian. c. 4, ita profert, Sic sanctus Hilarius intellexit, in quo omnes peccaverunt, etc., hæreticam sententiam refellere voluisse videtur S. Hilarii Pictavensis auctoritate. Et merito quidem existimetur commentarios illos numquam legisse; cum alias etiam plura in iis exstent Pelagio adversa, nec tamen quidquam aliud ex iis adversus illum adducat. Itaque cum in hoc fragmento phrasim Hilarianam non satis internoscamus, illud veluti dubium proponimus. tanti Patris contra schismaticos Græcos doctrinam de Spiritus sancti processione ac Patre Filioque tanquam unico principio! Jam vero sanctum Hilarium commentarios scripsisse in Pauli Epistolas affirmabat A Hispalense concilium II, can. 15, apud Aquirrium, APPENDIX. JOANNIS CHRYSOSTOMI TROMBELLI IN SEQUENTEM HILARII EPISTOLAM CAPUT PRIMUM. PRÆFATIO. In quonam codice reperta, et cuinam (nostra quidem sententia) tribuenda sit ea, quam nunc evulgamus, epistola. B ea versio, quæ in epistola hac allegatur. Præit ergo 1. Si ex diligentia, quam in perlustrandis Bibliothecæ nostræ codicibus adhibui, fructum non levem retuli, quum superiorem libellum reperi, multo uberiorem sane sum assecutus, dum nobilem epistolam, quam tibi, humanissime Lector, exhibeo, in membraneo codice Hieronymi epistolas, et opuscula complectente inveni (a). Nolim tamen illam Hieronymo tribuas; stylus enim eam Hieronymo abjudicat, atque adeo Ambrosio, et Augustino, quos nempe longe diversam scribendi rationem fuisse consectatos, manifesta res, est. Latine primitus scriptam, non ex græco conver- C sam epistolam hanc, ostendit locutio ipsa nihil græcitatis habens latinum quoque scriptorem innuit ea Scripturæ versio, quam sequitur: quippe aut Italica ipsa est a veteribus sa pe laudata, aut alia Italicæ affinis, ipsa quoque a veteribus latinis Patribus sæpe adhibita. At cum præter Hieronymum, Ambrosium, et Augustinum (quos quidem hujusce epistolae auctores fateri vetat, uti diximus, scriptio ipsa), multi fuerint latini Patres, qui litteras scripserint, inquiren dum est nobis, cui epistolam hanc tribuamus. 2. Antequam Vulgata Bibliorum interpretatio ab Ecclesiis reciperetur, eam fuisse compositam, compertissimum puto: differt enim plurimum a Vulgata (a) Codex iste in vetusto inventario est positus n. 21. Nunc vero est in pluteo iv ad lævam in parte superiore plutei. Incipit vero a libro, quem Hieronymus adversus Jovinianum scripsit. Ilanc, quam edimus, epistolam habes, pag. 118. (b) Nonnullas epistolas fuisse ab Hilario conscriptas, docet Hieronymus, lib. de Viris illustribus, cap. 10, his verbis, nonnullæ ad diversos epistolæ; lilarii enim et Eusebii Vercellensis Epistolas de scriptoribus illorum temporum disserens, tantummodo memorat : sed expresse id docet Sulpicius Severus, libro histo., cap. 57: Hosius (inquit) centenario major (ut S. Hilarius in epistolis refert) deliravil. (c) Vide quæ docet Baronius ad annum Christi 356, Dn. 92 et sequent. et præfationem ad editionem Vero- (d) Humile scribendi genus interdum in epistolis J ronymus tradit (a): « S. Hilarius Gallicano cothurno A attollitur, et quum Græciæ floribus adornetur, longis interdum periodis involvitur, et a lectione simpliciorum fratrum procul est. Neque in ea desideramus ubertatem, ac nitorem, quem in Gallorum Scriptorum elucubrationibus enitere alibi testatur idem Hieronymus (b). Denique, ne multa proferam, in hac sane epistola se prodit is, quem disertissimum fuisse evincunt illa ejusdem pariter Hieronymi verba (c) : Nec disertiores sumus Hilario : quippe qui, teste hic quoque Hieronymo (d), Duodecim Quintiliani libros et stylo imitatus est, et numero (e), brevique libello, quem scripsit contra Dioscorum medicum, quid in litteris possit, ostendit. Initium profecto hujus › epistolæ valde nobile est, nec minus præstantia quæ Accedit ad hæc affinitas nonnulla nominum Hilarii, et Hieronymi; iisdem enim litteris utrumque nomen incipit. Hinc suspicor Hilarii nomen duabus tantum prioribus litteris indicatum (Hi): et huic epistole præpositum inducere facile potuisse amanuensem nostrum non admodum fortasse peritum, ut Hieronymo tribueret libellum istum, qui Hilario utique fuerat tribuendus. 4. Atque his quidem conjecturis ducor, ut Hilario Pictaviensi, ideoque præclarissimo, et valde vetusto scriptori epistolam hanc adscribam. Nolo tamen dissimulare eas, quas mihi vir clarissimus, quique primas in litteraria republica tenere visus est (g), mibi objecit difficultates. Nimirum 1° ad martyrium vult scriptor iste paratos eos, quibus epistola hæc legenda sequuntur, sic ut sublimitatem illam, et eloquentiam, B erat. Antiquior ergo Hilario auctor illius est; quippe quam in Hilario commendant veteres, in ea quoque facile delegas. C 3. Illud etiam in Hilario notarunt Critici, quod voces admodum infrequentes scriptis suis inserat (f) : atque id quidem in hac ipsa epistola occurrit. Quis enim voces has, initiat, splendificare, sacerdotare, confuerit, quas hic invenies, iis vocibus annumerabit, quas crebro adhibemus? Quod si explicationis, reique clarius illustrandæ causa græcas voces usurpat in suis libris Hilarius: ex quoque in Epistola hac occurrunt. Si a voce homousion ad consubstantialitatem Verbi explicandam quoad potest, cavet Hilarius, illiusque loco explicationes alias in libris. suis substituit, ne scilicet de nomine, non de ipsa Verbi consubstantialitate, atque æternitate, ac præstantia decertare videatur; id quoque hic peragit. Id pariter in epistola hac observans, quod in reliquis libris suis adversus Arianos disputans religiose observarat: ut scilicet eorum quidem errores vehementer redargual, at neminem nomine appellet; atque ab odioso Arianorum et Semiarianorum vocabulo prorsus abstineat: quam quidem ob rem Lucifero Calaritano displicuit, et plus æquo mitis apparuit. Quid? quod eadem paulo liberiores phrases, præsertim cum de Spiritu Sancto, de Incarnationis mysterio, et de rerum creatione disserit, quæ in libris Hilarii de Trinitate occurrunt, occurrunt pariter in ea, quam evulgamus, epistola; sententiæ quoque eadem exstant; nec dissimilis, uti diximus, sermo est : atque id sane fatebitur, qui annotationes, quas eidem epistole adji- D ciemus, expendet: eo enim non modica illarum pars respiciet, ut adductis Hilarii verbis ostendatur, cum reliquis illius libris epistolam hanc non modo in doctrina, verum etiam interdum in locutione ipsa, verborumque dispositione, ac circuitu convenire. (a) Epist. ad Paulinum olim. XIII, in Veronensi editione LVIII, n. 10. (b) In epist. ad Rusticum olim iv, in Veron. editione cxxv, n. 6. Ut ubertatem, inquit, gallici, nitoremque sermonis, etc. (c) In epist. ad Pammachi. et Ocean. olim LXV, in Veron. editi. LXXXIV, n. 7. (d) In epist. ad Magnum olim LXXXIV, in Veron. edit. Lxx, n. 5. qui imperatorum Ecclesiam persequentium ætate vixit. 2° Fatetur epistolæ hujus scriptor, fidem suam fuisse in dubium revocatam. Et sciant æmuli fidei meæ præstitam rationem, et convenire cum Ecclesia recognoscant. At quis id de Hilario audeat dicere? qui, ut Augustini verbis utar (h), Ecclesiæ catholicæ adversus hæreticos acerrimus defensor; catholicus et insignis Ecclesiæ catholicae doctor; et non mediocris auctoritatis in tractatione Scripturarum, et in assertione fidei vir appellatus est. His scilicet ad hunc modum occurro. Constantii tempore exstitisse multos, qui propter Orthodoxæ fidei defensionem non modo in exsilium missi, verum etiam martyrio functi sint, indubitatis monumentis assequimur. Merito itaque ad martyrium paratos esse cupiebat fideles noster egregius Scriptor, ad testificandam scilicet sanguine suo Orthodoxæ confessionis veritatem. An non etiam dubitari merito poterat, ne mortuo Constantio ad hominem vetustæ superstitioni addictum transferretur imperium, eoque regnante iterum exagitaretur Ecclesia? Quod si regnante Juliano vis epistolam hanc conscriptam, quam recte ad subenndum martyrium paratos fideles cupiebat Hilarius, quos summum in modum a Gentilibus, quibus palam imperator ipse favebat, vexatos novimus? 5. Quamquam porro eas laudes meruerit Hilarius, quibus ab Augustino, Hieronymo, Cassiano, aliisque celebratissimis viris ornatus est, indubitatum est tamen, de illius fide fuisse ab aliquibus nimio plus severis austerisque dubitatum. Id facile fatebitur, qui ad librum ab Hilario ad sue fidei defensionem adversus Luciferi Calaritani accusationes compositum, animum adverterit. Legas illum obsecro, et manifesto conspicies coactum fuisse Hilarium, ut fidem suam a criminationibus hujusce episcopi vindicaret (i). (e) Duodecim silicet numero sunt libri de Trinitate, ad quos respicit hic Hieronymus. (f) Erasmus in præfatione præposita editioni operum S. Hilarii. (g) Ludovic. Muratorius in epistola ad me scripta. (h) Lib. I contra Julian., cap. 3; lib. 11, cap. 7; et lib. vi de Trinit., cap. 10. (i) Tomo Oper. Hilar, pag. 521. |