sis ejusdem, cum futura essent vicennalia Kalendis A rus. Quibus annuens, novo more sacerdotes maxiMartiis impendentibus. XXXVI. mos per singulas civitates singulos ex primoribus fecit, qui et sacrificia per omnes deos suos quotidie facerent, et veterum sacerdotum ministerio subnixi, darent operam, Christiani neque fabricarent, neque publice aut privatim colerent: sed comprehensos suo jure ad sacrificia cogerent, vel judicibus offerrent. Parumque hoc fuit, nisi etiam provinciis ex altiore dignitatis gradu singulos quasi Pontifices superponeret; et eos utrosque candidis chlamydibus ornatos jussit incedere. Facere autem parabat, quæ jamdudum in Orientis partibus fecerat. Nam cum clementiam specie tenus profiteretur, occidi servos Dei vetuit, debilitari jussit. Itaque confessoribus effodiebantur oculi, amputabantur manus, pedes detrunca Quo nuntio Maximinus audito, dispositis ab Oriente cursibus pervolavit, ut provincias occuparet, ac Licinio morante, omnia sibi usque ad fretum Chalcedonium vindicaret. Ingressusque Bithyniam, quo sibi ad præsens favorem conciliaret, cum magna omnium lætitia sustollit censum. Discordia inter ambos imperatores, ac pene bellum. Diversas ripas armati tenebant. Sed conditionibus certis pax et amicitia componitur, et in ipso freto foedus fit, ac dexteræ copulantur. Redit ille securus, et fit qualis in Syria et in Ægypto fuit. In primis indulgentiam Christianis communi titulo datam tollit, subornatis legationibus civitatum, quæ peterent, ne intra civitates suas Christia- B bantur, nares vel auricule desecabantur. nis conventicula extruere liceret, ut suasu coactus et impulsus facere videretur, quod erat sponte factu VARIORUM diffluit. Utrobique in mss. rec. et omnibus fere editis est defluit. Id. mensis ejusdem. Cum hic ante mensis in ms. sit vacuum duarum duntaxat litterarum spatium, nullam aliam vocem substituere posse credidi quam Id. pro Idibus mensis ejusdem maii, quo mense maio obiit Galerius anni æræ Vulgaris 311. Nicomedia... mensis ejusdem. In ms. legitur: Idque cognitum Nicomedia mensis quidem, quum futura essent vicennalia Kl. Mar. impendentibus. BUN. Kalendis martiis impendentibus. Scilicet sequentis anni 312. Maximinus. In ms. Maximianus. Pervolavit. Heumann. legit provolavit, quia apud Livium legitur, infensis hastis provolant duo Fabii. — Pervolavit. Heum. provolavit. Bene, nisi pervolavit indicat diligentiam in accelerando itinere, ut per in compositis auget vim verbi: unde interpres Gall, se rendit en diligence dans l'Orient. BUN. Fretum Chalcedonium. Id est, Bosphorum Thra cium, cui adjacet in Bithynia Chalcedon. Ad præsens. Lactantius Instit., I. vn, c. 6: Et quæ alia non nisi ad præsens valent; cap. 10: Vitia omnia temporalia sunt; ad præsens commoventur; cap. 15: Quamvis ad præsens virtutem Dei hominibus ostenderet; libro de Ira Dei, cap. 22: Non ad præsens noxium quemque punit. COLUMB. Sustollit. Heuman. legit sustulit. pena, male. Diversas ripas. Id est, littora freti Chalcedonii. Diversas ripas. Littora freti Chalcedonii armati tenebant; in Bithyniæ ora Maximiani, in Thraciæ, Liciniani. CELL. Armati. In ms., armala. Freto. In ms., fretu. Redit ille. Scilicet Maximinus. Communi titulo. Ita legendum esse censent doctissimi viri Cotelerius, Cangius, Cuperus et Columbus. Respicit enim Lactantius ad Constitutionem editam, cap. xxxiv, quæ pro more tum recepto inscripta erat nominibus Maximiani Galerii et Maximini Daza, id est, communi titulo. In ms. est corrupte tutelo. Conventicula extruere liceret. Conventicula, id est, Ecclesias. Ut suasu coactus et impulsus facere videretur. Ita ms. Recte quidem, ut puto. Suasu a suadeo. Suadere autem legem, est communibus suffragiis postulare legem. Gallice dicerem, porter tout son suffrage sur une loi. Itaque, ut suasu coactus, est quasi diceret, comme y ayant été porté par les suffrages de toutes les C D XXXVII. Hæc ille moliens, Constantini litteris deterretur. villes qui demandaient cette loi. Maximos. In ms., Maximus. Deos. In ms.. dos: forte etiam domos suas, quod bonum sensum efficit. Elige. Per omnes deos suos. Id est per omnia deorum suorun templa, seu in omnibus templis. Subnixi. In ms., subnexi. Ministerio subnixi. Ex more Lactantii, lib. iv Inst., cap. 10: Juridictione subnixi; lib. IV, cap. 10: Potestate subnixum ; lib. v, cap. 6: Gladiorum potestate subnixi. BUN. Darent operam, Christiani neque fabricarent. Subaudiendum ut. Vellem faceres, pro vellem ut faceres. Quam vellem domi mansisses, pro ut domi mansisses. Colerent. Mallem cum Galeo, Critico anonymo, Heumanno, coirent. BUN. Comprehensos. la ms., comprehensus. Cogerent. In ms., cogerel. Parum hoc fuit, nisi etiam. En Lactantii stylum, lib. 1, cap. 10: Parum videbatur nisi etiam; kb. v, cap. 9: Parum habent... nisi etiam; lib. vu, cap. 3: Et hoc parum est... nisi etiam. Bun. Superponeret. Hoc verbum, inquit Columbus, frequentissimum illo ævo; addit occurrere etiam apud Minucium Felicem. Lactantius ipse lib. 11, cap, 2: Quid capitibus vestris terram superponitis? BUN. Candidis chlamydibus, etc. Scilicet candidi coloris vestes induebant sacerdotes, exceptis iis, qui inferis operabantur, uti notissimum est. Et sic in specie docet Porphyr., iv, 19 de Abst. poptas Jovis in Creta usos esse ejusmodi vestimentis. Silius, lib. m, sa cerdoti vestem niveam tribuit; Plinius Druidibus candidam, lib. xvi, c. ult., et Apuleius Antistibus sacrorum candidum linteamen, lib. 11. CUPER. Quæ jamdudum. Quod adverbium deest in priscis editis; legitur autem in ms. Clementiam specie tenus. Nihil frequentius his vocibus sic junctis apud Lactantium; nec attinet, opinor, exscribere. Inter tant varia autem genera crudelitatis. illud pessimum genus est, cui clementia species falsa blanditur: ille gravior, ille sævior est carnifex, qui neminem statuit occidere. Lactant., lib. v Divin. Just., сар. 11. Debilitari jussit. Id est, mutilari, quemadmodum illi, verbi gratia, Confessores, quibus candenti ferro, debilitati fuerunt sinistri poplites. Vide Eusebium, lib. vi, cap. 42, et lib. i de Vita Constantini, cap. 58, ubi in Interpretatione Valesii irrepsit per erro, rem nomen Licinii, pro nomine Maximini. Litteris. In ms., litteras. De his litteris vide Eusebium, Histor. Eccles., lib. Ix, cap. 9. quorum numerus ingens erat, pretiosis vestibus et aureis nummis expungeret, gregariis et tyronibus argentum daret, barbaros omni genere largitionis honoraret. Nam quod viventium bona vel auferebat, vel dono suis dabal, [prout] quisque petierat aliena, nescio an [non] agendas illi fuisse gratias putem, quod more clementium latronum incruenta spolia detrabebat. Dissimulavit ergo. Et tamen si quis inciderat, mari A sine delectu, sine modo; quum satellites universos, occulte mergebatur. Consuetudinem quoque suam non intermisit, ut in palatio per singulos dies sacrificaretur. Et hoc primus invenerat, ut animalia omnia, quibus vescebatur, non a coquis, sed a sacerdotibus ad aras immolarentur, nihilque prorsus mensæ apponeretur, nisi aut delibatum, aut sacrificatum, aut perfusum mero; ut quisquis ad coenam vocatus esset, inquinatus inde atque impurus exiret. In caeteris quoque magistri sui similis. Nam si quid reliqui, vel Diocles, vel Maximianus reliquerunt, hic abrasit, sine ullo pudore auferens omnia. Itaque horrea privatorum claudebantur, apothecæ obsignabantur, debita in futuros annos exigebantur. Hline fames, agris ferentibus; hine charitas inaudita. Armentorum ac pecoruin greges ex agris rapiebantur B ad sacrificia quotidiana, quibus eos adeo corruperat, ut aspernarentur annonam, et effundebant passim XXXVIII. Illud vero capitale, et supra omnes, qui fuerunt, corrumpendi cupiditas, quid dicam nescio, nisi caca et effrænata, et tamen his verbis exprimi pro indignatione sua non potest. Vincit officium linguæ sceleris magnitudo. Eunuchi, lenones scrutabantur, omnia. Ubicumque liberalior facies erat,secedendum patribus ac maritis fuit. Detrahebantur nobilibus foeminis VARIORUM NOTÆ. Mergebatur. In ms. mergebantur. Palatio. In mis. Palatium. Delibatum. Erat particula coena paratæ, quam decerptam diis offerebant. Solebant autem cibos etiam libare. Sil. Ital., lib. 7: Primum Vestæ detersit honorem, Undique et in mediam jecit libaunina flammam. Sacrificatum. Est, quod ex victima diis oblata præcisum erat in epulas, ut solebant partem victimarum prosecare et adolere, partem sacerdotum et sacrifi- C cantium epulis reservare. GRÆVIUS. Perfusum mero. Scilicet quo solebant supplicare, ut hi cibi quasi sacrarentur, Quis enim ignorat thure et vino solitos veteres supplicare, etiam inter epulas ? Horat., Iv Carmin., 5, de Augusto : Magistri sui similis. Scilicet Galerii Maximiani. Ita supra, cap. 21 magnitudinis suæ simillimos. Reliqui. Ileumannus delet hoc verbum. Apothecæ. Id est, celle vinariæ, de qua voce Phadrus, lib. iv, fab. 4. Debita. Ileuman. addit tributa. Hinc fames, agris ferentibus. Ita ms. nihil mutandum. Agris ferentibus, id est, licet agris ferentibus. Vide præcedentia abrasit... horrea privatorum claudebantur, ete. Editi legunt non ferentibus, minus bene. - Hinc fames, agris ferentibus. Alii corrigunt, agris non ferentibus; alii, agricolis non ferentibus. Et recte Nurrius Quamvis, inquit, agri multos fructus ferrent, homines tamen fame enecabantur; quia Maximini satellites et vina cuncta, et fruges omnes, ac quæcumque agri ferrent, immani crudelitate auferebant, ut ea in fisci publ. gratiam aliis in regionibus venundarentur. BUN. Armentorum, etc. Hæc omnia valde corrupta sunt tum in ms. tum in editis, ita ut vix intelligi queant. Ea vero sic legenda esse credidi : Armentorum ac pecorum greges ex agris rapiebantur ad sacrificia quotidiana, quibus aulicos adeo corruperat, ut aspernarentur annonam; et effundebant passim sine delectu, sine modo, cum satellites universos, quorum numerus ingens erat, pretiosis vestibus et aureis nummis excoleret (id est, demulceret), gregariis et tironibus argentum daret, barbaros omni genere largitionis honoraret. D Eos. Vel suos, id est, aulicos. Corruperat. Quia jam mos invaluerat, ut in conviviis carnes præberentur, quæ Idolis oblatæ fuerant. Effundebant. Alii, effundebat. Satellites. In ms. lites, sine ulla lacuna : verum cum doctiss. Toinardo et Tollio reposui satellites ; nostraque correctio confirmatur tum ex sequentibus dono suis dabat, tum ex Ruffino, lib. vu, cap. 17: Unde et montes auri, ut ita dixerim, congregatos familiaribus suis ac satellitibus largiebatur; et Lactantius infra, cap. 38, sub finem: His satellitibus et protec. toribus cinctus. Expungeret. Ms., Expungerent. - Aureis nummis expungeret. Quod est, satellites pretiosis vestibus et aureis nummis. Rejiciendi genus est, protinus aliud invicem., Seneca, lib. iv, Ben., c. 40: Mittere, et munus munere expungere. BUN. Barbaros omni genere largitionis honoraret. Ms., genere largitionibus. omni Prout. In ms. desideratur. Dabat, ut quisque. Prius editi, dabat prout quisque. In ms. teste critico anonymo, dabatur quisque : hinc ille criticus rectius fuit, dabatur, ut quisque, addo, aliorum prout me nusquam alibi in Lactantio observasse. Bus. Nescio an [non] agendas illi fuisse gratias putem. Lego cum Cupero an non, quod est ironia. Non deest in ms. More clementium latronum. Sic Salvianus: Latrones hoc proverbio uti solent, ut quibus non auferunt vitam, dedisse se dicant. Capitale. In ms., Capitali. Et. Ita ms. Aliis ei, pro et. Quid dicam nescio. Lactantius, lib. 1, cap. 21: Nam de infantibus, qui Saturno immolabantur propter odium Jovis, quid dicam nescio. Exprimi pro indignatione sua non potest. In ms., exprimere. Quod si legas, deesse videtur Mens; atque sic esset legendum, et tamen his verbis [mens ] exprimere pro indignatione sua non potest. Sic Lactantius lib. vi Divin. Institut., cap. 23: Quibus hoc verbis, aut qua indignatione tantum nefas prosequar? vincit officium lingua sceleris magnitudo. Nobilibus fœminis. Augebat indignitatem rei, quod nobiles essent. Nam servile prorsus, et liberis corporibus detestabile erat, sic considerari. Servitia sic solebant a mangonibus inspicienda sisti licitantibus. COLUMB. Ruffinius, lib. vm, cap. 17: Cui etiam inter cætera hoc etiam singulare studium erat, ne ullam non dico urbem, sed vel breve oppidum, absque adulterio nobilium matronarum, quæ per loca fuissent reperta, vel corruptione virginum præteriret. Latinis fo vestes, itemque virginibus, et per singulos ar- A Maximiano se tradiderunt, malo generis humani, ut illi barbaram servitutem fugientes, in Romanos dominarentur. His satellitibus et protectoribus cinctus, Orientem ludibrio habuit. XXXIX. Denique quum libidinibus suis hanc legem dedisset, ut fas putaret quidquid concupisset, ne ab Augusta quidem, quam nuper appellaverat matrem, potuit temperare. Venerat post obitum Maximiani ad eum Valeria, quum se putaret in patribus cjus tutius moraturam, eo maxime quod habebat uxorem. Sed animal nefarium protinus inardescit. Adhuc in atris vestibus erat mulier, nondum luctus tempore impleto. Legatis præmissis in matrimonio postulat, ejecturus uxorem, si impetrasset. Respondit illa libere, que tus inspiciebantur, ne qua pars corporis regio cubili esset indigna. Si qua detrectaverat, in aqua necabatur; tamquam majestatis crimen esset sub illo adultero pudicitia. Aliqui, constupratis uxoribus, quas ob castitatem ac fidem carissimas habebant, quum dolorem ferre non possent, se ipsos etiam necaverant. Sub hoc monstro, pudicitiæ integritas nulla, nisi ubi barbaram libidinem deformitas insignis arcebat. Postremo hunc jam induxerat morem, ut nemo uxorem sine permissu ejus duceret, ut ipse in omnibus nuptiis prægustator esset. Ingenuas virgines imminutas servis suis donabat uxores. Sed et Comites ejus sub tali Principe imitabantur [ hoc exemplum, et civium suorum cubilia impune violabant. Quis enim vindicaret? Mediocrium filias, ut cuique libuerat, B sola poterat primo non posse de nuptiis in illo rapiebat. Primariæ, quæ rapi non poterant, in beneficiis petebantur; nec recusari licebat, subscribente Imperatore, quin aut pereundum esset, aut habendus gener aliquis barbarus. Nam fere nullus stipator in latere ei, nisi ex gente horum, qui a Gothis tempore vicennalium terris suis pulsi, ferali habitu agere, tepidis adhuc cineribus mariti sui, patris ejus; deinde illum impie facere, quod sibi fidam conjugem repudiet, idem utique facturus et sibi; postremo, nefas esse illius nominis ac loci feminam sine more, sine exemplo, maritum alterum experiri. Nuntiatur homini quid esset ausa. Libido VARIORUM NOTÆ. minæ non solæ sunt, quæ viris junctæ sunt, sed et virgines. Glossaria Labbei, Fœmina, Onkɛ quam vocem vulgo per fœminea, seu quæ fœminei sexus est, interpretantur, quod virginibus quoque proprium est. BAULDRI. Vestes. In ms., Vris, male. Per singulos artus inspiciebantur. Casaubonus notat, ut servos, sic et servas nudas ab emptoribus fuisse inspectas. Non absimilis (inquit Tollius) olim Persarum licentia, et hodie Turcarum, atque item Persarum. Detrectaverat. Ms. legit detractaverat. Tanquam majestatis crimen esset sub illo adultero pudicitia. Ita ms. Nescio quo pacto dictio pudicitia, tam necessaria ad hujus loci intelligentiam, in nulla editione reperiatur. Castitatem ac fidem. In ms., castitate ac fide. Monstro, pudicitiæ. Ministro constanter legitur in ms. quod ferri non potest; dictio enim ministri non convenit Principi. Legendum, Sub hoc monstro, pudicitiæ integritas nulla; aut, Sub hoc monstro impudicitiæ, integritas nulla. ALMELOV. et BAULDRI. Ut ipse in omnibus nuptiis prægustator esset. Id est, novam nuptam defloraret; si hoc verbo uti licet. A Gothis... pulsi. Ad Galerium Maximianum Cæsarem confugerunt, et postea se Maximino, quem Galerius adoptaverat, adjunxerunt, et in numerum Satellitum ac protectorum ejus allecti sunt. BALUZ. Protectoribus. Id est, corporis custodibus. Orientem ludibrio habuit. Ms. pro ludibrio, habet Cindibria, corrupte. Hæc mire conveniunt cum extremis verbis capitis 19: Daia vero... accepit Orientem calcandum atque conterendum. Ingenuas virgines imminutas. Imminutas, id est corruptas, vel violatas. Proba_ms. codicis lectio; nec D mutanda, siquidem ipsemet Lactantius, Div. Institut., lib. 1, cap. 10, paulo ante finem, de spurco illo Jove Paganorum ait: Reliquam suam vitam in stupris adulteriisque consumpsit. Omillo virgines quas imminuit. Comites. Id est, aulæ proceres, qui principem sectabantur. Imitabantur [hoc exemplum, et civium] suorum, etc. Ms., Imitabatur, mendose. Per hoc exemplum et civium, quindecim litterarum lacunam manuscripti co dicis supplevi. Aliter tamen legi posset, cum propius inspicienti appareant in ms. duæ litteræ Tr. quæ priores sunt litteræ vocis Tribuni. In Beneficiis. Beneficium eo loco significat remunerationem concessam ob quædam munia recte suscepta et perfecta. Recusari licebat. Ita ms. Mallem, recusare licebat, metu submersionis. Stipator in latere ei. Sic reposuerunt editores, pro inlata rei, quod est in_ms. corrupte. Concupisset. Sic et Lactantius, audisset, quæsissel. Matrem. Propter Maximini adoptionem a Maximiano Galerio factam, cujus uxor et vidua erat Valeria. Ad eum. Scilicet Maximimum Daiam, in cujus aulam illa post mariti mortem concesserat, ibi se tutius moraturam esse putans, spreto Licinio, cui eam Galerius commendaverat. BALUZ. Præmissis. Ms., primis. -Buneman. sequitur ms. et habet, Legatis primis, notamque sequentem exhibet:-Legalis primis. Editi omnes, legatis præmissis. At ms. primis. Ad indicandam impudentiam videtur dixisse legatis primis, id est per primos jam legatos. BUN. in iram furoremque convertitur. Statim mulierem A centes duci jubentur. Fletus et comploratio, non illius proscribit, bona ejus rapit, aufert comites, spadones in tormentis necat, ipsam cum matre in exilium relegat; nec in locum certum: sed huc atque illuc præcipitem cum ludibrio exturbat, et amicas ejus afficto adulterio damnat. XL. Erat clarissima foemina, cui ex filiis juvenibus jam nepotes erant. Hanc Valeria tamquam matrem alteram diligebat, cujus consilio negatam sibi suspicatur. Dat negotium Præsidi Eratineo, ut eam cum dedecore interficiat. Huic aliæ duæ adjunguntur, æque nobiles, quarum altera Vestalem famulam virginem Romæ reliquerat, fugitivæ tunc Valerie familiaris. Altera virum habuit senatorem, non nimis Augustæ proxima. Sed utraque ob eximiam pulchritudinem corporis ac pudicitiam necabatur. Rapiuntur subito mulieres, non ad judicium, sed ad lactrocinium. Nec enim quisquam accusator extabat. Invenitur quidam Judæus ob alia facinora reus, qui spe impunitatis inductus, adversus insontes mentiatur, Judex æquus et diligens extra civitatem cum præsidio, ne lapidibus obruatur, protulit. Agebatur hæc tragoedia Nicææ. Inrogantur tormenta Judæo, dum quæ jussus [erat diceret; hæ ne] loquerentur, puguis a tortoribus coercentur: inno Comites. Hic feminini generis. B VARIORUM Ipsam cum matre in exilium relegat. Valeriam nempe C cum Prisca Diocletiani uxore, de qua pluribus actum est ad cap. 15. Ipsam, in ms. ipsa. Amicas ejus. Scilicet Valeriæ. Suspicatur. Sic in ms. Editi vero suspicabatur. Eratineo. Locus videtur corruptus: Præsidis nomen est. BALUZ. - Forsan Eratino, ut sit Græcum ἐρατεινὸν, quod idem ac ἐράσμιος. Attamen Heumannus loco Eratineo suspicatur legendum esse protinus, quod verbum Lactantio est familiare, ut videtur hujusce libri cap. 29, 30 et 39. Famulam. Nonnulli legere volunt jure ac merito filiam. Fugitive. In ms. furtive, male. Non nimis Augustæ proxima. Ita ms. Nonnulli legere volunt non minus; alii non nihil. Necabatur. Ms. necabantur. Invenitur quidam Judæus, etc. Non hoc primum a Maximino inventum. Præiverat enim illi vir boni exempli Nero, cum Octaviam uxorem repudiare vellet in gratiam Poppea Vide. Tacit. lib. xiv Annalium. Judex æquus ei diligens. Ironice dictum. Obruatur. Scilicet a civibus, qui earum innocentiam noverant; vel forte, ne Judæus ipse ob falsum testimonium lapidibus obruatur. Jussus erat diceret; hæ ne loquerentur. Sic restituit criticus anonymus, qui ms. inspexerat in quo quatuordecim circiter desunt litteræ. Alii legunt jussus clam erat, palam, et sic legendum esse conjiciebat doctissimus Nic. Heinsius. At in ms. legi loquerentur el coercentur, quæ nolui mutare. Jubentur. Adde, ad supplicium. Contraxerat. Id est, advocaverat ad spectaculum. Promoti. Vel progressi, vel ut volunt quidam, duces militares, qui ad ordines priores promoti sunt. tantum mariti, qui aderat bene merita uxori, sed omnium, quos res indigna et inaudita contraxerat. Ac ne impetu populi de carnificum manibus raperentur, promoti militari modo instructi velites et sagittarii prosequuntur. Ita mediæ inter cuneos armatorum ad supplicium deductæ. Jacuissentque insepulte, domesticis in fugam versis, nisi eas furtiva amicorum misericordia sepelisset. Nec adultero impunitas promissa persolvitur: sed patibulo affixus, aperuit omne mysterium, et sub extremo spiritu inquit omnibus, qui videbant, [ac] innocentes et occisas esse testatur. XLI. Augusta vero in desertas quasdam solitudines tos gnarum calamitatis suæ fecit. Mittit ille legatos, Syriæ relegata, patrem suum Diocletianum per occulet rogat ut ad se filiam remittat. Nihil proficit. Iterum ac sæpius obsecrat. Non remittitur. Postremo cognatum suum quemdam militarem ac potentem virum legat, qui eum beneficiorum suorum admonitum deprecetur. Is quoque, imperfecta legatione, irritas preces renuntiat. XLII. Eodemque tempore senis Maximiani statuæ Constantini jussu revellebantur, et imagines cum quo picNOTÆ. Instructi velites et sagittarii prosequuntur. Sic lego cum Baluzio inter sua editionis errata, cum sit in ms., instructibile mens essagittari, nullo sensu, et sit idem litterarum numerus. Recte enim hic (inquit) conjunguntur velites et sagittarii, cum utrique sint levis armaturæ milites. Jacuissentque. Ita ms. et recte. Deest que in priscis editionibus. Adultero. Scilicet Judæo. Adultero, in ms., terio. Aperuit. Heumannus legit aperit. adul Inquit. Ms. in quod. Redundat hoc verbum, vel mutandum ut fecimus, cum additione conjunctionis, ac quæ deest in ms. quasi diceret, sub extremo spiritu locutus est, vel ait omnibus qui videbant, ac innocentes occisas esse testatur. Augusta. Valeria nempe, Galerii Maximiani vidua. Calamitatis. In nis., calamitates. Deprecetur. Valde precetur. Cic. lib. n, epist. 24: Legatos senatus non Dad deprecandam pacem, sed ad bellum denuntiandum Deprecetur. Ms., deprecatur. Illud prius rectius, pro precetur, ex indole Lactantii, cujus exempla indicari ad lib. 1 Instit. cap. 17. BUN. miserat. Imperfecta legatione. Ita ms. nonnulli eruditi legi volebant, perfecta legatione. Quam ultimam lectionem valde probat Bunemannus notam sequentem exhibens: Perfecta legatione. Sic omnino cum Heinsio legendum pro edd. ex ms. imperfecta; nisi malis, jam perfecta legatione. BUN. Eodemque tempore. Ita ms. Duo eruditi viri vellent, eodem quoque tempore. Seuis. In ms. senex. Maximiani. Herculii nempe. Senis Maximiani statuæ... revellebantur. Confirmantur ab Eusebio, hist. Eccl. lib. vi, cap. 13; lib. 1 Vitæ Constantin., cap. 47, de quibus disputant Baluzius et Nurrius. BUN. Imagines cum quo pictus esset. Ita ms. absque ulla lacuna. Post imagines, videtur deesse illius. tanquam divinum auxilium libenter amplectitur. Jam enim bellum Constantino indixerat, quasi necem patris sui vindicaturus. Unde suspicio inciderat, senem illum tam exitiabilem finxisse discordiam cum filio, ut ad alios succidendos viam sibi faceret, quibus omnibus sublatis, sibi ac filio totius orbis imperium vindicaret. Sed id falsum fuit. Nam id propositi habebat, ut et filio, et cæteris extinctis, se ac Diocletianum restitueret in regnum. tus esset, detrahebantur. Et quia senes ambo simul A tia, utriusque imagines simul locantur. Maxentius plerumque picti erant, et imagines simul deponebantur amborum. Itaque quum videret vivus, quod nulli unquam imperatorum acciderat, duplici agritudine affectus, moriendum sibi esse decrevit. Jactabat se huc atque illuc, æstuante anima per dolorem, nec somnum, 'nec cibum capiens. Suspiria et gemitus, crebræ lacrymæ, jugis volutatio corporis, nunc in lecto, nunc humi. Ita viginti annorum feli cissimus imperator, ad humilem vitam dejectus adeo, et proculcatus injuriis, atque in odium vitæ dejectus, postremo fame atque angore confectus est. XLIII. XLIV. Jam mota inter eos fuerant arma civilia. Et quamvis se Maxentius Romæ contineret, quod responsum acceperat, periturum esse, si extra portas urbis Unus jam supererat de adversariis Dei, cujus nunc exitum ruinamque subnectam. Cum haberet B exisset ; tamen bellum per idoneos duces gerebatur. æmulationem adversus Licinium, quia prælatus ei à Maximiano fuerat, licet nuper cum eo amicitiam confirmasset, tamen ut audivit Constantini sororem Licinio esse desponsam, existimavit affinitatem illam duorum imperatorum contra se copulari. Et ipse legatos ad urbem misit occulte, societatem Maxentii atque amicitiam postulatum. Scribit etiam familiariter. Recipiuntur legati benigne, fit amici Plus virium Maxentio erat, quod et patris sui exercitum receperat a Severo, et suum proprium de Mauris atque Italis nuper extraxerat. Dimicatum, et Maxentiani milites prævalebant; donec postea confirmato animo Constantinus, et ad utrumque paratus, copias omnes ad urbem propius admovit, et e regione Pontis Mulii consedit. Imminebat dies, quo Maxentius imperium ceperat, qui est ad sextum VARIORUM NOTÆ. Suspiria. Cuspinianus in Diocletiano : Quidam dicunt stupore mentis, et longa ægritudine confectum, animam inter suspiria efflasse. Ex CEDRENO. Adeo. Viri docti legebant a Deo. In odium vitæ dejectus. Ita ms. licet mox præcesserit dejectus. Quare plures legere mallent devectus ; alii adductus, ut Cicero in odium, in invidiam adducere. In odium vitæ dejectus. Legitur pro dejectus, deductus apud Buneman. qui notam sequentem dedit: In odium vitæ deductus. Ita Grævius correxit. Lactantius lib. 1, cap. 1: Ad extremam mendicandi necessitatem deductus; lib. n, cap. 1: deductus ad... cæcitatem. Val. Max. lib. 1, cap. 1: Regulus ad captivi fortunam deductus. Ipsa phrasis vix invenietur. BUN. Fame atque angore confectus est. Alii eum morbo aquæ intercutis extinctum ferunt, alii veneno, Suidas suspendio. Ut ut se res habeat, perisse eum constat anno 312, ante nuptias Licinii et Constantiæ. PAGIUS. Unus supererat. Nimirum Maximinus cognomine Ut. In ms. bis repetitur ut, ul. Desponsam. Id est, desponsatam. Postulatum. In ms. legitur postulatam; editi hábent postulans. Scripsimus postulatum, quod rectius videtur. Familiariter. Id est, amice. C D Necem patris sui. Maximiani Herculii, quem Constantinus strangulari jusserat apud Massiliam. Zozimus lib. Maxentius occasiones gerendi adversus Constantinum belli quærebat, seque dolere propter obitum patris sui simulans, cui mortis causam Constanti nus præbuisset. BALUZ. Senem illum. Maximianum Herculium. Tam exitiabilem. Sic reposui, cum in ms. sit alabilem, cum defectu trium aut quatuor initialium litterarum. Potest etiam legi, si mavis, detestabilem, supprimendo tam. Finxisse Discordiam, Eutropius lib. x : Inde ad Gallias profectus est, dolo composito, tanguam a filio esset expulsus. BALUZ. Succidendos. In ms. succedendos. Jam mota inter eos fuerant arma civilia. Inter Constantinum et Maxentium, ab anno nempe 311. Responsum. Ab oraculo scilicet. Duces. Ms., ducere. Et suum proprium. Locutio Lactantiana : lib. IV, cap. 14: Suum proprium; lib. 1, cap. 10 et lib. iv, cap. 40: Suo proprio; lib. v, cap. 2: Alii suo proprio adversus justos odio; et de Opif. cap. 2: Singalis autem generibus ad propulsandos impetus externos sua propria munimenta constituit. Italis. Heum. putat, et quidem recte, legend. esse Getulis, qui Mauris erant proximi. De Mauris alque Italis. Heuman. ingeniose, de Mauris ac Getulis. Nempe enim hi vicini junguntur. Tolerari tamen po. test ms. recepta lectio; nam vel maxime necessa rium fuit, etiam ex Italis, quippe propinquioribus locis extractum exercitum Romam versus contrahere. BUN. Dimicatum, etc. Heumannus legit, Dimicatum est. Ad utrumque paratus. Eventum puta perempto rium, citam mortem, aut victoriam lætam. Apud Virgilium Æneidos, 1. 11, v. 61 : Fidens animi, atque ad utrumque paratus. Pontis Mulii. Sequor ms. qui haud secus habet. In editis est Mulvii, quod verum est nomen, hodie Ponte Mole. |