1111. c) Quia aeditui seu curatores coram lege civili iura temporalia obtinent, curandum est, ne inde vel bona amittantur vel disciplina labefactetur. Contra istud periculum haec sanciuntur:

a) Rector quacumque de causa officio privatus nequit interiecta appellatione officium aeditui coram lege civili retinere, sed appellatio devolutivum tantum effectum habet eaque pendente administrator constituitur.

P) Quoad aedituos, curatores et consiliarios episcopus tum de necessitate laicos adhibendi, tum de numero ac de modo eos designandi iudicat. Si, ut a coetu fidelium eligantur statuit, ex numero eorum tantum eliguntur, quos rector ecclesiae proposuit. Quocumque demum modo designati sunt, antequam munus suscipiunt, ab Ordinario in scriptis sunt approbandi et manent ad nutum episcopi amovibiles.

1112. Ii tantum viri districtus parochialis vocem sive activam sive passivam ad hoc munus habent, qui annos unum et viginti nati praecepto paschali satisfecerunt, iuxta ordinem praescriptum ad sustentationem propriae ecclesiae contribuerunt, prolem suam instituendam scholis catholicis committunt neque ulli prohibitae societati adscripti sunt.

Rector ecclesiae coetui aedituorum praesidet, sine cuius consensu neque agi quidquam neque statui in coetu potest. Si dissensio oritur, quam pacifice per se componere non valent, controversia ad episcopum defertur, cuius iudicio omnes parebunt 1.

§ 201. c) Alienatio bonorum ecclesiasticorum.

1113. Bona ecclesiastica ecclesiis, beneficiis et institutis ecclesiasticis propria sunt et a personis illa obtinentibus administrantur. Potestas autem administratoris bonorum alienorum tum in aliis actibus tum maxime in alienatione certo limiti subicitur, ne fortuna periculo amissionis exponatur. Id quod civitates de bonis publicis et fiscalibus atque de proprietate pupillorum lege lata statuerunt, Ecclesia de rebus suis curavit 2.

ea lege, ut fenore aucta stato tempore recuperetur. Inde enim facile malae suspiciones, iurgia, rixae, lites, calumniae oriuntur, non sine gravi fidelium offensione et sacri ordinis dedecore. Declaratur porro episcopos nullo modo teneri ad solvendum, si quis clericus contra hanc ordinationem mutuam acceperit pecuniam aut aes alienum contraxerit.

Conc. Baltimor. n. 284-287.

2 Liber 3 X tit. 13 de rebus ecclesiae alienandis vel non; 1. 3 in VIto tit. 9; in Clem. tit. 4; Extrav. comm. tit. 4. Pius IX const. Apostolicae Sedis, excommunicationes nemini reservatae n. 3 (cf. supra § 121 n. 572). Commentatores in textus iuris citatos. K. Kormann, Die kirchenrechtlichen Veräußerungsbeschränkungen beim kathol. Kirchengut und das bürgerliche Recht, Stuttgart 1907 (Kirchenrechtliche Abhandlungen, herausg. von U. Stutz, Hft 42).

1. Alienationis nomine hoc loco illi actus significantur, quibus dominium rei transfertur, minuitur, oneratur. Itaque translatio dominii directi per venditionem, donationem, permutationem; praeterea contractus, quibus res ad longius tempus possessioni directae ecclesiae subtrahuntur aut periculo amissionis exponuntur vel per quos oneribus gravantur, cuiusmodi sunt hypotheca, emphyteusis, locatio diuturna, sub lege de alienatione comprehenduntur 1.

Repudiatio donationis aut fundationis ecclesiae oblatae ab administratore proprio marte facta, quamquam saepe illicita est, inter actus alienandi a iure communi designatos non computatur. Similiter praestatio mutui ex bonis ecclesiasticis non censetur in illa alienatione, de qua ius commune leges statuit. Nihilominus etiam mutui praestatio administratori saepe non licet, quia rem alienam periculo amissionis exponit. Lege particulari non raro uterque actus expresse, ne fiat privata auctoritate, interdicitur 2.

Res alienationi subiectae omnes intelleguntur mobiles et immobiles, corporeae et incorporeae.

1114. 2. Lex ecclesiastica omnem quidem alienationem administratoribus non interdicit, sed ex privata auctoritate et absque praescriptis sollemnitatibus factam prohibet.

a) Ut alienatio rite fiat, iusta causa requiritur; eiusmodi est necessitas ecclesiae, evidens eius utilitas, pietas. Deficiente tali causa administrator rem alienam iniuste dilapidaret. Ne autem inferior administrator facilius iustam causam praesumat, causa a superiore ecclesiastico, ab episcopo scilicet aut eius delegato, vel si de bonis regularium agitur, a superiore mediato probanda et consensus superioris impetrandus est. Antequam Ordinarius decretum alienandi concedit, consensus eorum, quorum interest, requiritur, nempe rectoris ecclesiae vel instituti aut defensoris, si officium rectoris vacat. Si institutum fuerit corporatio seu capitulum, huius consensus postulatur. Ordinarius insuper consensu capituli cathedralis indiget, quae tamen condicio usu multis in locis remota est 3.

1115. b) In bonis immobilibus et mobilibus pretiosis beneplacitum apostolicum iuxta Pauli II const. Ambitiosae necessarium est *. Intentio Pontificis ea est, ut ambitiosae cupiditati illorum occurrat,

1 Wernz, Ius Decretalium III n. 154.

2 Decr. cit. Conc. plen. Amer. Lat. n. 857. Syn. dioec. Monast. n. 363 sqq. Wernz 1. c. III n. 154.

3 Marx, Das Kirchenvermögensrecht 51. Wernz 1. c. III n. 164; cf. supra § 55 n. 233.

1 Martii 1467; c. unic. Extrav. comm. III, 4. De vi huius constitutionis et poena excommunicationis latae sententiae contra violatores cf. supra § 121, n. 572.

qui immobilia et pretiosa mobilia Deo dicata, ex quibus ecclesiae, monasteria et pia loca reguntur, illustrantur et eorum ministri sibi alimoniam vindicant, profanis usibus applicare aut cum maximo illorum ac divini cultus detrimento occupare praesumunt.

a) Prohibet deinde Pontifex omnium rerum et bonorum ecclesiasticorum alienationem omneque pactum, per quod ipsorum dominium transfertur, concessionem, hypothecam, locationem et conductionem ultra triennium, nec non infeudationem et contractum emphyteuticum, praeterquam in casibus a iure permissis, ac de rebus et bonis in emphyteusin ab antiquo concedi solitis, et tunc ecclesiarum evidenti utilitate, ac de fructibus et bonis, quae servando servari non possunt.

1116.) Alienationes descriptae inconsulto Romano Pontifice fieri vetantur1. Episcopi non raro facultatem obtinent, ut usque ad certam summam ipsi beneplacitum nomine Pontificis suppleant 2. Quia episcopi vi talis facultatis plerumque consensum supplere possunt et quia licentia S. Sedis non tribuitur nisi praehabita cognitione et approbatione Ordinarii, statuta particularia nonnumquam praescribunt, ne ulla res ecclesiastica sive maioris sive exigui valoris ab administratoribus alienetur vel distrahatur absque consensu Ordinarii praevie requisito et in scriptis accepto, exceptis semper illis rebus, quae usu consumptibiles sunt ac percipiuntur ut erogentur 3.

Congregatio Concilii et Congr. negotiis Religiosorum Sodalium praeposita pro provinciis Sedis Apostolicae et Congr. de Propaganda Fide pro suis territoriis potestatem alienandi tribuunt.

1117. In alienantes contra praescripta constitutionis poena vindicativa sancitur. Administratores infra dignitatem abbatialem constituti officio vel beneficio, cuius bona alienarunt, eo ipso privantur. Alienatio invalida est, ac res ita alienatae repetendae sunt. Bona a potestate civili saecularisata ut fideles acquisita possint retinere vel etiam ut

1 Const. Ambitiosae: „Alienanti vero bona ecclesiarum, monasteriorum locorumque piorum quorumlibet inconsulto Romano Pontifice aut contra praesentis constitutionis tenorem . . . ingressus ecclesiae sit penitus interdictus, quae censura latae sententiae ad normam const. Apostolicae Sedis corrigitur.

2 Facultas concedendi alienationem ad 12 usque 16 milia et permittendi impositionem oneris ad 24 usque 30 milia francorum conceditur (Ex brevi d. d. 6 Maii 1900 pro ditionibus Austriacis; cf. Aichner, Compendium 840).

Syn. dioec. Monast. n. 354 et 355 modum procedendi in negotio alienationis describit: Priusquam notarius publicus aditur, venia Ordinarii recipienda est. Contractus deinde confectus approbationi Ordinarii subicitur. Qua approbatione firmatus ulterior licentia gubernii, si egeat ea, petenda est.

Const. Ambitiosae. Hollweck, Die kirchlichen Strafgesetze § 158, nota 16 sqq. Marx, Das Kirchenvermögensrecht 52.

licite ea acquirant, Ecclesia permittere consuevit sub condicione aequae compositionis faciendae1.

CAPUT II.

PECULIUM CLERICORUM.

§ 202. a) Reditus varii clericorum.

1118. Peculium clericorum dicitur quidquid clerici a bonis ecclesiasticis distinctum obtinent. Bona clericorum saltem ex parte a bonis ecclesiasticis proveniunt aut occasione sacri ministerii percipiuntur. Clerici fructus beneficiales, utut eos faciunt suos, illimitata libertate expendere nequeunt, quibus rationibus efficitur quaestionem de peculio clericorum multiplicem ob causam cum disputatione de bonis ecclesiasticis cohaerere 2.

Iam si fontes consideramus, unde clericorum peculium habetur, has quasi classes redituum clericalium distinguimus.

1. Bona patrimonialia illa sunt, quae paternae successionis vel cognationis intuitu seu dono consanguineorum aut amicorum, non habito respectu ad ecclesiam, ad clericos pervenerunt. Ad bona patrimonialia ea etiam referuntur, quae clericus per industriam mere civilem sibi comparat seu quae de artificio est adeptus 1. Clericus ergo artem callens vel profanam scientiam profitens vel ex contractu celebrato lucrum captans in patrimonialibus ditescit 5.

1119. 2. Quasi-patrimonialia ea sunt, quae clericis ut sacris ministris atque ex functionibus clericalibus accedunt, cuiusmodi sunt occasione contionum, confessionum auditarum accepta, casualia quoque seu oblationes incertae parochis factae. Inter quasipatrimonialia etiam reditus a bonis ecclesiasticis quidem percepti, qui tamen non sunt beneficiales, numerantur. Quaedam enim officia, ut professorum in scholis ecclesiasticis et seminariis clericorum, confessariorum apud moniales, eorum, qui curam gerunt animarum in hospitalibus ecclesiasticis, ex bonis sustentantur ecclesiasticis, quae in

1 Pro Gallia modus compositionis praescriptus est per facultates cum Ordinariis communicatas 21 Sept. 1907: Acta Apost. Sedis II (1910) 602 sqq. Facultates a S. Congr. Concilii cum Ordinariis ad quinquennium communicantur de Christifidelibus, qui bona Ecclesiae erepta acquisiverunt, ad compositionem admittendis: Monit. eccl. XXV (1913) 66 sq.

2 Liber 3 X tit. 25 de peculio clericorum. Commentatores in hunc titulum. Aichner, Compendium § 230 sqq.

Schmalzgrueber in lib. 3 X tit. 25, n. 1.

Aichner 1 c. § 232. Schmalzgrueber 1. c. n. 2.

beneficia non sunt erecta. Hi proventus se habent sicut salaria ex bonis ecclesiasticis erogata in laicos, qui ecclesiis operam praestant. Alia e contra sunt officia spiritualia ex bonis non ecclesiasticis sustentata. Reditus eiusmodi a sacerdotibus percipiuntur, qui in scholis superioribus ad fiscum vel municipium pertinentibus doctrinam religiosam tradunt vel qui curam spiritualem militum gerunt. Hi certi et stabiles reditus ob ministerium clericale percepti, dummodo non sint beneficiales, bonis quasi-patrimonialibus accensentur1. Cum de reditibus beneficialibus proxima paragrapho agendum sit, de stipendiis Missarum vero iam egerimus?, restat ut de iure stolae dicamus.

1120. 3. Ius stolae proventus dicuntur occasione certorum munerum sacrorum parochis a fidelibus tributi. Initio ex libera fidelium largitione orti proventus postea in stabilem usum transierunt, et leges dioecesanae vel legitima consuetudo functiones, in quibus ius stolae exigitur, atque taxam certam statuunt. Functiones illae generatim sunt collatio baptismi, proclamationes matrimoniales, benedictio matrimonialis, benedictio mulierum post partum, sepultura, confectio testimonialium de actis parochialibus. Occasione confessionis, maxime paschalis, aliquibus in dioecesibus ius stolae retinetur, plerumque autem occasione huius sacramenti postulare ius stolae prohibetur.

a) Ordinariorum est taxam constituere et ecclesiasticis et fidelibus eam notificare. Vetitum est tum ultra taxam tum pro iis functionibus exigere ius stolae, quae a taxa sunt liberae. A vere pauperibus perperam taxae petuntur; sacerdoti illicitum est sub comminatione dilationis baptismi vel benedictionis matrimonialis ius stolae exigere aut pauperibus tum quascumque functiones ecclesiasticas, quas merito expetunt, tum praesertim sepulturam in coemeterio benedicto ideo denegare, quia taxam nequeant solvere. Ordinarii inspectis populi cui praesunt moribus et indole statuunt, ubi opus fuerit, quinam dicendi sint vere pauperes in ordine ad taxam solvendam 3.

1121. b) Ius stolae initio clericis competebat, et in decretalibus de hoc iure ut clericis utili mentio fit. Ad eos autem sacerdotes

1 Cf. Santi-Leitner, Praelect. iuris can. in lib. 3 X tit. 25, n. 2 sqq. 2 Supra § 135, n. 662 sqq.

3 Conc. plen. Amer. Lat. n. 831. Conc. prov. Westmonast. II prohibet, ne aliquid petatur (multoque minus exigatur) ante baptismatis vel matrimonii celebrationem aut etiam post celebrationem veluti de iure (Conc. plen. Amer. Lat. append. 396). Conc. plen. Baltimor. III n. 294 taxam in synodo constitutam iubet approbationi S. Sedis subici.

c. 42 X. (Lateranense IV a. 1215) V, 3: „Ad apostolicam audientiam frequenti relatione pervenit, quod quidam clerici pro exsequiis mortuorum et benedictionibus nubentium et similibus pecuniam exigunt et extorquent, et si forte eorum cupiditati non fuerit satisfactum, impedimenta fictitia fraudu