1. Vaticanum innovat definitionem oecumenici Concilii Florentini 1, ,qua credendum ab omnibus Christi fidelibus est, sanctam Apostolicam Sedem et Romanum Pontificem in universum orbem tenere primatum, et ipsum Pontificem Romanum successorem esse beati Petri principis apostolorum, et verum Christi vicarium totiusque Ecclesiae caput, et omnium Christianorum patrem ac doctorem exsistere, et ipsi in beato Petro pascendi, regendi ac gubernandi universalem Ecclesiam a Domino nostro Iesu Christo plenam potestatem traditam esse; quemadmodum etiam in gestis oecumenicorum Conciliorum et in sacris canonibus continetur“ 2.

129. 2. Haec porro de Romani Pontificis potestate a Concilio explicantur ad refellendos errores contra primatis auctoritatem propositos:

a) Docemus proinde et declaramus Ecclesiam Romanam disponente Domino super omnes alias ordinariae potestatis obtinere principatum." 3 Ordinaria dicitur non solum eo, quod ratione officii Pontifici competit, sed etiam ne putetur extraordinaria tantum esse, quam casibus dumtaxat extraordinariis pro supplenda praelatorum neglegentia vel Ecclesiae periculis exercere possit 4.

b) Et hanc Romani Pontificis potestatem, quae vere episcopalis est, immediatam esse, erga quam cuiuscumque ritus et dignitatis pastores atque fideles tam seorsum singuli quam simul omnes officio hierarchicae subordinationis veraeque oboedientiae obstringuntur, non solum in rebus, quae ad fidem et mores, sed etiam in iis, quae ad disciplinam et regimen Ecclesiae per totum orbem diffusae pertinent; ita ut, custodita cum Romano Pontifice tam communionis quam eiusdem fidei professionis unitate, Ecclesia Christi sit unus grex sub uno summo pastore. Haec est catholicae veritatis doctrina, a qua deviare salva fide atque salute nemo potest." 5

Episcopalis vocatur potestas Romani Pontificis, quia non inspectionis tantum et directionis, sed vera iurisdictionis est potestas. Eaque est immediata non quidem eo sensu, etsi verissimo, quo Petrus, ut capite primo constitutionis Pastor aeternus declaratum est, immediate a Christo Domino, non vero mediante Ecclesia potestatem accepit; verum hoc sensu, quod eam exercendam immediate in gregem universum, tum pastores tum singulos fideles, accepit. Ita deinde positive suprema potestas est, ut omnes alii Pastores, etiam simul sumpti, ei subiciantur, qua quidem assertione non negatur supremam potestatem etiam inesse

1 Eugenius IV Laetentur caeli 6 Iulii 1439 (Bullar. Taurin. V 40). Conc. Vatic. const. Pastor aeternus, c. 3 de vi et ratione primatus Romani Pontificis. De verbis Conc. Florent. quemadmodum etiam" cf. Granderath, Constitutiones dogmaticae Conc. Vaticani 150 sqq.

3 Conc. Vatic. 1. c.

Conc. Vatic. 1. c.

Granderath 1. c. 221, nota 2.

Laurentius, Inst. iur. eccl. Ed. 3.

8

omnibus aliis simul cum Summo Pontifice sumptis tamquam uni collegio. Haec tandem unio necessario cum capite Ecclesiae fovenda non tantum est dogmatica seu in rebus fidei et morum, sed etiam ad res disciplinae ac regiminis ecclesiastici extenditur 1.

"

130. c) Tantum autem abest, ut haec Summi Pontificis potestas officiat ordinariae ac immediatae illi episcopalis iurisdictionis potestati, qua episcopi, qui positi a Spiritu Sancto in apostolorum locum successerunt, tamquam veri pastores assignatos sibi greges, singuli singulos, pascunt et regunt, ut eadem a supremo et universali pastore asseratur, roboretur ac vindicetur." 2

d) Ex suprema potestate Romani Pontificis consequitur 3 Pontificem esse supremum iudicem fidelium et in omnibus causis ad examen ecclesiasticum spectantibus ad ipsius posse iudicium recurri, Sedis vero Apostolicae iudicium a nemine fore retractandum. Ius Pontifici inesse consequitur in sui muneris exercitio libere communicandi cum pastoribus et gregibus totius Ecclesiae, ut iidem ab ipso in via salutis doceri ac regi possint *.

§ 39. Obiectum potestatis iurisdictionis pontificiae.

131. 1. Romanus Pontifex, cum ex cathedra loquitur, id est, cum omnium Christianorum pastoris et doctoris munere fungens pro suprema sua auctoritate doctrinam de fide vel moribus ab universa Ecclesia tenendam definit, infallibilitate pollet 5. Ut custodi et propagatori verae fidei ei varia officia incumbunt:

a) Symbola fidei praescribit. b) A quibus et quando professio fidei emittenda sit constituit. c) Libros pro institutione religiosa ad

1 Granderath, Constitutiones dogmaticae Conc. Vaticani 222 sq.

2 Constit. Vaticana cit.

3 Concilium iura contra exortas falsas opiniones stabilit. Nequaquam omnia iura Pontificis singillatim refert. Quia Summus Pontifex ex iure divino plenitudinem potestatis accepit, neque ipse partem potestatis alienare potest, neque distinctio inter iura primigenia et adventitia, quam Febronius proposuit, admitti potest. Cf. Phillips, Kirchenrecht V § 202.

Constit. Vaticana cit. Errores doctrinae catholicae oppositi canone addito comprehenduntur: Si quis itaque dixerit Romanum Pontificem habere tantummodo officium inspectionis vel directionis, non autem plenam et supremam potestatem iurisdictionis in universam Ecclesiam, non solum in rebus, quae ad fidem et mores, sed etiam in iis, quae ad disciplinam et regimen Ecclesiae per totum orbem diffusae pertinent; aut eum habere tantum potiores partes, non vero totam plenitudinem huius supremae potestatis; aut hanc eius potestatem non esse ordinariam et immediatam sive in omnes ac singulas ecclesias, sive in omnes et singulos pastores et fideles: anathema sit."

5 Vatic. 1. c. cap. 4.

hibendos iniungit. d) Erigendis universitatibus seu inferioribus studiis providet. e) Fidei spargendae per missiones apud gentes acatholicas et paganas invigilat. f) Fidem a pravis doctrinis defendit propositiones doctrinae catholicae contrarias proscribendo, cautelas pro edendis libris statuendo, lectionem pravorum librorum prohibendo.

2. Quia lex credendi lege supplicandi applicatur et significatur, Summus Pontifex cultum divinum moderatur, abusus revocat, et salva rituum differentia uniformitatem retinet. Quare: a) Libros liturgicos pro diversis ritibus approbat, quibus celebratio sacrificii Missae, administratio sacramentorum, officium divinum, sacramentalia, aliae sacri ministerii actiones regulantur. b) Dies festos ac ieiuniorum ipse pro universa Ecclesia constituit, modum observationis determinat, pro temporum adiunctis et regionum necessitate temperat. c) Beatificationem et canonizationem servorum Dei moderatur1.

132. 3. Gubernatio suprema totius Ecclesiae est penes Pontificem. Potestas legislativa, iudiciaria, administratio ipsi supra omnes alios superiores ecclesiasticos competit. Unde

a) Romanus Pontifex potestatem legiferam in universam Ecclesiam exercet. a) Eius ius et obligatio exigit, ut pro necessitate exigente leges condat. ) Convocatio, praesidium, directio, approbatio Concilii generalis ad Romanum Pontificem iure pertinet. Quare sine eius consensu, quocumque demum modo dato, decretum Concilii universalis perfectum fieri nequit. 7) Exsecutionem canonum urget, disciplinam collapsam reformat. ) Leges praedecessorum, Conciliorum universalium immutat, abrogat2. ) Leges ecclesiasticas interpretatur, in iis dispensat, privilegia praeter vel contra ius concedit.

b) Cum potestate legifera coniungitur suprema potestas iudicialis. a) Causae maiores, quae magnam difficultatem habent, prima iam

1

c. 1 X. III, 45 (Alexander III): ,Cum, etiamsi per eum miracula fierent, non liceret vobis ipsum pro sancto absque auctoritate Romanae Ecclesiae venerari."

2 c. 20 X. I, 6 (Innocentius III): Quamvis autem canon Lateranensis Concilii ab Alexandro praedecessore nostro editus non legitime genitos adeo persequatur, quod electionem talium innuit nullam esse: nobis tamen per eum adempta non fuit dispensandi facultas, cum ea non fuerit prohibentis intentio, qui successoribus suis nullum potuit in hac parte praeiudicium generare, pari post eum, immo eadem, potestate functuris, cum non habeat imperium par in parem. Trid. sess. 25, c. 21 de ref.: „Postremo sancta Synodus omnia et singula sub quibuscumque clausulis et verbis, quae de morum reformatione atque ecclesiastica disciplina tam sub fel. rec. Paulo III ac Iulio III, quam sub beatissimo Pio IV Pontificibus maximis in hoc sacro Concilio statuta sunt, declarat ita decreta fuisse, ut in his salva semper auctoritas Sedis Apostolicae et sit et esse intellegatur."

1

instantia ad Pontificis iudicium referuntur1. B) Appellationes in causis ecclesiasticis ex universo orbe recipit. 7) Iudices in partibus constituit, qui eius auctoritate causas in appellatorio cognoscant et decidant.

c) Coërcitionem exercet vel sententia particulari vel lege universali poenam in crimina sanciendo.

d) Regimen et administratio Ecclesiae universalis Romano Pontifici competit. a) Erigit et confert officia ac beneficia maiora. ) Approbat ordines religiosos. 7) Supremam administrationem fundationum et bonorum ecclesiasticorum gerit. d) Personas sive instituta a iurisdictione superiorum immediatorum eximit. e) Ad expensas in commodum Ecclesiae ferendas tributa et taxas imponit 2.

e) Ad gubernandam Ecclesiam informationes de statu rerum ecclesiasticarum capit, idque aut delegando visitatores vel praecipiendo praelatis ecclesiasticis relationem de statu ecclesiarum suarum.

133. 4. Romanus Pontifex praeterea est patriarcha Occidentis, primas Italiae, metropolita provinciae ecclesiasticae Romanae et episcopus dioecesis Romanae.

5. Ut Pontifex debita cum libertate munus suum obire possit, principatus civilis summopere conveniens est. Patrimonium Petri legitimis titulis acquisitum est, honesto modo possidetur, ad bonum Ecclesiae confert. Quamvis absoluta necessitas principatus civilis ad exsistentiam Ecclesiae non asseratur neque ablato dominio civili immunitas personalis auferatur, cum haec sit inviolabilis ex principio iuris divini deducta, moralis tamen principatus civilis a Vicario Christi obtenti necessitas affirmatur. Absque propria enim potestate civili plenam libertatem et independentiam ab aliqua potestate territoriali et a fluctuante cupiditate variarum factionum politicarum non servabit. Quod Romani Pontifices primorum saeculorum principatu saeculari caruerunt, hanc moralem necessitatem non refellit, cum Ecclesiae non solum

Innocentius I, Epist. ad Victricium (a. 404) n. 6: „Si maiores causae in medium fuerint devolutae, ad Sedem Apostolicam, sicut Synodus statuit et beata consuetudo exigit, post iudicium episcopale referantur“ (Migne, P. Lat. XX 473. Jaffé-Kaltenbrunner, Regesta Pontificum n. 286). Phillips, Kirchenrecht V § 213.

2 J. P. Kirsch, Die päpstlichen Kollektorien in Deutschland während des 14. Jahrhunderts, Paderborn 1894; Die päpstlichen Annaten in Deutschland während des 14. Jahrhunderts, Paderborn 1903: Quellen und Forschungen, herausgegeben von der Görres-Gesellschaft, III IX. A. Gottlob, Die Servitientaxe im 13. Jahrhundert (Kirchenrechtliche Abhandlungen, herausg. von U. Stutz), Stuttg. 1903. E. Göller, Die Einnahmen der Apostolischen Kammer unter Johann XXII, Paderborn 1910; K. H. Schäfer, Die Ausgaben der Apostolischen Kammer unter Johann XXII, Paderborn 1911: Vatikanische Quellen, herausgegeben von der Görres-Gesellschaft, Bd I et II. A. Clergeac, La Curie et les bénéficiers consistoriaux, Paris 1911.

adiumentis, quae absolute ad exsistentiam requirantur, sed iis etiam, quae conferant ad convenienter et facile fungendum missione sua, provisum esse oporteat. Quare suo iure Ecclesia non solum propositionem negantem convenientiam principatus pontificii reiecit, sed in laesores huius potestatis civilis severas poenas statuit.

Excommunicatio latae sententiae Romano Pontifici speciali modo reservata statuta est in: „invadentes, destruentes, per se vel per alios, civitates, terras, loca aut iura ad Ecclesiam Romanam pertinentia; vel usurpantes, perturbantes, retinentes supremam iurisdictionem in eis necnon ad singula praedicta auxilium, consilium, favorem praebentes. “ 2 134. Cum Romanus Pontifex non teneatur, in omnibus rerum adiunctis universa sua potestate, quam alienare quidem nequit, per se ipsum uti, sed pro temporum exigentia inferioribus Ordinariis maiorem facultatem regiminis ecclesiastici gerendi conferre aut ipsis laicis cooperationem in negotiis ecclesiasticis tribuere possit, tractantes de singulis institutis ecclesiastici iuris, quid de facto nostra aetate ad audientiam revocetur Pontificis intellegemus. Hoc loco de illis enucleatius agere supersedemus.

6. De insignibus honoris haec indicanda sunt: a) Romanus Pontifex utitur pedo recto3, cuius summa pars in crucem desinit. In sollemnitatibus aliquibus tiaram gestat. Solus Romanus Pontifex in Missarum sollemniis pallio semper utitur et ubique. b) Reverentia erga Summum Pontificem exhibetur nomen eius in Canone Missae primo loco commemorando et in audientiis pedem eius deosculando. Primus inter principes habetur, quare in aulis catholicis legati vel nuntii Romani Pontificis primum locum tenent. c) Tituli ipsi proprii: Papa, Episcopus Ecclesiae catholicae, Servus servorum Dei, Vicarius Christi, Apostolicus, Pontifex Maximus, Summus Pontifex. Ecclesia Romana Sedes Apostolica vocatur. Subditi Pontificem Sanctissime Pater", „Beatissime Pater" vel „Sanctitas Tua, Beatitudo Tua, Vestra" alloquuntur 5.

"

་

1 Syllabus prop. 75: De temporalis regni cum spirituali compatibilitate disputant inter se christianae et catholicae Ecclesiae filii." Prop. 76: Abrogatio civilis imperii, quo Apostolica Sedes potitur, ad Ecclesiae libertatem felicitatemque vel maxime conduceret."

2 Pius IX Apostolicae Sedis: Excomm. special. res. § 12; cf. inter simpliciter reservatas § 13: „Omnes qui excommunicatione mulctantur in constitutionibus S. Pii V Admonet nos quarto kalendas April. 1567, Innocentii IX Quae ab hac Sede pridie nonas Novembr. 1591, Clementis VIII Ad Romani Pontificis curam 26 Iunii 1592 et Alexandri VII Inter ceteras nono kalendas Novembr. 1660, alienationem et infeudationem civitatum et locorum S. R. E. respicientibus." Wernz, Ius Decretalium II n. 600 sqq. Felix Cavagnis, Institutiones iuris publici ecclesiastici, 1906, 1. 4, n. 444 sqq.

3 c. unic. X. I, 15 ad fin. (Innocentius III).

c. 4 X. I, 8 (Innocentius III).

5 Wernz 1. c. II n. 607. Scherer, Kirchenrecht § 81. Phillips 1. c. V § 239 sqq.