DE DOCUMENTOS.

I.

Libertates insula Minoricarum, concessæ a Jacobo Rege, an· no MCCCI. (Vid. pag. 4.)

Ex autogr. in arch. cur. servat.

Cum ad excellentiam regie 'magestatis pertineat suis sub

ditis libertates, inmunitates et privilegia concedere, necnon consuetudines bonas et observantias approbatas inviolabili ter observare, et subiectorum suorum invigilare commodis; idcirco Nos Jacobus Dei gratia Rex Maioricarum, Comes Ros-> silionis et Ceritaniæ et Dominus Montis Pessulani, attendentes quod per bonos usus et consuetudines, franquitates et inmunitates populi melius reguntur, et insulam nostram Minoricarum de Sarracenorum manibus cœlesti prissione ereclam de novo populaverimus, per nos et successores nostros presentes et futuros statuimus, damus et concedimus vobis Sanctio Garcerii de Verga, filio militis, Berengario de Villari et Dominico de Torrentibus, sindicis universitatis hominum et feminarum habitantium et habitandorum in futu rum, et dictæ universitati, ac universis et singulis hominibus præsentibus et futuris degentibus in villa Ciutadellæ et Castro de Mahon, et in tota insula Minoricarum, quod sitis franqui in toto regno nostro, et per totas terras nostras quas possidemus, vel in antea largiente Domino possidebimus et adquiremus per terram et per mare ab omni leuda, pedati→ co, portatico, mensuratico et penso et ribatico, et ab omni questia, colta, forcia et demanda, prestito, oste et cavalcata, et eorum redemptione, nisi pro defensione et tuitione regni Maioricarum, et insularum eidem adiacentium quoties opus

fuerit. Salvo quod solvatis penam el-mensuraticam in insula Minoricarum, prout ordinavimus et in civitate Maioricarum, sicut habitatores insulæ extra civitatem solvere consueverunt, et in aliis locis nostris et dominationis nostræ, prout homines Maioricarum solvunt et solvere consueverunt. Item concedimus vobis et vestris et perpetuo statuimus quod numquam naufragium aliquod sit in partibus dictæ insulæ. Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus quod quicumque traxerit cultellum vel ensem contra alium minando vel irascendo, donet curiæ nostræ sexaginta solidos, vel perdat manum.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus quod quilibet possit furem furántem res capere, quam citius possit, illum debeat tradere curia puniendum, sic quod si fur vel latro fuit servus debeat puniri corporaliter prout iustum fuerit arbitrio iudicis; ita quod dominus eius nullatenus teneatur pro eo emendam aliquam facere, nec eam dare pro noxia, nisi culpabilis dominus inde existeret.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus, quod nullus de adulterio puniatur in rebus vel persona, nísi mulier vel vir proponat querimoniam de violentia vel foreia sibi faela; violentiam aulem fieri viro vel mulieri diiudicari volumus secundum legitimas sanctiones.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus, quod omnia maleficia quæ fient inter habitatores insulæ Minoricarum possint probi homines pacificare et deffinire, antequam clamor vel firmamentum fiat in curia; hoc excepto quod in gravibus criminibus euria possit assumere vindiclam, et pœnam imponere malefactoribus, non obstante def finitione vel pace facta per probos homines inter partes, propter hoc ne malefacta remaneant impunita.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus, quod auctor et reus firment ius in querimonis suis, et qui subcubuerit, solvat decimam partem rei petitæ, satisfacto lamen primitus conquerenti. Non tamen intelligimus pro firmis seu querimonis bonorum inmobilium debere aliquid dari pro decima seu calonia.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus, quod pro prædicta decima curiæ non pignorentur lectus, arma, arca, vestes rei vel actoris, vel rei conventi.

Item concedimus vobis et vestris, el perpetuo statuimus,

quod habitatores ville et castri ante dietorum ef lotius insulæ, et omnes extranei ibidem venientes litigent et pleitent de. terlio in tertium diem. Sed si fuerint duo extranei litigantes, et unus extraneus fuerit sive agens sive deffendens, et alter habitator dictæ insula, sit in electione et voluntate ipsorum extraneorum vel ipsius extranei de die in diem et quolibet die placitare.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus, quod in causis iniuriarum, damnis et vulneribus producetur (procedetur) secundum Usaticos Barcinone; secundum eliam quos Usaticos Barcinone volumus quod super questionibus et tormentis habendis malefactoribus et delinquentibus procedatur.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus, quod si debitor vel fideiussor transacto termino invenientur in insula supra dicta, non possit foris privilegium allegare; sed quod ibi teneatur respondere.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus, quod super aliquo crimine vel delicto vos vel vestri non teneamini facere batalliam per ferrum callidum, per hominem nec per aquam vel aliam ullam rem; ex hoc autem non intelligimus quod rei criminum (non) supponantur questionibus et tormentis secundam ordinationem prædictam.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus, quod curiæ sagio, vel alius officialis pro aliquo crimine vel causa suspicionis, non intrent domos alicuius, nisi cum duobus vel quatuor probis hominibus; et hoc quidem servari vo→ lumus in navibus, lignis, furnis et molendinis. In hoc vero non intelligimus quod officiales nostri et nostrorum (succesorum) pro criminibus vel suspicione criminum possint intrare in quemcumque locum prædictorum soli et cum aliis ut eis videbitur, salvo quod pro pignoribus faciendis non intrent prædicti officiales nisi cum duobus probis hominibus, qui sint dictæ insulæ.

Item concedimus vobis el vestris, et perpetuo statuimus, quod nihil detis Baiulo vel officialibus nostris seu sagionibus, pro iustitia facienda vel exequenda. Si sagio vadat extra dictam villam Civitellæ vel castrum de Maho vel alia loca extra locum judicis, dat ei conquerens, vel ille qui eum mittet, sex denarios pro leuca.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus,

quod revenditor vini, farinæ vel rerum comistibilium, si inventus fuerit cum falsa mensura, perdet penitus rem venalem, et quod inde habeat curia tertiam partem, et murus Ciutadellæ vel de Maho vel aliorum locorum, ubi murus sit vel fuerit et deliquerit, duas partes. Sed si acusator intervenerit, de duabus partibus muro assignatis habeat dimidiam; sed si acusator non fuerit, habeat inde curia dimidiam partem, et dictus murus aliam dimidiam.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus, quod si flaquerio vendat panem de minus penso, quod solvat quinque solidos, vel ponatur in custello; et quod de diclis quinque solidis habeat curia duas partes, et murus ter tiam partem.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo staluimus, quod nullus teneatur facere preconizare vinum, oleum aut res venales; teneatur tamen ponderare et mensurare cum penso et mensuris curiæ, ut vobis est concessum; tamen ex quo posita erunt ad vendendum non possint vendi plus pretio posito, sed tota res venalis vendatur sine ulla mescla, Item concedimus vobis et vestris, el perpetuo statuimus, quod Vicarius, Baiulus vel sagio non possint cognoscere de falsitate pensi vel mensurarum, nisi loco publico et coram probis hominibus Ciutadella; declaramus et determinamus locum publicum etiam ibi ubi curia tenebitur, quicumque fùerit locus ille; et quod præmissa habeant fieri coram aliquibus probis hominibus quibuscumque Ciutadellæ vel loci illius, ubi fiat cognitio super prædictis.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus, quod non detur decimum pro calonia, nisi placitum firmatum fuerit ab utraque parte: sic quod reus det decimam parlem de eo in quo condemnabitur, et actor decimam de eo in quo non. el querimonia fecerit; et quod de inmobili non detur quintum neque decima. Item si quis conveniatur coram Judice nostro per supplicationem nobis oblatam, possit habere accordium unius diei; et si confiteatur, possit dare pignora ad decem dies, sicuti et quod quicumque legavit per supplicationem coram iudicibus nostris, scilicet, de latere nostro, habeantur perinde ac si placitum esset firmatum in curia Vicarii vel Baiuli.

Item concedimus vobis et vestris, et perpetuo statuimus, quod omnes questiones quæ essent inter habitatores villæ