426 Verhältniss der höfischen Gesellschaft zur Kunst. kommt eine schwärmerische Verehrung der Frauen. Stets ist der Ritter bereit, für den Schwächeren einzustehen, Recht und Gerechtigkeit nach bestem Wissen und Können zu vertheidigen. Aufrichtig fromm setzt er sein Hab und Gut, sein Leben selbst daran, die heiligen Stätten des Christenthums wieder den Händen der Ungläubigen zu entreissen. Dass neben diesen Lichtseiten auch Schatten bemerkbar sind, ist ja nicht zu läugnen, aber ebenso wenig kann man es in Abrede stellen, dass die ritterliche Gesellschaft im grossen Ganzen sich hohe erhabene Ziele gesteckt hatte, dass trotz aller Schwächen und welche Zeit wäre frei von ihnen ein hochidealer Geist in ihr lebendig ist. Eine solche Zeit war wie geschaffen dazu, eine grosse Kunstentwickelung zu erwecken und zu fördern. Die Künstler fanden für ihre Leistungen die dankbarste Aufnahme; was sie schaffen, das wird nicht als ein im Grunde überflüssiger Luxus angesehen, sondern kommt einem wirklich vorhandenen Bedürfnisse entgegen. Man beeifert sich, ihnen die Mittel zur Verfügung zu stellen, damit sie ihre Arbeiten möglichst schön ausführen, und ist dieselbe dann beendet, so wird sie auch geschätzt und bewundert. Das gilt nicht allein von den Werken der Baumeister, Bildhauer und Maler, sondern im gleichen Grade für die Leistungen des Kunsthandwerkes. Dass unter solchen Umständen die Kunst erblühen musste, kann nicht wunderbar erscheinen. Aber der Charakter der Zeit prägt sich auch den Kunstschöpfungen auf; nirgends sehen wir da kleinliche Formen, immer ist der Künstler bestrebt, seinem Werke eine möglichst vollendete, ideal schöne Gestalt zu geben. Meines Dafürhaltens hat in Frankreich wie in Deutschland damals die bildende Kunst ihren Höhepunkt erreicht, wie zwei Jahrhunderte später den Italienern ein gleicher Erfolg beschieden war. Auch Italien war genussfroh und nahm es, sobald es sich um die Freuden des Lebens handelte, nicht so ängstlich mit der Moral; es war ebenso kunstbedürftig, nur waren seine Ideale andere, als die zur Zeit der Minnesinger die höfische Gesellschaft beseelten. So ist denn auch die italienische Kunst eine andere geworden; aber wenn wir an deren herrlichen Erzeugnissen uns erfreuen, dann sollten wir nicht vergessen, dass diesseits der Alpen es zwei Jahrhunderte gegeben hat, welche Kunstwerke hervorgebracht haben, die sich den italienischen wohl an die Seite stellen lassen. Nicht im fünfzehnten und sechszehnten Jahrhundert, sondern im zwölften und dreizehnten sind in Frankreich und Deutschland die Werke entstanden, auf welche beide Völker in Wahrheit stolz zu sein vollberechtigt erscheinen. Verzeichniss der hauptsächlichsten benutzten Quellenschriften. 1. Historische Darstellungen. Abbo, de Bello Parisiaco. (MG. Script. II.) | Annales Sanctae Columbae Senonensis. nicon. (MG. Script. XXIII.) Albertus Aquensis, Historia Hierosolymitana, ed. Reiner. Reineccius. Helmstadii 1584. Albertus Argentinensis, Chronicon. (Urstisius, Germ. Hist. illustr. II.) (MG. Script. I.) Colonienses maximi. (MG. Script. XVII.) -Cracovienses compilati. (MG. Script. XIX.) Cremifanenses. (MG. Script. IX.) -Elnonenses majores. (MG. Script. V.) Egmundani. (MG. Script. XVI.) Alpertus, de diversitate temporum. (MG. Erphordenses. (MG. Script. XVI.) Fossenses. (MG. Script. IV.) - Magdeburgenses. (MG. Script. XVI.) Mediolanenses. Liber Tristitiae et Doloris. (MG. Script. XVIII.) Mellicenses. (MG. Script. IX.) Moissacenses. (MG. Script. I und II.) Neresheimenses. (MG. Script. XVIII.) S. Pantaleonis Coloniensis. (MG. Script. XXII.) Parmenses maiores. (MG. Script. XVIII.) 428 Verzeichniss der hauptsächlichsten benutzten Quellenschriften. Annales Pegavienses. (MG Script. XVI.) | Benedictus Abbas Petroburgensis, de Pisani. (MG. Script. XIX.) Placentini Gibellini. (MG. Script. XVIII.) Placentini Guelfi. (MG. Script. XVIII.) Praedicatorum Vindobonensium. (MG. Script. IX.) Rodenses. (MG. Script. XVI.) S. Rudberti Salisburgensis. Script. IX.) (MG. Sancrucenses. (MG. Script. IX.) Sindelfingenses. (MG. Script. XVII.) Stadenses. (MG. Script. XVI.) - Stederburgenses. (MG. Script. XVI) Steronis Altahensis. (MG. Script. XVII.) - --- Veronenses. (MG. Script. XIX.) Veterocellenses. (Mencke, Script. II.) Vindobonenses. (MG. Script. II.) S. Vitoni Virdunensis. (MG. Script. X.) Wirziburgenses. (MG. Script. II.) Wormatienses breves. (MG. Script. XVII.) Wratislavienses. (MG. Script. XIX.) Anonymi Monachi Casinensis Chronicon. (Del Re, Cronisti Sincroni I.) Anonymi Laudensis Continuatio Acerbi Morenae. (MG. Script. XVIII.) Anselmi Gemblacensis Continuatio (Sigeberti). (MG. Script. VI.) De Antiquis Legibus Liber. Cronica Maiorum et Vicecomitum Londoniarum, ed. Thom. Stapleton. London 1846. Arnoldus Lubecensis, Chronica Slavorum, ed. Reineccius. Frankfurt a. M. 1581. Assises du Royaume de Jerusalem, publ. p. M. Victor Foucher. Rennes, Paris et Leipzic 1841. Auctarium Affligemense. (MG. Script. VI.) Aquicinense. (MG. Script. VI.) Laudunense. (MG. Script. VI.) Zwettlense. (MG. Script. IX.) Jacobi Auriae Annales Januenses. (MG. Script. XVIII.) Bartholomaeus Anglicus (de Glanvilla), de Proprietatibus Rerum. Strassburg 1485. Bartholomaeus Scriba, Annales Januenses. (MG. Script. XVIII.) Bartolomeo di Neocastro. (Del Re, Cronisti Sincroni II) Vita et Gestis Henrici II et Ricardi I Angliae Regum, ed. Stubbs. London 1867. Bertholdi Annales. (MG. Script. V.) Boncompagni, de Obsidione Anconae. (Muratori, Rer. Ital. Script. VI. Mediolani 1725.) Braunschweigische Reimchronik. (MG. Scriptorum qui vernacula lingua usi sunt Tom. II.) Burchardi et Conradi Urspergensis Chronicon. (MG. Script. XXIII.) Caesarius Heisterbacensis, de Miraculis, ed. Jos. Strange. Col. 1850. Caesarius Heisterbacensis, Vita S. Engelberti. (Böhmer, Fontes III.) Cafari Annales Januenses. (MG. Script. XVIII.) Cafari de Liberatione Civitatum Orientis. (MG. Script. XVIII.) Canonicorum Pragensium Continuatio Casus Monasterii Petrishusen. (MG. Chanson d'Antioche, publ. p. Paulin Paris. Paris 1848. The french Chronicle of London, ed. by G. J. Augier (Camden Society) 1844. Chronica Augustensis. (MG. Script. XVII.) Chronicon S. Andreae. (MG. Script. VII.) Colmariense. (MG. Script. XVII.) Ebersheimense. (MG. Script. XXIII.) Fossae Novae. (Del Re, Cronisti Sincroni I.) Holtzatiac. (MG. Script. XIX.) S. Huberti Andaginensis. (MG.Script. VIII.) - Magni Presbyteri. (MG. Script. XVII.) Marbacense. (MG. Script. XVII). Montis Sereni. (MG. Script. XXIII.) Terrae Misnensis. (Mencke, Script. II.) Turonense. (Bouquet, Rec. XVIII.) Chronique des ducs de Normandie par Benoît, publiée p. Francisque-Michel. Paris 1836. Chronique de S. Magloire. (Fabliaux, publ. p. Barbazan et Méon, II.) Chuonradi Schirensis Annales. (MG. Script. XVII.) Cnutonis Regis Gesta. (MG. Script. XIX.) Historische Darstellungen. Conciliorum nova et amplissima collectio, ed. Phil. Labbaeus et Dom. Mansi. Florentiae 1759 ff. Conquest of Ireland, ed. by Francisque- Burburgensis (Sigeberti). (MG. Script. VI.) Praemonstratensis (Sigeberti). (MG. Script. VI.) Tornacensis (Sigeberti). (MG. Script. VI.) Croisade contre les Albigeois, publ. p. Fauriel. Paris 1837. (Docum. inédits. 1. Série.) De dictis IV Ancillarum S. Elisabethae. (Mencke, Script. rer. Germ. II.) De Rebus Alsaticis ineuntis saeculi xiijtii. (MG. Script. XVII.) Donizo, Vita Mathildis. (MG.Script. XII.) | Egidii Romani (Colonnae) ordinis fra trum Heremitarum sancti Augustini de regimine Principum Libri III. Venetiis 1498. Das Zeitbuch des Eike von Repgow, hgg. v. H. F. Massmann. Stuttgart 1857. (Bibl. d. litt. Vereins XLII.) Einhardi Annales. (MG. Script. I.) 429 Gaufredus de Belloloco, Vita S. Ludovici. (Bouquet, Rec. XX.) Gaufredi Vosiensis Chronicon. (Bouquet, Rec. XII.) Gerhardi Vita S. Oudalrici Episcopi. (MG. Script. IV.) Gervasius Dorobernensis, Chron. (Twysden, Hist. Angl. Script.) Gesta Abbatum Horti S. Mariae. (MG. Script. XXIII.) Adalberonis Archiep. Trevirensis Auctore Balderico. (MG. Script. VIII.) Archiepiscoporum Salisburg. (MG. Script. XI.) Fulconis Filii Warini, ed. Jos. Stevenson. London 1875. Ludovici VIII. Francorum Regis. (Duchesne V.) Giraldus Cambrensis, de Instructione Principum. (Bouquet, Recueil XVIII.) Gislebertus, Chronicon Hanoniense. (MG. Script. XIX.) Godefroid de Bouillon, publ. p. le Baron de Reiffenberg. (Monuments pour servir à l'histoire des provinces de Namur etc. VI.) Bruxelles 1854. Guillaume Guiart, Branche des Royaux Lignages, publ. p. Buchon. (Coll. des Chron. Nat. Franç. 7. 8.) Paris 1828. Einhardi Vita Karoli. (MG. Script. II.) | Guiberti Abbatis Historia Hierosolymi Ellenhardi Argentinensis Annales. (MG. Script. XVII.) Enenkl, Fürstenbuch. (Rauch, Script. rer. Austriacarum I.) Establissements du Saint Louis. (Ordon tana. (Bongars, Gesta Dei I.) Guiberti Abbatis de Novigento Mono diarum libri III. (Bouquet, Recueil XII.) Guilelmus Brito, de Gestis Philippi Augusti. (Duchesne V.) nances des Rois de France. Paris 1723.) | Guilelmus Brito, Philippidos libri XII. Ethelredus Abbas Rievalensis, de bello apud Standardum. (Twysden, Hist. Angl. Script. I.) (Duchesne V.) Guilelmus Carnotensis, de Vita et Miraculis S. Ludovici. (Bouquet, Rec. XX.) Falconis Beneventani Chronicon. (Del Guilelmus de Nangiaco, Chronicon. Re, Cronisti Sincroni I.) Friderici Imperatoris Epistolae. (Freher I.) Fulcherii Carnotensis Historia Hierosolymitana. (Recueil des Historiens des Croisades. Hist. Occid. III. Paris 1866.) De Fundatione Monasterii Diessensis. (MG. Script. XVII.) Geoffroy Gaimar, l'Estorie des Engles, publ. p. Fr. Michel. (Chroniques AngloNormandes. Rouen 1836-40.) (Bouquet, Rec. XX.) Guilelmus de Nangiaco, Gesta S. Ludo- Guilelmi de Podio Laurentii Historia Albigensium. (Bouquet, Rec. XIX u. XX.) Guilelmus Malmesburensis, de Gestis Regum Angliae. (H. Savile, Rer. Anglic. Script.) 430 Verzeichniss der hauptsächlichsten benutzten Quellenschriften. Guilelmi Parvi de Newburgh Rerum | Johannis (Turonensis) monachi maioris Anglicarum Libri V, ed. H. C. Hamilton. London 1856. Guntherus Ligurinus. (Justus Reuber's Heinrici Chronicon Livoniae. Helmoldi Chronica Slavorum. monasterii historia Gaufredi ducis Normannorum. (Bouquet, Recueil XII.) Johannis Turpini Historia de Gestis Caroli Magni. (Hgg. v. Reiffenberg, hinter der Chronik des Ph. Mousques.) (MG. Johannis Vitodurani Chronicon, hgg. v. G. v. Wyss. (Arch. f. Schweiz. Gesch. XI.) Zürich 1856. (MG. Henri de Valenciennes, Histoire de l'empereur Henri (S. Villehardouin, publ. p. Nat. de Wailly.) Herbordi Vita Ottonis Babenbergensis. (MG. Script. XII.) Joinville (Jean Sire de), Histoire de Saint Louis, publ. p. M. Natalis de Wailly. Paris 1874. Jordan Fantosme. (Chronique des dues de Normandie, publ. p. FrancisqueMichel III.) Hermanni Altahensis Annales. (MG. Kaiserchronik, hgg. v. H. F. Massmann. Script. XVII.) Leipzig und Quedlinburg 1849-55. Hermanni Corneri Chronicon. (Eccard, Lambertus Ardensis. (Ludewig, ReliCorp. hist. medii aevi II.) Hirzelîn, Ueber die Schlacht von Gell heim. (Massmann, Kaiserchronik II.) Holsteinische Reimchronik. (MG. Scriptorum qui vernacula lingua usi sunt Tom. II.) Hugonis Falcandi Historia Siciliae. (Del Re, Cronisti Sincroni I.) quiae Manuscriptorum VIII und MG. Script. XXIV.) Lamberti Parvi Annales. (MG. Script. XVI.) Laurentii Veronensis de bello Balearico libri VII. (J. P. Migne, Patrologiae Cursus Compl. Series II. Tom. CLXIII. Paris 1854.) Hugonis Flaviniacensis Chronicon Virdu- Lodewijk van Velthem, Spieghel histo nense. (MG. Script. VIII.) Itinerarium Regis Ricardi. (Chronicles and memorials of the reign of Richard I. Vol. I. ed. by William Stubbs. London 1864.) Jacobus de Vitriaco, Historia Orientalis, ed. Fr. Moschus. Duaci 1597. Jocelini de Brakelonda Cronica, ed. J. Gage Rokewode. (Camden Society, XIII.) riael, uytg. door Is. le Long. Amster dam 1717. Saba Malaspina, Rerum Sicularum Libri VI. (Del Re, Cronisti Siner. II.) Marchisii Scribae Annales Januenses. (MG. Script. XVIII.) Matthaeus Paris, Historia maior, ed. Wilh. Watts. London 1640. Memoriale Potestatum Regiensium. (Muratori, Script. VIII.) Johannis Chronicon Venetum. (MG. Monachi Florentini Acconensis Episcop Script. VII.) Johannis de Beka Chronica, recogn. Arn. Buchelius. Ultraj. 1643. Johannes Hugustaldensis. Hist. Anglic. Script.) (Twysden, de Recuperatione Ptolemaidae. (Rogeri de Hoveden, Chronicon III.) Monachus Fürstenfeldensis, Chronicon de Gestis Principum. (Böhmer, Fontes I.) Johannis de Oxenedes Chronica, ed. by Philippe Mousques, Chronique rimée, H. Ellis. London 1859. Johannes Rothe, Chronicon Thuringiae. (Mencke, Script. Rer. Germ. II.) Johannes Rothe, Vita S. Elisabethae. (Mencke, Script. Rer. Germ. II.) Johannis Sarisberiensis, Polycraticus. (Opera ed. Giles. Oxonii 1748. III. IV.) publ. p. le baron de Reiffenberg. Bruxelles 1836-38. Notae Altahenses. (MG. Script. XVII.) Ogerii Panis Annales Januenses. (MG. Script. XVIII.) Oberti Annales Januenses. (MG. Script. XVIII.) |