ἐστὶν ὁ Πατὴρ, οὗ πάρεστι Λόγος, δι' οὗ τὰ πάντα ἐποίησεν· δν, ὑστέροις καιροῖς, καθὼς εἴπαμεν ανωτέρω, απέστειλεν ὁ Πατὴρ πρὸς σωτηρίαν ἀνθρώπων.

Οὗτος, διὰ Νόμου καὶ Προφητῶν, ἐκηρύχθη παρεσόμενος εἰς τὸν κόσμον. Καθ' ὃν οὖν τρόπον ἐκηρύχθη, κατὰ τοῦτον καὶ παρὼν ἐφανέρωσεν ἑαυτὸν ἐκ παρθένου καὶ ̔Αγίου Πνεύματος, καινὸς ἄνθρωπος γενόμενος, τὸ μὲν οὐράνιον ἔχων τὸ πατρῷον ὡς Λόγος, τὸ δὲ ἐπίγειον ὡς ἐκ παλαιοῦ ̓Αδὰμ διὰ παρθένου σαρκούμενος.

Οὗτος, προελθὼν εἰς κόσμον, Θεὸς ἐν σώματι ἐφανερώθη, ἄνθρωπος τέλειος προελθών. Hippolyt. cont. Noet. c. 17. Oper. vol. ii. p. 18, 19.

6. Εἷς ἐστὶν ὁ Χριστὸς, ὁ ὢν ἐν τῷ Πατρὶ συναΐδιος Λόγος" ἓν αὐτοῦ πρόσωπον, αόρατος Θεὸς, καὶ ὁρατὸς γενόμενος. Θεὸς γὰρ ἐφανερώθη ἐν σαρκὶ, γενόμενος ἐκ γυναικὸς ὁ ἐκ Θεοῦ Πατρὸς γεννηθείς. Dionys. Alex. Epist. adv. Paul. Samos. Oper. p. 211.

[Si, in commate 16, legendum sit, juxta nonnullos, ὃς, potius quam Θεός: mens luci totius, nihilominus, prorsus immota manebit: vocula ôç in commate 16, ad antecedens Oɛou in commate 15, necessario scilicet, ad hunc modum, referente.

Ἐὰν δὲ βραδύνω, ἵνα εἰδῇς πῶς δεῖ ἐν οἴκῳ ΘΕΟΥ αναστρέ φεσθαι (ἥτις ἐστὶν ἐκκλησία Θεοῦ ζῶντος, στύλος καὶ ἑδραίωμα τῆς αληθείας· καὶ ὁμολογουμένως μέγα ἐστὶ τὸ τῆς εὐσεβείας μυστήριον), ΟΣ ἐφανερώθη ἐν σαρκὶ, ἐδικαιώθη ἐν πνεύματι, · ὤφθη ἀγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ, ἀνελήφθη ἐν δόξῃ.

Partem commatis 16 posteriorem verti, Qui in carne manifestatus est, ille in spiritu justificatus est, Græcæ Linguæ idioma, nisi perquam barbarè, omnino vetat. Si enim talis fuisset mens apostoli, scripsisset, non ὃς ἐφανερώθη ἐν σαρκὶ, ἐδικαιώθη ἐν πνεύματι, sed ὁ ἐν σαρκὶ φανερώθεις ἐδικαιώθη ἐν πνεύματι.]

TEXT XXXIII.

HEB. i. 8.

Πρὸς δὲ τὸν Υἱόν· Ο θρόνος σου, ὁ Θεὸς, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος.

1. Καὶ, παρὰ τὸν νοούμενον ποιητὴν τῶν ὅλων, ἄλλος τις κυριολογεῖται ὑπὸ τοῦ ̔Αγίου Πνεύματος· οὐ μόνον δὲ διὰ Μωσέως, ἀλλὰ καὶ διὰ Δαβίδ.

Καὶ γὰρ, δι' ἐκείνου, εἴρηται· Λέγει ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου, Κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου· ὡς προείρηκα.

Καὶ πάλιν, ἐν ἄλλοις λόγοις· Ὁ θρόνος σου, ὁ Θεὸς, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος. Ράβδος εὐθύτητος ἡ ῥάβδος τῆς βασιλείας σου. Ηγάπησας δικαιοσύνην, καὶ ἐμίσησας ἀνομίαν. Διὰ τοῦτο, ἔχρισέ σε ὁ Θεὸς, ὁ Θεός σου, ἔλαιον ἀγαλλιάσεως παρὰ τοὺς μετόχους σου.

Εἰ οὖν καὶ ἄλλον τινὰ θεολογεῖν καὶ κυριολογεῖν τὸ Πνεῦμα τὸ "Αγιον φατὲ ὑμεῖς παρὰ τὸν Πατέρα τῶν ὅλων καὶ τὸν Χριστὸν αὐτοῦ, ἀποκρίνασθέ μοι. Justin. Dial. cum Tryph. Oper. p. 215.

2. Ο θρόνος σου, ὁ Θεὸς, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος.

Ὅτι γοῦν καὶ προσκυνητός ἐστι καὶ Θεὸς καὶ Χριστὸς ὑπὸ τοῦ ταῦτα ποιήσαντος μαρτυρούμενος, καὶ οἱ λόγοι οὗτοι διαῤῥήδην σημαίνουσι. Justin. Dial. cum Tryph. Oper. p. 223.

3. Neque enim Dominus, neque Spiritus Sanctus, neque apostoli, eum, qui non esset Deus, definitivè et absolutè Deum nominassent aliquando, nisi esset verus Deus: neque Dominum appellassent aliquem ex sua persona, nisi, qui dominatur omnium Deum Patrem, et Filium ejus qui dominium accepit a Patre suo omnis conditionis ; quemadmodum habet illud: Dixit Dominus Domino meo; Sede a dextris meis, quoadusque ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Patrem enim Filio colloquutum ostendit: qui et dedit ei hæreditatem gentium, et

subjecit ei omnes inimicos. Verè igitur cum Pater sit Dominus, et Filius verè sit Dominus, merito Spiritus Sanctus Domini appellatione signavit eos.

Et iterum, in eversione Sodomitarum, Scriptura ait: Et pluit Dominus (Heb. Jehovah) super Sodomam et Gomorrham ignem et sulphur a Domino (Heb. Jehovah) de cœlo. Filium enim hic significat, qui et Abrahæ conloquutus sit, et a Patre accepisse potestatem ad judicandum Sodomitas propter iniqui

tatem eorum.

Similiter habet illud: Sedes tua, Deus, in æternum. Virga directionis, virga regni tui. Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem: propterea, unxit te Deus, Deus tuus. Utrosque enim Dei appellatione significavit Spiritus ; et eum qui ungitur Filium, et eum qui ungit (id est) Patrem.

Et iterum: Deus stetit in synagoga deorum; in medio autem deos discernit. De Patre et Filio, et de his qui adoptionem perceperunt, dicit. Hi autem sunt Ecclesia: hæc enim est synagoga Dei, quam Deus, hoc est Filius ipse, per semetipsum collegit.

De quo iterum dicit: Deus deorum Dominus (Heb. Jehovah) loquutus est, et vocavit terram. Quis Deus, de quo dixit: Deus manifestè veniet, Deus noster; et non silebit? Hoc est Filius: qui, secundum manifestationem hominibus, advenit; qui dicit palam, Apparui his qui me non quærunt. Quorum autem deorum, quibus dicit: Ego dixi; Di estis, et filii Altissimi omnes? Hi scilicet, qui adoptionis gratiam adepti sunt, per quem clamamus, Abba Pater.

Nemo igitur alius, quemadmodum prædixi, Deus nominatur, aut Dominus appellatur, nisi qui est omnium Deus et Dominus; qui et Moysi dixit; Ego sum, qui sum; et sic dices filiis Israel, Qui est misit me ad vos: et hujus Filius Jesus Christus Dominus noster, qui filios Dei facit credentes in nomen suum. Iren. adv. hær. lib. iii. c. 6. p. 174, 175.

4. Cæterum ubique teneo unam substantiam in tribus cohærentibus. Tamen alium dicam oportet ex necessitate sensus, eum qui jubet, et eum qui facit. Nam nec juberet si ipse

faceret, dum juberet fieri per eum.

Tamen jubebat, haud sibi jussurus si unus esset; aut sine jussu facturus, quia non expectasset ut sibi juberet.

Ergo, inquis, si Deus dixit, et Deus fecit; si alius Deus dixit, et alius fecit : duo Dii prædicantur.

Si tam durus es, puta interim: et, ut adhuc amplius hoc putes, accipe et in psalmo duos Deos dictos. Thronus tuus, Deus, in ævum: virga regni tui. Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem : propterea unxit te Deus, Deus tuus. Si ad Deum loquitur, et unctum Deum a Deo affirmat: sed hic duos Deos pro virga regni tui. Tertull. adv. Prax. § 9. Oper. p. 413.

5. Quod Deus Christus.Item in psalmo xliv: Thronus tuus, Deus, in secula seculorum. Virga æquitatis, virga regni tui. Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem : propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo exultationis, super participes tuos. Cyprian. adv. Jud. lib. ii. § 6. Oper. vol. i. p. 34, 35.

6. Παραθέσθαι δὲ καὶ τὰς προφητείας, πολὺ ἂν εἴη· ἀρκεῖ δ' ἐπὶ τοῦ παρόντος τὸ ἀπὸ τοῦ τεσσαροκοστοῦ καὶ τετάρτου ψαλμοῦ, ὃς καὶ ἐπιγέγραπται πρὸς ἄλλοις εἶναι καὶ ᾠδὴ ὑπὲρ τοῦ ἀγαπητοῦ, ἔνθα καὶ Θεὸς ἀνηγόρευται σαφῶς, διὰ τούτων· Ἐξεχύθη ἡ χάρις ἐν χείλεσί σου· διὰ τοῦτο εὐλόγησέ σε ὁ Θεὸς εἰς τὸν

αἰῶνα.

Πρόσχες δ' ἐπιμελῶς τοῖς ἑξῆς, ἔνθα Θεὸς εἴρηται. Ο θρόνος σου, γάρ φησιν, ὁ Θεὸς, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος. Ράβδος εὐθύτητος, ἡ ῥάβδος τῆς βασιλείας σου. Ηγάπησας δικαιοσύνην, καὶ ἐμίσησας ἀνομίαν· διὰ τοῦτο ἔχρισέ σε ὁ Θεὸς, ὁ Θεός σου, ἔλαιον ἀγαλλιάσεως, παρὰ τοὺς μετόχους σου.

Καὶ κατανόει, ὅτι Θεῷ ὁμιλῶν ὁ προφήτης, οὗ ὁ θρόνος ἐστὶν εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος, καὶ ῥάβδος εὐθύτητος ἡ ῥάβδος τῆς βασιλείας αὐτοῦ, τοῦτον τὸν Θεόν φησι κεχρίσθαι ὑπὸ Θεοῦ, ὅς ἐστιν αὐτοῦ Θεός· κεχρίσθαι δὲ, ἐπεὶ παρὰ τοὺς μετόχους αὐτοῦ· οὗτος ἠγάπησε δικαιοσύνην, καὶ ἐμίσησεν ἀνομίαν. Orig. cont. Cels. lib. i. p. 43.

7. Ὃς δ ̓ ἂν ἀντιμάχηται τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ Θεὸν μὴ εἶναι πρὸ καταβολῆς κόσμου πιστεύειν καὶ ὁμολογεῖν, φάσκων δύο Θεοὺς καταγγέλλεσθαι ἐὰν ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ Θεὸς κηρύσσηται, τοῦτον ἀλ

λότριον τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ κάνονος ἡγούμεθα· καὶ πᾶσαι αἱ και θολικαὶ ἐκκλησίαι συμφωνοῦσιν ἡμῖν. Περὶ γὰρ τούτου γέγραπται· Ο θρόνος σου, ὁ Θεὸς, εἰς αἰῶνα αἰῶνος. Concil. Antioch. Epist. ad Paul. Samos. apud Routh. Rel. Sacr. vol. ii. p. 466.

8. Factus est, et Dei Filius per Spiritum, et hominis per carnem: id est, et Deus et homo. Dei virtus in eo, ex operibus quæ fecit, apparuit: fragilitas hominis, ex passione quam pertulit; quam cur susceperit, paulo post docebo. Interim, et Deum fuisse et hominem, ex utroque genere permistum, prophetis vaticinantibus discimus.-Item David, in psalmo xliv : Thronus tuus, Deus, in secula seculorum. Lactant. Instit. lib. iv. § 13. p. 388.

ΤΕΧΤ XXXIV.

HEB. ii. 7, 8, 9.

Ἠλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ' ἀγγέλους· δόξῃ καὶ τιμῇ ἐστεφάνωσας αὐτὸν, καὶ κατέστησας αὐτὸν ἐπὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν σου. Πάντα ὑπετάξας ὑποκάτω τῶν ποδῶν αὐτοῦ. Ἐν γὰρ τῷ ὑποτάξαι αὐτῷ τὰ πάντα, οὐδὲν ἀφῆκεν αὐτῷ ἀνυπότακτον νῦν δὲ οὔπω ὁρῶμεν αὐτῷ τὰ πάντα ὑποτεταγμένα τὸν δὲ βραχύ τι παρ ̓ ἀγγέλους ἠλαττωμένον βλέπομεν Ἰησοῦν, διὰ τὸ πάθημα τοῦ θανάτου, δόξῃ καὶ τιμῇ ἐστεφανωμένον· ὅπως χάριτι Θεοῦ ὑπὲρ παντὸς γεύσηται θανάτου.

1. Dictus est quidem Magni consilii Angelus, id est, Nuncius : officii, non naturæ, vocabulo. Magnum enim cogitatum Patris, super hominis scilicet restitutione, annunciaturus seculo erat.

Non ideo tamen sic angelus intelligendus, ut Gabriel aut Michael. Nam et Filius, a Domino vineæ, mittitur ad cultores, sicut et famuli, de fructibus petitum. Sed non propterea unus ex famulis deputabitur Filius, quia famulorum successit officio.