Obrazy na stronie
PDF
ePub

quibus passim in scriptis suis utitur Sept. Tertul- A quos Parisiensis recens produxerat, sed e codice

lianus a vulgo maximam partem descripta, tum repetita ex priori editione epistola nuncupatoria et vita Tertulliani. Admonitio de quibusdam Tertulliani dogmatis ad calcem recessit, definitiones eccles. dogmatum penitus omissæ sunt. Index novus et prorsus alius est. Ad margines textus dicta et sententiæ insigniores diligenter notatæ. 39 Adnotationibus ad lib. adv. Valentinianos accessit tabula ligno impressa, doctrinam eorum in effigie sistens. Tandem qui singularem libellus superiori editione constituerat, tractatus Adversus omnes hæreticos, tanquam particulas perperam avulsa libro de Præscriptionibus hic ad corpus suum rediit (47).

-

1545.

ED. PARISIENSIS I. Parisiis fol. per GAGNEUM. Accesserunt Gagnæi opera XI,(48) libri Tertulliani: de Trinitate lib. 1, de Animæ testimonio lib. I, de Anima lib. I, de Spectaculis lib. I, de Baptismo lib. I, contra Gnosticos Scorpiacum lib. I, de Idololatria lib. I, de Pudicitia lib. I, de Jejunio adversus Psychicos lib. I, de Cibis Judaicis epistola, de Oratione lib. I; ex quibus de Trinitate et de Cibis Judaicis posthac Novatiano vindicati sunt. Unde vero Gagnæus nactus sit hos libros cum ipsius editionem oculis usurpare non contigerit, dicere non habeo, nec reperire quidem potui quemquam, qui hujus editionis notitiam dare operæ duxisset; in Cat Bibl. Thottianæ t. I, p. 1, p. 62, hoc anno et loco, forma item maxima memoratas invenio editiones duas, unam, Tertulliani opera ex recogn. Beati Rhenani, ap. Carolum Guillard, alteram per eumdem ap. Hugonem et hæredes Emonis a Porta. Utra harum Gagnæi sit, an utraque nescio.

1550.

B

C

ED. BASILEENSIS III. Basileæ. fol. « Q.Septimii Florentis Tertulliani Carthaginensis presbyteri, auctoris antiquissimi ac doctissimi scripta, et plura quam ante, et diligentius per industriam bene litteratorum aliquot ad complures veteres e Gallica. nis Germanicisque bibliothecis conquisitos recognita codices,in quibus præcipuus fuit unus longe incorruptissimus in ultimam usque petitus Britanniam : non omissis accuratis Beati Rhenani anno- D tationibus.Catalogum autem aperiet versa pagina. Accessit et index copiosior, Bas. 1550. In fine: BASILLE APUD HIER. FROBEN. ET NIC. EPISCOPIUM, ANNO 1550, MENSE MARTIO.» Curavit hanc editionem Sigismundus Gelenius, cujus jam in Rhenani secunda partes laudavimus. Exhibet præter libros superioribus editt. Basileensibus vulgatos eos quoque

(48) Omnibus Catholicis innotescat necesse est Rhenani animadversiones censoria Inquisitionis Hispanæ virgula notatas fuisse et Romæ a S. Pio Papa V librorum prohibitorum indici inscriptas, propter liberiores hujusce editionis animadversiones

PATROL. I.

:

Britannico, in quo singuli isti libri exstabant, ex antehac editis tamen modo illi tres de Ressurrectione carnis, de Præscriptionibus adv. hær. et de Monogamia, reperiebantur.- Præterea Apologetico accessit commentarius Fran. Zephyrini Florentini, nunc primum editus. Repetita etiam hic invenies Rhenani epistolam nuncupatoriam, vitam Tertullani ac proverbia et admonitionem de dogmatibus. A 40 chartarum ac typorum elegantia inter nitidissimas numerari debet hæc editio.In Bibliotheca Baluziana hujus exemplaris Apologeticus cum cod. ms. collatus erat.

[blocks in formation]
[blocks in formation]

terjectis; quibus tum loci obscuriores explicantur, A carmine Cypriano olim asseruerat, propter ora

[ocr errors]

B

tum quidquid ad antiquitatem ecclesiasticam spectat, illustratur. Ab eodem Pamelio recens adjecta Tertulliani Vita, Scripturarum citatarum index locupletissimus, aliaque Prolegomena. Adjutus est auctor novæ hujus recensionis, Jacobus Pamelius (a Pamele), imprimis tribus mss. membranaceis codicibus Vaticanis, cardinalis Sirleti, Bibl. tum Vaticanæ præfecti, cura jussuque codici excusso comparatis. Habebat etiam libros mss. monasteriorum S.Amandi ac S. Bavonis et Anglicum codicem qui penes Jo. Clementem anglum erat; nec non Latini Latinii Itali et Jo. Harrisii Angli, ab ipsis cum eo communicatas conjecturas variorumque denique hominum 41 doctorum varias observationes. Quibus adminiculis tantum sane profecit, ut loca innumera castigasse, hiulca supplesse, quædam etiam superâua, quæ ex margine in contextum irrepserant, non injuria rescidisse sibi videretur. Primum etiam in capita libros omnes distinxit, argumentaque nova ad capitum distinctionem comparata et ipsius Tertulliani verbis conscripta addidit. Deinde totum opus in quinque tomos partitum est: quorum primo continentur libri adversus Gentes et Judæos; secundo Parænetica; tertio scripta adversus Hæreses; quarto Poemata cum Fragmentis operum quæ desiderantur; quinto denique ea quæ adversus Ecclesiam scripsit et aliena quædam librorum in singulis partibus eodem quo conscripti putantur, ordine habito. Admonitionem etiam de Tertuliani dogmatibus seu erroribus ea quam Rhenanus conscripserat, longe C locupletiorem et ordine alphabetico confectam cum Antidoto, ut vocat, edidit (50). Ordo vero contentorum hic est: 1o Dedicatio ad Pontif. Max. Gregorium XIII, data Duaci ipsa Exaltationis Crucis die 1579; 2o Dedicatio altera ad Philippum II Hisp. regem script. ib. cod. 14 septembr. 3° Indices librorum quovis tomo contentorum et auctorum codicumque,qui Tertulliano castigando usui fuere, notitia; tum 4° vita Tertulliani per Pamelium, et 50 Paradoxa Tertulliani cum antidoto Pamelii; 6o Tertulliani jurisconsulti romani legum rescripta ; tandem 70 Indices in Tertullianum, cum locor., tum aliorum auctor. ab eo citator., tum rerum. qui quarto tomo comprehenduntur, libros poeticos et fragmenta seu indicia potius librorum deperdi- D torum apud alios auctores aut ipsum Tertullianum obvia primus hic Pamelius operibus Tertull. insernit. Ad poemata quod attinet,in libris adversus Marcionem et carmine de Judicio Domini Tertulliano vindicandis,Ge. Fabricii (in poeticis christianis), in carmine de Sodoma vero Sixti Senensis (Bibl. Sanct. lib. IV) auctoritatem sequebatur; Genesin autem et ad senatorem quæ cum Sodoma

(50) Prima quidem editio Pamelii ad manus non est, neque typographos et bibliopolas, apud quos prodiit,indagare potuimus,sed desumpta hæc sunt ex ed. Par. 1598, cui quæ insuper accessere,

tionis similitudinem, Tertulliano nunc demum adjudicavit et denuo recensuit. Hæc excipiunt Græcorum operum fragmenta: ad amicum philosophum de Nuptiarum angustiis seu de Virginitate; de Fato; dem undis et immundis Animalibus; de Circumcisione; de vestibus Aaron de Trinitate; de censu Animæ adversus Hermogenem; adversus Appelletianos; de Paradiso; de Spe fidelium; de Ecstasi lib. sex adversus Apollonium; Aliorum aliquot et falso inscriptorum. T. V. continentur: de Exhortatione Castitatis; de Monogamia; de Fuga in persecutione, ad Fabium: de Jejuniis adversus Psychicos; de Pudicitia; Novatiani de Trinitate; ejusdem de Cibis judaicis; ejusd. epistolarum de vera Circumcisione et vero Sabbato notulæ.

1580.

42 ED. BARREANA.-Parisiis apud Mich. Julianum ad moni divi Hilarii sub insigni stellæ coronatæ, « Opera Tertulliani et Arnobii quotquot ab interitu vindicari summorum virorum industria potuerunt, cum veterum exemplarium tum recentiorum collatione restituta, locis Scripturæ aucta et illustrata commentariis, quæ alias auctoribus subobscuris et difficillimis non mediocrem lucem afferre poterunt. Omnia studio et labore Renati Laurentii de la Barre. Additis indicibus fidissimis et amplissimis. » In fine: « Excudebat Petrus Le Voirrier, regius in Mathematicis typographus, Anno salutis hum. M. D. LXXX, mense Junio. >>> Primus (51) Laurentius Barræus id egit, ut, quæ passim in scriptis variis VV.DD. imprimis Beroaldus, Alciatus, Crinitus, Turnebus, Vertranius, Hotomannus, Cujacius, Saliger ad emendandum explicandumve Tertullianum contulissent, conquireret, et excerpta una cum suis adnotationibus Rhenani commentariis allineret ; ubi vero illi deficerent, in libris scilicet post Rhenanum additis, de suo proferret in eo tamen lectoribus molestus, quod sua nusquam a Rhenani aliorumve distingueret. Rhenani epistolam nuncupatoriam itemque admonitionem de quibusdam Tertulliani dogmatis repeti curavit, vitam Tertulliani de suo addidit, præterea amplum præfixit auctorum, quorum fide annotatt. conscriptæ sunt, catalogum. Nuncupavit hanc editionem præceptori suo De La Bigne Th.D. Quod externam faciem spectat, admodum nitida est editio, adornataque satis commode annotationibus sub textu dispositis diversis quoque typis expressis.

[blocks in formation]

Basiliensi sol. Pomeliana recusa. Huic demum A mii Florentis Tertulliani Carthag. presbyteri,

editioni accessisse videntur : Proverbiales Formulæ Operis Tertullianici contentæ (52), brevibus scholiis illustrata per Adream Hoyum Brugensem, cui hanc curam ipse Pamelius injunxerat, ut præfixa Hoyi ad Pamelium epistola, data apud Atrebates Kal. Januar. 1583, nos docet (53). Utrum vero et ejusdem Hoyi in Tertullianum Pamelii op. restitutum Epigramma, quo singulorum librorum qui hoc quinque partito opere continentur, argumenta ex ordine indicantur, hac demum editione accesserit, au olim jam fuerit vulgatum, nescio. Hujus exemplaris apologeticus cum cod. MS. collatus exstabat in Bibl. Baluziana.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

auctoris antiquissimi quæ adhuc reperiri potuerunt omnia ex editione Jacobi Pamelii Brugensis. Quibus seorsim additæ sunt annotationes Beati Rhenani Selestadiensis, auctæ censura inquisitionis Hispanica (54): itemque castigationes ac nota perspicuæ et breves FRANCISCI-JUNII Biturigis, tum ex mss. fide, et Latini Latinii Viterbiensis, aliorumque symbolis comportatæ, tum conjecturis gravissimis atque lectissimis accurate. Communes præterea indices accesserunt locorum Scripturæ sacræ, aliorum auctorum itemque verborum et rerum locupletissimus. Pamellii textum atque ordinem Junius religiosissime servavit, nisi quod tomo quarto fragmenta et indicia deperditorum librorum penitus omisit. Annotationes item Pamelii omnino absunt (55). Post textum seosim primum ipsius Junii, deinde Rhenani animadversiones subjectæ sunt. Ac istæ quidem, quibus etiam Junii ad Ordines Belgii F. dedicatio; data Lugd. Bat. a. d. Kalend. Martias 1597, cum vita Tertulliani ab ipso recens conscripta præfigitur (de Pamelio enim judicat non vitam eum Tertulliani, sed curiosam illius 44 temporis historiam contexere voluisse). Hæc in fronte gerunt ad Q. S. Fl. Tertulliani opera quæ exstant omnia castigationes et notæ, quam maxime in tam vestustum et gravem scriptorem fieri potuit, perspicua et breves (56). In quibus tum omnes ferme omnium sæculi nostri doctissimorum hominum lectiones, emendationes, interpretationesque necessariæ ex

ED. PAMELIANA-PARISIENSIS II. Parisiis, ap. Mich. Sonnium. f. Q. Sept. Flor. Tertulliani opera omnia, ad exemplaria mss. collatione recognita, aliquot etiam libris auctiora, ex editione et cum annotationibus Jacobi Pamelii: recedunt ejusdem Tertulliani vita, aliaque prolegomena. Cat. de la Bibl. du Roy, t. I, p. 363. Non sucurrit jamjam, ubi laudata invenerim Tertulliani opera cum nott. Jac. Pamelii Paris. apud Mich. Somnium, 1548, quod hinc constat errorem esse typographicum. C mss. fide et conjecturis probabilibus adunantur et

1594.

[merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

ED. PAMELIANA-FRANECKERÆ I. Franeckeræ excudebat Æg. Radæus ord. Frisiæ typ. Q. Septi

(52) Sandius edit. Parisiensem hujus anni cum Notis Rhenani et Junii fo, laudat; qua fide, affirmare non ausim.

(53) Scilicet ex edit. 1498, Paris. mihi in his judicandum fuit, ut semel jam professus sum. SCHOENEM.

(54) In Catalogo libr. expurgator. Madriti 1584, jussu Card. Gasp. Quiroga, Archiep. Toletani. gen. inquis. Hisp. edito. SCHOENEM.

(55) Perperam laudatur a Fabricio cum notis Rhenani. Pamelli et Fr. Junii (Del. ser. pro Ver. Rel. Chr. p. 213). SCHOENEм.

ascribuntur suis auctoribus; iis etiam expressis, quæ non visa sunt plane rejiculæ tum ex collatione exemplarium loci quam plurimi ad veritatem rerum proprietatemque verborum de penitissimæ antiquitatis tenebris proferunt suppleti, correcti, illustrati atque confirmati. Post Rhenani annotationes accessit variantium lectionum in librum Apologeticum et adversus Judæos indiculus, quas ex mss. membranarum præsertim ms. Fuldensis collatione Franciscus Modius Brugensis olim observaverat, et posteaquam diu apud M. Velserum Angustanum delituerant, ab eo cum Gasp. Schoppio Franco, tum juvene, communicate erant, qui Junio tandem eas transmiserat. Laudat D imprimis Junius multas Pamelii emendationes Fuldensis ms. auctoritate esse firmatas. Collatio quidem ipsa ad ed. Barræi 1580, Paris. (57) facta

(56) Quæ breves et perspicua ipso Junio visæ sunt animadversiones, eædem et Scaligero castigatione dignissime, et Schoenemann meræ hariolationes habitæ sunt. « Doctissimus Gretserus edidit vindicationem quorumdam locorum Tertullianicorum a Francisci Junii Calvinistæ depravationibus. In opp. Gretz. 1. V. pars V, p. 305, edit. Ratisbon. 1735. f. » EDD.

(57) Hanc editionem Renatum Laurentium Lutetiæ Parisior. 1580, Barræo auctore edidisse Junius scribit. Tu vide suo loco a nobis dicta. SCHOENEM.

erat nec mutata a Junio, sed paginæ tantum novæ A Campiani oblati certaminis in causa fidei rationes editionis sunt ascriptæ. In Bibl. Leidensi exstant decem. Catal. Bibl. Regalis Carthusiæ S. Martini. duo h. e. exemplaria, unum manu Josephi Sca- Neapoli 1764. f. ligeri notatum, alterum cui a Dominico Baudio ascriptæ sunt castigationes Josephi Scaligeri ex autographo.

[blocks in formation]

Parisiis apud

ED. PAMELIANA-PARISIENSIS III. Laurentium Somnium via Jacobæa in Circino aureo. M. D. XCVIII. Vide titulum ed. 1579, cui hic insuper addita : « Accessere et loci ex conjectura LATINI LATINII Viterbiensis restituti, et erudita in lib. de Pallio JOANNIS MERCERII Antecessoris Bituricensis Commentaria. Cataloguin totius operis inveniet lector post epistolas dedicatorias; et in singulis tomis præfatiunculas de librorum ordine. » - Lat. Latinii emendationes s. conjecturæ post edit. Pamel. a 1583, conscriptæ (Præfatio ipsius d. Romae Kal. Novemb. M. D. LXXXIV.) et seorsim editæ erant Romæ 1584, per Francisc. Zannetum et repetita postea sunt accuratius a C. Macro in Catinii Bibl. Scr. et Prof. p. 191. Codices quidem non habebat, utebatur tamen codicum ab aliis laudatorum varietate; 45 insunt quoque et P. Ciaconii Toletani quædam partim ex ingenio, partim ex Cod. Vaticano. Cæterum typorum et charte nitore admodum hæc eruditis commendatur.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

B

C

D

1602.

<< In librum de Præscriptionibus notas edidit Justus Calvinus in libro Moguntiæ edito sub hoc titulo Præscriptionum adversus hæreticos perpetuarum tractatus sex. »

1603.

<< Theodori Petreii confessio Tertullianica et Cypriana in Iv libr. digesta Paris. in-8°. »

1603.

Francof. 8. Jo. a Wower. Emendationes Epidicticæ ad Q. S. Fl. Tertulliani opera. « Jo. a Wower. lectori: «Totus hic libellus non tam in speciem, quam usum paratus, emendationes promittit, quibus Tertulliani opera infinitis mendis liberantur, eas exemplo veterum Epidicticas inscripsi; quia specimen et προκαθάρισμα majoris operis ; cui me, quam primum per verum mearum varietatem licebit, accingam. Beneficium tamen illarum, ne quid erres, non tam mihi, quam Fulvio Ursino, eruditissimo viro, debes; ex ipsius enim libro, qui in Bibliotheca Vaticana asservatur, ea excerpsi, et ne fides mea apud te dubia istius libri usum mihi concessit doct. vir Dominicus Raynaldus, ejusdem Bibl. præf., cujus erga me humanitatem et singulare studium nunquam 46 satis prædicabo. Quanquam valde voluissem diutius apud me delituissent, donec illis ab ingenio nostro decentior cultus accessisset. Sed jam sponte currentem incitavit nescio quis clamor, ut hæc publicare festinarem, quo satisfieret curiositati illorum qui pati non poterant hunc exilem et fugientem gloriolæ splendorem ad me pertingere. »

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]

nis a Wower emendationes Epidictice ad Q. Sept. A det, varietas lectionis codicis MS. Baliol. Oxon, Flor. Tertulliani opera. Cat. de la Bibl. du Roy., ascripta est. p. 365.

1612.

« VERSIO GALLILA II. Tract. Præscriptionum, Brossæo interprete, Paris, in-8°. »

1613.

1614.

Parisiis apud Jo. Libertum. 8°. Q. Sept. Flor. Tertulliani liber de Pallio, ex editione et cum interpretatione notisque criticis et historicis Theodori Marcilii. Cat. de la Bibl. du Roy. t. I, p. 364. n. b. n. 462. Ibid. n. 565. et Cat. d'une Bibl. à Utr. 776. T. I. p. 557, sic quoque laudatur: Satyra de pallio c. interpretatione familiari sive glossaria et notationibus reliquis Theodori Marcilii.

1616.

Lutetiæ Parisiorum. Ex off. Plantiniana, apud Hadrian. Perier, via Jacobea. Q. Septimii Flor. Tertulliani Apologeticus. Desiderius Heraldus ex antiquis libris emendavit, commentario libro illustravit, et duos digressionum libros, quibus ejusdem Tertulliani et aliorum scriptorum plurima loca qua, emendantur, qua explicantur et illustrantur, adjecit. M. Minucii Felicis Octavius. Desiderius Heraldus MS. Reg. ope emendavit et notas addidit B (Minucii F. libro peculiaris tamen titulus præfigi- fol. apud Antonium Hierat. eadem ac superior.

tur, quem suo loco vide). In emendando hoc Tertulliani libro usus est Heraldus duobus codd. MSS. altero Puteani patris per filios tamen ipsi communicato, altero Jacobi Bongarsii. Illum etsi jam olim adhibuerat Jacobus Pamelius, tamen aliorum librorum præsidio destitutus, non spicilegium, sed messem integram Heraldo reliquisse videbatur. Præter codices istos adhibuit etiam librum Cujacii manu notatum, quem Bongarsii cura nactus erat; unde, quæ ex re esse viderentur laudato auctoris nomine deprompsit. «< In Commentario nostro. » inquit, «< hoc temperamentum sequi 47 studuimus, ut neque ea quæ mediocriter eruditis satis clara sunt, illustramus, id est, soli accenderemus facem, neque ea quæ homines, alioquin eruditos, sed aliis scientiis occupatos, morari possint, prorsus inexplicata omitteremus. Libri istius ea mistura est, ut non modo ad humanioris eruditionis studiosos, sed ad theologos præcipue et jureconsultos adeo ipsos ejus lectio pertineat: argumentum autem, et quæ in eo disputantur, ea sunt, ut omnium qui a sæculi fermento sibi cavere volunt, manibus libellus hic versari debeat. Hæc igitur fecerunt, ut nonnulla quæ absque causa hac forent, prorsus omisissem, quandoque attigerim, sed attigerim tantum, et quantum ad lucem satis esset. Sed et quia morem istum inolevisse videmus, ut dictionis aut ritus alicujus et moris veteris occasione homines paulo longius excurrant sæpissime, et multa tractent, quæ ad scriptorem, quem præ manibus habent illustrandum, faciant plane nihil; et consuetudini satis faceremus, et incommoda tamen, quæ inde sequuntur, effugeremus, placuit ea quæ erant præter tò epyov in alios libros rejicere; quibus ideo Disgressionum nomen dedimus. Atque eorum priore, quæ ad humaniorem litteraturam pertinebant, complexi sumus; posteriore, quæ ad rituum ecclesiasticorum illustrationem. Epistola dedicatoria ad Nic. Brulardum, Franciæ Cancellarium,propter temporum istorum casus lectu digna. Data est Lutetiæ Paris. a. d. Kal. Decembr. 1613. Hujus libri exemplo, quod Bibl. Regio Ac. possi

C

D

ED. PAMELIANA-PARISIENSIS VI. meliana-Paris. repetita. Sand. Cave. 1617.

ED. PAMELIANA-COLONIE I.

Sand. Fab. Cave. Mus. Britt.

1620.

[ocr errors]

Paris. f. Pa

Coloniæ Agripp.

[blocks in formation]

Lutetiæ Parisiorum, sumpt. b. Hier. Drouart, via 48 Jacobæa, sub scuto solari. Q. Sept. Flor. Tertulliani liber de Pallio. Claudius Salmasius recensuit, explicavit, notis illustravit. Notarum liber titulo peculiari gaudet. Ac de his satis quidem constat : id modo notare juvat, præter veteres editiones cod. manu exaratum satis vetustum et optimæ notæ inspexisse Salmasium ejusque scripturam (quæ cum prima et secunda Rhenani in omnibus fere consentiret) ubique fideliter expressam exhibuisse. Dedicavit librum editor Patri Benigno Salmasio in sup. Divionensi curia regio consiliario. Contra hanc Salmasii editionem eodem a. Rhedonis ap. Ivonem Halecium typographum juramentum prodiit ANTONII KERKOETII Aremorici (Dionys. Petavii ex S. I.) animadversorum liber ad Claudii Salmasii notas in Tertullianum de

Pallio. Cui opposita confutatio animadversorum

Antonii Kerkoetii ad Claudii Salmasii notas in Tertullianum de Pallio, auctore Francisco Franco J. C. Middelburgi 1623, et cum mox iterum prodiisset Antonii Kerkoetii Aremorici Mastigophorus secundus, sive Elenchi confutationis, quam Claudius Salmasius sub ementito nomine Animadversis Kerkoetianis opposuit, Pars secunda, Parisiis, 1623, responsum est eodem anno, Parisiis, Refutatione utriusque Elenchi Cerco Petaviavi, auctore Francisco Franco J. C. et contra denuo emissus : Mastigophorus terlius f. Elenchi confutationis Salmasianæ Pars III, ibi. cod.a. Ad Tertullianum ex hac. convicio

« PoprzedniaDalej »