Obrazy na stronie
PDF
ePub

Deum matrimonium hujusmodi, cur non prospere A tenacissimi servis suis foras nubere interdicunt? cedat, ut et a pressuris et augustiis et impedimentis et inquinamentis non ita lacessatur,jam habens ex parte divinæ gratiæ patrocinium? Nam et ad aliquam virtutem cœlestem documentis dignationis alicujus vocata illa de gentibus 27 terrori est gentili, quo minus sibi obstrepat, minus sciat, minus speculetur. Sensit magnalia, 1300 vidit experi menta, scit meliorem factam; sic et ipse Dei candidatus est timore. Ita facilius hujusmodi lucrifiunt, in quos Dei gratia consuetudinem fecit. Cæterum aliud est ultro et sponte in prohibita descendere. Quæ Domino non placent, utique Dominum offendunt, utique malo inferuntur 28. Hoc signi erit 29, quod solis pejoribus placet nomen Christianum (57). Ideo inveniuntur, qui tales non exhorreant,ut exterminent,ut abripiant 30, ut a fide excludant. Habes caussam, qua non dubites, nullum hujusmodi matrimonium prospere decurri; [dum] a malo conciliatur, a Domino vero damnatur.

CAPUT VIII.

scilicet ne in lasciviam excedant (58), officia deserant, dominica extraneis promant. Nonne insuper censuerunt servituti vindicandos, qui cum alienis servis (59) 1301 post dominorum, denuntiationem in consuetudine perseverarunt? Severiores habebuntur terrena disciplinæ cœlestibus præscriptis? ut gentiles quidem extraneis junctæ libertatem suam amittant, nostræ vero diaboli servos sibi conjungant et in statu suo perseverent? Scilicet negabunt sibi a Domino per apostolum ejusdem denuntiatum. Quam hujus amentiæ caussam detineam (60), nisi fidei imbecillitatem pronam semper in concupiscentiam sæcularium gaudiorum? Quod quidem plurimum in lautioribus deprehensum est nam quanto dives aliqua est matrona 31 B nomine inflata, tanto capaciorem domum oneribus suis requirit, ut campum in quo ambitio decurrat. Sordent talibus Ecclesiæ. Difficile in domo Dei dives, ac si quis est, difficile cælebs. Quid ergo faciant? Unde nisi a diabolo maritum petant idoneum exhibendæ sellæ et mulabus et cinerariis peregrinæ proceritatis? Christianus ista etiam dives. fortasse non præstet. Quæso te, gentilium exempla proponas tibi. Pleræque et genere nobiles et re beatæ passim ignobilibus 32 (61) et mediocribus ibi conVariæ lectiones.

Ad hoc quæramus, an jure, quasi revera dispectores divinarum sententiarum. Nonne etiam penes nationes severissimi quique domini et disciplinæ

27 Ita h. 1. emend. A. Neander. Optime Rig., quem in cæteris secuti sumus; vocatus ille de gentibus terrori est gentili. 28 Leop. malo se inferunt. 29 Rhen. aliique: Hoc signi erit ut solis, quod solis petitoribus pl., etc. 30 Rhen. ut exserta eminent (ed. I, exserte animent), ut arripiant. 31 Seml. ex ed. pr. aliqua est coinmatrona nom. Rhen. auctoritate cod. Gorz. aliqua est et matrona nom. infl., tanto capacem d. 32 Al. pessimis de ignob. expetitis: al. exspectatís, Rig. sectis.

[ocr errors]

Commentarius.

(57) Hoc signi erit, quod solis pejoribus placet C nomen Christianum. Sic arbitror legendum, non ut vulgo, Solis petitoribus. In membranis invenio : Solis et ilioribus. Quod mendosum est. Erant iuter ethnicos nonnulli meliores aliis. Sic in Scorpiace : « Ut putes fratrem, aut de melioribus ethnicum. »> Ut autem meliores quidam, sic etiam pejores quidam. Ait igitur Tertullianus, Que Deum offendunt a Malo inferri; idque ex eo manifestum fieri, quod exgentilibus Christianarum nuptias ambiant ii præsertim qui vitæ sunt pejoris et turpioris, quique inter pejores habentur, hos instigat Malus, sive Satanas, ut per ejusmodi nuptias Christianæ puellæ fidem evertat. Ideo ethnici inveniuntur, inquit Tertullianus, qui tales, id est Christianas, non exhorreant, ut exterminent, ut abripiant,ut a fide excladant.

Solis pejoribus. Quemadmodum inter ethnicos alios aliis pejores dicit Septimius, sic Augustinus dixit inter Christianos esse alios aliis meliores. Sic D enim. I, vIII, de Civ. Dei, c. 27, ubi de epulis ad memorias martyrum : « Quod quidem, inquit, a Christianis melioribus non fit, et in plerisque terrarum nulla talis est consuetudo. » RIG.

(58) Scilicet ne in lasciviam excedant. Vetus exemplar. In lascivia, quod retineri velim. Excedant, nempe domo herili. RIG.

(59) Nonne insuper censuerunt servituti vindicandos qui cum alienis servis, etc. Intelligit SC. Claunianum de mulieribus quæ se alienis servis junxerant,ad quod senatus consultum Julius Paulus Sententias composuit, quas e codice Vesontino Cujacius Observationum suarum libro vicesimo primo inseruit.

Prima sententia Tertulliani locum satis illustrat: << Si mulier ingenua civisque Romana vel Latina alieno se servo conjunxerit,si quidem invito et denuntiante domino in eodem contubernio perseveraverit, efficitur ancilla. » RIG.

[ocr errors]

Servituti vindicandos, qui cum alienis servis. Sic habet exemplar Agobardi; sic alii veteres libri. Claudiano tamen senatusconsulto cautum fuisse non legitur, ut liber homo ancillæ contubernum secutus, servus domini mulieris fieret. Neque in Pauli Sententiis liberi hominis ulla mentio. Sed et si aliquando etiam ad liberos homines senatus-consultum pertinuisset, ita ut corrigi fuisset necesse Diocletiani et Alexandri legibus, quæ sub titulis, De liberali caussa, et Communia de successionibus, leguntur; hic tamen aliqua foret opus emendatione ac servituti vindicandos diceremus, qui cum alienis ancillis in consuetudine perseverassent, non qui cum alienis servis.Cum et alibi et hoc maxime libro Septimus ancillarum sit usus vocabulo. Itaque libens accederem legentibus. « Servituti vindicandas quæ cum alienis servis in consuetudine persevarassent, » nisi scirem Septimium nostrum hæc aliquando sexuum discrimina stylo properante minus observasse. RIG.

(60) Quam hujus amentiæ caussam detineam. Detineam, accusem. Sic lib. I ad Nat. Quid enim tale in vobis detinebo? RIG.

(61) Passim ignobilibus et mediocribus ibi conjunguntur. Ibi, hoc est, apud gentiles. Sic supra, Certe istud servandum ibi esse. Ibi, id est, in nubendo. RIG.

junguntur ad luxuriam inventis aut ad licentiam A et obsignat benedictio (65), angeli renuntiant (66), sectis (62). 1302 Nonnullæ se libertis et servis suis conferunt, omnium hominum existimatione despecta, dummodo habeant a quibus nullum impedimentum libertatis suæ timeant 33. Christianam fidelem fideli re minori nubere piget,locupletiorem futuram in viro paupere? Nam si pauperum sunt regna cœlorum (Matth. v, 3), quia divitum non sunt,plus dives in paupere inveniet majore dote 4. Sit illa ex æquo in terris,quæ in cœlis forsitan non erit.

CAPUT IX.

Pater rato habet (67)? Nam nec in terris filii sine consensu patrum recte et jure nubunt. Quale jugum fidelium duorum unius spei,unius disciplinæ, ejusdem servitutis! Ambo fratres, ambo conservi, nulla spiritus carnisve discretio. Atquin vere duo in carne una; ubi caro una, unus et spiritus. Simul orant,simul volutantur (68) et 1303 simul jejunia transigunt, alterutro docentes, alterutro hortantes, alterutro sustinentes 35. In ecclesia Dei pariter utrique, pariter in convivio Dei,pariter in angustiis, in persecutionibus, in refrigeriis ; neuter alterum celat, neuter alterum vitat, neuter alteri gravis est; libere æger visitatur, indigens sustentatur; eleemosyne sine tormento (69) sacrificia sine scrupulo (70), quotidiana diligentia sine impedimento (71); non furtiva signatio non trepida gratulatio, non muta 1304 benedictio; sonant inteVariæ lectiones.

Dubitandum et inquirendum et identidem deliberandum est, an idoneus sit invectis dotalibus, cui Deus censum suum credidit. Unde sufficiamus ad enarrandum felicitatem ejus matrimonii, quod Ecclesia conciliat (63), et confirmat oblatio (64),

B

33 Vv. Nonnullæ timeant desunt in ed. Rig. Veneta. 34 Rig. inveniet. Majore dote dotabitur de bonis ejus, qui in Deo dives est. Sit illa, etc. 35 Ita Rig.; alii alt. ducentes, alt. hortantes. In Eccl., etc. Excepto Rigaltio alii: In Eccl. Dei pariter, in connubio Dei, par. in ang., in refrig.

36

Commentarius.

(62) Aut ad licentiam sectis. Major licentia feminarum, cum abortivo non est opus. Securam libidinem dixit Hieronymus, lib. 1 advers. Jovinianum: « Et in longam securamque libidinem exsectus spado. » Juvenalis Sat. vi;

Sunt quas eunuchi imbelles et mollia semper
Oscula delectent, et desperatio barbæ,
Et quod abortivo non est opus.

Martialis, epigr. 67, lib. vi. RIG.

(63) Quod ecclesia conciliat. Cum scilicet nuptias C suas Christiani de Ecclesia non tollunt:cum utrinque Christiani conveniunt: cum sibi Christiana conjugem quærit Christianum, atque in Ecclesia Christianæ conversationis honestate spectatum, sua dentibus vel addiscentibus Ecclesiæ præpositis. RIG.

(64) Et confirmat oblatio. Cum ab Ecclesiæ præpositis conjugium, uti Septimius dixit, concilliatum solemni de Ecclesiæ sistitur, communibus Fidelium votis inter sacrificiorum orationes benedicendum.Sic novitios Christianos,aquis salutaribus impetratis. Ecclesiæ fidelium oblatos fuisse tradit Justinus Apolog. u : Μετὰ τὸ οὕτως λοῦσαι τὸν πεπεισμένον καὶ συγκατατεθειμένον ἐπὶ τοὺς λεγομένους ἀδελφοὺς ἄγομεν ἔνθα συτηγμένοι εἰσὶ κοινὰς εὐχὰς ποιησόμενοι ὑπέρ τε ἑαυτῶν καὶ τοῦ φωτι σθέντος. Για.

(65) Et obsignat benedictio Cum oblatis conjugibus Ecclesia conceptis ad Deum precibus cúpnμίαις καὶ εὐλογίαις benedicit, quod est sacramenti signaculum. Digna politicis Christianis cura vincuri conjugalis donestas, cum sit maris et feminæ conjunctio familiarum omnium adeoque totius reipublicæ fundamentum, et vitæ civilis origo. Itaque ne promiscua libido vota publica confunderet, imponendæ fuerant leges, quæ justas nuptias, ac proinde justos et legitimos filios facerent, ut qui adversus earum præcepta legum coirent, corum conjungia nullo juris civilis affectu beneficiove juvarentur.Et politicas leges Christianis sacramentis perfici conveniebat, ut non ante matrimonia censerentur, quam fuissent conjuges in Ecclesia coram pastoribus et populo propositi ac prædicati,ut fidelium conjugio fideles jam inter sese frequen

D

tibus orationum et gratiarum commerciis notissimi benedicerent, bene precarentur. Atque hæc vetus Ecclesiæ forma clandestina conjugia nesciebat,quæ vaga et effrenis extra proprias ecclesias discurrendi ac divortendi licentia paclo post invexit. RIG.

(66) Angeli renuntiant. Angelos conjugalis sacramenti testes innuit, quos astare ait orationibus Christianorum, lib. de Oratione, et esse arbitros baptismi, lib. de Baptism. RIG.

(67) Paler rato habet. Pater qui in cœlis est.

RIG.

(68) Simul orant, simul volutantnr. Sic libro II adversus Marcionem: «Manibus cædentibus pectus, et facie humi voluntante orationem commendare,» et lib. de Pudic. « Illum fugere, illum volutari, qui sciat et quid amiserit, et quid sit recuperaturus si pœnitentiam Deo immolarit. » Sic etiam in Apologetico: «Nos vero jejuniis aridi, in sacco et cinere volutantes, invidia coelum tundimus. RIG.

(69) Eleemosynæ sine tormento. Christiana maritus etnicus, ubi de suis rebus aliquid abesse sibi notaverat, ab uxore fortean in Christi pauperes delibatum, plerumque adeo sæviebat, ut servos uxoris torqueri juberet. At cum ambo Christiani, tunc eleemosinæ sine tormento. RIG.

(70) Sacrificia sine scrupulo. Vix erat ut etiam de melioribus ethnicis maritus conjugem Christianam ad sacrificia Christiana dimitteret absque gemitu, absque sua suspicione, absque scrupulo, ob flagitia illa horrenda quæ de Christianorum cœtibus ethnici calumniosissime differebant. Sic sup. <«< Quis denique solemnibus Pascha abnoctantem securus sustinebat? Quis ad convivium illud Dominicum, quod infamant, sine sua suspicione dimittit? At cum ambo Christiani, tunc alteri liberum sacrificia frequentare absque alterius scrupulo, absque suspicione. RIG.

[ocr errors]

(71) Quotidiana diligentia sine impedimento. Diligentiam dicit, quam in Apol. Diligentissimam religiositatem, hoc est, sedulam et sollicitam disciplinæ, seu religionis observantiam.Sic lib. de Præscript. hæret.: « Ubi metus in Deum, ibi gravitas honesta, et diligentia attomia. » etc. RIG.

duos psalmi et hymni, et mutuo provocant, quis A genda nobis reliquit; hæc tibi suggere, si opus melius Deo suo cantet. Talia Christus videns et audiens gaudet, his pacem suam mittit; ubi duo, ibi et ipse; ubi et ipse, ibi et malus non est. Hæc sunt quæ Apostoli vox illa sub brevitate 37 intelli

fuerit; his te ab exemplis quærumdam reflecte. Non licet aliter fidelibus nubere 38, et si liceret, non expediret (72).

Variæ lectiones.

87 Al. benignitate. 38 Rig. Fid. nubere non expedit. Commentarius.

(72) Non aliter licet fidelibus nubere, non expedit. Canon 6 concilii Arelatensis 1 : « De puellis fidelibus quæ gentilibus junguntur, placuit ut aliquanto tempore a communione separentur. » Et canon 15 conc. Eliberitani : « Propter copiam puellarum gentilibus minime in matrimonium dandæ sunt vir

gines Christianæ, ne ætas in flore tumens, in adulterio animæ resolvatur. « Adulterium animæ dicit do uxore Christiana quæ suasu et hortatu mariti etbnici quasi lenocinio pellecta divortit a Christo ad Satanam. CIG.

Q. SEPT. FLOR. TERTULLIANI

DE CULTU FEMINARUM LIBRI DUO".

LIBER PRIMUS.

ARGUMENTUM. - Cum sævissima adversus Christianos Cæsarum edicta mortem ilis quotidie impendentem minitarentur, Tertullianus ad montanismum jam inclinans, ut Christianas etiam mulieres, quæ gentiles in cultu corporis et luxu imitari non verebantur, ad martyrium expeditius præpararet, duos libros de cultu feminarum conscripsit, in quibus ostendit se corpus colere, quod omnibus momentis pro Christo perditum velle debeant. Unde acerbum in illis muliebri mundo repudium scribit.

Nonnulla præfatus de lapsu in Eva mulierum, indeque summa ipsis incumbente humilitate, cultum muliebrem ostendit a dæmone constitutum, vanitatemque describit auri, argenti gemmarumque in vestibus rutilantium.

Tum in posteriori libro acriter asserit mulieres, ornatum amantes, odisse castitaiem ; nec alium ancillas Dei decere cultum, præter simplicem munditiem; neque in carne gloriandum, nisi cum propter Christum laceratur, omnino demum fore vitandos fucos et pigmenta, capillorumque calamistros, et collyridas, lapillos vestium ac variegatos colores, ne spatha ullum locum det corpus margaritarum smaragdorumque laqueis occupatum. EDD. EX D. SCHRAMM.

[blocks in formation]

B

7

9

cesse est. Tu es diaboli janua, tu es arboris illius A quibus lane colorantur: et illum ipsum nigrum resignatrix, tu es divinæ legis prima desertrix, tu pulverem, quo oculorum exordia producuntur. es quæ cum persuasisti 3, quem diabolus aggredi Hæc qualia sint, interim jam ex doctorum suonon valuit. Tu imaginem Dei, hominem, tam facile rum qualitate et conditione pronuntiari potest, elisisti propter tuum meritum, id est mortem, quod nihil ad integritatem peccatores, nihil ad etiam Filius Dei mori habuit; et adornari tibi in castitatem adamatores 10, nihil ad timorem Dei mente est super pelliceas tuas tunicas? Age nunc, desertores spiritus, aut monstrare potuerunt aut si ab initio rerum et Milesii oves tonderent, et præstare. Si doctrinæ dicendæ sunt, mali maSeres arbores nerent,et Tyrii tinguerent, et Phry- gistri male docuerint necesse est. Si mercedes ges insuerent, et Babylonii intexerent, et marga- pro libidine, nullius rei turpis merces decora ritæ candarent et ceraunia coruscarent (2), si ip- est. Quid autem tanti fuit ista monstrare sicut 11 sum quoque aurum jam de terra cum cupiditate conferre? utrumne mulieres, sine materiis splenprodisset; si jam et speculo tantum mentiri li- doris, et sine ingeniis decoris, placere non posceret et hæc Eva concupisset de paradiso ex- sent hominibus, quæ adhuc incultæ et incompulsa, jam mortua, opinor. Ergo nec nunc appetere positæ et (ut ita dixerim) crudæ ac rudes, debet, aut nosse, si cupit reviviscere, quæ nec angelos moverant? Anne 12 sordidi, et per gratuihabuerat, nec noverat, quando vivebat. Ideo omnia tum usum contumeliosi amatores viderentur, si ista damnatæ et mortuæ mulieris impedimenta nihil feminis in connubium allectis contulissent ? sunt, quasi ad pompam funeris constituta. Sed hæc non capit æstimare, nihil plus (9) desiderare poterant, quæ angelos possidebant, magno scilicet nupserant. Enimvero, qui utique interdum cogitabant unde cecidissent, et post libidinum vaporata momenta cœlum suspirabant, illud ipsum bonum feminarum naturalis decoris, ut causam mali, sic remuneraverunt,ne eis profuisset felicitas sua, sed ut devectum 13 de simplicitate et sinceritate una cum ipsis in offensam Dei pervenirent. Certi erant omnem, et gloriam, et ambitionem, et affectationem per carnem placendi Deo displicere. Hi sunt nempe angeli (10) quos judicaturi 1307 sumus, hi sunt angeli quibus in lavacro renuntiamus; hæc sunt utique, per quæ ab homine judicari meruerunt. Quid ergo facient 1 apnd judices suos res eorum ? quod est commercium damnaturis cum damnandis (11)? Opinor, quod Christo et Beliæ.Qua constantia tribunal illud ascendimus 15,

CAPUT II.

Nam et illi qui ea constituerant, damnati in pœnam mortis deputantur : illi scilicet angeli, qui ad filias hominum de cœlo ruerunt, ut hæc quoque ignominia feminæ accedat. Nam cum et materias quasdam bene occultas, et artes plerasque non bene revelatas, sæculo multo magis imperito prodidissent 1306 (siquidem et metallorum opera nudaverant (3), et herbarum ingenia traduxerant, et incantationum vires (4) provulgaverant ", et omnem curiositatem, usque ad stellarum interpretationem (5), designaverant), proprie et quasi pecu- C liariter feminis instrumentum istud muliebris gloria (6) contulerunt: lumina lapillorum (7) quibus monilia variantur: et circulos ex auro, quibus brachia arctantur: et medicamenta ex fuco (8),

[ocr errors]

Suasisti Seml Ex speculo Jun.

7

Variæ lectiones.

Liceat, hæc Eva concupisset Fran. concupiit, Seml. ex Rhen. Alii promulgaverant, quod præfert Jun. Genæ Jun. 8 Exodia Jun. Sunt interim, jam Jun. 10 Amatores Jun. 11 Sive Franeq. Rigalt. 1 Anne Fran. Rig. An ne Jun. 13 Devecta Fran. Paris. Rig. devicte Wouwer. 14 Faciunt Fran. Rigall. 15 Adscendemus Jun.

Commentarius.

(2) Ceraunia coruscarent. Ceraunia gemma est candida et rutilans, sic dicta quasi a tonitru; nam xspauvò fulmen est. Plinius, lib. xxxvII, cap. 9: << Est inter candidas et quæ Ceraunia vocatur. » Dicitur et Ceraunium in neutro; Ep. ad Demetria- D nem B. Hieronyumus: Cerauniorum flammis. LE PR.

(3) Siquidem et metallorum opera undaverant. In Excerptis Georgii Syncelli, hæc habentur e lib. I Enooh: Εξαὴλ ὁ δέκατος τῶν ἀρχόντων ἐδίδαξεν ποιεῖν μαχαίρας καὶ θώρακας καὶ πᾶν σκεῦος πολεμι κὸν, καὶ τὰ μέταλλα τῆς γῆς. Βια.

(4) Herbarum ingenia, et incantationum vires. Ibidem: φαρμακείας, ἐπαοιδίας, σοφίας καὶ ἐπαοίδων λυτήρια. Ric.

(5) Stellarum interpretationem, dorроoxопlav.

RIG.

[blocks in formation]

tatum arguit, quæ, licet essent Christianæ, non minus tamen compositæ et ornatæ incedebant quam ethnicæ; est enim illud animal maxime : óxoGuo et superbum. LE PR.

(7) Lumina lapillorum. Καὶ τοὺς ἐκλεκτούς λί BOUS. RIG.

(8) Medicamenta ex fuco. Tò σtiλbeïv xai tò xxÀλωπίζειν. RiG.

(9) Nihil plus. Sic ipse. Sacerdotes mei non plus nubunt. RIG.

(10) Hi sunt angeli, etc. Hunc exsecrationis ritum, quo ingressuri in aquam baptismatis sub antistitis manu contestabantur se renuntiare diabolo, attingunt sæpe sancti Patres. Basil. lib. de Spir. sancto ἀποτάσσεσθαι τῷ Σατανᾷ καὶ τοῖς ἀγγέλοις autou. Sic. et Dion. lib. de Eccles. hierarch. cap. 2, hanc abrenuntiationem àñoτay nominat, aitque observatum ut abrenuntians ter Satanæ insufflaret. LAC.

(11) Quod est commercium damnaluris cum dam

decreturi adversus eos,quorum munera appetimus? A si non tam expedite haberet, illud quoque asser

Nam et vobis eadem tunc substantia angelica
repromissa, idem sexus qui et viris (12), eamdem
judicandi dignationem pollicetur (13) nisi ergo
hic jam præjudicaverimus, res eorum prædamnan-
do, quas in illis tunc damnaturi sumus, illi potius
nos judicabunt atque damnabunt.
CAPUT III.

Scio scripturam Enoch, quæ hunc ordinem an-
gelis dedit, non recipi a quibusdam, quia nec in
armarium Judaicum admittitur (14). Opinor, non
putaverunt illam ante cataclysmum editam, post
eum casum orbis, omnium rerum abolitorem, sal-
vam esse potuisse. Si ista ratio est, recordentur
pronepotem ipsius Enoch fuisse superstitem cata-
olysmi Noe, qui utique domestico nomine et hære- B
ditaria traditione audierat et meminerat de proavi
sui penes Deum gratia, et de omnibus prædicatis
ejus; cum Enoch filio suo Mathusalæ nihil aliud
mandaverit, quam ut notitiam eorum posteris suis
traderet. Igitur sine dubio potuit Noe, 1808 in
prædicationis delegatione successisse, vel quia
et alias non tacuisset tam de Dei conservatoris sui
dispositione, quam de ipsa domus suæ gloria. Hoc

tionem scripturæ illius tueretur. Perinde potuit abolefactam eam violentia cataclysmi, in spiritu rursus reformare : quemad nodum et Hierosolymis Babylonia expugnatione deletis,omne instrumentum Judaicæ litteraturæ (15) per Esdram constat restauratum.Sed cum Enoch eadem scriptura etiam de Domino prædicarit, a nobis quidem nihil omnino rejiciendum est 16, quod pertinet ad nos. Et legimus (1 Tim. II, 16), omnem Scripturam ædificationi habilem divinitus inspirari. A Judæis potest 17 jam videri propterea rejecta 18,sicut et cætera fere quæ Christum sonant. Nec utique mirum hoc, si scripturas aliquas non receperunt de eo locutas, quem et ipsum coram loquentem non erant recepturi. Eo accedit, quod Enoch apud Judam apostolum testimonium possidet (16) (Ep. Jud. v. 14).

CAPUT IV.

Nulla nunc muliebri pompæ nota inusta sit prædamnationis, de exitu auctorum. Nihil angelis illis imputetur, præter 19 repudium cœli, et matrimonium carnis. Rerum ipsarum qualitates examinemus, ut consilia quoque concupiscentiæ earum deprehendamus. 1309 Habitus feminæ duplicem

Variæ lectiones.

16 Junius hunc in modum distinguit: rejiciendum est; q. p. ad nos, et 18 Idem, rejectam. 19 Propter Ms. Wouw. Rig.

Commentarius.

nandis. Quasi Christianis mulieribus omni commercio aut exemplo interdiceret cum ethnicis mulieribus. Nihil enim aliud ad sui patrocinium adducebant, cum immodicus ille cultus ac nitor reprehendebatur, quam necessitatem negotiandi agendique cum ethnicis. Hic tamen licet id non damnet, cum aliquando exigeret aut 'cognatio aut C officii necessitas, aut aliquid simile, prohibet damnabilem gentilium nitorem in Christiana femina. LE PR.

(12) Nam et vobis idem sexus qui et viris. Id est, nullus. Sic Ovidius in convivio Jovis apud Philemonem, postquam dixit edulia omnia fictilibus illata « Posthæc, inquit, cælatus eodem sistitur argento crater, » hoc est nullo; nam erat quoque fiictilis crater. Itaque hic ait Tertullianus, feminis cœlo receptis eumdem fore sexum qui viris, hoc est nullum; nam et viris non aderit suus. Uterque despoliabuntur sexu suo erunt sicut angeli, non angelus, non angela. Sic ipse, adversus Valentinianos; utrobique autem vocabulo sexus officia sexuum significat, non formas sexuum naturales. Etenim redituras ad sua corpora demonstrat, lib. de Resur. RIG.

(13) Idem serus eamdem judicandi dignationem pollicetur. Jure civili judicandi munus inter virilia D censetur, a quibus arceri feminas placuit. Apud Deum vero cum nulla sint hominibus jam cœlestibus officia sexuum, communi sanctorum gloriæ, sive quondam viro, sive quondam feminæ pro sanctitatis ac beatitudinis prærogativa communis judicandi dignatio conceditur. RIG.

(13) Nec in armarium Judaicum admittitur. In eo scilicet canone Scriptur., qui servabatur in templo Hebræi populi succedentium diligentia sacerdotum. Sic interpretatur Augustinus lib. xv, de Civitate Dei, cap. 23. Idem lib. xII Contra Faustum, ubi de Judæorum gente: « Quid est aliud hodie gens ipsa, nisi quædam scriniaria Christia

[ocr errors][merged small]

norum, bajulans legem et prophetas, ad testimonium assertionis Ecclesiæ, ut nos honoremus per sacramentum, quod nuntiat illa per literam ? » Et, in psal. LVI « Codicem portat Judæus unde credat Christianus. Librarii nostri facti sunt, quomodo solent servi post dominos codices ferre: ut illi portando deficiant, illi legendo proficiant. » Et, in Psal. LVIII: « Ipsi habent codices unde prophetatus est Christus, et nos tenemus Christum. » Quod ait Augustinus de servis qui post dominos codices ferunt, hoc de servis capsariis accipiendum est, quorum fit mentio lib. 111 de Manumissis vind.: Si collactaneus, si educator vel capsarius, id est, qui portat libros. Juven. :

Quem sequitur custos augustæ vernula capsæ. RIG.

(15) Omne instrumentum Judaicæ lit. Ab Esdra Vetus Testamentum restitutum fuisse constat, et nonnulla ab eodem sive a Josue immutata, aut addita, veluti quæ de Moisis morte et sepultura habentur. LE PR.

(16) Eo accedit quod Enoch. apud Judam apostolum testimonium possidet. Paulum quoque ex apocryphis quædam citasse observat Hieronymus in Epist. ad Ephes. cap. v. Ipse autem et ex libro Enoch historiam profert angelorum descendentium in montem Hermon ad filias hominum, Comment. in Psal. xii, non in auctoritatem, inquit, sed in commemorationem. Et in Epist. ad Lætam, de institutione filiæ apocrypha legi posse ait,non ad dogmatum veritatem, sed ad signorum reverentiam. Idem in Epist. ad Titum, cap. 1: « Qui putant totum librum debere sequi eum qui libri parte usus sit, videntur mihi et apocryphum Enoch, de quo apostolus Judas in Epistola sua testimonium posuit, inter Ecclesiæ Scripturas recipere, et multa alia quæ apostolus Paulus de reconditis est locutus. » RIG.

« PoprzedniaDalej »