scopo, cujus meminit sub M. Aurel. imper. Euse- A tibus, et de sacrificiis offerendis haud immemor, libros DE POENITENTIA ET DE ORATIONE conscripsit, quibus et pœnitendi modum tum Catechumenis, tum Christianis Lapsis, et quos ritus servare debeant in sacrificio fideles, præscribit. Possunt etiam in hunc annum rejici scripta, quorum B. Hieron. meminit hodie desiderata: DE CIRCUMCILSIONE, DE VESTIBUS AARON, DE MUNDIS ET IMMUNDIS ANIMALIBUS; denique DE TRINITATE; fortassis etiam liber DE BAPTISMO græcus; utpote qui videatur conscriptus post Concilium Agrippini. Nam ejusdem fuisse argumenti Auctor indicat; Sed circa hæreticos sane, inquit, quid custodiendum sit, digne quis retractet. Ad nos enim editum est. Hæretici autem nullum habent consortium nostræ disciplinæ, etc. Sed de isto plenius jam in Græco digestum est. Verum de hoc B et Agrippini, et ipsius Paradoxo 64 inter Prolegomena latius. Porro hoc anno etiam oportet contigisse, quod scripsit lib. ad Scapulam anno seq. Cæterum et imbre anni præteriti, quid commeruerit genus humanum apparuit: cataclysmum scilicet et retro fuisse propter incredulitates et iniquitates hominum. Fortassis et illud: Et ignes qui super mænia Carthaginis proxime pependerunt per noctem quid minati sint, sciunt qui viderunt, et pristina tonitrua quid sonarint, sciunt qui obduruerunt. Omnia hæc signa sunt imminentis iræ Dei, quam necesse est, quoquo modo possumus, ut et annuntiemus et prædicemus, et deprecemur localem esse, Universalem enim et supremam suo tempore, sentient, qui exempla ejus aliter interpretantur. bius et Niceph., sub M. Anton. Philosopho Imper. Zonaras, sub Antonio Vero Uspergensis 63 Abbas, inde mihi videtur, quod B. Cyprianus Epist. 70 ad Januaur. ex antecessoribus suis Agrippinum fuisse significet, et B. Augustinus lib. 2 contra Donatum cap. 7 ipsum B. Cypriani prædecessorem nuncupet, Maxime cum alia esset ab Africa Egypti provincia, in qua Alexandrinus ille episcopatum agebat, et B. Cypr. Epist.71 ad Quintum scribat Aggrippinum bonæ memoriæ virum cum suis coepiscopis (quos etiam antecessores suos nuncupat Epist. 70), decretum de hæreticis baptizandis fecisse. Et vero statim accepto sacerdotio continuisse Auctorem a matrimonii usu pari consensu cum sua conjuge, mihi fit verisimile ex consuetudine Ecclesiæ latina, jam inde a decreto S. Clementis PP. maxime cum propendere eo videanter hæc hujus ad Uxorem verba: Ne me putes propter carnis tuæ integritatem mihi reservandam de contumeliæ dolore suspectum, insinuare jam hinc tibi viduitatis consilium; item: Tempus, inquit, in collecto est: superest ut qui matrimonia habent, tanquam non habentes agant. Quod si habentes, oblitterare debent quod habent, quanto magis nou habentes? (Ad Uxor., c. 1 c. 5 et 6,) Certe id multis eo tempore fuisse usitatum ibidem indicat: Quot enim sunt, inquit, qui statim a lavacro carnem suam obsignant? Quot item, qui consensu pariter inter se matrimonii debitum tollunt? Voluntariis spadonibus, pro cupiditate cœlesti, salvo matrimonio, abstinentia toleratur (De Bapt. c. 15, t. 1, ad Scap. c. 3). Jam vero Presbyter factus) C potestatis sibi concessæ et de absolvendis Pœnitencum ducentis sestertiis suis, quæ Ecclesiæ intulerat, novissime in perpetunm discidium relegati, venena doctrinarum suarum disseminarunt. Postmodum Marcion pœnitentiam confessus, cum conditioni datæ sibi occurrit, ita pacem recepturus, si cæteros quoque, quos perditioni erudisset, Ecclesiæ (scil. Romana) restitueret, morte præventus est.» Hic satis patet, eum, qui hæc tam accurate sciret, fuisse Romæ ipsum; fuisse inter Clericos, qui rebus istis sic gestis interfuerant. Nempe si adhuc Romæ fuisset, cum hunc librum scripsit, illam sententiam apud Ecclesiam Romanensem non sic perscripsisset, quasi ipse ron sit apud istam Ecclesiam fuit igitur jam Roma expulsus, et vixit in Africa. Id clarius patet ex capite 36, hujus ejusdem libri: « Percurre Ecclesias apostolicas proxima est Achaia. Habes Corinthum si autem maliæ adjaces, habes Romam; unde nobis quoque auctoritas præsto est. Nempe Africanos describit, latina lingua utentes. Ista Ecclesia (Romana) videamus, quid didicerit, quid docuerit, cum Africanis quoque Ecclesiis contesserarit. » Hic est longe clarissimum,scriptorem jam in Africa versari,cum hæc scribit; eum igitur antea oportet Romæ fuisse, in ista Ecclesia Romanensi, inter clericos: neque enim scire istas ecclesiasticas interiores res atque historias potuerant alii, quam Clerici. Hujus generis sunt et plurima alia. Torixá historica et pontifica, quæ hominem Romæ multum versatum inter alios Clericos facile produnt. Hæc Semlerus pro Presbyteratu Tertulliani Romano. Dupinius, Schroeckius oppositam propugnant sententiam, Sed, ut mihi videtur,nec horum criticorum sententia sat D ANNO DOMINI CCII. § XI. De aliis bona fide scriptis ad Scapulam, ad firma ;siquidem unice innititur testimonio Prædestinati auctoris, cujus apud plerosque emunctioris naris eriticos, propter innumeros errores, vix ulla est auctoritas. Verum nostra parum interest, an Romæ vel Carthagine, vel ut mavult Cl. Jo. Georg. Walchius (Jo. Georg. Walch. Hist. Eccl. sect. 2. cap. 1, pag. 643), nullius certæ Ecclesiæ fuerit Presbyter. (11) Tertulliani Matrimonium supra dubitationem positum est. Rem conficiunt, uti jam diximus,libri ejus ad Uxorem, usque ad hanc ætatem conservati. An autem Sacerdotali munere fungeretur eo tempore, quo ad continentiam in viduitate servandam iis libris uxorem hortatus est, inter se scriptores dissident. A maritali autem officio eum tunc omnino non abborruisse, hæc verba indicant: Facultatem continentiæ, quantum possumus, diligamus: quam primum obvenerit, imbibamus, ut quod in Matrimonio non valuimus, in viduitate sectemur (l. 1. ad Uxorem, c. 7). Sane non dixisset: quod in matrimonio non valuimus, si perpetuam in eo continentiam sibi injunxissent, ut bene observat Cl. Samuel Basnagius (Annal. politico eccles., t. II. p. 215). Quare continentiæ vinculis tunc temporis Presbyteros nondum astrictos fuisse, nonnulli contendunt sed quamvis id verum esset, quod adhuc non constat, inaniter tamen Tertulliani exemplo cum Dallæo Novatores triumpharent, catholicæ Ecclesiæ insultantes, quod Sacerdotibus continentiam præcipiat. Nam cum moribus magis, et usu, quam legibus continentiæ disciplina inducta fuerit, uno, aut altero ejus ætatis exemplo nullatenus impugnatur. 103 Martyres de Patientia, de Præscriptionibus adversus A Gemmarum quoque nobilitatem vidimus Romæ, de M. fastidio Parthorum et Medorum, cæterorumque hæreticos. - 19. L. ANNIO FABIANO, ET M. NONIO gentilium suorum corom matronis erubescentem, L. nisi quod nec ad ostensionem fere habentur. Latent IMP. F. MUTIANO Coss. S. Zephrini Pontificis Romani anno III, Severi imper. Ix, cum Scapula vir Consularis Ordinis, Præses Carthaginis, et proinde Africanæ Proconsul,nondum adhuc decreta ab imperatore persecutione, imo fortassis Romæ prohibita, crudelius tamen cæteris Carthagine grassaretur in Christianos, librum AD SCAPULAM scripsit TERTULLIANUS (Ad Scap. c. 3. ibid. c. 4). In quo imprimis benevolentiam captat a Christanorum innocentia, et non solum oratione, sed et sacrificiis suis pro salute imperatoris, ex quo jam presbyterum fuisse constat. Deinde sanguinis Christiani effusioni imputut portenta ejus temporibus et exitium Byzantinum, quorum ante mentionem fecimus, et exempla punitionis affert, tum Valgii Saturnini, Hilariani, et ipsius Scapulæ in Africa; tum Claudii Herminiani in Cappadocia, persecutorum fidei Christianæ. Post hæc hortatur ad dissimulationem ab hujusmodi causis, exemplis tum Severi et Antonini Impp. supra adductis, M. Aurel. imp. in expeditione Germanica; tum præsidum et proconsulum Servilii Prudentis sub Antonino Vero Imp., Vespronii Candidi sub imp. Commodo, Cincii Severi, qui postmodum a Severo imp, interfectus est, Apri quoque et Arii Antonini (hic a Lampridio Arius, ab aliis Brusius Præses appellatur) qui sub Anton. Imper. consules fuerunt. Denique conqueritur quod, cum a primordio mandatum sit gladio tenus animadverti, et id observaretur a Præsidibus Legionis et Mauritariæ, jussu ipsius Scapulæ etiam cremarentur Christiani. Quo pertinet et illud Apolog. Sarmentilios et Semaxios appellatis quia, ad stipitem dimidii axis revincti sarmentorum ambilu exurimur. Ubi etiam recenset illud damnationis genus, quod ad Lenonem damnata fuit Christ. potius quam ad leonem (Apol. cap. ult.). Idem libro AD MARTYRES in carcere constitutes, quem eadem tempestate conscripsit præter gladium et summam ignium pœnam, addit etiam: trucem rabiem bestiarum, et omne carnificis ingenium in tormentis (Lib. ad Mart. c. 4). Ubi etiam meminit consuetudinis, qua 65 pacem in Ecclesia non habentes,utpote lapsi a Martyribus in carcere exorare consueverunt (c. 1.), quam etsi sub finem vitæ jam hæreticus non probet, in Ecclesia permansit ad usque B. Cypriani D 1.) hæreticorum genera quatuor, Dositheum Sa B ARTABANO, TRIUMPHARUNT. Cujus triumphi etiam meminerunt Spartianus et Herodianus. Facit pro hac nostra sententia, quod etiam morem in triumphis usitatum describat auctor tanquam testis oculatus Hominem, inquit, se esse etiam triumphans in illo sublimissimo curru, admonetur, Suggeritur enim ei a tergo: Respice post te, hominem te memento (1 Apol. c. 33). tempora, juxta quod tractavimus in Vita illius latius. Eadem omnia Martyrum supplicia repetit libro de Patientia, (c. 13; 1. ad Scap. c. 3; I. de Hær. mult. c. 7], quem etiam hujus persecutionis occasione conscripsit. Ubi fugam quoque in persecutione patientiæ bono imputat,atque adeo nondum Montanistis addictus fuit,ex quorum sententia librum de Fuga in persecutione contrarium postea, sed frustra scripsit. Et vero sub Scapula damnatum fuisse ad bestias S. Manilium Adrumeticum, disertis verbis attestatur auctor. Porro Romæ hoc anno fuisse auctorem ex illis verbis apparet : C ANNO DOMINI CCIII. 20. IMP. CÆS. L. SEPT. M. F. ARAB. ADIAB. PARTH. ANTONIN. III. ET IMP. CES. M. AUREL. SEV. AVG. F. AUG. COS. Sancti Zephyrini Papæ Romani anno IV, ipsius Severi Imper. x, aut certe præcedenti, jam grassantibus non solum antiquis, sed et recentioribus aliquot hæresibus vel in ipsa Africa, edidit TERTULLIANUS vere aureum illud opus DE PRÆSCRIPT. ADVERS. HÆRETICOS, utpote quod ante alios omnes scriptum ejusdem argumenti libros, ex his Auctoris verbis constat : Sed nunc quidem generaliter actum est a nobis adversus hæreseis omreis, certis et justis et necessariis præscriptionibus repellendos a collatione Scripturarum. De reliquo, si Dei gratia annuerit, etiam specialiter quibusdam respondebimus (L. de Præser. adv. hær. c. 45, n. 293 et 294). In eo sub finem Catalogum hæreticorum recenset, qui ad id temporis Ecclesiam dilacerarunt, beatum Irenæum 66 imitatus, quanquam ordine temporum non satis observato, quem nos adeo, quantum fieri potuit, expressimus. Imprimis Judaismi maritanum, Sadducæos, Pharisæos et Herodianos B annum incidit) Alexandriam profectum, peregri- OMNI CULTU RESTITUERUNT.Quod nunc adducendum ANNO DOMINI CCIV. § XII. De Baptismo adversus Quintillam. 21. P. SEPTIMIO M. F. GETA, ET L. SEPTIMIO PLAUTIANO et Marcum ac Colorbasum, quorum coryphæum A latum cum filio in Syria initum (qui in hunc illum in Catholicam primo doctrinam apud Romanenses credidisse sub Hygino Papa, Antonini fere principatu tradit auctor, et sub episcopatu Eleutheri ob inquietam semper curiositatem, una cum Marcione semel et iterum ejectum esse ab Ecclesia (lb. c. 30, c. 49, hær. 12, 13, 14, 50, hær. 13; Ibid.c. 51, hær. 16,17,18 et 19,6; Ibid.c.52,hær. 10,7; Ib.hær. 21, c.53, hær.22,23,24 ac 25,9; Ib.c.3,10; Ib. c.30: de Spect. c. 27; Ibid. I. de Idol. c. 25); sectatores vero cjus sub Piis Pont. et Imper. 5.) Cerdonem deinde ejusque discentem Marcionem, illiusque ex discipulis magistros Lucanum et Appellem,quorum prior cum Valentino cœpit, Marcion et alii sub Aniceto, Sotere, et Eleuthero, Imperantibus Pio et Aurelio, 6.) Tatianum post hæc, quem etiam scholam suam erexisse scribit Clemens Alexand. sub annum XII Antonini Pii. Quid ? quod Cataphrygas quoque in quorum hæresim postea incautus incidit, hæreticos nominatim appellet;7,) quorum quidam dicuntur xatà Proclum (de quo infra. latius), alii secundum Eschinem, quibus non modo hæresim, sed et blasphemiam impingit, qua in Apostolis dicebant Spiritum sanctum fuisse, Paracletum non fuisse, et Paracletum plura, meliora atque majora in Montano dixisse, quam Christum in Evangelio protulisse, de cujus temporibus mox latius 8). Blastum deninique, de quo supra, Theodotum Byzantium ac Theodotum Coriarium Melchicedechianum sub. S. Victore Pontifice, et Commodo Imperatore, et Praxeam de quo postea, ac Victorium qui illius hæresin corroborare conatus est. Fit eodem lib. etiam mentio ex Apost. Paulo aliorum hæreticorum, nempe 9.) Phyggelli et Hermogenis, Hymenæi et Phileti. Item 10). Nigidii, nescio cujus, et Hermogenis. Sed de hoc quoque paulo post latius. Porro ad eodem anno indictam persecutionem Christianorum a Severo Imp.alludit; auctor in hæc verba de Amphitheatro loquens 12). Illic quotidiani in nos leones expostulantnr, inde persecutiones decernuntur, inde tentationes emittuntur. Item illud: Scire volunt scilicet tempus persecutionis, et locum tribunalis, et personam præsidis. Aliaque complura in lib. quos infra recensebimus. Hic duntaxat probavimus, non in annum VII aut XI, sed in 67 hunc potius x imperii Severi annum referendum dicta persecutionis initium. Imprimis D B. Hieron. Cat. Script. Eccles. in Origene et post eum Sophronius ac Nicephorus Græcus scribunt, x Severi Pertinacis anno adversus Christianos persecutione commota, Leonidem ipsius pa trem, Christi martyrio coronatum ; ille vero inter primos martyres recensetur ab Eusebio Hist. Eccles. lib. v, qui Alexandriæ, ubi maxime persecutio abundabat, passi sunt. Deinde Judas ad hunc usque annum Chronographiam perduxit, quod instare putaret adventum Antichristi ob hanc persecutionem gravissimam. Denique disertis verbis Spartianus significat, non nisi post consu PATROL. I. C II Coss. s. Zephyrini Pontificis Romani anno v, Severi Imper. XI, etsi persecutione jam vigente, non tamen destitit TERTULLIANUS a scribendis adversus hæreseis libris. Inter quos primo loco collocandum censemus DE BAPTISMO ADVERSUS QUINTILLAM, utpote quem scriptum constat antequam aliquo modo ad hæresim propendere cœpisset, ex eo quod factionis fuerit Montanistarum Quintilla, a qua dictos Quintillianos ex Epiphanio illic deduximus. An aliud quid adversus Montanum ipsum scripserit auctor, non æque probari potest, sed verisimile fit, tum ex illius B. Augustini verbis lib. de hæres. « Ad cataphrygas transiit, quos ante destruxit, » tum maxime ex Niceph. lib. 4, cap. 34, qui tradit auctorem ad statam mediamque ætatem in Ecclesia Catholica presbyterum plura adversus Montani dogma conscripsisse, postea vero in illius delapsum errorem, plures rursus libros pro illo composuisse. Qui cum Montani hæreseos historiam lib. ejusdem c. 18, 20, 22, 23, 24 et 25, late tractet, ex Apollinari Hierapolitano, Rhodone, Miltiade, Serapione et Apollonio, qui adversus illum scriptis suis disputarant, secutus Euseb. lib. v, cap. 3, 4, 14, 15, 16, 17 et 18, nos (præter ea quæ ad lib. de Præscript. advers. hæret. annotavimus) eam, uti promissis satisfaciamus, in compendium hic redigendum putavimus. (lib. de Baptis. n. 2). 68 Excursus fit in Montanismum quem scriptis primo lacessit TERTULLIANUS - 22. Pagus quidam esse dicitur in Mysia Phrygiæ, quæ nuncupatur Ardabam, ubi ferunt quemdam Montanum nomine lib. de Præscr. adv. hær. c. 52, hær. 21), qui nuper ad fidem venerat, Grato tum proconsule Asiæ, primum insatiabili quadam animi cupiditate in primatu ambiendo incensum, simul atque aditum diabolo ad se patefecerat, spiritu quodam maligno abreptum, et repente furore et mentis insania exagitatum, peregrinas quasdam voces fun 4 B ANNO DOMINI CCV. -- dere, et contra quam Ecclesiæ consuetudo ex A HEPT. KAPTAг. MпTРОпОAIO; utpote qua sitraditione et successione apostolorum derivata gnificetur institutos ludos illos Carthagine a Sepostulabat prophetare cœpisse. Quas etsi adulteri- vero et Antonino Impp. nas voces quidam agnoscentes, ne deinceps ita garriret, increparent, inter quos episcopi Zoticus Comanæ sive Ostrenus, et Julianus Apameæ, et martyres quoque Gaius et Alexander cum illo sensu ejusque insanis vatibus Maximilla et Priscilla, quas antea meretrices eodem spiritu dæmon impleverat, ad extremum usque spiritum communicare recusarent: pauci tamen ex Phrygibus illi cœperunt adhærere, et Theodotus ille, de quo supra, ejus commentitiæ prophetiæ quasi procurationem suscepit. Qui inde in Galatiam, Pontum et Asiam progressi, etiam Alexandrum quemdam sibi adjunxerunt, convivio familiariter a Maximilla excipi solitum, Alcibiadem quemdam et Themisionem, qui falso se confessores et martyras Christi jactitabant. Idque (vel B. Hieron. cum illis consentiente) sub imperio M. Aurelii Imperatoris, initio pontificatus S. Eleutherii. Nam ad hunc ex Galliis litteras tulerat B. Irenæus, a Lugdunensibus cum litteris S. Attali, aliorumque martyrum tum adhuc carcere conclusorum, in Asiam et Phrygiam missus, uti judicium Ecclesiæ Gallicanæ de pseudoprophetia illorum eo perferret. Idem etiam, mea quidem sententia, Romanus episcopus litteras pacis, prædecessorum suorum auctoritate nixus, illis recusavit (tom. III, lib. ad Praxeam, c. 1). An ad hoc cooperatus fuerit Praxeas tunc adhuc catholicus, penes auctorem fides esto. Certe non solum Romæ et in Galliis episcopi, C sed etiam qui Asiam incolebant sæpenumero et multis in locis in unum convenientes, prophetiam illorum falsam explorarunt, detestabilem ostenderunt, et Montanistas communione privarunt. Et vero Montanus insanæque ejus prophetides in Judæ mortem suspendio interierunt, non martyrio; et Alexander ille Ephesi ab Emilio Frontino proconsule propter latrocinia in judicio condemnatus, cum falso se martyrem prætexuisset, ne a suis quidem, qui latro, receptus est. Denique Theodotus ille, sublimis in cœlum a dæmone elatus, Simonis Magi instar, derepente præceps delapsus, ita misere vitam finiit. Atqui de erroribus Montani, in quos postea Auctor incidit, inter paradoxa ejus latius. Porro hoc anno ante Kalendas Junias, D ad quas incipiebat annus XI Severi, censeo accidisse quod scribit Auctor: Agonas istos, contentiosa solemnia et superstitiosa certamina Græcarum et religionum et voluptatum quanta gratia 69 istud sæculum celebret, etiam Africæ liquit, Adhuc Carthaginem singulæ civitates gratulando inquietant donatum Pythico agone post stadii senectutem (Ibid. lib. ad Gnost. c. 6.) Nam eo pertinere videtur illa nummi vetus inscriptio: SEVER. PIUS AUG. PONT. MAX. TRIB. POT. X. sive: ANTON. PIUS, una ex parte, et ex altera; INDULGENTIA AUG. SC. IN CARTHAGINE ; item et Græca illa : ΑΥ ΚΑΙ ΣΕΟΥΑΡΟΣ § XIII. De quibusdam sublestæ fidei libris, de Spectaculis, de Idololatria, de Habitu muliebri et de cultu feminarum, duobus ad Uxorem, adversus Apelletianos, adversns Hermogenem, de Materia Deo coæterna, de Censu animæ ex eadem materia, adversus Valentinianos, de Anima, de Spe fidelium. 23. L. FABIO SEPTIMIANO II. ET M. ANNIO M. F LIBONE COSS. s. Zephyrini Papæ Romani anno v, Severi imper. XII, partim occasione dicti Pythici agonis, aliorumque certaminum Carthagine exhibitorum, partim quod jam indicti essent Ludi Seculares Romæ, ad quos per præcones convocari solebant omnes, utpote qui nec spectati nec spectandi iterum forent, ut Christianos ab ea profectione deterreret, scripsit TERTULL. et Græce et Latine insignem illum librum De spectaculis (Lib. de Spect. n. 1 et deinceps) quo pulcherrime deducit, quidquid ad 4 Spectaculorum genera pertinet, ab idololatria suam habere originem, atque adeo Christianis interdicta. Certe hoc anno octavorum Ludorum sæcularium a Severo celebratorum non modo meminerunt Censorinus lib. de Die natali, et Dion et Herodianus, quorum hic eos vidisse se scribit, sed etiam, testibus Fastis Consularibus LUDI SÆCULARES OCTAVI Ex. sc. FACTI, et invenitur hæc nummi inscriptio: M. AUR. ANTONINUS PIUS AUG.SECULARIA SACRA SC. Existimant etiam arcum Severi triumphalem, qui etiamnum exstat, ea occasione hoc anno erectum, Politianus et Onuphrius, cujus inscriptionem habes supra, quorum uterque latissime et originem et omnes ritus Sæcularium Ludorum prosequitur. Et vero tam late de omnibus ludorum spectaculis in illis exhiberi solitis auctor tractat, ut alio Commentario lectori curioso non sit opus, maxime si consulat et Annotationes nostras. Eodem pene tempore conscriptum constat librum DE IDOLATRIA, utpote in quo et hujus libri ac persecutionis meminerit (Lib. 1. de Idol. c. 13, n.164; 1.1, ad Uxor. c. 7. n. 44; 1. n ad Uvxor. c. 1); et Solemnia Cæsarum ad idololatriam pertinere astruit, sicuti etiam multa alia, in quibus directe consistit idolorum cultus. In eumdem quoque annum referimus libros, DE HABITU MELIEBRI et DE CULTU FEMINARUM, quorum priori nimium ornatum, posteriori magis capilli et cutis curam superfluam reprehendit. Videntur eodem anno etiam conscripti 70 libri AD UXOREM duo.Nam cum priori a nuptiis secundis tantum dehortetur, et posteriori saltem nuptias cum gentilibus interdicat, apparet eos conscriptos ante hæresin auctoris, fortassis Romæ, quo frequenter discurrere solet saltem ad absentem, et quantum apparet a valetudinario, quippe qui priorem admonitionem tanquam jam moriturus legatum ac fidei commissum nuncupet. ANNO DOMINI CCVI. 24. IMP. CÆS. M. AUR. BASSIANO SEV. AUG. F. ANTONINO AUG. II. ET P. SEPT. SEV. AUG. F. GETA COSS. S. Zephyrini Romani pontificis vII, Severi imp. xi, cum hæreses variæ grassarentur in Africa ad scribendum adversus eos serio se contulit. Inter quos primus occurrit liber ADVERSUS APELLETIANOS, etsi hodie desideratus,id est, Apellis discipuli Marcionis sectatores, de quibus auctor: Adhuc, inquit, in sæculo supersunt, qui meminerint eorum, etiam proprii discentes et saccessores ipsorum; ne posteriores negare possint. Eodem anno conscriptos putamus libros ADVERSUS HERMOGENEM duos, DE MATERIA DEO COÆETERNA unum, DE CENSU ANIMÆ EX EADEM MA A Valent. c. 5. Ibid. lib. de Præs. ad hær. c. 3. Ibid. c. 52 hær. 52, n. 327. lib. de Anima cap. 55). Neque enim ibi legi posse Proclos, quod erat in excusis codicibus, præterquam quod suo loco comprobaverimus, vel eo convincitur quod Proclus, seu Proculus non Valentinianus fuerit, sed Montanista, a quo dicti xarà Proclum quidam Montani sectatores, cum antea adhuc catholicus adversus Valentinum scripserit. Et vero cum vocet illum auctor virginis senectæ et Christianæ eloquentiæ dignitatem, videmur nobis attigisse primum quod aiunt lapidem offensionis, in quem ipse impegit, dum partibus Montani favere cœpit, seductus, quantum apparet, admiratione quadam tum virginis senectæ Proculi, quem tunc senem fuisse oportuit, utpote vel eodem teste contemporalem hæresiarcharum Valentinianorum, tum eloquentiæ Christianæ, quam in scriptis ejus deprehendit parum memor miser ille, quid antea scripsisset, fortassis hujus tanti viri occasione: Solent, inquit, miriones isti etiam de quibusdam personis ab hæresi captis ædificari in ruinam: Quare illa, vel ille, fidelissimi, prudentissimi et usitatissimi in Ecclesia, in illam partem transierunt ? Quis hoc dicens, non ipse sibi respondet: neque prudentes, neque fideles, neque usitatos æstimandos, quos hæreses potuerint immutare? Quid igitur, si episcopus, si diaconus, si vidua, si virgo, si doctor, si etiam martyr lapsus a rcgula fuerit, ideo hæreses veritatem videbuntur obtinere? Ex personis probemus fidem, an ex fide personam? Alioqui certe non est verisimile in tam absurdam hæresin lapsum iri Auctorem, nisi ex tali quapiam occasione, fortassis etiam ex frequentatione ipsius familiari, dum subinde Romam inviseret; nam Romæ Proclum habitasse postea deducemus, maxime cum antea blasphemiam dixerit, Paracletum quem Christus promisit, in Montano primum apparuisse,et tamen in sequentibus scriptis non vereatur illi nomen Paracleti frequenter ascribere. C TERIA alterum. Qui quo tempore disseminare suas hæreseis cœperit, non ita constat; attamen ex C parte id significare videtur B. Hieron. Catal. Scrip. Eccles. dum contra Hæresin Hermogenis primum scripsisse tradit Theophilum Antiochenum. Qui, etsi sub imp. Vero floruerit, eidem tamen supervixisse, ex ejus lib. 11 ad Autolycum comprobatur, ubi annos et mundi, et Romani consulatus, et Cæsarum usque ad obitum Veri imper. computat. Proinde sub Commodo potius imper. errores illum Juos sparsisse censemus; qui tamen ætate auctoris adhuc vixerit, vel eo teste in hæc verba : Hos (inquit de Marcione, Valentino et Apelle loquens jam mortuis) ut insigniores et frequentiores adulteros veritatis nominamus. Cæterum Nigidius, nescio quis, et Hermogenes, et multi alii, adhuc ambulant subvertentes vias Domini (1. de Præscr. adv. hær. c. 30). Et vero in Africa Hermogenem floruisse testis est Philastrius lib. de Hæres. cui auctor addit tanquam magistrum aliquem Nigidium. Cum etiam superessent adhuc Valentinianorum hæreticorum examina, ducibus præter primos illos supra adductos Theotimo, Axionico Alexandro et Prodico, B. Irenæum imitatus ad verbum pene, LIBRUM conscripsit ADVERSUS VALENTINIANOS. De prioribus sic auctor: Multum circa imagines Legis Theotimus operatus est. Ita nusquam Valentinus et tamen Valentiniani, qui per Valentinum. Solus ad hodiernum Antiochiæ Axionicus memoriam Valentini integra custodia regularum ejus consolatur t. III, 1. ad Valent. c. 4, n. 32, 33 ac 34. Ibid. 1. de Charit. Christi, c. 15. n. 127; lbid. c. 16, n. 131). De tertio in hæc verba: Nam, ut penes quemdam ex Valen- D tini factione legi, primo non putant teerenam et humanam Christi substantiam informatam (Ib. c. 17, tom. III, 1. adv. Gnost. c. ult.). De quo vero loquatur subjecit: Insuper argumentandi libidine ac 71 forma ingenii hæretici locum sibi fecit Alexander ille. Et rursum: Sed remisso Alexandro cum suis syllogismis (Ibid. 1. adv. Prax. c. 3. Ibid. 1. de Præs. adv. hær. c. 21). Denique de postremo duo concurrunt loci, unus: Quod si jam tunc Prodicus aut Valentinus assisteret; alter: Cum alius Deus infertur adversus creatorem, tunc male cum plures, secundum Valentinos et Prodicos (Ib. 1. adv. ANNO DOMINI CCVII. 25. NUMMIO SENECIO ALBINO ET FULVIO EMILIANO coss. S. Zephirini Papæ Romani VIII Severi Imp. XIV, plerique passas scribunt Perpetuam et Felicitatem,idque juxta Ven. Bedam die natali Severi, quem assignant Martyrologia Usuardi et Romanum Nonis Martiis, illis præterea annumerantia Revocatum, Saturninum et Secundiolum, simul passos in Mauritania civitate Thuburbitanorum. Cum autem Perpetuæ fortissimæ martyris eo libro meminerit Auctor, oportet non ante scriptum fuisse librum DE ANIMA, quem scripsit ADVERSUS PHILOSOPHOS ET HÆRETICOS. In quo etiam alludit ad librum DE PARADISO. Quem conjicimus 72 conscriptum fuisse occasione eorum, quæ vidisse scribit S. Perpetuam in paradiso. Et vero uti in hac Christianorum per Africam quoque persecutione ani |