dignissima cognitum est (Num. XVI, 32): sed in animis eorum ea, quibus maxime peccaverant, (d) sanctificata sunt opera. Et ne per singula quæ sunt multa discurram, cum et Apostolus in interitum carnis ad salutem spiritus tradat (I Cor. v, 5); Dominus ipse quid percutiens proficiat, ostendit dicens: Videte, videte quia ego sum, et 255 non est Deus præter me. Ego interimam, et ego vivificabo; percutiam, et ego sanabo (Deut. xxx, 39): ut percutiendi causam proficisci ex causa sanationis ostenderet. consequitur. VERS. 25, 26. Effunde super eos A sam quoque synagogam Dathan et Abiron pl: ga iram tuam, et animatio iræ tuæ comprehendat eos. Fiat habitatio eorum deserta, el in tabernaculis eorum non sit qui inhabitet. In ira Dei pœnæ constitutionem, non motum animi ad ultionis voluntatem exardescentis significari sæpe tractavimus (V. Tract. Ps. 1, n. 16), quam non subito puniturus intenderet, sed in quam (1) pœna (alias, pœnam) dignus incideret. Mansit autem hæc a prophetis omnibus huic genti impia denuntiata damnatio. Nam eversa mox ac diruta civitate deleti sunt, gloriosissimo illo templi cultu deleto, ornatuque detracto. Et ideo habitatione deserta, in tabernaculis eorum nullus (a) habitavit. 23. Percussus a Deo Christus. Percutitur et a Judais. Percussus ergo est Dominus, peccata nostra suscipiens, et pro nobis dolens ut in eo usque ad infirmitatem crucis mortisque percusso, sanitas nobis per resurrectionem ex mortuis redderetur. Per 21. Judæorum crimen el pœnæ causa. VERS. 27-29. Verum adhuc, secundum impietatis incrementa, prophetia quoque pœnæ et ultionis exten- B cussum autem se ipse testatus est, commonefaciens ditur. Quoniam quem tu percussisti persecuti sunt, el super dolorem vulnerum meorum addiderunt. Appone iniquitatem super iniquitatem ipsorum, et non intrent in justitiam tuam. Deleantur de libro viventium, et cum justis non scribantur. Causam apponenda iniquitatis super iniquitatem ipsorum, el repellendi cos ne in justitiam intrarent (6), et delenlendis de viventium libro non scribendisque cum justis eam esse demonstrans, quod quem Deus percusserit, hi persecuti (2) sunt, et super dolorem vulnerum suorum addiderunt quod doleret. - 22. An percussus a Deo non injuste percutiatur. Percussio Dei misericors. Et forte non injuste, quem Deus percusserit, persecuti esse videantur. Ac de his, quæ percussa a Deo sint, quid sentiri oporteat C ante tractandum est: ut quatenus et hæc percussio salutaris, (c) et illa percussi persecutio impia sit, possit intelligi. Percussit Dominus Sodomam et (3) Gomorrha ultimis sceleribus pollutas et abominatas (Gen. XIX, 24): et invenio his ad misericordiæ reconciliationem (4) id quod percussæ sunt profecisse; cum tolerabilius his in die judicii sit futurum, quam his civitatibus, in quibus de Apostolorum pedibus pulvis excussus sit (Matth. x, 15). Percus (a) In vulgatis, habitabit. Concinnius in mss. habi-D tavit. (b) Turonensis, et delendi... non scribendique. (c) Editi, et illa percussio impia sit. Verior videtur lectio quam damus ex mis. Mic. (d) Apud Par. significata sunt: repugnantibus summo consensu aliis libris. Hic alluditur ad id Num. 16, 37, ubi de thuribulis Core, etc., testatur Deus, Sanctificata sunt in mortibus peccatorum. Græc. autem, ὅτι ἡγίασε τὰ πυρεῖα τῶν ἁμαρτῶλων ἐν ταῖς ψυ zais avτay. Sic Nadab et Abiu ob idem nefas igne consumptis, Levit. m,10, ait Dominus, Sanctificabor in cis qui appropinquant mihi. Quem locum respiciens Sidonius lib. viu epist. 14, quod noster Hilarius de Dathan et Abiron innuit, hoc de Nadab et Abiu diSertius ait: Quorum quamlibet interremptorum credamus absolvendas animas, punitas tamen scimus esse personas. discipulos (5) dicti hujus: Percutiam pastorem, et dispergentur oves gregis (Matth. xxvi, 31; Zach. XII, 7). Sed et Apostolus dicti hujus significationem haud dissimiliter confirmat, dicens: Qui Filio suo dilecto non pepercit (Rom. vin, 32). Non pepercit itaque dilecto Filio suo: quem et colonis vinex, non ignarus quod occisuri eum essent, destinavit (Matth. XXI, 37). Non pepercerat autem primo illi de terrac limo Ada, quem de paradiso post culpam, ne lignum vitæ attingens (6) in æternitatem (e) pœnæ manerct, ejecit ut naturam corporis ejus Adam e cœlis secundus assumens, parique morte percussus, eam rursus in vitam æternam' jam sine pœnæ æternitate revocaret. Hunc igitur ita a Deo percussum persecuti sunt, super dolorem vulnerum dolorem persecutionis hujus addentes. Pro nobis enim secundum prophetam dolet (Esai LI, 4); et idcirco (7) eum in doloribus (f) esse æstimantes. Quod enim postea nominis sui odium susceperint, quatenus silentium resurrectionis pecunia emerint, quibus Apostolos terroribus injuriisque vexaverint, cognitum est. Et quia hæc super dolorem vulnerum addiderunt, apponetur super iniquitatem iniquitas. 24. Ideo a Dei justitia exclusi Judæi, a libro viven(6) In æternitate. (7) Ope capitularis codicis ita emendavimus quod erat in anteriori editione, idcirco est esse in doloribus æstimatus. (e) In ms. Turon. in æternitate pœne. (f) Bad., Er. Lips. et reg. ms. æstimandus. Magis nobis probatur cum Par. et miss. Vatic. ac Mic. æstimatus, consentiente libro x de Trin., n. 46. Respiciuntur hæc Esaia, Pro nobis dolet, et nos existimavimus eum in doloribus esse: ubi priora Esaiæ verba pro nobis dolet ad humanam Christi naturam, posteriora autem ad divinam ab Hilario referri manifestius est ex his tract. Ps. cxxxvII. n. 3: Suscepit ergo infirmitates, quia homo nascitur; et putatur dolere, quia patitur : carel vero doloribus, quia Deus est. In id fere redit illud hujus tract. num 12: Flet interdum, et ingemiscit, et tristis est: et id ipsum ad infirmitatis tribuitur exemplum : quod conciliari nequit, nisi a sola divinitalis natura arceatur infirmitas, ac vera humanæ na. tura tristitia attribuatur. Sic in psal, Lu, n. 4. Christus prædicatur mortem perpetiens, sed morí nesciens. Appositæ autem A forma, ut tantum servi esset forma, non potuit. Ipc enim est et se ex forma Dei inaniens, et formam hominis assumens: quia neque evacuatio illa ex Dei forma naturæ cœlestis (divina) interitus est, neque formæ servilis assumptio tamquam (c) genuinæ originis conditionisque natura est; cum id quod assumptum est, non proprietas interior sit, sed exterior accessio: quod ipsum consequentibus docet, dicens, VERS. 30: Pauper et dolens 257 sum ego; et salus vultus tui Deus suscepit me. Pauper est qui, secundum Apostolum, cum esset omnium dives, scipsum ut nos ditesceremus (d) paupertavit (I Cor. VII, 9) dolens est, qui secundum prophetam pro nobis dolet (Esa. LII, 4). (2) Sed hunc pauperem ac dolentem salus ea, quæ vultus Dei est, suscepit. B Forma et vultus et facies et imago non differunt. Idipsum enim (e) in utro horum significari communis est sensus. Hunc igitur pauperem in salutem vultus Dei, qui forma Dei est, suscepit, id est assumptum () ab se hominem unigenitus Deus, qui imago invisibilis Dei est, in æternitatis suæ vita, quæ in Deo salus esse intelligitur, collocavit. Omnis enim lingua confitehitur, quia Dominus Jesus in gloria Dei patris est, id est, susceptus homo in naturam divinitatis acceptus. tium deleti, nec seripti cum justis. 25. Natura in uno Christo duplex; humana per gloriam accepta est in divinam. - Tenet autem in se eum confessionis modum, quem in nobis esse oportet fidei, ut in eo tam natura hominis quam natura Dei cognita sit. In forma enim servi veniens, evacuavit se a Dei forma. Nam in forma hominis existere, manens (b) in Dei forma qui potuit? Aboleri autem Dei (1) in cœlis Ita græce, iv tois oùpavoïs, (2) Sed nunc, paulo post, in utroque. (a) In ms. Reg. cursum. (b) In vulgatis, in Dei forma potuit. Regii codicis auctoritate particulam qui præponimus verbo potuit. Et hoc quidem prima specie male sonare videtur. At collatis aliis locis, v. g. lib. 1x de Trin, n. 50, ubi legere est: Erat enim naturæ proprietas, sed Dei forma jam non erat, quia per ejus exinanitionem servi erat forma suscepta: et longe ante num. 14: Cumque accipere formam servi nisi per evacuationem suam non potuerit qui manebat in Dei forma, non couveniente sibi forma utriusque concursu his, inquam, et aliis inspectis sincerior probatur lectio ms. reg. Atque ita Dei forma, ubi exinaniri prædicatur, non naturam ipsam, sed naturæ divine congruentem habitum gloriosum significat; ubi autem deinde docetur aboleri non potuisse, jam non habitum solum indicat, sed ipsammet naturam. Confer superiora num. 4. (c) Editi, geminæ originis: emendantur ex mss. 26. Sacrificium laudis in Christo; legis hostiis præfertur. Esse autem in eo finem legis et sacrificium laudis evangelica confessio est: ita ut hostiarum sanguine (g) et oblatione cessante sacrificium gratiæ laudisque prælatum sit. Hoc enim isto paupere et dolente in salutem vultus Dei formæque suscepto continuatur, et sequitur, VERS. 31 et 32: Laudabo nomen tuum cum cantico, magnificabo eum (3) in laude, Et placebit Deo super vitulum novellum cornua producentem et ungulas. Hæc itaque laudatio nominis Dei, laudisque ipsius magnificatio, super vitulum novellum placebit (Levit. iv). Talis enim ante in lege pro peccato offerebatur; cujus ætatem per tenera ungularum et cornuum incrementa, significat. Placebit ergo super vitulum peccati, honor laudis ; secundum illud, Sacrificium laudis honorificabit me, et illic iter (4) in (3) Cum laude. Abest in, sicut in græco D Clarius hic apparet ratio, cur supra negentur naturales Christo infirmitates, quia nimirum pertinent ad formam servilem, quæ ipsa ei ut filio Dei genuina ac naturalis non esse hinc probatur, quia accepta, juxta illud Pauli, Formam servi accipiens; adeoque accipienti exterior accessio est, non interior proprietas: ubi male apud Par. proprietatis. Demum quid sit genuinæ originis conditionisque natura, illustratur ex his tract. psal. LII. Quamquam passio illa non fuerit conditionis et generis, etc. (d) Par. post Lipsium, pauperauit: renitentibus aliis libris. (e) Editi, in utroque. Concinnius mss. in utro. (f) Huc revocatur ab se ex reg. ms. Ex subjectis verbis: in æternitatis suæ vita collocavit, intelligi debent quae paulo post habentur, id est, susceptus homo in naturam divinitatis acceptus. (g) Ita mss. At editi, ex oblatione. quo ostendam illi salutare Dei (Ps. XLIX, 23). Iter A qui diligunt nomen ejus inhabitabunt (2) eam. Laus igitur ostendendi salutoris Dei in laudis est sacrificio. 27. Salutis nostræ causa. Et ipsum in consequentibus psalmus ostendit. Nam post placituram magnificentiam laudis super vitulum novellum, subjecit, VERS. 33 et 34: Videant pauperes et lætentur. Quærite Deum, et vivet anima vestra: quoniam exaudivit pauperem Dominus, et vinclos suos non sprevit. Hoc scilicet tempus lætentur videntes, cujus sacrificium in laude sit: quia illic ostendetur salutare Dei. Et ideo Deus ab his ad vitam animæ quæretur. Carnis enim et corporis timeri judicem vetuit: quia animam in gehennam mittere solus potens sit Deus (Matth. x, 28). Quærendi autem Dei ad vitam animæ ea causa est, (a) quia exaudivit Deus pauperem, eum scilicet qui se paupertavit ut nos ditesceremus, B 258 quem in salutem vultus sui suscepit, in quo nobis peccata donavit; non spernens vinctos suos, sive qui vincti sunt Christi, ut Paulus in vinculis gloriatur (Ephes. II, 1), sive quos Satanas peccatis vinctos ut armatus et præpotens obtinebat (Luc. XI, 21); secundum illud: Disrupisti vincula mea, tibi sacrificabo hostiam laudis (Psal. cxv, 16 et 17). Lætentur ergo in his quæ vident pauperes : quia scriptum est: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cœlorum (Matth. v, 3). 28. Creata omnia laudant Deum de salute nostra. Et quia, his qui pauperes spiritu sunt in cœlorum regno constitutis, creatura omnis congemiscens et dolens in gloria filiorum Dei liberanda est, vanitati non sua sponte subjecta (Rom. vi, 19 et seq.); nunc C quoque ob lætantes pauperes vitamque quærentes, exauditumque pauperem, vinctosque non spretos, ipsa illa ad laudem Dei exspectans revelationem pauperum gloriæ creatura advocatur, VERS. 35. Laudent eum cæli et terra, mare et omnia repentia (b) in eo: Sub horum elementorum commemoratione creaturarum omnium liberandarum sensum mentemque significans: ut dum cœlum et terra et mare dicitur, cognoscantur Domino Jesu Christo coelestia et terrestria et inferna genu flectere. In his enim quæ in mari repunt (cum tamen in aquatilibus (1) natatus magis sit ex natura, quam reptio), ea quæ in inferis degunt docentur; cum profundum maris sedem intelligamus inferni. universa ex rerum admirabilitate proficiscitur. Tunc enim aliquid laude dignum videtur, cum opus ipsum ita magnificum atque præclarum est, ut et (d) (3) prudentiam ac virtutem gerentis, et gestorum decus usumque contineat. Quod itaque sensum atque opinionem ingenii communis excellat, id per admirationem sui meretur et laudem. Cœlum ergo (supple, meretur laudem) quod tanto ornatu distinctum impletumque est, tantosque motus atque cursus incredibili constantia ac varietate conservat, ut annum inter hyemem caloremque æstatis temperatis autumni et veris temporibus moderetur et finiat. Terra autem, quæ supernis inumbrata naturis, vel (4) complexa in sese 259 vel suscepta sinu semina et contineat et alat et fecundet, et secundum uniuscujusque generis naturam (5) usu (e) ac maturitate consolidet. Mare autem, quod vitæ nostræ modo, nunc hausto spiritu nunc refuso animetur et maneat, motumque in tanta sui varietate rationibus se lunaris incrementi detri· mentique moderetur, et profunda infinitaque sui obice mentem humanæ opinionis excedat, ut neque quid extra se neque quid intra sit sensu persequente capiamus. In his tamen tantis tamque admirabilibus rerum naturarumque virtutibus in Deo hoc, quod Sion salva sit, civitatesque Judææ ædificandae sint, cœli, terra, maria laudabunt? humana utique opera et caduca, et ipso tempore ac vetustate solvenda. Quod si exstructas eas esse ut sint, laude sit dignum; nonne magis conservalas esse eas, ne destruerentur, proficeret ad laudem? 30. Non ob Sion aut civitates terrenas ad laudem Dei excitantur omnia. Non ergo hæ maximæ utique præstantissimæque rerum omnium, vel magis quibus universæ res contineantur alanturque, naturæ maris, terræ et cœli ad inanium pene ac levium operum laudem advocantur: id est, quia Sion salvificata sit, exstructaque Judææ civitates, (6) quas post Babyloniorum Antiochique victoriam, bellum quoque Romani regis absumeret. Dehinc ipsam hanc inopem impiamque sententiam, rei quoque communis scientia et ratio condemnat. Nam ob id ædificari civitates Judææ propheticus sermo declarat, ut in ea quæ salva facta sit Sion inhabitet. Et quid hic secundum humanas exstructiones civitatumque fabricas intelligentiæ loci est? cum neque in ædificandis his laus 29. Laudis causa cœli laus. Terræ fecunditas. Causam autem, cur adhuc cœlum et terra et mare D ulla sit, quæ sint postea destruendæ, neque ratio et Deum laudent, ostendit dicens, VERS. 36 et 37: Quoniam Dominus salvificabit Sion, et ædificabuntur civitates Judæ. Et inhabitabunt in ea, et hæreditabunt natura patiatur ædificari ob id civitates, ut (ipsæ scil. civitates) inhabitent civitatem. 31. Sion speculatio. Sion corpus Christi gloriosum. Est autem digna plane Deo laus, coeli, terræ ac (4) Complexa sit vel suscepta. (5) Usum maturitate. (6) Quas Babyloniorum Antiochique victoria. (d) Par. providentiam. (e) Particula ac in regio codice omissa opinionem ingerit prius legendum esse usui, non usu. Verbum autem consolido eodem fere modo intelligendum est, quo tract. psal. xc, n. 2, soliditas mundi, pro eo nimirum quod perfectum et integrum atque ad finem suum perductum est. PSALMUS LXIX. (G) In finem Psalmus David in rememoratione, eo quod salvum me fecit Dominus. Domine Deus in adjutorium meum intende, Domine ad adjuvandum me festina. Confundantur et revereantur, qui quærunt animam meam. 261 Avertantur retrorsum cl erubescant, qui volunt (Hil. cogitant) mihi mala. Avertantur statim erubescentes, qui dicunt mihi : Euge, euge. Exsultent et lætentur in le omnes qui quærunt te, Domine (Abest infra, Domine), et dicant semper, Magnificetur Dominus, qui diligunt salutare tuum. Ego vero egenus et pauper sum: Deus adjuva (Hil. adjuvat) me. Adjutor meus et liberator meus esto, Domine (Hil. tu Domine), ne tardaveris. TRACTATUS PSALMI. maris confessione tribuenda, quod illa filia Sion, A 52. Civitates Judææ, Ecclesia, non Synagoga. Et quia in finem pro his qui immutabuntur est psalmus: Judææ etiam civitates, ut in Sion inhabitarent, ædificandæ esse laudantur. Et civitates ipsas conventus hominum esse quis dubitet? Ecclesiam vero exconventu (2) plebium effici notum est. In hac ergo C Sion, quæ in se etiam illam primitivorum conscriptorum in cœlis complexa sit civitatem, habitatio nostra perficitur, qui ut semen Abrahæ, ita et semen Judæ manemus. Non enim (3) qui in carne Judæus (b), sed qui in spiritu (Rom. 11, 28). Ob quod in his nostris conventibus civitates quoque (4) Judæ sumus. Ac ne sibi Israel impius civitatis Judææ gloriam, eo quod secundum carnem servorum Dei semen est, vindicaret eorum hæreditatem, eorum habitationem in Sion esse demonstrat, qui nomen Domini diligant; ut pietatis magis sit, non generis electio: quia præstet omnibus charitas Dei, (5) quæ in Christo est; et Petrum nihil aliud, quam utrum se amaret, interrogat Dominus noster Jesus Christus Dei filius (Joan. xx1, 15) qui est benedictus in omnia sæcula sæculorum. Amen. 33. : 1. Rememorationis precatio de quibus fiat. Quid petatur hoc psalmo.-VERS. 1. Alius hic in rememoratione psalmus est: nam trigesimo et septimo eadem inscriptio est. Ex ipsa autem verbi hujus significatione usuque communi, quid in rememoratione præscribi intelligendum sit, edocemur. Nam rememorationis precatio ei competit, qui se incidere in oblivionem ejus, a quo vel auxilium vel veniam (c) expetat, pertimescit et aut sui ad salutem commemorationem fieri desideret, aut eorum ad pœnam, qui sibi semper infesti sunt. Et quidem in (d) anteriore superscriptionis ipsius psalmo de venia et salute tractatum est: qui totus ex persona dolentis Domini pro nobis, portantisque peccata nostra consistit. In hoc vero necessitas poscendæ veniæ non relicta est: quia jam superior et contiguus huic psalmus in salvificato Sion, ædificatarumque civitatum Judæ laude conclusus est. Sed est in eo rememoratio in impios ultionis, et retributionis in sanctos. Et quia non illi David, sed in illum David psalmus in finem est; secundum editam in anterioribus ex nominis proprietate rationem, ex persona Domini tractabitur, ut ipso psalmi fine noscetur. - 2. Quod Christus in eo orel. -VERS. 2. Domine Deus in adjutorium meum intende. Pix confessionis hæc vox est, adjutorium a Domino et Deo sperare: sed plus hic nunc, quam in deprecationibus sperandi auxilii solet, sermo significat. Videri enim id potest, (e) qui in adjutorium positus sit super potentem, nunc in adjutorium in quod positus est ut intendatur, D orare. Et quis hic sit, non 262 ambigitur ex psalmo in mus, genuina tamen existimamus. Petri enim, super quem Ecclesia fundata est, commendatur charitas ab Hilario non uno loco. Vide cap. 30 in Matth., lib. x de Trin., n. 27, etc. (6) In finem in commemorationem quod. eis àváμvn σιν. dicitur, eadem superscriptio est, in rememoratione : cui etiam competunt quæ sequuntur, ut totus sit ex persona dolentis Domini pro nobis, portantisque peccata nostra. (e) Particulam ut hic in vulgatis abundantem expunximus auctoritate mss. 16 se ipsum salvum facere non potest. (Marc. xv, 31.) - quo inest scriptum: Posui adjutorium super poten- A est, eorum scilicet qui dixerint, Salvos fecit alios, tem, et exaltavi electum de plebe mea. Inveni David servum meum (Ps. LXXXVIII, 20). Et ne aliquid in illum David Jesse referri posset, adjecit, Et ego primogenitum ponam eum, excelsum super reges terræ (Ibid., 28). Ac ne, quod primogenitus est, ad primitias indulti ei a Deo regni trahi posset; id quod soli (a) Domino Jesu Christo proprium esset ostendit, dicens: Et sedes ejus sicut sol in conspectu meo, et sicut luna perfecta manet in æternum et lestis in cælo fidelis. (Ibid., 38.) 2634. Merces quærentium Deum. Deus nullius egens. Qui magnificetur a nobis. Sed post hane de impiis precationem, quia rememorationis erat psalmus, pro sanctorum quoque fuit spebus orandum. Sequi tur enim, VERS. 5: Exsultent et lætentur in te omnes qui quærunt le, el dicant semper, Magnificetur Dominus, qui diligunt salutare tuum. Ut confusio et reverentia justi animam quærentibus, ita exsultatio et lætitia quærentibus Deum est: quia secundum prophetam resurgent alii in confusionem, alii in lætitiam. (Dan. XII, 2.) Et ut retrorsum erubescentes (2) avertentur, qui mala cogitant, qui dicunt euge euge; ita qui salutare Dei diligent, ad confessionem tæ sibi a Deo exsultationis, laudis confessio augeatur. Non enim (4) aliquo (j) Deus qui idem atque æternus est, indiget, aut quidquam in rerum naturis et mentium opinionibus est, quod exspectet. Quod enim incremento demutabile est, id detrimento sæpe demutatur. Deus autem, qui idem origo et causa gignentibus est, ad æternæ beatitudinis naturam sibi ipse sufficiens, nihil extra quod sibi desit, (k) ne aliunde exspectet, derelinquit. Magnificatur autem per beneficiorum suorum incrementa nobiscum, eum magnificentia ejus et commodorum nostrorum sensu ac jucunditate, et referendæ gratiæ laude cumuletur. Ergo quotienscumque magnificetur dicimus, totiens aut optandi nobis a Deo muneris vota sunt, aut sumpti perceptique confessio est, magnificentiæ ejus laude nobiscum per commodorum nostrorum incrementa 3. Pœna adversariorum Christi. Nunc ergo qui (b) adversum potentem positus sit adjutor, et qui intendi in adjutorium suum precatur, pœnam in eos qui sibi adversantur expostulat, dicens, VERS. 3 ct 4 Confundantur et (c) revereantur, qui quærunt B magnificentiæ Dei proficiunt: ut ex gratia (3) indulanimam meam : Avertantur retrorsum et erubescant, qui cogitant mihi mala. Avertantur statim erubescentes, qui dicunt mihi, Euge euge. Ex verbis loquela sermonisque nostri divinus sermo pendendus est. Pudor ct confusio ex dedecore est, aversio ex repulsa est; reditus vero non in alia loca magis, quam in ea est, unde digressio est. Qui quærunt ergo animam sancti hujus, qui in adjutorium suum orat intendi, primum confundentur, post etiam avertentur, dehinc avertentur non in alia, (d) sed retrorsum. Et idem est dictorum ordo, qui et rerum. Confundentur enim ejus animam quærendo, quem cum peremerint, scient eum vivere: quia Deus vitæ et resurrectionis est dominus. Dehinc postea avertentur, ne occurrant cum sanctis obviam Christo in nubibus (e) rapti. C (1 Cor. xv, 5.) Postremo aversi (f) non in alia quam retrorsum. Resurgentes enim ex mortuis, rursum ad poene ultionisque judicium in infima terræ unde emerserant revertentur. (g) Omnis enim caro resurget, sed non omnis demutabitur (I Cor. xv, 51): et unumquemque in carne sive bona sive mala, prout gessit, recipere constitutum est. Ergo et quærentes animam (1) justi (h) et mala cogitantes, et euge euge dicentes, et confundentur et avertentur et revertentur resurrectione confusi, ab occursu repulsi, in inferna revocati. Euge (i) euge autem irridentium vox (1) Abest justi. Vulgatos textus comprobat vetustissimus liber (a) Abest soli a reg. ms. (b) Ita cum ms. reg. antiquæ editiones. At Par. super potentem. (c) Sequens explicatio videtur hic postulare revertantur. Mox apud Par. qui volunt, non qui cogitant. (d) Editi excepto Par. sed in eadem. Quid sibi velit non in alia, explanatur infra, quia nimirum nec mutabitur eorum caro, neque ipsi migrabunt in cœlum, sed ad terram, immo in infima terræ revertentur. (e) Par. raptis: mendose. (f) Bad.. Er. et Lips. non ibunt in aliena loca. Surgentes enim impii ex mortuis rursum detrudentur in infima terræ unde emerserant, omisso deinde verbo revertentur. Par. non in alia quam retrorsum surgentes, uttionisque judicio in infima terræ, etc. Hunc locum resarcimus ope inss. Vatic. et reg. (g) Editi, Nam ut Apostolus ait, Omnis quidem caro, nascente. 5. Quod Christo, non David conveniat Psalmus. Oportuit autem psalmum, qui rememorationis in finem est, digno rememorationis ipsius fine coneludi. Sequitur enim, VERS. 6: Ego autem egenus et pauper sum: Deus (5) adjuva me (1). Adjutor meus et tiberator meus tu Domine, ne tardaveris. Neque regis dignitati, neque regni opulentiæ, paupertatis atque inopiæ professio congruit; sed (6) ejus vox est (m), qui ut nos ditesceremus pauperem se præstitit, noster, necnon sermonis contextus ipse. In præcedenti: non enim aliquid Deus qui æternus est. (5) Adjuvat me. (6) Ejus vox est, non habetur in ms. Detc. castigantur regii codicis auctoritate: cum apostoli sententia hic respiciatur potius, quam reddantur verba, quæ aliter apostoli nomine referre solet Hilarius. (h) Abest justi a regio codice. Tum Par. et male cogitantes: quæ verba in edit. aliis desiderantur. (i) Apud Bad., Er. et Lips. euge autem justo dixisse constat, qui dixerunt, Salvos fecit, etc. lectio mutila simul et interpolata. |