Apostolus docuit, quia utilitatis suæ negligens, utilitati se dedisset aliena.

Dissi.

16. Ossibus æternitatis spes significatur. pavit ergo ossa Deus hominibus placentium. Et ossa non hæc corporalia dissipari intelligenda sunt: sed quia spes aternitatis in ossibus significari solet, ex quo dictum est: Hoc nunc os de ossibus meis (Genes. I, 23). Quod beatus Apostolus, quia magnum mysterium est, ad Christum et ad Ecclesiam refert (Ephes. v, 31), quæ ex Adæ sui æternitate æternitatis substantiam mutuatur. Quod in Domini vulnerato licet corpore confixoque non frangitur. Os, inquit, ejus non conteretur (Num. 1x, 12); quia cum fuerit iniquis jus (4) passionis in carnem, in æternam (f) tamen

sioni. Integram autem et incorruptam spem æternitatis significari in ossibus etiam illic meminimus, ubi dicitur: Custodit Dominus omnia ossa justorum, unum ex his non conteretur (Psal. xxxm, 21), quia secundum demonstratam Ezechieli resurrectionem, sacramentum ejus sub ossium significatione sit revelatum (Ezech. 57). Ergo ut custodit Deus 104 ossa justorum, ita et hominibus placentium dissipavit: et dissipavit non ita, ut eo quod essent carerent, sed ut per contemptum Dei tamquam deperdita et abjecta vilescerent (g).

punitorem perditoremque in igne judicii et corporis A hanc sibi esse causam probabilem placendi cunctis et animæ nostræ Deum non timentes, et æternis divinæ ultionis poenis momentanea atque abolenda supplicia præferentes; dum placere nos ipsis, et in eorum gratia permanere famulatu impio gloriamur. 15. Gratiam humanam sectari quando nefas. Hoc ipsum decreto gravissimo sententia divina condemnat. Namque ad illud quod dixerat: Nonne (1) scient qui operantur iniquitatem, qui comedunt populum meum ut cibum panis: Deum non invocaverunt, ibi trepidaverunt ubi non erat timor; id ad summam cœpti sermonis adjecit: Quoniam Deus dissipavit ossa hominibus placentium, confusi sunt; quoniam Deus sprevit illos. Hi ergo qui operantur iniquitatem, et populum comedunt ut cibum panis, et Deum non invocaverunt, et in non timendis trepidaverunt, nonne cognoscent, B divinitatis et impassibilem naturam nihil licuit pasquia ossa eorum qui hominibus placere velint, Deus dissipavit (a)? Timuit hujus prophetici dicti sententiam sanctus ille gentium doctor, dicens: Ego si adhuc hominibus placerem, Christi servus non essem (Gal. 1, 10). Inutilis est humanæ gratiæ et irreligiosa sectatio. Namque (2) (b) Deo magis, quam in contumeliam Dei, hominibus est placendum: ut per divina instituta, et probitatem 103 fidelis vitæ innocentisque placeatur. Cæterum placere tantum hominibus velle, Deo est displicere. Non avocat autem ab hominum gratia Deus justorum mentes, et fidelium rationabiJem sanctitatem. Et audiamus eum per Paulum loquentem: Sine offensione estote Judæis et Græcis, et Ecclesiæ Dei, sicuti et ego (c) omnia omnibus placeo, non quæreus quod mihi (3) utile sit, sed quod multorum est, ut salventur (I Cor. x, 32 et 35). lloc est, non hominibus, sed Deo placere, cum per id quod Deo placetur, et hominibus sit placendum. Ex causa enim placendi Deo, causa etiam hominibus probabilis fit placendi. Cæterum studium, quod ut hominibus tantum placeatur impenditur, ad id quod Deo placendum est non refertur: quia tantum corum causa quibus placetur adhibetur. Non est autem majus vinculum hominibus placendi, quam ut nemo sui causa velit (d) iis placere quibus placeat: quia quod in profectum propria utilitatis efficitur, non potest non aliquam interdum offensionem ex eausis accedentibus (al. accidentibus) excitare: cum quod alii utile est, alteri sæpe fiat incommodum. At vero qui nihil sui causa velit, et omnia in profectum alienæ utilitatis (e) exerceat, necesse est ut causam sibi inoffense placabilitatis acquirat; quia et ex alicnis utilitatibus placeat, nec offendat ex propriis. Et

C

D

Id

17. Confusio duplex impiis post judicium. enim sequitur: Confusi sunt, quia Deus sprevit illos. Confunditur quisque, et pudore dedecoris sui, et comparatione honoris alieni. Et hic (3) illud est, quod Apostolus significat dicens: Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur (I Cor. xv, 51). Sed et propheta et confusionem resurrectionis et honorem discernit, ita dicens: Et resurgent alii quidem in vitam, alii autem in confusionem æternam (Dan. x11, 2). Confundentur ergo quorum ossa dispersa sunt, quos sprevit Deus, quos tamquam indig nos ne conformes essent gloriæ suæ et resurrectionis abjecit. Resurrecturi adeo, ut confundantur: non immutabuntur vero, et ex eo confundentur. Hæc enim resurrectionis statuta conditio est: et idcirco tamquam ex præterito pro decreti definitione fit sermo, quia id ut ita maneat sit statutum.

18. Spes, vitæ hujus unum levamen. — Commemoratis vero humanis et insolentiæ et iniquitatis impietatibus, ut is qui titulo præfertur intellectus in finem possit intelligi tali Propheta spem beatorum finis ipsius adhortatione confirmat, dicens : Quis da

συμφέρον.

(4) Vis passionis.
(5) Et hinc illud.

:

bus placeat, quod restituimus ope mss. Ilic ostenditur vinculum, quo omnes sibi quisque devinciat.

(e) Sic mss. melius quam editi, voluntatis.

(f) Regius codex, in internam, quod primum nobis arriserat; minus tamen ad rem. Deinde etiam cum aliis mss. habet, divinitatis, non ut vulgati, divinitatem. Hic distincte aperit Hilarius quam Christi naturam velit passione caruisse.

(g) Vid. Tract. Ps. 1, n. 14 et 15.

:

ista legisset Spiritus Domini super me, propter quod unxit me, prædicare captivis remissionem, et cæcis visionem, dimittere confractos in remissionem, prædicare annum Domini acceptum (Luc. iv, 18, et seq.), fidem et (4) (f) auctoritatem consummatæ significans prophetiæ,ait: Quia hodie impleta est prophetia hæc in auribus vestris (Ibid. 21). (5) Hoc igitur populi Dei aversa captivitas est, cum oculi (6) intelligentiæ panduntur, cum præfracta peccatis corda in requiem relaxantur, cum annus Domini acceptabilis nuntiatur, quo pœnitentiæ (7) nostræ Deo accepta est confessio, cum nihil præteritorum reputatur ad crimen, cum nova omnia sunt, nova libertas est, novi filii, et æterna lætitia est.

bit ex Sion salutare Israel? dum avertit Dominus cap- A avértit; sed ille qui accepto libro in synagoga cum tivitatem plebis suæ, exsultabit Jacob et lætabitur Israel. Una enim hæc spes reliqua fuit humane (a) infirmitati et fidei, per quam inter tantas præsentis vitæ calamitates æternorum bonorum exspectatione requiesceret. Et idcirco certus hujus beatitudinis Propheta, tamquam ex vasto humanarum miseria rum proclamat profundo, dicens: Quis dabit ex Sion salutare Israel? Namque secundum alium prophetam Ex Sion exiel lex, et verbum Domini ex Jerusalem ( Esa. 11, 3). Hoc verbum Domini caro factum est. Hæc caro et Sion et Jerusalem est, civitas (1) (b) novæ pacis, et speculatorium nostrum. Hinc salutaris, hinc Jesus. Jesus enim, ut sæpe diximus, ipso nomine salutaris est (c). Lex autem ex Sion non fuit salutaris, opere quidem vivificans, sed non justificans ex fide. B 19. Salutaris est Jesus. Datus vero Israel non carnali. Hic vero exspectatus est salutaris, et datus est Israel sed non carnali illi Israel. Non enim qui filii carnis, filii Dei sunt, sed filii promissionis deputantur in semen (Rom. ix, 8). Testatur et Joannes, non esse secundum carnem Abrahae filios, cum et filii viperarum sunt: et potens est Deus Abrahæ filios de lapidibus 105 excitare. Dominus autem ipse docuit, ex fidei operibus proprietatem successionis exsistere, nec secundum carnis generationem filiorum originem deputari, cum ait: Si filii Abrahæ essetis, opera Abrahæ faceretis (Joan. vii, 39). Sed et Daniel presbyteros condemnans, ita dicit: non, Semen Abraham; sed, Semen Chanaan, et non Juda (Dan. xm, 56). Ezechiel quoque increpitis populi iniquitatibus ait: C Pater tuus Chananæus, mater tua Chethaa, radix tua et generatio tua de terra Chanaan (Ezech., xvi, 3). Non est ergo Israel iste ex successione corporea, cui ob infidelitatem origo profanissimi generis deputatur. Neque buic data salus est, qui non suscepit oblatam (2) : sed ei qui aversa captivitate populus Dei factus est.

20. Populus captivus, gentes. Captas autem imperitarum gentium mentes, et impiissimis vitiis ac religionibus subditas, in libertatem fidei et nomen familiæ cœlestis absolvit. Qui enim erant dæmonum servitus, facti sunt Dei populus. Et quis hic sit capti vitatem avertens, de se ipse testatus est. Hanc enim non lex, non patriarcha, non propheta, non angelus, non aliqua alia cœlestium, vel dominatuum (d), vel potestatum, (3) (e) vel thronorum, vel virtutum virtus D

(1) Nobis pacis et speculatorium.

Qui non suscipit oblata, mox, versa captivitate. (3) Vel thronuum.

Auctorem.

(5) Hæc igitur.

(6) In editis, intelligentia.

(a) Editi infirmitatis: emendantur ex mss. (b) In uno ms. Vatic. et Mic. nobis, non nova. (c) Dictum est hactenus tantum semel in Psal. xIII, n. 5. Potuit tamen dici in Psal. Ix, etc. in quibus occurrit vox salutaris: quod argumento est psalmos alios quam qui hactenus expositi sunt, ab Hilario fuisse tractatos.

(d) Vid. Tract. Ps. xш, n. 3. (e) Regius ms. vel thronum.

21. Jacob supplantator. Exsultabit Jacob, et læ tabitur Israel: idem namque ipse patriarcha utrumque nomen sortitus ex merito est. Nam quia manu calcem fratris continuisset in partu, Jacob nuncupatus est: supplantaturus deinceps et emendo primogenita, et benedictiones occupando (Gen. xxvII, 27). (8) Et interpretationis virtutem Genesis exposuit, Jacob eum, quia supplantator fratris sit (Ibid. 56), nuncupatum. Per agnitionem autem confessi Dei, tum cum se ab 106 co homine, cujus in lucta dominabatur, benedici poposcit, quia Deum, adversus quem generis sui populus secundum futuræ passionis sacramentum in lucia carnis invaluit, fidei oculis conspexisset in corpore; Israel, quia Israel Deum videns sit, meruit nominari. Et secundum ipsius Genesis prophetiam, in Jacob juniorem populum, qui esset ex gentibus crediturus, significari absolutum est. (9) (g) Hoc ergo exsultabit Jacob, et lætabitur Israel. Secundum Ecclesi ordinem hic unus est populus, duplicis et professionis et honoris ; neque enim geminatis sententiis idipsum cœlestis sermo significat. Sed quia fides prima quo quis invocari super se Dei nomen (h) precatur, fide anteriorem populum supplantat, cum Judæo infideli fidelem se optat esse gentilis. Hic ergo Jacob est, spe præoccupatæ benedictionis (i) exsultans. Jam vero ubi baptismo renatus, et fide consummatus, Deum intelligentiæ oculis et mente (10) adspexerit; tunc jam Israel lætabitur, quia jam supplantato seniore Deum fide videat, visurus veriore conspectu, secundum illam beatitudinis sponsionem, Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. v, 8). Do(7) Quod totius pænitentiæ, deinde, quod nihil præteritorum.

(8) Et interpretati nominis.

(9) Hic ergo.

(10) Mentis.

(Ita mss. At excusi auctorem.

(g) Excusi hic ergo. At ms. reg. hoc ergo. Magis aperta sit lectio in ms. Turon. Hoc est ergo exsultabit.

(h) Regius cod. prædicatur, fide anteriore, etc., non placet. Sic tota phrasis videtur intelligenda: sed quia fides prima est, quando quis, etc. gentilis fide supplantat anteriorem populum, cum, etc.

(i) Excusi, insulians emendantur ope regii ms.

mini et Dei nostri Jesu Christi, qui est benedictus in A sæcula sæculorum. Amen.

In finem (a) in hymnis, intellectus Darid, cum venerunt Ziphæi, et dixerunt ad Saul: Nonne ecce David absconditus est apud nos?

Deus, in nomine tuo salvum me fac, et in virtute tua judica me. Deus, exaudi orationem meam, auribus percipe (b) verba oris mei : quoniam alieni insurrexerunt super me, el fortes quæsierunt animam meam, et non proposuerunt Deum ante conspectum suum. DIAPSALMA. Ecce enim Deus adjuvat me, et Dominus susceptor est animæ meæ. Averte (c) mala inimicis meis, in veritate tua disperde illos. Voluntarie sacrificabo tibi, et confitebor nomini tuo, Domine, 107 quoniam bonum est: quoniam ex omni tribulatione eripuisti me, et super inimicos meos respexit (d) oculus meus.

virtus enim Dei est in salutem omni credenti (Rom: 1, 16). Per judicii enim virtutem infirmitas corporalis (e) in Dei nomen naturamque salvatur; atque ita ob meritum obedientiæ, in salutem nominis Dei ex judicii virtute provehitur, ut in eo Dei et nomen et virtus sit. Cæterum si ex consuetudine humana sermo iste cœpisset; in misericordia potius vel æquitate, quam in virtute, judicari se Propheta poposcisset. Sed virtutis illic opus fuerat judicio, ubi Dei filio in filium hominis ex partu virginis nato, rursum ipsi hominis filio per judicii virtutem Dei filii et nomen (4) redhibendum esset et virtus.

tam tituli rationem, passio David prophetæ, Dei ac A Crucifixus ex infirmitate, resurrexit 2x virtute (u Domini nostri Jesu Christi passionis exemplum est. Cor. XIII, 4), et rursum: Non enim erubesco EvangeEt idcirco oratio quoque ejus, etiam ad intelligentiam lium orationis ejus, (1) qui Verbum caro factum est, temperatur ut qui omnia secundum hominem passus est, idem omnia secundum hominem et loquatur (al. eloquatur); et quorum infirmitates portavit et peccata suscepit, eorum ad Deum deprecetur obsequio. Proprietates autem virtutesque verborum, etiam invitis licet et cunctantibus nobis, intelligentiæ hujus exigunt sensum : ut omnia ex persona ejus dici non ambigamus in psalmo. Ait enim: Deus, in nomine tuo salvifica me. In humilitate corporis unigenitus Dei filius sub prophetæ (a) sui dictis hæc precatur, 109 qui et gloriam quam ante sæcula habuerat reposcebat. Salvificari se in Dei nomine rogat, in quo est et nuncupatus et na- B tus: ut se in eo corpore, in quo erat natus, idipsum quod naturæ anteriori suæ et generi erat proprium, salvum faceret Dei nomen.

-

5. Dei scilicet nomen ac virtutem. Et quia omnis hæc ex persona forma servilis oratio est, cui formæ servili (b) usque ad crucem mortis assumptæ, salutem ejus nominis quod Dei est deprecatur; et salvandus ex Dei nomine id continuo subjecit: Et in virtute tua judica me. Namque ob meritum humilitatis, quia se exinanisset formam servi accipiens, formam (c) nunc rursum Dei consortem (2) in ea quam assumpserat humilitate repetebat; in Dei nomine homine ipso, in quo Deus nasci obedierat, salvato. Et ut hujus nominis, in quo se salvari orabat, honorem non nude tantum nuncupationis doceret C esse, judicari se in virtute Dei precatur. Primum enim ex judicio est, quod meretur : Factus, inquit, obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod exaltavit illum Deus, et donavit illi nomen, quod est super omne nomen (Phil. 11, 8 et 9): ut ei nomen (3) quod super omne nomen est donetur. Tum deinde (d) hoc ipsum judicium sit in virtute judicii quia per virtutem Dei is, qui ex Deo homo mortuus fuerat, idem rursus in Deum ex homine mortuo resurrexit; secundum illud Apostoli,

dominici sanguinis adspersio. Si cui tamen magis arriserit repræsentante, propter verba superiora, sacramentum futuræ, etc., seligat quod libet. Imo alterutrum intelligentia nemo separet.

(a) Abest sui a Regio ms. in quo mox quia gloriam, non qui et gloriam.

(b) In mis. Turon. usque ad mortem crucis, non usque ad crucem mortis. Hoc tamen nominum inversiones Hilario non sunt inusitate.

(c) Particula nunc, apud Lips. et Par. omissa revocatur ex ms. reg. Hujus loco apud Bad. et Er. mendose legebatur non.

(d) Subaud. precatur ut.

(e) Editi, in Dei nomine naturaque, non satis exprimunt mentem Hilarii, Christum per gloriæ divinæ consortium etiam secundum formam servi in Dei

6. Orantis hic fiducia non convenit nisi Christo.—Sequitur dehinc: Deus exaudi orationem meam,(5)(f)auribus percipe verba oris mei. 110 Promptum Prophetæ fuerat dixisse: Deus, exaudi me. Sed quia ex persona ejus loquitur, qui solus sciret orare; idcirco constans postulatio (g) exaudiendæ orationis ostenditur. Paulus beatus neminem hominum, qualiter orare (6) oporteat, scire docet dicens: Quod enim, quid ore mus qualiter oporteat, nescimus ( Rom. vin, 26). Non est ergo infirmitatis humanæ, exaudiri orationem suam postulare: cum Doctor gentium, post constitutam (7) licet jam a Domino formam orandi, quid et quatenus oret ignoret. Sed ejus ista fiducia est, qui solus patrem videt, qui solus Patrem scit, qui solus potest orare pernoctans (secundum (8) Evangelium enim Dominus pernoctavit orans [Luc. vi, 12] ), qui per speculum verborum formam ipsam occultissimi sacramenti sub communibus verbis, dum oraremus, ostendit. Et qui orationem suam poposcit audiri, ut peculiare hoc fiduciæ suæ doceret esso, subjecit, Inaurire verba oris mei. Et quisquam (h) hoc humane fiducia esse existimabit, ut verba oris sui velit audiri? Au illa quibus motus animi nostri et impetus pronuntiamus, tum cum de ira exardescimus, tum cum de odio obtrectamus, tum cum de dolore querimur, tum cum de adulatione blandimur, tum cum aut pro spe lucri aut de veritatis pudore

inaurire. Inferius subjecit, inaudire, non inaurire. (6) Debeat.

(7) Licet etiam.

(8) Evangelia. Re vera tria sunt, quæ id memo

rant.

D nomen naturamque transiisse significantis, non abolitione naturæ, sed divinæ immortalitatis atque incorruptionis participatione, ut sæpe jam dictum. Hic obiter observare est, virtutis nomine Dei naturam intelligi. Unde quod nunc ait : in Dei nomen naturamque salvatur, subinde sic exponit, ut in eo Dei el nomen et virtus sit.

(f) Sic ms. Mic. consentientibus infra Vatic. et Reg. qui hic habent, auribus percipe. At in vulgatis utrobique exstat, inauri.

(g) Par. post Lipsium præstandæ. Erasmus ad marginem, impetrandæ : in textu autem cum Bad. et mss. reg. ac Mic. postulandæ, quantum conjectamus, librariorum lapsu pro auscultandæ. Restituimus exaudiendæ, Vaticani ms. auctoritate. (h) Vat, ms. et quis usquam.

mentimur, aut de contumelia offensione maledici- A semen Chanaan, patre Amorrhæo, matre Chethara

mus? Et quis usquam vitæ ita emendate et patientis ad omnia fuit, ut his humanæ demutationis vitiis non esset obnoxius? Solus hoc potuit cum fiducia velle, qui peccatum non fecit, in cujus ore dolus non fuit, qui flagellis dorsum præbuit, maxillas ab alapis non deflexit (a), sputamentorum contumeliam non exprobravit, et in nullo voluntatem ejus, cujus ad hæc voluntati in omnibus volens obediebat, offendit.

est.

7. Querela Christi omnis ex humanæ naturæ affectu Causam deinde, cur verba sua audiri oret, adjecit, VERS. 5 : Quoniam alieni insurrexerunt adversus me, et fortes quæsierunt animam meam, et non proposuerunt Deum (1) ante conspectum suum. Unigenitus Dei filius, Dei Verbum, et Deus Verbum (cum B utique omnia quæ Pater posset, omnia ea et ipse posset, sicuti ait : Quæcumque enim Pater facit, eadem et Filius facit similiter (Joan. v, 19); (b) ut indiscreto 111 deitatis naturæque nomine indiscreta quoque esset et virtus) ut absolutissimum nobis humanæ humilitatis esset exemplum, omnia quæ hominum sunt, et oravit, et passus est. Et ex commui nostra infirmitate salutem sibi est deprecatus a Patre ut nativitatem nostram cum ipsis infirmitatis nostræ (c) iniisse intelligeretur officiis. Hinc illud est, quod esurivit, sitivit, dormivit, lassatus fuit, (d) impiorum cœtus fugit, moestus fuit, et flevit et passus, et mortuus est. Et ut bis omnibus non natura (qua Deus est), sed ex assumptione (qua et homo est), subjectus esse posset intelligi, perfunctus C his omnibus resurrexit. Omnis ergo ejus in psalmis ex naturæ nostræ affectu querela est. Nec mirum si ita nos intelligimus dicta psalmorum cum ipse Dominus secundum evangelicam fidem passionis suæ sacramenta scripta esse fuerit testatus in psalmis (Lucæ XXIV, 44).

(a) Reg. ms. deflectit.

(b) Miciacensis codex, et in indiscreto, nec forsitan male, subaudito cum post el.

(c) Editi cum regio codice, inesse : emendantur ex Mic. et Vatic. mss.

(d) Vatic. ms. in impiorum cœtu fuit.

(e) Non negat animam Christi nostris aut natura aut infirmitate fuisse similem, alias pugnaret cum proxime dictis num. 7, nec staret quod mox vocat Christum nostri corporis atque animæ hominem: sed eam ideo negat humanæ esse naturæ et infirmitatis, quia sit divinæ persona, seu pertineat ad Filium Dei, qui natura Deus et omnipotens est. Ex hoc loco lux nonnulla affulget, cujus ope veritas appareat abstrusissimarum quarumdam lib x. de Trinilate sententiarum.

(f) In regio codice post, sed natus, secundis curis adjectum est Dei filius, hominique unitus, id est, factus est filius hominis qui erat. Absque hac inter

(Ezech. xvi, 3), et diabolo patre, filii diabolicæ volun-
tatis. Quærunt quoque et animam suam fortes; cum
Herodes principes sacerdotum ubi (2) nasci habebat
Christus interrogat (Matth. 1, 4), cum omnis Synagoga
edversus eum testis falsa conjurat. Sed animam banc
humanæ naturæ et infirmitatis esse existimantes (e)
non proposuerunt Deum ante conspectum suum: quia
Deus ex eo quod Deus manebat, usque ad originem
mascendi se hominis humiliasset, id est, ut hominis
filius esset, qui erat antea Dei filius. Non enim alius
filius Dei, quam qui filius hominis; et filius hominis
(5) non ex parte, (f) sed natus, forma enim se Dei
ex eo quod erat ad id quod non erat, id est, ut
nasci posset, in animam suam corpusque evacuante
(et idcirco et filius Dei et filius hominis, idcirco et
Deus et homo, id est, Dei filius habitu humanæ
originis natus est), usque ad naturam scilicet hominis
nascendi, qui totus ex anima et carne formabilis
est, Dei se humiliante substantia. Ob quod cum
insurgunt adversum eum alieni, cum potentes ani-
mam ejus 112 exquirunt, quæ frequenter in Evan-
geliis tristis et mæsta est; Deum ante conspectum
suum non proposuerunt, quia Deus Dei filius, ante
secula manens, humane naturæ habitu, id est, no-
stri corporis atque anima homo ex partu virginis
natus esset per operum magnificentiam non intel-
ligentes, quia hominis filius, cujus animam quære-
bant, ad id quod homo esse cœperat, (g) ex Dei filio,
quod semper manserat, exstitisset.

9. Interventu (h) diapsalmæ, non dicentis, sed cui dicebatur, demutata persona est. Nunc enim generalis sermo est prophetiæ. Nam post eam orationem, quæ ad Deum fuerat, ut fiducia orantis posset intelligi, in eo ipso precationis tempore quod poposcerat (i) impetrantis continuo subjecit, VERS. 6 Ecce enim Deus adjuvat me, et Dominus susceptor est animæ meæ. (j) Convertit mala inimicis meis. Effectus proprios propriis reddidit postulatis, docens non negligentem orationis nostræ Deum esse, neque irrationabilem præstationem misericor(3) Non ex patre.

D polatione abunde patet mens sancti Doctoris tres simul hæreticos Eutychen, Nestorium, Apollinorium, quibus Ariani præluserant, hoc uno loco diserte prædamnantis.

(g) Illud ex Dei filio, etc., id est, cum prius Dei filius exstitisset, quod et semper mansit, etiam cum exinde cœpit esse filius hominis. Qua loquendi formula sibi valde familiari vult Hilarius filium Dei et exstitisse prius quam homo fieret, et permansisse post quam factus est.

(h) In regio codice hic, diapsalmi, alias legere est diapsalme.

(i) Bad. et Er. cum ms. reg. impetrato, unde Lipsius confecit impetratum. Malumus cum ms. Mic. impetrantis, quod verbum refertur ad orantis.

(j) Editi, converte mala: renitentibus mss. ac superioribus dictis, quibus personam cui prius dicebatur, modo demutatam esse significatum est. In greco ἀποστρέψει, avertet.