cedat divinae mora sententiae. Sed nobis, quos pastoralis cura et ecclesiastica adstringit pro dispensatione credita ratio reddenda substantiae, opus est ut sollicitudinem nostram non Solum ad praesentia sed etiam ad secutura saecula porrigamus, ne ad ánimae nostrae detrimenta contingat, si hi qui possunt statutis debere innocentiam, praesumentes de libertate deliquerint, cum religiosa possint et nostra successoris nostri potestate fulciri, legibus ecclesiasticis servientes.

IV. Ut nulli apostolicae sedis praesuli possessionem ecclesiae magnam vel parvam in perpetuum liceat alienare vel com

mutationis obtentu ad cujuslibet jura transvertere.

His ergo perpensis mansuro cum dei nostri considerationé decreto sancimus; ut nulli apostolicae sedis praesuli a praesenti die, donec disponente domino catholicae fidei manserit doctrina salutaris, liceat praedium rusticum quantaecumque fuerit vel magnitudinis vel exiguitatis sub perpetua alienatione vel commutatione ad cujuslibet jura transferre; nec cujusquam excusentur necessitatis obtentu, quippe cum non sit personale, quod loquimur; nec aliquis clericorum sub hac occasione accepta tueatur; sed nec in usufructuario 1) jure aliquibus dare liceat nec data retinere, praeter clericos et captivos atque peregrinos, ne malae tractationis ministretur occasio, cum liberalitati illi alia itinera 2) reserventur.

Sane tantum domus in quibuslibet urbibus constitutae, quarum statum necesse est expensa non modica sustentari, acceptis, si offerri contigerit, sub justa existimatione 3) reditibus et divini timore judicii commutentur 4).

VI. Ut non liceat presbyteris urbis Romae titulorum suorum praedia seu quidquid juris eorum fuerit quolibet alienare commento; qui vero hoc agere tentaverit ordinis sui amissione

plectatur.

Pari etiam ecclesiarum per omnes Romanae civitatis titulos, qui sunt presbyteri vel quicumque fuerint, adstringi volumus. lege custodes, quia nefas dictu est, obligatione qua se per caritatem Christi connectit summus pontifex, ea hominem secundi in ecclesia ordinis non teneri. Quicumque tamen obligatus ), dei et decreti hujus immemor, cujus Romanae civitatis sacerdotes volumus religiosis nexibus devinciri, in constitutum praesens committens quidquam de jure titulorum vel ecclesiae superius praefatae quolibet modo praeter aurum, argentum vel gemnas, vestes quoque, si sunt, vel si accesserint aliqua mobilia ad ornamenta divina minime pertinentia, per

3) aestimatione

1) in usu fructu rura Luc. 2) retinere Luc.
Luc.
4) commodentur in marg. M., committentur Luc.
$) oblitus Luc.

petuo jure exceptis duntaxat sub praefata conditione domibus alienare tentaverit, donator, alienator ac venditor honoris sui amissione mulctetur.

VII. Ut qui petierit praedium ecclesiae et acceperit, aut si quis presbyterorum aut diaconorum nec non defensorum danti subscripserit, anathemate feriatur.

Praeterea qui petierit aut acceperit vel qui presbyterorum aut diaconorum seu defensorum danti subscripserit, quo iratus deus animas percutit, anathemate feriatur; sitque accipienti vel subscribenti de personis superius comprehensis, id est quas anathemate feriri censuimus, instituta poena contubernalium servata, quam praemisimus in alienatore vindicta, nisi forte et alienator sibi dum repetit, et qui acceperit, celeri restitutione prospexerit.

VIII. Ut si quis anathematis poenam parvi duxerit, etiam documento quo se putat ecclesiae praedium possidere, frustretur, liceatque cuilibet ecclesiasticae personae vocem contradictionis afferre et cum fructibus praeteriti temporis eadem praedia alienata reposcere.

'

Quod si minore animae suae c cura quisquam remedium oblatum forte neglexerit, supra ea poenarum genera quae superius tenentur adscripta, contra fas si quod conceptum fuerit documentum, universis viribus, quamvis ab initio nullas habuerit, effoetetur 1); sed etiam liceat quibuscumque ecclesiasticis personis vocem contradictionis afferre et ecclesiastica auctoritate fulciri, ita ut cum fructibus possit alienata reposcere: nec aliquo se ante tribunal Christi obstaculo muniat, qui a religiosis animabus ad substantiam pauperum derelicta contra fas sine aliqua pietatis consideratione dispergit. Hujus autem constitutionis legem in apostolica tantum volumus sede servari, in universis ecclesiis per provincias secundum animarum considerationem, quem proposito religionis convenire rectores earum viderint, more servato.

SYNODUS SANCTI PATRICII

IN HIBERNIA 1).

Incipit synodus episcoporum, id est Patricii, Auxilii et

Isernini.

Gratias agimus deo patri et filio et spiritui sancto. Presbyteris et diaconibus et omni clero Patricius, Auxilius et Iserninus episcopi salutem. Satius nobis negligentes praemonere, quam culpare quae facta sunt, Salomone dicente: Melius est arguere quam irasci 2). Exempla definitionis nostrae inferius conscripta sunt et sic inchoant:

I. De captivo, in quaestionem.

Si quis in quaestionem captivis quaesierit in plebe, suo jure sine permissione meruit excommunicari.

II. De lectoribus.

Lectores denique cognoscant, .... unusquisque ecclesiam in qua psallat.

III. De clerico vago.

Clericus vagus non sit in plebe.

Si quis permissionem acceperit et collectum sit pretium, non plus exigat quam quod necessitas poscit.

V. De eodem.

Si quid supra manserit, ponat super altare pontificis ut detur alii indigenti.

VI. De clerico sine tunica, sine Romana tonsura et uxorem habente non velato capite ambulante.

Quicumque clericus ab hostiario usque ad sacerdotem sine tunica visus fuerit atque turpitudinem ventris et nuditatem non tegat, et si non more Romano capilli ejus tonsi sint, et uxor ejus si non velato capite ambulaverit, pariter a laicis contemnentur et ab ecclesia separentur.

1) Ex ms. collegii corporis Christi Cantabrig. O. 20. Extat hujus synodi vetustissimum exemplar ms. in bibliotheca S. Benedicti Cantabrigiae, pluries autem malesanum. Desunt canonum tituli in editione Wilkins. 2) Sir. 20, 2.

1

VII. De clerico ad matutinas et vesperas non occurrente. Quicumque clericus 1) negligentiae causa ad collectas mane vel vespere non occurrerit, alienus habeatur nisi forte jugo servitutis sit detentus.

VIII. De clerico fidejussore pro gentili.

Clericus si pro gentili homine fidei jussor fuerit in quacumque quantitate. et si contigerit, quod mirum 2) non est 3), per astutiam aliquam gentilis ille clericum 4) fallat, rebus suis clericus ille solvat debitum; nam si armis compugnaverit cum illo, merito extra ecclesiam computetur.

IX. Ut monachus et virgo insimul non versentur.

Monachus et virgo, unus ab hinc et alia ab aliunde, in uno hospitio non commaneant, nec in uno curru a villa in villam discurrant, nec assidue invicem confabulationem exerceant.

X. De negligenti in psallendo et de comam nutriendo. Si quis inceptum boni operis ostenderit in psallendo et hunc intermisit, et comam habeat, ab ecclesia excludendus nisi statui priori se restituerit.

XI. De susceptore clerici excommunicati.

Quicumque clericus ab aliquo excommunicatus fuerit et alius eum susceperit, ambo coaequali poenitentia utantur.

XII. Ut non accipiatur eleemosyna excommunicati. Quicumque Christianus excommunicatus fuerit, nec ejus eleemosyna recipiatur.

XIII. Ut non accipiatur eleemosyna gentium in ecclesiam. Eleemosynam a gentibus offerendam in ecclesiam recipi non licet. XIV. De Christiano occisore, fornicatore vel aruspice consulente.

Christianus qui occiderit aut fornicationem fecerit aut more gentilium ad aruspicem meaverit, per singula crimina annum poenitentiae agat, impleto cum testibus veniat anno poenitentiae, et postea resolvetur a sacerdote.

XV. De Christiano furtum faciente.

Et qui furtum fecerit, dimidium, poeniteat viginti diebus cum pane, et si fieri potest rapta repraesentet; sic in ecclesiam revertetur ").

XVI. De Christiano credente lamiam in speculo. Christianus qui crediderit esse lamiam in speculo quae interpretatur striga, anathematizandus quicumque super animam

i. e.

1) In Spelm. addita hic fuit vox ussus, et in margine usus, pro qua Salmasius legere maluit injusta, qui non habet justam negligentiae causam. Walkerus noster eam potius delendam existimat. 2) Spelm. legere voluit monstrari. 8) potest Spelm." mirum videri non potest Salmas. 4) clerico Spelm.s ́s) quis deest in Spelm. 6) renuetur Spelm.; Salm. vult recipietur, Mansi reducitur.

--

famam istam imposuerit, nec ante in ecclesiam recipiendus quam ut idem criminis quod fecit sua iterum voce revocet 1), et sic poenitentiam cum omni diligentia agat.

XVII. De virgine deo devota postea nubente.

Virgo quae voverit deo permanere 2) casta et postea nupserit carnalem sponsum, excommunicationis sit donec convertatur; si conversa fuerit et dimiserit adulterum 3), poenitentiam agat et postea non in una domo nec in una villa habitent. XVIII. Ut excommunicatus non introeat ecclesiam ante poenitentiam.

Si quis excommunionis 4) fuerit, nec nocte pascharum in ecclesiam ) introeat donec poenitentiam recipiat.

XIX. De muliere conjugata adultero nubente.

Mulier Christiana quae acceperit virum honestis nuptiis et postmodum discesserit a primo et junxerit se adultero *), quae haec fecit excommunionis sit.

XX. De fraudatore debiti.

Christianus qui fraudat debitum cujuslibet ritu gentilium, excommunionis sit donec solvat debitum.

XXI. De Christiano provocante in judicium extra ecclesiam. Christianus cui deliquerit aliquis, et provocat eum in judicium ") et non in ecclesiam ut ibi examinetur causa, qui sic fecerit, alienus sit.

XXII. De patre consentiente filiae nuptae in amore illicito. Si quis tradiderit filiam suam viro honestis nuptiis, et amaverit alium, et consentit filiae suae et acceperit dotem, ambo ab ecclesia exclaudantur.

XXIII. Ut presbyter non offerat in ecclesia non consecrata. Si quis presbyterorum ecclesiam aedificaverit, non offerat antequam adducat suum pontificem ut eam consecret, quia sic decet.

XXIV. De advena plebem ingrediente.

Si quis advena ingressus fuerit plebem, non ante baptizet neque offerat neque consecret nec ecclesiam aedificet, donec ) permissionem accipiat ab episcopo; nam qui a gentibus sperat permissionem, alienus sit.

XXV. De religiosorum donis pontifice in ecclesia habitante.

Si quae a religiosis hominibus donata fuerint, diebus illis quibus pontifex in singulis habitaverit ecclesiis, pontificalia dona, sicut mos antiquus, ordinare ), ad episcopum pertinebunt sive ad usum necessarium sive egentibus distribuendum, prout ipse episcopus moderabit.