XIV. Ne quis in baptisterio sepeliatur.

Non licet in baptisterio corpora sepeliri.

XV. Ne mortuus supra mortuum mittatur.
Non licet mortuum super mortuum mitti.

XVI. De observatione diei dominicae.

Non licet die dominico boves jungere vel alia opera exercere, nisi pro causis constitutis 1).

XVII. De iis qui sibi mortem consciscunt.

Quicumque se propria voluntate in aquam jactaverit aut collum ligaverit aut de arbore praecipitaverit aut ferro percusserit aut qualibet occasione voluntariac se morti tradiderit, istorum oblatio non recipiatur.

XVIII. Ut baptismus extra pascha nisi moribundis non

conferatur.

Non licet absque paschae solemnitate ullo tempore baptizare, nisi illos quibus mors vicina est quos grabatarios dicunt: quod si quis in alio pago contumacia faciente post interdictum hoc infantes suos ad baptismum detulerit in ecclesias nostras, non recipiantur usque ad satisfactionem 2), et quicumque presbyter ipsos extra nostrum permissum recipere praesumpserit, tribus mensibus a communione ecclesiae sequestratus sit.

XIX. Ut missae a jejunis clericis celebrentur et audiantur.

Non licet presbytero aut diacono aut subdiacono post acceptum cibum vel poculum missas tractare aut in ecclesia dum missae dicuntur stare.

XX. Ut archipresbyter de clericorum adulteriis episcopo vel archidiacono denuntiet.

Quod si presbyter, quod nefas est dicere, aut diaconus aut subdiaconus post acceptam benedictionem infantes procreaverit aut adulterium commiserit, et archipresbyter hoc episcopo aut archidiacono non innotuerit si scit, integro anno non communicet, illi vero qui hoc commiserint deponantur.

XXI. Ut clerici conjugati ab uxoribus abstineant.

Non licet presbytero post acceptam benedictionem in uno lecto cum presbytera sua dormire nec in peccato carnali misceri, nec diacono aut subdiacono.

XXII. Relictae clerici post ejus mortem alteri nubere non licet.

Non licet relictae presbyteri nec relictae diaconi nec subdiaconi post ejus mortem maritum accipere.

XXIII. De poena abbatis qui monachi peccata aut non emendat aut denuntiat.

Si monachus in monasterio adulterium commiserit aut peculiare habere praesumpserit aut furtum fecerit, et hoc abbas

1) Desunt haec verba nisi pro caus. const. in Reg. D, a. sunt haec verba usque ad satisf. in Reg. D.

2) De

per se non emendaverit aut episcopo aut archidiacono non innotuerit, ad poenitentiam agendam in alio monasterio retrudatur.

XXIV. Abbati aut monacho ad nuptias. ire non licet.

Non licet abbati nec monacho ad nuptias ambulare. XXV 1). Abbati aut monacho filios de baptismo habere non licet.

Non licet abbati filios de baptismo habere nec monachis commatres habere.

XXVI. De poena abbatis qui mulierem in monasterium ingredi permiserit.

Quod si quis abbas mulierem in monasterio suo ingredi permiserit aut festivitates aliquas ibi spectare praeceperit, tribus mensibus in alio monasterio retrudatur pane et aqua contentus.

XXVII. Novercam in uxorem accipere non licet.
Non licet ut aliquis suam novercam accipiat uxorem.
XXVIII. Nec privignam ducere.

Non licet ut filiam uxoris suae quis accipiat.

XXIX. Nec cognatam.

Non licet ut relictam fratris sui quis in matrimonium ducat.
XXX. Nec duas sorores.

Non licet duas sorores, si una mortua fuerit, alteram in conjugium accipere.

XXXI. Nec consobrinam aut sobrinam.

Non licet consobrinam, hoc est quae de duobus fratribus aut de duabus sororibus procreatur, in conjugium accipere, nec qui de ipsis nati fuerint in conjugio socientur.

XXXII. Nec relictam avunculi.

Non licet ut nepos avunculi uxorem accipiat.

XXXIII. Ut presbyteri et diaconi reorum supplicia non

spectent.

Non licet presbytero nec diacono ad trepalium ubi rei torquentur stare.

XXXIV. Ut presbyter judicio capitis non intersit. Non licet presbytero in judicio illo stare unde homo ad mortem tradatur.

XXXV. Ut clericus clericum ad judicem saecularem non trahat. Non licet presbytero aut diacono vel cuiquam clericorum de qualibet causa conclericum suum ad judicem saecularem trahere.

1) Can. 25 in Reg. D, a cum sequenti uno tantum numero cómprehenduntur et in gestis episcoporum Autissiodorensium Aunacharius hujus synodi statuta 44. capitulis perstrinxisse dicitur.

XXXVI. Ut mulier eucharistiam nuda manu non accipiat. Non licet mulieri nuda manu eucharistiam accipere.

XXXVII. Ne mulier pallas dominicas contrectet. Non licet mulieri manum suam ad pallam dominicam mittere. XXXVIII. Ut nullus cum excommunicato communicet. Non licet cum excommunicato communicare nec cum eo cibum sumere.

XXXIX. Ut qui cum excommunicato communicat simili sententiae subjaceat.

Si quis presbyter aut quilibet de clero aut de populo excommunicatum absque voluntate ipsius qui eum excommunicavit sciens receperit aut cum illo panem manducaverit vel colloquium habere decreverit, simili sententiae subjacebit.

XL. Ne presbyter inter epulas cantet aut saltet.
Non licet presbytero inter epulas cantare vel saltare.
XLI. Presbytero vel diacono accusare non licet.

Non licet presbytero nec diacono quemquam inscribere, sed in vice sua, si causam habuerit, aut fratrem aut quemcumque saecularem roget.

XLII. Ut mulier sine dominicali non communicet.

Ut unaquaeque mulier quando communicat dominicalem suum habeat: quod si qua non habuerit, usque in alium diem dominicum non communicet.

XLIII. De poena judicis qui clericum sine episcopi voluntate distrinxerit.

Quicumque judex aut saecularis presbytero aut diacono aut cuilibet de clero aut de junioribus 1) absque voluntate episcopi aut archidiaconi vel archipresbyteri injuriam inferre praesumpserit, anno ab omnium Christianorum consortio habeatur extraneus.

XLIV. De poena laici qui archipresbyteri admonitionem

contemnit.

Si quis ex saecularibus institutionem aut admonitionem archipresbyteri sui contumacia faciente audire distulerit, tamdiu a liminibus sanctae ecclesiae habeatur extraneus, quamdiu tam salubrem institutionem adimplere non studuerit; insuper et muletam quam gloriosissimus dominus rex praecepto suo instituit sustineat.

XLV. De observatione horum canonum.

Si quis. hanc definitionem, quam ex auctoritate canonica communi consensu et convenientia 2) conscripsimus ac instituimus tam ad clerum quam ad populum commonendum vel ad

1) Desunt haec verba aut de jun. in Reg. E, Jes. C.

id quod constitutum est conservandum, negligens inventus fuerit et ob hoc observare distulerit, aut eos qui ipsum audire neglexerint celaverit aut suppresserit et in notitiam episcopi non deposuerit, anno a consortio fratrum vel ab omnium Christianorum communione habeatur extraneus 1).

CONCILIUM MATISCONENSE PRIMUM 2).

Cum ex evocatione gloriosissimi domni Guntramni regis 3) tam pro causis publicis quam pro necessitatibus pauperum in urbe Matisconensi nostra mediocritas convenisset 4), primo in loco vísum nobis est, ut in nomine domini non tam nova quam prisca patrum statuta sancientes id ipsum constituamus quod 3) titulis praesentibus in canonibus legitur insertum.

I. Ut clerici cum extraneis foeminis non habitent.

Ideoque definitum est, ut episcopi vel presbyteri atque diaconi ita sanctae conscientiae luce resplendeant, ut effugiant improbitatem actuum, maledicorum obloquia, ac testimonium in se divinum implere contendant quod dominus ait: Sic luceat lux vestra coram hominibus ut videant vestra bona opera et magnificent patrem vestrum qui est in coelis ). Igitur auctoritate canonica atque mansura in aevum constitutione sancimus, ut fugiatur ab his extranearum mulierum culpanda libertas, et tantum cum avia, matre, sorore vel nepte si necessitas fuerit habitent..

II. Ne clerici aut laici puellarum monasteria ingredi vel cum illis colloqui temere praesumant.

Ut nullus episcopus, presbyter, diaconus, clericus vel quicumque saecularis in monasteriis puellarum, nisi probatae vitae et aetatis provectae, praeter 7) utilitatem aut quamcumque reparationem monasterii ad 3) quascumque earum necessitates habitare, aut secretas collocutiones habere praesumant, nec extra) salutatorium aut oratorium ulterius ingredi permittantur. Praecipue Judaei non pro quorumcumque negotiorum occasione 10) puellis intra monasterium deo dicatis aliquid secretius colloqui aut familiaritatem vel moras ibi habere praesumant.

1) In Reg. E his canonibus subjungitur alter in clericos de ecclesia in ecclesiam commigrantes. 2) Collatum ad mss. codd. Reg. B, D, a, ad veterem collect. regiam, Jes. A, C (sive collect. Divion.). Titali desunt in his mss. 3) Cum ad injunctionem glóriosissimi regis 4) conveniens, om. v. cum in 5) id ipsum quod constituimus Reg. B, D. propter Reg. B. 8) aut Reg. B.

Reg. B et Lugdunensis Sirmondi. initio, Reg. D, a.

6) Matth. 5, 16.

-

intra Reg. D, a, Jes. C.

10) occasionibus cum Reg. D.

III. Ut mulier cubiculum episcopi nisi cum testibus non ingrediatur.

Ut nulla mulier in cubiculum episcopi absque duobus presbyteris aut certe diaconis 1) ingredi permittatur.

IV. Ut qui oblationes fidelium defunctorum retinent

excommunicentur.

Ut qui oblationes fidelium defunctorum quae ecclesiis conferuntur retinent, veluti retentatores 2) ecclesiae aut 3) egentium necatores ab ecclesiae liminibus arceantur.

V. Ut clerici habitu decenti utantur.

Ut nullus clericus sagum aut vestimenta vel calceamenta 4) saecularia, nisi quae religionem deceant, induere praesumat: quod si post hanc definitionem clericus aut cum indecenti veste aut cum armis inventus fuerit, a seniore 5) ita coerceatur, ut triginta dierum inclusione detentus aqua tantum ) et modico pane) diebus singulis sustentetur.

VI. Ut archiepiscopus missas sine pallio non dicat.

Ut archiepiscopus ) sine pallio missas dicere non prae

sumat.

VII. Ne judex saecularis clericum extra causam criminalem distringat.

Ut nullus clericus de qualibet causa extra discussionem episcopi sui a saeculari judicio ) injuriam patiatur aut custodiae deputetur: quod si quicumque judex cujuscumque clericum, absque causa criminali, id est homicidio, furto aut maleficio, hoc facere fortasse praesumpserit, quamdiu episcopo loci illius visum fuerit ab ecclesiae liminibus arceatur.

VIII. Ne clericus ullum clericum trahat ad judicem saecularem,

Ut nullus clericus ad judicem saecularem quemcumque alium fratrem de clericis accusare aut ad causam dicendam trahere quocumque modo praesumat, sed omne negotium clericorum aut in episcopi sui aut in presbyterorum vel archidiaconi 10) praesentia finiatur: quod si quicumque clericus hoc implere distulerit, si junior fuerit, uno minus de quadraginta ictus accipiat, sin certe honoratior, triginta dierum conclusione mulctetur.

festo sancti Martini ad natalem domini secunda, quarta et sexta feria jejunetur et canones legantur. Ut a feria 11) sancti Martini usque ad natale domini secunda, quarta et sexta sabbati jejunetur, et sacrificia quadra

1) Desunt haec verba aut certe diac. in Reg. B, Jes. A.

tores Reg. D.
Reg. B.

collect. Reg.
cula Reg. D.
mss. Bened.

3) et Reg. D.

2) reten

4) vel calceamenta desunt in

5) senioribus Reg. B, a, Jes. A.

-

11) festivitate Reg. D.

6) tamen Vetus

7) modici panis usu Reg. B, modici panis portiun-
8) episcopus Reg. B, a, Jes. A.
10) presbyterorum cum archidiacono Reg. D.

9) judice