stor Hermae, epp. Barnabae et Clementis commemorantur a quibusdam Patribus velut libri sacri, aut etiam continentur in nonnullis codicibus s. Scripturae, id longe diversum est ab illo usu universali et constanti, quem quoad libros canonicos demonstravimus. Nam a) numquam obtinuit consuetudo universalis libros illos memoratos connumerandi Scripturis, sed ea spectabat ad singulares aliquos doctores vel particulares aliquas Ecclesias. Hinc in eo qui inter veteres canones est omnium plenissimus, in canone scilicet occidentalis Ecclesiae, ubi Conciliorum et Pontificum mens fuit consignare ipsam traditionem apostolicam de ss. Scripturarum libris, et in codice ecclesiastico versionis latinae, ut ex ipsis illis canonibus colligitur, a primis fidei temporibus usurpatae (1), nullus illorum librorum comparet (2); in canonibus orientalibus unus vel alter aliquando inter libros τιλεγομένους, plerumque inter αποκρυφους locum habet. 6) Temporis progressu et quaestionibus de canone sacrorum librorum magis magisque sub directione et assistentia Spiritus Sancti eliquatis sententia illa non modo robur universalis consuetudinis non obtinuit, sed in catholica Ecclesia penitus exstincta est; immo obsolevit etiam in Ecclesia schismatica orientali, si librum 3ium. Mach. excipias.

(1) Vide Cassiodorum supra p. 365.

(2) S. Augustinus, aeque ac Concilia Africana et reliqui Patres occidentales, in suo canone (de Doct. christ. 1. II. c. 8.), ut mox videbimus, recenset libros Esdrae duos. » Est autem apud hos saltem Patres inauditum, quod duos canonicos libros Esdrae contraxerint in unum ; unde nec Augustinus nec alii Patres numerantes duos Esdrae, existimari possunt 3um Esdrae habuisse in canone. Quod ergo Augustinus Civ.Dei XVIII. c. 36. appellat ad dictum aliquod ex 3. Esdr. III. 12, ut ostendat posse forte dici Esdram prophetasse de Christo, id demonstrat quidem hunc librum fuisse notum et etiam forte alicubi (apud plures in oriente) computatum cum canonicis; sed non potest inde inferri, ab Augustino aut ceteris PP. Africanis et occidentalibus habitum fuisse librum canonicum, quandoquidem canon tum ab Augustino tum ab aliis recensitus clarissime oppositum testatur.

"

THESIS XI.

Canones et diserta doctrina antiquitatis christianae exhibent traditionem apostolicam de omnibus libris divinis veteris Testamenti.

<< Sensum huius usus constantis, quo Ecclesia omnes Scripturae li"bros fideli custoditione semper servavit, diserta doctrina et praedicatio » ecclesiastica post obortas controversias expressius declaravit. Ad hanc » declarationem nominatim pertinent ss. librorum consignati indices cum ipsa practica consuetudine conspirantes, quibus pastores doctoresque » Ecclesiae praesertim occidentalis traditionem de sacri codicis ampli" tudine distinctius explicuerunt, et ab obscuratione quae imminere potuisset, clariorem in lucem vindicarunt, donec ex eadem apostolica "traditione acceptum Scripturarum canonem solemni tandem iudicio » definiverunt. »

Ad canones in Ecclesia occidentali propositos merito connumeratur ipsa vetus latina editio Scripturae, in qua omnes et solos libros canonis Tridentini comprehensos et deuterocanonicos cum protocanonicis permixtos fuisse constat tum ex diserta descriptione Cassiodori (vid. supra p. 365.) tum ex citationibus Patrum latinorum III. saeculi, Tertulliani, Cypriani etc. tum ex canonibus subsequentibus Ecclesiae occidentalis, qui sine dubio ecclesiasticam ubique receptam editionem et publicum eius usum tamquam normam praestitutam habuisse dicendi sunt. Si iam ex hisce catalogis manifestum fit, saeculo IV. in omnium Ecclesiarum codicibus, qua late patebat latina lingua et latina Scripturae versio, habitos fuisse libros deuterocanonicos sine ullius discriminis indicio cum protocanonicis permixtos; haec sane Scripturarum dispositio immediate ad ipsam originem versionis et mediate ad aetatem apostolicam revocanda est. Neque enim in Scriptura publice in Ecclesia quotidie legi solita et omnibus notissima integri libri serius demum inserti fuissent, nec tam gravis innovatio fieri ullo modo potuisset, quin et Episcopi et fideles tantae rei rationem aliquam postulassent. Si Episcopus in Africa populi tumultu coactus est antiquam resumere editionem, eo quod in versione Hieronymi unum alterumve verbum aliter esset positum quam

populus audire consueverat (Aug. ep. 71.n. 5. ad Hieronym.); quanto minus libri integri induci potuissent, quin pastores et plebes saltem huius rei causam quaererent. Atqui nec quando hi libri fuerint coniuncti cum ceteris in Ecclesiarum editione et publica usurpatione, nec alicuius controversiae antecedentis ulla exstat memoria. Sine dubio ergo simul cum protocanonicis tamquam ad unam divinam Scripturam pertinentes in linguam latinam versi sunt et latinis Ecclesiis traditi « primis fidei temporibus. » Hoc autem posito publice et ubique receptus canon omnes nostros libros comprehendens ad ipsa « prima fidei tempora >> pertingit, quibus pro latina Ecclesia latina Scripturae editio facta est (1). Porro qui fieri potuisset, ut inter Scripturas divinas et verterentur in linguam latinam et publice reciperentur libri alii, quam qui exstabant in Ecclesiarum editione graeca, ex qua illam veterem latinam fluxisse omnes norunt? Exstabant ergo iidem libri omnes penes Ecclesiam in editione graeca ipsis temporibus apostolicis. Atqui graeca editione Apostolos ipsos usos fuisse, est ex ipsorum scriptis evidentissimum, et ex parte altera primitivam Ecclesiam ab ipsis Apostolis una cum praedicatione etiam Scripturas sacras accepisse dubitare nemo potest. Ecclesia ergo primitiva hos omnes libros inter Scripturas et ut pertinentes ad Scripturam ab Apostolis accepit.

Catalogus hic in ecclesiastica editione Scripturae pertinet magis ad usum, de quo supra egimus. Postquam vero haesitatio nonnulla de librorum canonicorum numero apud doctores aliquos oriri coepit, pastores Ecclesiarum iam etiam diserta doctrina et expressis decretis traditionem a Patribus antecedentibus acceptam et valorem consuetudinis ecclesiasticae firmare et vindicare necessarium putabant. Celeberrimum est Hipponense Concilium totius Africae habi

(1) Latinas versiones « primis fidei temporibus " fieri coepisse, et per se valde est credibile et Augustinus testatur (Doctr. Christ. II. n. 16.). Inter omnes versiones unam, quae Itala dicebatur, eminuisse idem Aug. ib. n. 22. nos docet. Exeunte II. et ineunte III. saeculo eam in Africa iam « in usum exiisse » et ubique propagatam fuisse, disci potest ex Tertulliano De monogam. c. 11; contr. Prax. c. 5; contr. Marc. II. 9.

tum VIII. Idus Octobris anno 393. (Hard.I. p.882.). Canonum huius Concilii compendium miserunt Episcopi provinciae Byzacenae ad Concil. Carthaginense III. (sub Aurelio) anno 397, in quo lecti et iterum confirmati sunt. In his statutis Hipponensibus XXXVI" ita decernit. « Ut praeter Scripturas canonicas nihil in Ecclesia legatur sub nomine divinarum Scripturarum. Sunt autem canonicae Scripturae: Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium, Iesu Nave, Iudicum, Ruth, Regnorum libri quatuor, Paralipomenon libri duo, Iob, Psalterium Davidicum, Salomonis libri quinque, duodecim libri Prophetarum, Esaias, Ieremias, Daniel, Ezechiel, Tobias, Iudith, Hester, Hesdrae libri duo, Machabaeorum libri duo. Novi autem Testamenti Evangeliorum libri quatuor, Actus Apostolorum liber unus, Pauli Apostoli epistolae tredecim, eiusdem ad Hebraeos una, Petri duae, Ioannis tres, Iacobi una, Iudae una, Apocalypsis Ioannis. Ita ut de confirmando isto canone transmarina Ecclesia consulatur. Liceat etiam legi passiones martyrum cum anniversarii dies eorum celebrantur » Opp. Leonis M. ed. Ballerini T. III. p. 98. et in Collect. Mansi T. III. p. 924. In Conc. Carthag. III. in edd. idem est canon XLVII. Mansi ib. 891. Idem decretum eodem servato ordine librorum repetitum est canone XXIX. in Concilio Carthag. anni 419 (quod vulgo dici solet VI.) celebrato ab Episcopis circiter 218 coram legatis Romanae Sedis Philippo et Asello presbyteris. Solum conclusio mutata est in hunc modum.

Hoc etiam fratri et consacerdoti nostro Bonifacio Urbis Romae Episcopo, vel aliis earum partium Episcopis pro confirmando isto canone innotescat, quia a Patribus ita accepimus in Ecclesia legendum » (Dionys. Exig.: « a Patribus ista accepimus in Ecclesia legenda ») Opp. Leonis M. 1. c. p. 643.

Circa tempus Concilii Carthaginensis III. anno 397 (1) S. Augustinus (Doctr. christ. 1. II. c. 8.) eosdem omnino

(1) Libros primos duos et maiorem partem III. de Doctr. Christ. scripsit Augustinus paulo post susceptum episcopatum. Partem reliquam 1. III. et 1. IV complevit diu postea circa annum 426, quando libris suis retractandis operam impendit.

libros tamquam canonicos consignavit licet ordine paulum diverso. Post numeratos libros Octateuchi, quatuor Reg. et duos Paralip. sequuntur « Iob et Tobias et Esther et Iudith et Machabaeorum libri duo et Esdrae duo..... deinde Prophetae, in quibus David unus liber Psalmorum, Salomonis tres, Proverbiorum, Cantica Canticorum et Ecclesiastes. Nam illi duo libri, unus qui Sapientia et alius qui Ecclesiasticus inscribitur, de quadam similitudine Salomonis esse dicuntur; nam Iesus Sirah eos (1) conscripsisse constantissime perhibetur, qui tamen quoniam in auctoritatem recipi meruerunt, inter propheticos numerandi sunt. » Sequuntur postremo 12 Prophetae minores et 4 maiores (2) hac addita conclusione: «His quadraginta quatuor libris veteris Testamenti terminatur auctoritas. n Post hos numerat libros omnes N. T.

In Romana autem Ecclesia ad quam Patres Africani appellabant, eundem viguisse canonem constat ex epistola, qua anno 405 Innocentius I. respondit ad quaesita Exsuperii Tolosani. Ita habet ep. 6. c. 7. (ed. Coustant. p. 795.). « Qui vero libri recipiantur in canone, brevis (i. e. indiculus) annexus ostendit: Moysi libri quinque... Salomonis libri quinque, Psalterium; item historiarum, Iob liber unus, Tobi liber unus, Hester unus, Iudith unus, Machabaeorum duo (3), Esdrae duo, Paralipomenon libri duo. Item novi Testamenti etc. Sicut vero Episcopi Africani ad traditionem a Patribus antecedentibus transmissam provocabant, ita Pontifex ipso initio epistolae protestabatur, se docere quod sequendum custodita series temporum demonstraret. »

(1) Librum etiam Sap. a Iesu Sirach scriptum esse Aug. tum putabat, quod postea retractavit (Retract. II. c. 4. n. 2.).

(2) Ab Augustino sicut a Conciliis Africanis ceterisque PP. Baruch comprehensum fuisse sub nomine Ieremiae non solum inde constat, quod textum ex Baruch citat expresse nomine Ieremiae contr. Faust. XII. c. 43, sed ex diserta etiam attestatione. Citato enim Bar. III. 36. subdit: << Hoc testimonium quidam non Ieremiae sed scribae eius adtribuunt, qui vocabatur Baruch, sed Ieremiae celebratius (i. e. communiori usu) habetur » Civ. Dei XVIII. c. 33. n. 1. cf. supra p. 356. not. 2.

(3) Adverte tam ab Augustino quam ab Innocentio libros Machabaeorum collocari ante libros protocanonicos Esdrae.