iota unum, aut unus apex non praeteribit a lege, donec omnia fiants. 28. Ego autem dico vobis: Quia omnis, qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo. 29. Quod si oculus tuus dexter scandalizat te; erue eum, et pro 19. Qui ergo solverit unum de mandatis istis minimis, et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno coelorum; qui au-jice abs te; expedit enim tibi, ut tem fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno coelo rum. 20. Dico enim vobis, quia, nisi abundaverit justitia vestra plus, quam Scribarum et Pharisaeorum, non intrabitis in regnum coelorum*. 21. Audistis, quia dictum est antiquis:,,Non occides! qui autem ,,occiderit, reus erit judicio".“ pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum mittatur in gehennam". 30. Et si dextra manus tua scandalizat te; abscide eam, et | projice abs te; expedit enim tibi, ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum eat in gehennam. 31. Dictum est autem:,,Qui,,cumque dimiserit uxorem su 22. Ego autem dico vobis:,,am, det ei libellum repudii.“ Quia omnis, qui irascitur fratri suo, reus erit judicio. Qui autem dixerit fratri suo, raca! reus erit concilio. Qui autem dixerit, fatue"! reus erit gehennae ignis. 32. Ego autem dico vobis: Quia omnis, qui dimiserit uxorem suam, excepta fornicationis causa, facit eam moechari; et qui dimissam duxerit, adulterate. 33. Iterum audistis, quia dictum est antiquis:,,Non perjura 23. Si ergo offers munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris, quia frater tuus habet aliquid,,bis! reddes autem Domino juadversum te; ,,ramenta tua d 24. relinque ibi munus tuum ante altare, et vade prius reconciliari fratri tuo; et tunc veniens offeres munus tuum". 25. Esto consentiens adversario tuo cito, dum es in via cum eo; ne forte tradat te adversarius judici, et judex tradat te ministro, et in carcerem mittaris*. 26. Amen dico tibi: Non exies inde, donec reddas novissimum quadrantemy. 27. Audistis, quia dictum est antiquis:,,Non moechaberis!" Luc. 16, 17. 21, 33. Luc. 11, 39. 18, 11. 12. u Exod. 20, 13. Deut. 5, 23. 1 Joh. 3, 14. sqq. w Marc. 11, 25. Luc. 12, 58. y c. 6, 14. 18, 34. 35. z Exod. 20, 14. Levit. 20, 10. 34. Ego autem dico vobis, non jurare omnino; neque per coelum, quia thronus Dei este: 35. neque per terram,quia scabellum est pedum ejus; neque per Ierosolymam, quia civitas est magni regisƒ; 36. neque per caput tuum juraveris, quia non potes unum capillum album facere, aut nigrum. 37. Sit autem sermo vester: est, est! non, non! quod autem his abundantius est, a malo est. 38. Audistis, quia dictum est: a Marc. 9, 46-48. Exod. 21, 24. Levit. 24, 20. Deut. 19, 21. cc. 19, 9, Marc. 10, 4-12. Luc. 16, 18. 1 Cor. 7. 10. d Levit. 19, 12. e Jes. 66, 1. Act. 7. 49. f Ps. 47, 2. Cap. V. 18. fiunt. 22. Racha. 23. offeres. 24. ad altare; ibid.reconciliare; ibid.offers. 28.quoniam. 29.proice. 30. corpus tuum (deesttotum).33.pejerabis. ,,Oculum pro oculo, et dentem ,,pro dentes!" 39. Ego autem dico vobis, non resistere malo; sed si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe illi et alteram. CAP. VI. Eleemosyna et preces. Ignoscendum est inimicis. De jejunio. Pecuniae amor et anxia sollicitudo vitanda sunt. 1. Attendite, ne justitiam vestram faciatis coram hominibus", ut videamini ab eis; alioquin 40. Et ei, qui vult tecum judicio contendere, et tunicam tuam tollere, dimitte ei et pallium! 41. Et quicunque te angaria-mercedem non habebitis apud verit mille passus, vade cum illo patrem vestrum, qui in coelis est. et alia duo! 42. Qui petit a te, da ei! et volenti mutuari a te, ne avertaris?! 43. Audistis, quia dictum est: ,,Diliges proximum tuum, et ,,odio habebis inimicum tuum." 44. Ego autem dico vobis: 'Diligite inimicos vestros, benefacite his, qui oderunt vos, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos; 45. ut sitis filii patris vestri, qui in coelis est, qui solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit super justos et injustos. 46. Si enim diligitis eos, qui vos diligunt, quam mercedem habebitis? Nonne et publicani hoc faciunt? 47. Et si salutaveritis fratres vestros tantum, quid amplius facitis? Nonne et Ethnici hoc faciunt? 48. Estote ergo vos perfecti, sicut et pater vester coelestis perfectus estm. Exod. 21, 24. Levit. 24, 20. Deut. 19, 21. h Luc. 6, 29. Rom. 12, 17-19. i Luc. 6, 30. k Lev. 19, 18. v. 44-48. Luc. 6, 27. 28. 32-36. m Lev. 11, 44. 19, 2. Cap. V. 2. Cum ergo facis eleemosynam, noli tuba canere ante te, sicut hypocritae faciunt in synagogis, et in vicis, ut honorificentur ab hominibus. Amen dico vobis: Receperunt mercedem suam. 3. Te autem faciente eleemosynam, nesciat sinistra tua, quid faciat dextera tua; 4. utsiteleemosyna tua in abscondito; et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi°. 5. Et cum oratis, non eritis sicut hypocritae, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare; ut videantur ab hominibus. Amen dico vobis: Receperunt mercedem suam. 6. Tu autem, cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio, ora patrem tuum in abscondito; et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. 7. Orantes autem, nolite multum loqui, sicut Ethnici; putant enim, quod in multiloquio suo exaudiantur P. 8. Nolite ergo assimilari eis; n c. 23, 5. • Luc. 14, 14. P Jes. 1, 15. 3 Reg. 18, 26. sqq. 39. in dextera maxilla tua. 40. remitte et pallium. 41. angariaberit; ibid. illo alio duo. 46. diligatis. 47. nonne ethnici (deest et). VI. 2. cum ergo facies. 6. cum orabis; ibid. clauso ostio tuo. 7. putant enim quia. scit enim pater vester, quid opus sit vobis, antequam petatis eum. 9. Sic ergo vos orabitis?: Pater noster, qui es in coelis; sanctificetur nomen tuum! 10. Adveniat regnum tuum! Fiat voluntas tua, sicut in coelo, et in terra! 11. Panem nostrum supersub stantialem da nobis hodie! 12. Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris! 13. Et ne nos inducas in tentationem, sed libera nos a malo. Amen. 14. Si enim dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis pater vester coelestis delicta vestra. 15. Si autem non dimiseritis hominibus, nec pater vester dimittet vobis peccata vestrat. 16. Cum autem jejunatis, nolite fieri sicut hypocritae tristes; exterminant enim facies suas, ut appareant hominibus jejunantes. Amen dico vobis, quia receperunt mercedem suam. 17. Tu autem, cum jejunas, unge caput tuum, et faciem tuam lava; 18. ne videaris hominibus jejunans", sed patri tuo, qui est in abscondito; et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. 19. "Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra, ubi aerugo, et tinea demolitur; et ubi fures effodiunt et furantur; 20. thesaurizate autem vobis thesauros in coelo", ubi neque aerugo, neque tinea demolitur; et ubi fures non effodiunt, nec furantur. 21. Ubi enim est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum. oculus tuus. Si oculus tuus fuerit 22. Lucerna corporis tui est simplex; totum corpus tuum lucidum erit. 23. Si autem oculus tuus fuerit nequam; totum corpus tuum tenebrosum erit. Si ergo lumen, quod in te est, tenebrae sunt; ipsae tenebrae quantae erunt? 24. Nemo potest duobus dominis servirey; aut enim unum odio habebit, et alterum diliget; aut unum sustinebit, et alterum contemnet. Non potestis Deo servire et mammonae. 25. Ideo dico vobis, ne soliciti sitis animae vestrae quid manducetis, neque corpori vestro quid induaminia. Nonne anima plus est quam esca? et corpus plus quam vestimentum? 26. Respicite volatilia coeli, quoniam non serunt, neque metunt, neque congregant in horrea; et pater vester coelestis pascit illa. Nonne vos magis pluris estis illis b? 27. Quis autem vestrum cogitans potest adjicere ad staturam suam cubitum unum? w c. 19, 21. Luc. 16, 9. 1 Tim. 6, 17-19. Luc. 11, 34. etc. y Luc. 16, 13. 11, 23. 1 Joh. 2, 15. Jac. 4, 4. zv. 25-34. Luc. 12, 22-32. a Ps. 36, 5. Phil. 4, 6. 1 Petr. 5, 7. c. 10, 31. Hiob 38, 41. Ps. 146, 9. 10. Cap. VI. 8. quibus opus. 13. ne inducas nos in temtationem. 14. deest. 15. dimittet peccata vestra (deest vobis). 16. ut pareant. 19. erugo. 22. lucerna corporis est oculus (sententia generalis, ut in Graeco); ibid. si fuerit oculus tuus. 23. nequam fuerit; ibid. tenebrae quantae (deest ipsae). 24. mamonae. 25. solliciti. 26. magis plures. 27. adicere. 28. Et de vestimento, quid | in oculo fratris tui; et trabem in soliciti estis? Considerate lilia oculo tuo non vides? agri quomodo crescunt; non laborant, neque nent. 29. Dico autem vobis,quoniam nec Salomon in omni gloria sua coopertus est sicutunum ex istis. 30. Si autem foenum agri, | quod hodie est, et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit; quanto magis vos, modicae fideic? 31. Nolite ergo soliciti esse, dicentes: Quid manducabimus, aut quid bibemus, aut quo operiemur? 32. Haec enim omnia gentes inquirunt; scit enim pater vester, quia his omnibus indigetis. 33. Quaerite ergo primum regnum Dei, et justitiam ejus; et haec omnia adjicientur vobis d. 34. Nolite ergo soliciti esse in crastinum. Crastinus enim dies solicitus erit sibi ipsi. Sufficit diei malitia sua! CAP. VII. Non judicandum est temere. Sancta noli porrigere canibus. Fiducia in precibus habita. Summa legis. Angusta porta. Ex fructibus judicandum. Domus supra petram aut arenam. 4. Aut quomodo dicis fratri tuo: Sine! ejiciam festucam de oculo tuo; et ecce! trabs est in oculo tuo? 5. Hypocrita! ejice primum trabem de oculo tuo; et tunc videbis, ejicere festucam de oculo fratris tui. 6. Nolite dare sanctum canibus; neque mittatis margaritas vestras ante porcos; ne forte conculcent eas pedibus suis, et conversi dirumpant vos. 7. Petite, et dabitur vobis! quaerite, et invenietis! pulsate, et aperietur vobis! 8. Omnis enim, qui petit, accipit; et qui quaerit, invenit; et pulsanti aperietur. 9. Aut quis est ex vobis homo, quem si petierit filius suus panem, numquid lapidem porriget ei? 10. Aut si piscem petierit, numquid serpentem porriget ei? 11. Si ergo vos, cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris; quanto magis pater vester, qui in coelis est, dabit bona petentibus & se? 12. Omnia ergo, quaecumque vultis, ut faciant vobis homines, 1. Nolite judicare, ut non ju- | et vos facite illis". Haec est dicemini; enim lex, et Prophetae. 2. in quo enim judicio judicaveritis, judicabimini; et in qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis. 3. Quid autem vides festucam cc. 8, 26. d1 Tim. 4, 8. e v. 1-6. Luc. 6, 37. etc. Rom. 2, 1. 1 Cor. 4, 5. 13. Intrate per angustam portam; quia lata porta, et spatiosa via est, quae ducit ad perditio f v. 7-11. c. 21, 22. Marc. 11, 24. Luc. 11, 9-13. Joh. 15, 7. 14, 13. 16, 23. 1 Joh. 3, 22. Jac. 1, 5. 3 Reg. 3, 9. sqq. h Luc. 6, 31. etc. Tob. 4, 16. iLue 13, 24. Cap. VI. 30. faenum; ibid. minimae fidei. 31. solliciti. 33. quaerite autem primum regnum et justitiam ejus et omnia haec adicientur vobis. 34. nolite ergo esse solliciti; ibid. sibi ipse. VII. 2. metietur vobis. 4. eiciam; ibid. trabes. 10. piscem petet. 12. facite eis. 13. via, quae (deest est). nem, et multi sunt, qui intrant per eam. 14. Quam angusta porta, et arcta via est, quae ducit ad vitam; et pauci sunt, qui inveniunt eam! 15. Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces! 16. A fructibus eorum cognoscetis eos. Numquid colligunt de spinis uvas, aut de tribulis ficus? 17. Sic omnis arbor bona fructus bonos facit; mala autem arbor malos fructus facit. 24. Omnis ergo, qui audit verba mea haec, et facit ea, assimilabitur viro sapienti, qui aedificavit domum suam supra petram. 25. Et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum illam, et non cecidit; fundata enim erat super petram. 26. Et omnis, qui audit verba mea haec, et non facit ea, similis erit viro stulto, qui aedificavit domum suam super arenain. 27. Et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum il18. Non potest arbor bona ma-lam, et cecidit ; et fuit ruina illius los fructus facere; neque arbor mala bonos fructus facere. 19. Omnis arbor, quae non facit fructum bonum, excidetur, et in ignem mittetur m. 20. Igitur ex fructibus eorum cognoscetis eos. 21. Non omnis, qui dicit mihi: Domine, Domine! intrabit in regnum coelorum; sed qui facit voluntatem Patris mei, qui in coelis est, ipse intrabit" in regnum coelorum. 22. Multi dicent mihi in illa die°: Domine, Domine! nonne in nomine tuo prophetavimus? et in nomine tuo daemonia Pejecimus? et in nomine tuo virtutes multas fecimus? 23. Et tunc confitebor illis: Qua nunquam novi vos; discedite a me, qui operamini iniquitatem! magna. 28. Et factum est, cum consummasset Jesus verba haec, admirabantur turbae super doctrina ejus; 29. erat enim docens eos sicut potestatem habens, et non sicut Scribae eorum, et Pharisaeis. CAP. VIII. Curatio leprosi, pueri Centurionis, socrus Petri, et Daemoniacorum. Tempestas sedata. Daemones ejecti porcos invadunt. 1. Cum autem descendisset de monte, secutae sunt eum turbae multae. 2. Et ecce! leprosus veniens, adorabat eum, dicens: Domine, si vis, potes me mundare. 3. Et extendens Jesus manum, tetigit eum, dicens: Volo; mun dare! Et confestim mundata est k c. 24, 4. 5. 24. 1 Joh.4, 1. Jer. 14, 14. lepra ejus. Z v. 16-21. c. 12, 33. Luc. 6, 43-46. Luc. 3, 9. n Rom. 2, 13. Jac. 1, 22. • Luc. 13, 25-27. 6, 46. P Act. 19, 13. ? c. 25, 41. Luc. 6, 47-49. Marc. 1, 22. Joh. 7, 46. 1 Cor. 2, 4. tv. 1-4. Marc. 1, 40-45. Luc. 5, 12-14. Cap. VII. 16. de tribolis (rectius ad Graecum). 17. fructus malos. 18. fructus malos; ibid. fructus bonos. 19. exciditur; ibid. mittitur. 25. inruerunt; ibid. supra petram. 26. supra arena. 27. et inruerunt; ruina ejus. 28. ammirabantur; ibid. super doctrinam ejus. 29. non sicut (deest et). |