credo, cujus passione mundus redemptus est; et humanitatem, non deitatem subjacuisse passioni credo. Credo eum die tertia resurrexisse, hominem perditum liberasse, ascendisse in coelos, sedere ad dexteram patris, venturum ac judicaturum vivos et mortuos. Credo sanctum spiritum a patre et filio processisse, non minorem et quasi ante non esset, sed aequalem, et semper cum patre et filio coaeternum deum, consubstantialem natura, aequalem omnipotentia, consempiternum essentia, ut nunquam sine patre fuisse vel filio neque minorem patre vel filio. Credo hanc trinitatem sanctam in distinctione subsistere personarum, et aliam quidem personam patris, aliam filii, aliam spiritus sancti. In qua trinitate unam deitatem, unam potentiam, unam essentiam esse confiteor. Credo beatam Mariam ut virginem ante partum ita virginem et post partum. Credo animam immortalem, nec tamen partem habere deitatis. Et omnia, quae a trecentis decem et octo episcopis Nicaeae constituta sunt, credo fideliter. De fine vero mundi ea sentio, quae a prioribus didici. Antichristus vero primum circumcisionem inducet se asserens 1569) Christum, deinde in templo Hierosolymis statuam suam collocabit adorandam, sicut dominum dixisse legimus 1570):,,Videbitis abominationem desolationis stantem in loco sancto." Sed diem illam omnibus hominibus ignorari ipse dominus manifestat dicens 1571): ,,De die autem illa et hora nemo scit, neque angeli coelorum neque filius, nisi pater solus." Sed et hic respondebimus haereticis, qui nos impugnant, asserentes minorem esse filium patre, qui hanc diem ignoret. Cognoscant ergo hunc filium christianum populum nuncupatum, de quo a deo praedicitur 1572):,,Ego ero illis in patrem, et ipsi erunt mihi in filios." Si enim haec de unigenito filio praedixisset, numquam ei angelos praeposuisset. Sic enim ait:,,Neque angeli coelorum neque filius", ostendens non de unigenito, sed de adoptivo, populo, haec dixisse. Noster vero finis ipse Christus est, qui nobis vitam aeternam, si ad eum conversi fuerimus, larga benignitate praestabit.

1569) Cod. Casin.: didici antichristum prius esse venturum, qui se asserens etc. 1570) Matth. 24, 15. 1571) Marc. 13, 32.

1572) 2. Sam. 7, 14, vergl. Jer. 31, 9, 2. Cor. 6, 18.

Hahn, Bibliothek der Symbole, 2. Aufl.

18

36. Glaubensbekenntniss Gregor's des Grossen 1573).

§ 155. Credo in unum deum omnipotentem, patrem et filium et spiritum sanctum, tres personas, unam substantiam; patrem ingenitum, filium genitum, spiritum vero sanctum nec genitum nec ingenitum, sed coaeternum, de patre et filio procedentem. Confiteor unigenitum filium consubstantialem et sine tempore natum de patre, omnium visibilium et invisibilium conditorem, lumen ex lumine, deum verum de deo vero, splendorem gloriae, figuram substantiae, qui manens verbum ante secula perfectus homo creatus est juxta finem seculorum; conceptus et natus ex spiritu sancto et Maria virgine; qui naturam nostram suscepit absque peccato, et sub Pontio Pilato crucifixus est et sepultus, tertia die resurrexit a mortuis, die autem quadragesimo ascendit in caelum, sedet ad dexteram patris, unde venturus est judicare vivos et mortuos, positurus ante oculos omnium omnia occulta singulorum, daturus sanctis perpetua praemia regni caelestis, iniquis autem supplicia ignis aeterni, innovaturus seculum per ignem. Confiteor unam fidem, unum baptisma, unam, apostolicam et universalem ecclesiam, in qua sola possint laxari peccata in nomine patris et filii et spiritus sancti.

37. Unionsformel des Cyrus von Alexandrien
vom Jahre 633 1574).

§ 156. I. Εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ πατέρα καὶ υἱὸν καὶ ἅγιον πνεῦμα τριάδα ὁμοούσιον, μίαν θεότητα ἐν τρισὶν ὑποστάσεσιν, ἀνάθεμα ἔστω.

1573) Gregori Magni Opp. ed. Maur. Par. 1705 T. II. p. 1283 in Append. ad Gregorii epistolas; vergl. T. IV. P. I. p. 46.

1574) bei Mansi T. XI. p. 564 sqq., Harduin T. III. p. 1339 sqq. Nachdem Cyrus von Phasis i. J. 630 den Patriarchenstuhl von Alexandrien bestiegen hatte, war er auf den Wunsch des Kaisers Heraclius eifrig bemüht, die Severianer (Theodosianer) und andere Monophysiten Alexandriens mit der allgemeinen Kirche zu uniren. Seine Bemühungen führten wirklich zu einer Einigung, welche am 3. Juni 633 auf Grund obiger Formel ihren Abschluss erhielt. Letztere hat folgende Ueberschrift: Ἴσον γενομένης πληροφορίας μεταξύ Κύρου τοῦ γενομένου πάπα Ἀλεξανδρείας καὶ τῶν τῆς μερίδος τῶν Θεοδοσιανῶν. Τοῦ δεσπότου

II. Εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ τὸν ἕνα τῆς ἁγίας τριάδος, τὸν θεὸν λόγον, τὸν πρὸ αἰώνων ἀχρόνως γεννηθέντα ἐκ τοῦ πατρός, καὶ κατελθόντα ἐκ τῶν οὐρανῶν, καὶ σαρκωθέντα ἐκ πνεύματος ἁγίου καὶ τῆς δεσποίνης ἡμῶν τῆς ἁγίας ἐνδόξου θεοτόκου καὶ ἀειπαρ θένου Μαρίας, καὶ ἐνανθρωπήσαντα, παθόντα τῇ ἰδίᾳ σαρκὶ καὶ ἀποθανόντα καὶ ταφέντα καὶ ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ κατὰ τὰς γραφάς, ἀ. ἔ.

ΙΙ. Εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ τοῦ αὐτοῦ καὶ ἑνὸς κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ τά τε πάθη καὶ τὰ θαύματα, ἀλλ ̓ ἄλλου καὶ ἄλλου, ἀ. ἔ.

IV. Εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ ἐξ αὐτῆς ἄκρας ἑνώσεως τὸν θεὸν λόγον ἐν τῇ γαστρὶ τῆς ἁγίας Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας ὑποστῆσαι ἑαυτῷ καθ ̓ ἕνωσιν σάρκα ἐξ αὐτῆς τῆς ἁγίας θεοτόκου τὴν ἡμῖν ὁμοούσιον, ἐψυχωμένην ψυχῇ λογικῇ τε καὶ νοερᾷ, ἑνώσει φυσικῇ τε καὶ καθ ̓ ὑπόστασιν, καὶ οὕτως προελθεῖν ἐξ αὐτῆς ἕνα ὄντα ἀσύγχυτόν τε καὶ ἀδιαίρετον, ἀ. ἔ.

V. Εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ τὴν ἁγίαν δέσποιναν ἡμῶν καὶ ἀειπάρθενον Μαρίαν κυρίως καὶ κατὰ ἀλήθειαν θεοτόκον εἶναι, ὡς τὸν θεὸν λόγον σεσαρκωμένον κυήσασαν καὶ τεκοῦσαν, ἀ. ἔ.

VI. Εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ ἐκ δύο φύσεων, τουτέστι θεότητός τε καὶ ἀνθρωπότητος, ἕνα Χριστόν, ἕνα υἱόν, μίαν τοῦ θεοῦ λόγου φύσιν σεσαρκωμένην κατὰ τὸν ἐν ἁγίοις Κύριλλον ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀναλλοιώτως, ἤγουν μίαν ὑπόστασιν σύνθετον, ὅπερ ἐστὶν αὐτὸς ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, εἰς ὢν τῆς ἁγίας ὁμοουσίου Τριάδος, ὁ τοιοῦτος ἀ. ἔ.

VII. Εἴ τις τον ἕνα κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ἐν δυσὶ θεωρεῖσθαι λέγων ταῖς φύσεσιν, οὐχ ἕνα τῆς ἁγίας Τριάδος τὸν αὐτὸν ὁμολογεῖ, τὸν ἀϊδίως μὲν ἐκ τοῦ πατρὸς γεννηθέντα θεὸν λόγον, ἐν ἐσχάτοις δὲ τοῦ αἰῶνος καιροῖς τὸν αὐτὸν σαρκωθέντα καὶ τεχθέντα ἐκ τῆς παναγίας καὶ ἀχράντου δεσποίνης ἡμῶν θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας· ἀλλ ̓ ἕτερον τοῦτον οἶδε καὶ ἕτε

Χριστοῦ τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ ἡμῶν πάντων προλάμποντος καὶ πάντας εἰς τὴν σωτήριον καὶ ἀληθινὴν αὐτοῦ πίστιν ἰθύνοντος καὶ εἰς μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἁγίαν αὐτοῦ ἐκκλησίαν συγκαλοῦντος τὴν παροῦσαν πληροφορίαν πεποιήμεθα ἐπὶ τῇ ἑνώσει τῶν ἁγίων τοῦ θεοῦ ἐκκλησιῶν μηνὶ Παϋνὶ ινδικτιώνος 5 ́. Πληροφορία γενομένη παρὰ Κύρου ἐλέῳ Θεοῦ ἐπισκόπου τὸν τόπον ἐπέχοντος κατὰ θεῖον θέσπισμα τῶν ἀγαθῶν καὶ καλλινίκων ἡμῶν δεσποτῶν τοῦ ἀποστολικοῦ θρόνου ταύτης τῆς Αλεξανδρέων φιλοχρίστου πόλεως.

pov, καὶ οὐχ ἕνα καὶ τὸν αὐτόν, κατὰ τὸν σοφώτατον Κύριλλον, ἐν θεότητι τέλειον καὶ ἐν ἀνθρωπότητι τέλειον τὸν αὐτόν, καὶ κατὰ τοῦτο καὶ μόνον ἐν δύο θεωρούμενον φύσεσι· τὸν αὐτὸν πάσχοντα καὶ ἀπαθῇ 1875) κατ' ἄλλο καὶ ἄλλο, ὡς ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις ἔφησε Κύριλλος, πάσχοντα μὲν ἀνθρωπίνως σαρκὶ καθὸ ἄνθρωπος, μένοντα δὲ ὡς θεὸν ἀπαθῆ ἐν τοῖς τῆς ἰδίας σαρκὸς πάθεσι· καὶ τὸν αὐτὸν ἕνα Χριστὸν καὶ υἱὸν ἐνεργοῦντα τὰ θεοπρεπῆ καὶ ἀνθρώπινα μια θεανδρικῇ ἐνεργείᾳ κατὰ τὸν ἐν ἁγίοις Διονύ στον θεωρίᾳ μόνη διακρίνων τὰ ἐξ ὧν ἡ ἕνωσις γέγονε, καὶ ταῦτα τῷ νῷ διασκοπῶν ἄτρεπτα καὶ ἀσύγχυτα μετὰ τὴν αὐτῶν φυσι κὴν καὶ καθ ̓ ὑπόστασιν ἕνωσιν μένοντα· καὶ ἐν τούτοις ἀδιαιρέτως καὶ ἀχωρίστως τὸν ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν Χριστὸν καὶ υἱὸν γνωριζόμενος καθὸ δύο τὰ ἀλλήλοις ἀσυγχύτως συνηνεγμένα καθορᾷ τῷ νῷ πραγματικὴν αὐτῶν τὴν θεωρίαν ποιούμενος, ἀλλὰ μὴ φαντασίᾳ ψευδεῖ καὶ διακένοις νοῦ διαπλάσμασι· διϊστῶσι 1576) δὲ οὐδαμῶς ὡς ἀνηρημένης ἤδη τῆς εἰς δύο διατομῆς διὰ τὴν ἄφραστον καὶ ἀπερινόητον ἕνωσιν, λέγων κατὰ τὸν ἅγιον Αθανάσιον· ἅμα γὰρ σάρξ, ἅμα θεοῦ λόγου σάρξ· ἅμα σὰρξ ἔμψυχος λογική, ἅμα θεοῦ λόγου σαρξ ἔμψυχος λογική· ἀλλ' ἐπὶ διαιρέσει τῇ ἀνὰ μέρος τὴν τοιαύτην ἐκλαμβάνει φωνήν, ά. ἔ.

VIII. Εἴ τις οὐκ ἀναθεματίζει Αρειόν, Ευνόμιον, Μακεδόνιον, Απολλινάριον, τοὺς αἱρετικούς, Νεστόριον, Εὐτυχέα τὸν δυσ ώνυμον, καὶ Κῦρον καὶ Ἰωάννην τοὺς Αἰγεώτας, καὶ πάντας τοὺς ἀντειρηκότας καθ ̓ οἷον δήποτε τρόπον τοῖς δώδεκα κεφαλαίοις τοῦ ἁγιωτάτου Κυρίλλου καὶ μὴ μετανοήσαντας, ἀλλ ̓ ἐν τῇ τοιαύτῃ πλάνῃ ἀποθανόντας, καὶ τοὺς τὰ ὅμοια αὐτῶν φρονήσαντας ἢ φρονοῦντας, ἀ. ἔ.

ΙΧ. Εἴ τις οὐκ ἀναθεματίζει τὰ συγγράμματα Θεοδωρίτου τὰ κατὰ τῆς ὀρθῆς πίστεως τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρίλλου καὶ τὴν λεγομένην Ἴβα ἐπιστολὴν καὶ Θεόδωρον τὸν Μοψουστίας καὶ τὰ συγγράμματα αὐτοῦ· καὶ εἴ τις οὐ δέχεται τὰ συγγράμματα τοῦ ἁγίου Κυρίλλου καὶ μάλιστα τὰ κατὰ Θεοδώρου καὶ Θεοδωρίτου καὶ Ανδρέου και Νεστορίου καὶ τῶν τὰ ὅμοια αὐτοῖς καὶ ἑνὸς αὐτῶν πεφρονηκότων ἢ φρονούντων, ἀ. ἔ.

1575) nai áñadõ fehlt bei Mansi. Doch hat die lateinische Uebersetzung: eundem passum et non passum secundum aliud et aliud.

1576) διϊστῶν.

38. Glaubensbekenntniss des Sophronius, Bischofs von Jerusalem vom Jahre 6341377).

§ 157. Πιστεύω, καθάπερ ἀρχῆθεν πεπίστευκα, εἰς ἕνα θεὸν πατέρα παντοκράτορα, ἄναρχον παντελῶς καὶ ἀΐδιον, πάντων δρατῶν τε καὶ ἀοράτων ποιητήν. Καὶ εἰς ἕνα κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ τὸν μονογενῆ, τὸν ἀϊδίως καὶ ἀπαθῶς ἐξ αὐτοῦ γεννηθέντα τοῦ θεοῦ καὶ πατρός, καὶ οὐκ ἄλλην ἀρχὴν ἢ τὸν πατέρα γινώσκοντα, ἀλλ ̓ οὐδὲ ἄλλοθέν ποθεν ἢ ἐκ τοῦ πα τρὸς τὴν ὑπόστασιν ἔχοντα, φῶς ἐκ φωτός, ὁμοούσιον, θεὸν ἀλη θινὸν ἐκ θεοῦ ἀληθινοῦ, συναΐδιον. Εἰς ἓν πνεῦμα ἅγιον τὸ ἐκ θεοῦ πατρὸς ἐκπορευόμενον, τὸ φῶς καὶ θεὸν καὶ αὐτῷ γνωριζόμενον, καὶ ἂν ἀληθῶς πατρὶ καὶ υἱῷ συναΐδιον, ὁμοούσιόν τε καὶ ὁμόφυλον καὶ τῆς αὐτῆς οὐσίας καὶ φύσεως καὶ ὡσαύτως δὲ καὶ θεότητος. Τριάδα ὁμοούσιον καὶ ὁμότιμον καὶ ὁμόθρονον, συμφυᾶ καὶ συγγενῆ καὶ ὁμόδοξον, εἰς μίαν συγκεφαλαιουμέτην θεότητα, καὶ εἰς μίαν συναγομένην κοινὴν κυριότητα, ἄνευ προσωπικῆς ἀναχύσεως, καὶ ὑποστατικῆς ἐκτὸς συναιρέσεως. Τριάδα γὰρ ἐν μονάδι πιστεύομεν καὶ μονάδα ἐν τριάδι δοξάζομεν· τριάδα μὲν ταῖς τρισὶν ὑποστάσεσι, μονάδα δὲ τῷ μοναδικῷ τῆς θεότη τος· ἥτε γὰρ ἁγία τριὰς ἀριθμητὴ ταῖς προσωπικαῖς ἐστιν ὑποστάσεσιν, ἥτε παναγία μονὰς πάσης ἐκτός ἐστιν ἀριθμήσεως.

Πιστεύω καὶ περὶ ταύτης (sc. περὶ τῆς τοῦ θεοῦ λόγου σαρκώσεως), ὡς ὁ θεὸς λόγος, ὁ τοῦ πατρὸς μονογενής υἱός, ὁ πρὸ πάντων τῶν αἰώνων καὶ χρόνων ἀπαθῶς ὑπ ̓ αὐτοῦ γεννηθεὶς τοῦ θεοῦ καὶ πατρός, οἶκτον λαβὼν καὶ φιλάνθρωπον ἔλεον τοῦ ἀνθρωπίνου ἡμῶν ὀλισθήματος ἑκουσίῳ θελήματι καὶ θεοῦ βουλήσει τοῦ φύσαντος καὶ συνευδοκίᾳ θείᾳ τοῦ πνεύματος, κόλπων μη χωρισθεὶς τοῦ γεννήσαντος, πρὸς τοὺς ταπεινοὺς ἡμᾶς καταβέβηκεν. Ἔστι γὰρ ὥσπερ τῆς αὐτῆς βουλήσεως τῷ πατρὶ καὶ τῷ πνεύματι, οὕτω καὶ οὐσίας ἀπείρου, καὶ φύσεως περιγραφῆς οὐδαμῶς ἀνε

1577) enthalten in der von ihm bei Besteigung des bischöflichen Stuhles von Jerusalem i. J. 634 erlassenen Epistola synodica (bei Mansi T. XI. p. 461–508, Harduin T. III. p. 1257-1296). Das Bekenntniss besteht aus drei Abtheilungen, von denen die erste die Lehre von der Trintiät, die zweite die von der Incarnation, die dritte die von der Weltschöpfung behandelt. Am wichtigsten ist die Partie, welche die Wirkungsweise der beiden Naturen Christi bespricht, in der Sophronius der von Cyrus in seinem Unionssymbol dargelegten Lehre entgegentritt. Da das Bekenntniss sehr umfangreich ist, theilen wir es hier nur bruchstückweise mit.