Obrazy na stronie
PDF
ePub

VIERTES JAHRHUNDERT.

1. ULPHILAS.

(Ulfilas. Veteris et Novi Teftamenti verfionis Gothicae fragmenta quae fuperfunt etc. ediderunt H. C. de Gabelentz et J. Loebe. II. Vol. 1. Lips. 1836-1843.)

Ulphilas (richtiger Wulfila = Wölflein) ist, so viel wir wiffen, der Erfte deutschen Stammes, der fich auf dem Gebiete der Schriftstellerei verfucht hat. Von gothifchen (nach Andern von cappadocifchen) Eltern ungefähr ums Jahr 318 geboren, widmete er fich dem geistlichen Stande und wurde fchon 348 zum Bifchof feines Volkes, der Weftgothen, erwählt, welche fich damals an der untern Donau niedergelassen hatten. Um feine der Ketzerei beschuldigten Landsleute zu vertheidigen, reifte er mehrere Male nach Conftantinopel, wo er 388 Starb. Ob er die heil. Schrift ganz oder nur theilweise überfetzt habe, wiffen wir nicht. Wir haben von seiner Übertragung, welcher ein griechischer Text zu Grunde lag, noch einen großen Theil des Neuen Teftaments, vom Alten Testament aber nur einige unbedeutende Fragmente. Das Vorhandene scheint vielfach interpolirt zu sein. Außer der Bibelverfion des Ulphilas ift faft nichts Gothifches auf uns gekommen. Das Bedeutendste sind ein Paar in Neapel und Arezzo aufgefundene Urkunden, herausgegeben von Maßmann 1838, und ein Bruchstück einer Erklärung des Evangeliums Johannis (Skeireins aivaggêljôns thairh Jôhannên, im Gabelentz-Löbeschen Ulphilas, Vol. II. abgedruckt), welches ebenfalls Maßmann zuerft (1834) bekannt gemacht hatte. Von demfelben findet man eine Zusammenstellung der sonst noch hin und wieder vorkommenden Überrefte gothifcher Sprache, nebst einer interessanten Unterfuchung über die Schickfale des filbernen Codex, in Haupt's Zeitschrift I, 294 — 393. II, 199 — 204.

[ocr errors]

Matth. VI, 9- 13.

Atta unfar thu in himinam, veihnai namo thein, qimai thiudinaffus theins, vairthai vilja theins fve in himina jah ana airthai; hlaif unfarana thana finScholl, Literatur-Geschichte I.

Pater nofter tu in coelis, fanctificetur nomen tuum, veniat regnum tuum, fiat voluntas tua ut in coelo, etiam fuper terra; panem nostrum hunc

1

teinan gif uns himma daga, jah aflet uns thatei fkulans fijaima, fvafve jah veis afletam thaim fkulam unfaraim, jah ni briggais uns in fraiftubnjai, ak laufei uns af thamma ubilin: unte theina ift thiudangardi jah mahts jah vulthus in aivins. Amen.

quotidianum da nobis hodierno die,. et remitte nobis, quod rei fimus, sicut etiam nos remittimus his debitoribus noftris, et ne ducas nos in. tentationem, fed libera nos ab hoc malo: nam tuum eft regnum et potentia et gloria in faecula. Amen.

Luc. XV, 11-32.

Qathuth - than: manne fums aihta tvans fununs, jah qath fa juhiza ize du attin: atta, gif mis, fei undrinnai mik, dail aiginis. jah disdailida im fves sein. jah afar ni managans dagans brahta famana allata fa juhiza funus jah aflaith in land fairra vifando jah jainar diftahida thata fves feinata libands usftiuriba. bithe than fravas allamma, varth huhrus abrs and gavi jainata, jah is dugann alatharba vairthan. jah gaggands gahaftida fik fumamma baurgjane jainis gaujis, jah infandida ina haithjos feinaizos haldan fveina. jah gairnida fad itan haurne thoei matidedun sveina; jah manna imma ni gaf. qimands than in fis qath: wan filu asnje attins meinis ufaraffau haband hlaibe, ith ik huhrau fraqiftna; usftandands gagga du attin meinamma jah qitha du imma: atta, fravaurhta mis in himin jah in andvairthja theinamma; ju thanafeiths ni im vairths, ei haitaidau funus theins; gatavei mik sve ainana asnje theinaize. jah usftandands qam at attin feinamma; nauhthanuh than fairra vifandan gafaw ina atta is jah infeinoda jah thragjands draus ana hals is jah kukida imma. jah qath imma fa funus atta, fravaurhta in himin jah in andvairthja theinamma; ju thanafeiths ni im vairths, ei haitaidau funus theins.

Qath than fa atta du fkalkam feinaim: fprauto bringith vaftja tho frumifton jah gavasjith ina jah gibith

Dixit autem: hominum quidam habuit duos filios, et dixit hic junior eorum ad patrem: pater, da mihi, quae contingit me, partem proprii. Et divifit iis poffeffionem fuam. Et poft non multos dies tulit in-unum omne hic junior filius et abiit in terram procul exiftentem et illic diffipavit hanc poffeffionem fuam vivens effrenate. Quum autem vacuuseffet omni, facta-eft fames magna per regionem illam, et is coepit egenus fieri. Et iens dedit fe cuidam civium illius regionis, et mifit eum agri fui pafcere porcos. Et cupit fat edere filiquis, quas ederunt porci; et homo ei non dedit. Veniens tum in fe dixit: quam multum mercenariorum patris mei abundantiam habent panium, verum ego fame perdor; furgens vado ad patrem meum et dico ad eum: pater, peccavi mihi in coelum et in facie tua; jam amplius non fum dignus, ut vocer filius tuus; fac me uti unum mercenariorum tuorum. Et furgens venit ad patrem fuum; adhuc autem procul exiftentem vidit eum pater ejus et mifertus-eft, et currens cecidit fuper collum ejus et ofculatus - eft eum. Et dixit ei hic filius: pater, peccavi in coelum et in facie tua; jam amplius non fum dignus, ut vocer filius tuus.

Dixit autem hic pater ad fervos fuos: fubito afferte veftem hanc primam et veftite eum et date an

[ocr errors]

figgragulth in handu is jah gaskoh ana fotuns is, jah briggandans ftiur thana alidan uffneithith, jah matjandans vifam vaila; unte fa funus meins dauths vas jah gaqiunoda jah fralufans vas jah bigitans varth. jah dugunnun vifan. vafuththan funus is fa althiza ana akra, jah qimands atiddja new razn jah gahausida faggvins jah laikans, jah athaitands fumana magive fra

hub, wa vefi thata. tharuh is

qath du imma: thatei brothar theins qam, jah uffnaith atta theins ftiur thana alidan, unte hailana ina andnam. thanuh modags varth jah ni vilda inngaggan; ith atta is usgaggands ut bad ina. tharuh is andhafjands qath du attin: fai, fva filu jere fkalkinoda thus jah ni wanhun anabufn theina ufariddja, jah mis ni aiv atgaft gaitein, ei mith frijondam meinaim bivesjau. ith than fa funus theins, faei fret thein fves mith kalkjom, qam, uffnaift imma ftiur thana alidan. tharuh qath du imma: barnilo, thu finteino mith mis vaft jah is, jah all thata mein thein ift. vaila vifan jah faginon skuld vas, unte brothar theins dauths vas jah gaqiunoda, jah fralufans jah bigitans varth.

2 Cor. IV,

Duththe habandans thata andbahti, fvafve gaarmaidai vaurthum, ni vairthaima usgrudjans, ak afstothum thaim analaugnjam aiviskjis ni gaggandans in varein, nih galiug taujandans vaurd guths, ak bairhtein funjos ustaiknjandans uns filbans du allaim mithviffeim manne in andvairthja guths. aththan jabai ist · 'gahulida aivaggeljo unfara, in thaim fralufnandam ift gahulida, in thaimei guth this aivis gablindida frathja

nulum in manum ejus et calceamentum in pedes ejus, et afferentes vitulum hunc faginatum diffecate, et edentes epulamur laute; nam hic filius meus mortuus fuit et revixit, et amiffus fuit et inventus factuseft. Et coeperunt epulari. Fuit autem filius ejus hic major in agro, et veniens adiit prope domum et audivit cantiones et ludos, et advocans quendam puerorum interrogavit, quid effet hoc. Tunc is dixit ad eum: quod frater tuus venit, et diffecavit pater tuus vitulum hunc saginatum, nam fanum eum accepit. Tunc iratus factus-eft et non voluit intrare; verum pater ejus exiens foras oravit eum. Tunc is refpondens dixit ad patrem: ecce, tam multum annorum fervivi tibi et non unquam praeceptum tuum praeterii, et mihi non unquam dedifti capram, ut cum amicis meis epularer. Verum quum hic filius tuus, qui voravit tuam poffeffionem cum meretricibus, venit, diffecafti ei vitulum hunc faginatum. Tunc dixit ad eum: filiole, tu femper cum me fuifti et es, et omne hoc meum tuum eft. Laute epulari et gaudere debitum fuit, nam frater tuus mortuus fuit et revixit, et amiffus et inventus factus-eft.

1 18.

Ideo habentes hoc minifterium, ficut mifericordiae-participes factifumus, non fiamus fegnes, fed abftitimus his occultis dedecoris non ambulantes in aftutia, neque mendofum facientes verbum Dei, fed manifeftatione veritatis commendantes nos ipfos ad omnes confcientias hominum in facie Dei. At fi est velatum evangelium noftrum, in his perditis eft velatum, in quibus deus hujus faeculi obcaecavit mentes ho

rum non-crdentium, ut non incendat iis lucem evangelii gloriae Chrifti, qui eft imago Dei invifibilis. At non nos ipfos praedicamus, fed Jefum Chriftum dominum, verum nos fervos veftros propter Jefum. Nam Deus, qui dixit e tenebris lucem fplendere, qui etiam illuxit in cordibus noftris ad lucem fcientiae gloriae Dei in facie Jefu Chrifti. At habentes hunc thefaurum in terrenis vafibus, ut abundantia fit virtutis Dei et non e nobis. In omni vexati, fed non angore-pressi; haerentes, fed non territi; perfecutionem-paffi, sed non relicti; dejecti, fed non perditi, femper mortem domini Jefu in corpore noftro..... manifefta fit. Semper nos viventes in mortem tradimur propter Jefum, ut etiam vita Jefu manifesta fiat in corruptibili corpore nostro. Igitur nunc mors in nobis operatur, verum vita in vobis. Habentes nunc hunc eundem fpiritum fidei fecundum hoc fcriptum: credidi, propter quod etiam locutus-fum, et nos credimus, propter quod etiam loquimur,

thize ungalaubjandane, ei ni liuhtjai im liuhadein aivaggeljons vulthaus xriftaus, faei ift frifahts guths ungafaiwanins. aththan ni uns filbans merjam, ak iefu xriftu fraujan, ith uns fkalkans izvarans in iefuis. unte guth, faei qath ur-riqiza liuhath skeinan, faei jah liuhtida in hairtam unfaraim du liuhadein kunthjis vulthaus guths in andvairthja iefuis xriftaus. aththan habandans thata huzd in airtheinaim kafam, ei ufaraffus fijai mahtais guths jah ni us unfis. in allamma thraihanai, akei ni gaaggvidai; and bitanai, akei ni afflauthidai; vrikanai, akei ni bilithanai; gadraufidai, akei ni fraqiftidai, finteino dauthein fraujins iefuis ana leika unfaramma.... uskuntha fijai. finteino veis libandans in dauthu atgibanda in iefuis, ei jah libains iefuis fvikuntha vairthai in riurjamma leika unfaramma. fvaei nu dauthus in uns vaurkeith, ith libains in izvis. habandans nu thana faman ahman galaubeinais bi thamma gamelidin galaubida, in thizei jah rodida; jah veis galaubjam, in thizei jah rodjam, vitandans, thatei fa urraisjands fraujan jah unfis thairh iefu fcientes, quod hic fuscitans domiurraifeith jah fauragafatjith mith izvis. thatuh than allata in izvara, ei anfts managnandei thairh managizans aviliud ufaraffjai du vulthau gutha. inuh this ni vairtham usgrudjans, akei thauhjabai fa utana unfar manna fravardjada, aththan sa innuma ananiujada daga jah daga. unte thata andvairtho weilawairb jah weiht. aglons unfaraizos bi ufaraffau aiveinis vulthaus kaurein vaurkjada unfis ni fairveitjandam thizei gafaiwanane, ak thizei ungafaiwanane; unte tho gafaiwanona riurja find, ith tho ungafaiwanona aiveina.

num etiam nos per Jefum fuscitat et constituit cum vobis. Hoc vero omne propter vos, ut gratia abundans per plures gratiam augeat ad gloriam Deo. Propter hoc non fimus fegnes, fed etiamfi hic extra nofter homo corrumpitur, attamen hic interior renovatur die et die. Nam hoc praefens momentaneum et leve triftitiae noftrae ad abundantiam aeternae gloriae onus operatur nobis non intuentibus haec vifibilia, fed haec invifibilia; nam haec vifibilia corrumpibilia funt, verum haec invifibilia aeterna.

9

10

SIEBENTES JAHRHUNDERT.

2. ZWEI ZAUBERSPRÜCHE.

(Über zwei entdeckte Gedichte aus der Zeit des deutschen Heidenthums. Von Jakob Grimm. Berl. 1842. 4.; Wilhelm Wackernagel altd. Lefeb. 2. Ausg. S. IX. X.)

Diefe ältesten Proben deutscher Poefie, die man bis jetzt aufgefunden, wurden erft im Jahre 1841 in einer Handfchrift des Domcapitels zu Merseburg entdeckt.

Sie find nicht nur in literarhistorischer Beziehung merkwürdig, fondern werfen auch einiges Licht auf den religiöfen Glauben unfrer heidnifchen Vorfahren. Was die Form der kleinen Gedichte betrifft, fo ift in denfelben, wie auch in den wenigen poetischen Überreften aus dem achten Jahrhundert, ftatt des fpäteren Reimes die Alliteration gebraucht.

a) ZAUBERSPRUCH ZUR BEFREIUNG EINES KRIEGS-GEFANGENEN.

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]

(Ifidori Hifpalenfis de nativitate Domini, paffione et reffurrectione regno atque judicio epiftolae ad Florentinam ed. Ad. Holzmann. Carolsruhae 1836. p. 23-33.)

Die Übersetzung von Ifidor's (Bifchof zu Sevilla in Spanien, ft. 636) Homilie: „de nativitate Domini" gehört zu den älteften deutfchen Sprachdenkmalen. Der Verfaffer ist unbekannt. Bruchstücke aus einer andern Hs. stehen in den „Fragmenta theotisca" ed. II. cur. Maßmann p. 1819.

« PoprzedniaDalej »