THEOLOGIE DOGMATICE

TRACTATUS IV.

TRACTATUS GENERALIS.

PROCEMIUM.

Revelationis documentis statu:is, quid revelatum sit jam occurrit inqui rendum. De Deo imprimis agendum est, ut noscatur quid de se revelaverit, antequam ad ejus opera investiganda, luce eadem præfulgente, progrediamur. Theologia proprie dicitur sermo de Deo, quamvis plerumque eo nomine intelligatur de rebus divinis quibuscumque tractatus. Placuit autem vocem strictiori sensu, quo et a Veteribus est adhibita, hic usurpare, de Deo ejusque perfectionibus sermonem instituris. De Trinitatis Mysterio eo sub nomine agere liceret; sed quum ea quæ ad Christum pertinent, ad illius probationem scitu sint maxime necessaria, visum est differendum, ut plenius et accuratius de eo disseratur. Conditum a Deo orbem, Mose docente, didicimus, ideoque de mundi origine duximus secundo loco agendum, Cosmologiæ vocem a Græcis mutuati. De homine, rerum domino a Deo constituto, deinde tractabimus, ut quid de ejus natura, conditione, et fine, revelatum sit, pandamus; qualis a Conditore prodierit, et qualis deinceps sua culpa factus sit. Anthropologia idcirco nuncupabitur tertia hujus tractatus, quem aggredimur, pars. Pneumatologia claudet tractatum, de Spiritibus scilicet sermo; revelatione enim edocti sumus esse spiritus cælestes, quorum dotes et fata nosse oportet. Tractatum Generalem hunc designamus, quia de Deo rebusque creatis universim agimus, ut totam divinam de hominis salute œconomiam deinceps enucleatius explicemus. Plures idcirco quæstiones de Dei scientia, voluntate, et decretis, quæ in tractatu de Deo solent agitari, consultò præterimus, eas, quatenus oportere visum fuerit, alias investigaturi,

VOL. II.-1

PARS I. THEOLOGIA SPECIALIS.

C. I. DE DEO.

1. De Deo quid ipso revelante didicerimus sumus tradituri. Novimus valida argumenta Numinis Supremi ubique in rerum natura præsto esse, quæ insignes auctores passim explicant, Atheos, qui Deum negant, omni telorum genere obruentes: sed Theologi munus præcipuum est revelatam proponere veritatem. Equidem, uti Apostolus monet, "multifariam multisque modis olim Deus loquens patribus in prophetis, novissime in diebus istis locutus est nobis in Filio." Cæterum et sacri Scriptores Dei opera sæpe appellant, utpote potentiæ summæ et sapientiæ præclarissima testimonia: "Cæli enarrant gloriam Dei, et opera manuum ejus annuntiat firmamentum."4 Hæc Numinis indicia nec ipsos latuere Ethnicos, eos præsertim qui ingenio floruerunt et litteris; ex ordine enim mundi sapientiam et potentiam Conditoris agnoverunt, quamvis popularibus superstitionibus se abripi plerumque passi sint: meritò idcirco ab Apostolo increpiti : "Revelatur enim ira Dei de cælo super omnem impietatem et injustitiam hominum eorum qui veritatem Dei in injustitia detinent. Quia quod notum est Dei, manifestum est in illis, Deus enim illis manifestavit. Invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea quæ facta sunt intellecta conspiciuntur: sempiterna quoque ejus virtus et divinitas, ita ut sint inexcusabiles. Quia cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt, sed evanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum.'

915

2. Non autem argumentis naturalibus Deum existere probamus, ut, hoc jacto fundamento, viam revelationi struamus; sed eum existere credimus fide divina, quia se revelavit: "accedentem enim ad Deum oportet credere quia est."6 Jure tamen optimo Athei, qui Deo revelanti non credunt, aliis rationibus refelluntur, scilicet quod orbis spectabilis eum demonstret, et humani generis constans et universalis traditio et sensus agnoscat Numen, licet quale sit plures ignoraverint.

3. Illa quidem Dei notitia prima fuit, quæ ex ejus revelatione est derivata, statim enim homini condito se manifestavit: qua postea, homine

(1) Fenelon de l'existence de Dieu c. i. ii. Clarke on the existence of God. Pensées de Paschal, ch. i. and vii.

(2) Heb. 1. i.

(3) Vide Jacquelot sur l'existence de Dieu, ch. i.

(4) Ps. xviii.

(5) Rom. i. 18.

(6) Heb. xi. 6.

peccante, obscurata, res omnes creatæ conditoris et arbitri supremi potestatem adhuc testatam fecerunt, peccatoremque invitum ad Numen agnoscendum revocarunt. Cæterum illustrior fuit ac certior quæ ex Deo loquente habebatur notitia, quam quæ ex orbis spectabilis contemplatione: “Humana autem anima rationalis est," animadvertit idcirco Augustinus, “ quæ mortalibus vinculis peccati pœna tenebatur, ad hoc diminutionis redacta, ut per conjecturas rerum visibilium ad intelligenda invisibilia niteretur."

4 Quæ ex rerum natura, vel ordine deducta argumenta certam Dei notitiam ingerunt, fidei divinæ non officiunt, nam, uti recte docet S. Thomas "nihil prohibet illud quod secundum se demonstrabile est, et scibile, ab aliquo accipi, ut credibile, qui demonstrationem non capit." Ii ipsi qui demonstrationum harum vim maxime sentiunt et urgent, fide tenere possunt Dei existentiam, ob ejus revelationem, qua affulgente etiam quid de ipsius natura sentiendum sit rectius et clarius norunt, quamvis in hac vita, eodem Angelico doctore post Augustinum monente, quid non sit, potius quam quid sit, intelligere datum sit.

5. Audent Athei Deum denegare, quia oculis non subjacet, et rerum infinitam seriem sibi fingunt, ita ut unius corruptio sit alterius generatio, natura, uti aiunt, juxta infinitas combinationum varietates, perpetuò mutata, quin pereat. Cæterum ipsæ materiæ mutationes, quæ quotidie eveniunt, ostendunt eam haud esse necessariam, nec unquam potuisse existere, nisi aliena virtute. Affinitates autem et combinationes ad causam eandem, ex qua ipsa materia prodiit, necessario referendæ sunt: nec aliquis facile sibi persuaserit pulcherrimum et constantem rerum ordinem inde provenisse, nisi Ens summe sapiens singula ad suos fines, omnia etiam ad finem generalem direxisset. Infinita præterea series absurdum sonat, quæ enim quotidie eveniunt rerum vices, generationes et productiones, seriem augent, quæ proinde infinita non erat: repugnat etiam ut ex finitis numeris infinitum exurgat.

est.

designatus est initio Geneseos, et אֱלֹהִים

6. Unum se esse, imo unicum, Deus per sacros Scriptores sæpius testatus Plurali quidem voce alias sæpissime; sed trium personarum in una natura divina mysterium ea ratione innuitur, naturæ unitate verbo singulari, quod semper sequitur, indicata. Moyses idcirco populum Israeliticum monere non desiit Deum unicum esse, quod et Deum ipsum testantem exhibet: "Videte quod ego sim solus, et non sit alius Deus præter me."s Id etiam constanter in Novo Testamento traditum est.*

7. Quæ de duobus principiis supremis, bono scilicet et malo, docuit tertio Ecclesiæ sæculo Manes, ab antiqua Orientalium Philosophia desumpta sunt,

(1) 1. iii. de lib. arb.

(2) Sum. 1. p. qu. ii. art. II. Ad primum.

(3) Deut. xxxii. 39,

(4) Marc. xii, 28.

ut mali originis redderetur ratio, nec enim intelligere valuerunt quomodo ad optimum Ens referri posset, ideoque luctam inter duo Entia suprema sibi finxerunt. Cæterum divini Numinis unitas, aperte in Scripturis tradita, singularis prorsus est, et omne aliud principium necessariò excludit : quæ autem in mundo sunt mala ad causas quæ ipsius providentiæ subjacent referenda sunt, uti postea videbimus. Equidem "Deus hujus sæculi" "et princeps hujus mundi" diabolus vocatur, eo quod ei inserviant homines carnales."

8. Polytheismus latius olim invaluerat, adeo ut Hesiodus, testante Eusebio, triginta et amplius Deorum millia recensuerit.3 Cæterum primariæ revelationis de unico Deo vestigia videre ubique erat, colebatur enim Deorum hominumque Pater, ita ut plerique dii sensu minus proprio dicerentur.* Jam vero toto fere orbe unius Dei cultus viget, adeo ut vix necesse sit eum inculcare: "Non docebit unusquisque proximum suum, et unusquisque fratrem suum, dicens : cognosee Dominum, quoniam omnes scient me a minore usque ad majorem eorum.

995

9. Essentia divina in ipsa existendi necessitate haud immerito ponitur. Moysi enim postulanti a quo se missum diceret, respondit Angelus, Dei

"אהיה אשר אהיה 'Eco SUM QUI SUM »

gerens personam:

"Sic

ng. Ea

dices filiis Israel: QUI EST misit me ad vos." igitur habenda est Dei notio aptissima, quod a se ipso sit, vi suæ naturæ et essentiæ. Cætera omnia ex voluntate ipsius esse cæperunt; ipse semper et necessariò est, adeo ut nihil esse potuerit nisi ipse esset: “quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia." Accurate idcirco dicit S. Joannes Damascenus: "videtur inter Dei nomina primas tenere Qui EST, totum enim in seipso comprehendens, habet ipsum esse, velut quoddam essentiæ pelagus, infinitum et interminatum."s Vivere pari ratione dicitur, quippe ipse vitæ fons est: "Vivo 79 dicit Dominus." ego, "Ipse dat omnibus vitam."10 “Habet vitam in seipso.' 9911

(1) II. Cor. iv. 4. Joan. xii. 31.

(2) D.Thom. 1 p. q. lxv. a. I.

(3) L. v. Præp. Ev. c. xv.

(4) Vide S. Thomam 1. i. contra gentes c. 2. Cudworth etiam in Systemate intel

lectuali mundi c. 4.

(5) Heb. viii. 11.

(6) Exod. iii. 14.

(7) Rom. xi. 36.

(8) L. iv. de fide c. xii. "C'est pour ainsi dire dégrader l'être par excellence que de croire avoir besoin d'ajouter quelque chose quand on a dit, qu 'il est

L'Etre

est son nom essentiel, glorieux, incommunicable, ineffable, ignoré de la multitude." Fenelon de l'existence de Dieu II. p. ch. v.

(9) Jer. xxii. 24.

(10) Act. xvii. 25.

(11) Joan. v. 26.