IN ALANUM. (OUDIN, Commentaria de Scriptoribus et scriptis ecclesiasticis, tom. II, col. 1387. Apprime hic Oudinus Caroli Vischii sententiam explodit qui Alanum anno 1294 obiisse, et aliorum qu. Doctorem Universalem initio sæculi decími quarti floruisse asserebant; fallitur autem cum Alanum Antissiodorensem episcopum, qui circa annum 1185, et Alanum ab Insulis, qui anno 1203 obiit, unum et eumdem fuisse censet. Vide Histoire littéraire de la France (in-4°, Paris, Firmin Didot), t. XIV, p. 358, in ALANO ANTISSIOD., et tom. XVI, p. 396, in ALANO MAGNO.) De communi sententia quæ duos Alanos ab Insuli› statuit, ambos doctissimos viros atque instituti Cisterciensis, quibus tamen singulis varias occupationes et tempora omnino diversa præscribunt, specialem Dissertationem iustituit Carolus de Visch, quam editioni suæ Operum magistri Alani præmisit, quæ anno 1654 Antwerpiæ in folio facta est apud Guillelmum Lestenium et Engelbertum Gymnicum. Eamdem habet aliquanto hreviorem in sua Bibliotheca Scriptorum ordinis Cisterciensis, a fol. 12 ad fol. 17 ultimæ editionis anni 1656, Coloniæ Agrippinæ, apud Joannem Busæum. Ubi duos fuisse Alanos probare contendit, sed cum aliquanta formidine, diversis omnino temporibus distantes, ac uno fere sæculo alterum altero anteriorem, nempe converso seu fratre laico episcopum. Denique et aliam doctissimam de argumento eodem Dissertationem instituit Cæsar Egassius du Boulay sæculo v Historia Universitatis Parisiensis, fol. 432 et sequentibus multis, ubi duos quoque fuisse Alanos asserit, quibus diversum etiam tempus assignat. Ita post ipsum senseram, sed re maturius expensa, omnibusque vel auctorum de hoc argumento scribentium conjecturis vel rationibus expensis, solo veritatis intuitu impellente, alteram adversus meipsum sententiam amplecti compellor: tantique ponderis hoc critices punctum mihi visum est, ut specialem a me dissertationem hanc extorserit. Dicam igitur unum tantum fuisse Alanum, qui totum ferme sæculum xu tenuerit, atque ab ejus initio ad a. 1203 vixerit, nec ullam ab his omnibus dissertationibus vel validam rationem haurire me potuisse, qua Alanos duos statuere cogerer. DISSERTATIO De unico Aano Ripatorii abbate, Antissiodorensi episcopo, ac tandem monacho ordinis Cisterciensis, apud Cistercium anno 1203 mortuo. CAP. I. Agitur adversus epitaphium, quod unicum est A Alanum brevis bora brevi tumulo sepelivit, Mille ducenteno, nonageno quoque quarto, Obiit itaque Alanus anno Domini 1294. Hinc corri- EPITAPRIUM I. Ce grand docle Alanus, qui fut tant admirable, EPITAPH UM 1. Subjacet huic lapidi, toti venerabilis orbi, 1. Eloqui pietor, morum censor, citharista Pieridum, fidef belligerator erat. Hic mundum fugiens, sub relligionis amictu Vixit, adhuc manet hic: intumulatus adest.. Nullus, opinor, inficiabitur, quin epitaphium secundum et ultimum recentia satis sint, sæculumque decimum sextum oleant; quare illa nobis nibil officiant, nec quidquam de Alani ætate, sed opera tantum utcunque composita enuntient. Igitur de solo primo agitur, quod anno 1294 mortem Alani alligat, et hoc unicum distinguendi duos Alanos est fundamentum. At illud etiam esse recens dico, atque innovatum et auctum, sub sæculi xvi initium vel medium. Nam antiquum Alani sepulcro insculptam epitaphium tres tantum versus continebat, qui anno 1501 wix ob vetustatem ar lituram legi poterant, quos refert sæculum iv Historia Universitatis Parisiensis, fol. 437, in hunc modum : Alanum brevis hora brevi tumulo sepelivit, Qui duo, qui septem, totum sibi subdidit orbem, Scire suum, mores dare, vel retinere uequivit. Ita refertur ex Matthæi Bonhomme testimonio, qui Commentarium in Parabolas Alani, anno 1501 Lugduni impressum edidit, quibus Compendium vitæ Alani, et ejusdem in Cistercio epitaphium sic præmisil Ebi tunc tribus tantum versibus constabat, atque ita lituratum a caleantibus erat, ut legi non posset, nisi quemadmodum Mattheus Bonhomme legerat, cum tamen ita legendum esset: Alanum brevis hora brevi tumulo sepelivit. Qui duo, qui septem, qui totum scibile scivit, scire suum moriens. dare vol retinere nequivit. Cum igitur ab anno hoc 1501 lituratum esset nimis apitaphium, illud a fratribus renovatum, atque ad yormam veterum epitaphiorum factum et quatuor versibus auctum est, qui omnem præsenti disceptationi materiam subministrarunt. Addita enim est in quatuor versibus sequentibus, ac recenter additis falsa chronologia, quod monachis facillimum fuit, qui tempora atque epochas Alani non discusse rant. Labentis sacli contemptis rebus, egens fit. Atque hoc totum confirmatur ex allatis supra a Carolo Vischio, ubi quod anno 1501 vix legeba-D tur, atque divinando nunc uno modo, nune altero transcriptum fuerat, jam affirmat, quod etiamnum perfecte legitur, hoc tenore, etc. CAP. II. Epitaphium etiam pro untiquo et primario admissum, non valere contra testimonia veterum. Diximus itaque epitaphium sepulcro Magistri Alani apud Cistercium insculptum, olim tribus tanzom versibus constitisse, post annum vero 1501 septem versibus lectum fuisse, quod vetustum Matthæus Bonhomme ante suam editionem Parabolarum Alani, cum elogio illius attulit. At longe isto epitaphio pat or est, qui antiquior, auetor Chronici Belgici, anno enim 1418 scribere desiit. Ait autem ille Alanum apud Cistercienses anno 1201 oblisse. A ‹ Anno 1202, inquit, apud Cistercium mortuus est magister Alanus de Insulis, doctor ille famosus, scriptor Anticlaudiani, qui in theologia fecit artem quamdam prædicandi, et contra Albigenses, Valdenses, Judæos et Saracenos libellum edidit succinctum, ad Willelmum Moutispessulani dominum. › Nihil succinctius expressiusque dici poterat ab scriptore qui tempore et scriptione, quoad antiquitatem epitaphium Cisterciense superat. B C Sed demus (licet omnino gratis) tantam quantam Cistercienses monachi optant, epitaphio suo apud Cistercium ad Alani cineres posito vetustatem, illud sone causam illorum parum juvabit, cum anta annum 1300 factum esse noa possit. Agit enim de Alano anno 1294 (ut vult) mortuo, cui vix credibile est, ab ipso die quo humo contectus est, appositum fuisse istud epitaphium. At auctores isto epitaphio antiquiores annis centum, ejusdem cum Alano temporis, ejusdem ordinis Cisterciensis, omnes in suis notis acceptissimi et observationibus, et contra quos nemo excipere queat, ante istud epitaphium annis ad minus sexaginta viventes, asserunt mortuum esse Alanum anno 1203. Falsum ergo Alanoque tarde suppositum, mendax istud epitaphium, lectumne unquam, aut visum anterioribus Ecclesiæ sæculis, ut historici vel chronologi de rebus centum annis antequam contingerent, magico sp ritu vel prophetico scripserint? lloc argumenti genus ita demonstrativum, ut ab omnibus etiam acutissimis criticis infirmari nullatenus possit. Horum scriptorum primus est Otho de Sancto Biasio, abbas in Hercinia Silva, coætaneus auctori, qui anno nempe 1190 florebat, quique Appendicem scripsit ad libros vu Chronicorum Ottonis Frisingencis, incipiens ab anno 1146, quo iste scribere desiit, usque ad annum 1210. Ille autem expressissime meminit Alani et Anticlaudiani, illum insuper constituens synchronum atque socium duobus doctissimis sæculi xu theologis : His temporibus Petrus Cantor Parisiensis et Alanus et Præpositivus magistri claruerunt. Horum prior librum Distinctionum, brum Psalmorum, Evangeliumque unum ex quatuor per continuas glossas subtiliter compilavit, et præter hoc alia multa. Alter vero multa conscribens exposuit, inter alios librum qui intitulatur Anticlaudia nus, et Regulas coelestis vitæ, et contra hæreticos, et librum De vitiis et virtutibus et De arte prædicandi, librumque Sermonum suorum, et multa alia sana et catholica conscripsit. › Flórebat igitur annis centum ante allegatum epitaphium, qui recte ponitur medius inter Petrum Cantorem et Præpositivum cancellarium Parisiensem, ambos anno 1190 florenles et vivos: quorum primus anno 1190 mortuus est, alter circa annum 1210, ut habet Cæsarius in suis Dialogorum libris, et alii. Alanus autem anno 1203 inter utrumque mortuus, recte medius ab Othone de Sancto Blasio componitur. Alter testis Albericus, monachus Trium Fontium ordinis isterciensis, auctor ut admittit Carolus Vischius in Bibliotheca Scriptorum ordinis Cisterciensis, A bus perfectissimo, quem librum vocavit, Anticlaufol. 15, in Alano, antiquus et gravis, qui in Chro nico suo diserte scribit Alanum bunc obiisse anno 1203, his verbis : Apud Cistercium mortuus est hoc anno magister Alanus de Insulis, doctor famosus, et scriptor ille Anticlaudiani, qui în thenlogià fecit artem quamdam prædicandi : et contra Albigenses, Waldenses, Judæos et Saracenos, li bellum edidit succinctum, ad Guillelmum Montispessulani dominum, et alia quædam ipsius habentur opuscula. › Hucusque Albericus qui Chronicon suurh usque ad annum 1241 produxit. At quomodo qui anno 1241 scribebat, poterat per anticipationem scribere Alanum anno 1203 esse mortuum, si anno demum 1294 mortuus est? Solvant uodos istos qui ista defendunt. Un le recte ad hanc B auctoritatem Carolus Vischius fol. 16 Bibliothe Accedit Henricus Gandavensis, doctor Parisiensis et Sorbonicæ domus, ut aiunt, alumnus, qui ante annum 1270 studebat Parisiis, et obiit Tornaci, anno 1293. Alanum istum nostrum reponit in serie virorum illustrium qui hoc sæculo floruerunt, ab anno scilicet 1110 ad annum 1200, et de eo sic scribit in libro De scriptoribus ecclesiasticis, cap. 21 Alanus, Insulis oriundus, libe.. ralium artium peritus, Parisius Ecclesiasticæ scholæ præfuit, et ingenii sui monumenta relinquens, scripsit Summam ad prædicationis officium utilem, el quia metro multum claruit, scripsit metrice Poeticer, cxcogitata materia de viro optimo et in omni dianum etc. Quid contra horum virorum auctoritatem afferri possit non video. Quo pacto enim u'er-' que (nempe Otho de Sancto Blasio de quo supra, et Henricus Gandavensis) meminisse potuerunt Alani et Anticlaudiani, si utroque posterior centum annis Alanus fuit? Quis credat Henricum Gandavensem repositurum eum fuisse inter viros sæculi x illustres Alanuni, si suo tempore floren. tem in scholis Parisiensibus alumnum vidisset? Hinc patet autem quam parum firmi in sententia sua fuerint qui Alanos duos admiserunt, anuo 1182 alterum, alterum anno 1294 mortuum; illi etiam qui singulares de hoc argumento Dissertationes scripserunt, ut Cæsar Egassius Bullæus et Carolus Vischius, de quibus supra. Pergit idem Bullæus : Unde Gaspar Barthius in notis ad Guillelmum Britonem, ad versum 546, Ericio similis, etc. diserte agnoscit Alanum in auclores hujus sæculi duodecimi; sic enim ille: Compendio quædam scripta illius adjeci, præser propter tempora Britonis nostri, ab Alano lib. vi Commentariorum in Prophetiam Merlini. Dixi ævo hoc auctorem illum scripsisse, cui qui contradicunt, errani: cum sub annum 1194 expressim eumdem collocet Otho de Sancto Blasio, additione ad Frisingensem cap. 40, etiam Anticlaudianum ejus commemorans. Opera autem viri quæ editione digna sunt mirum cur hactenus lateant, cum multo minoris frugis clathros perrumpant, Non sunt aulem tantum ea quæ a Catalogorum scriptoribus memorantur, sed ipsemet vidi ingentem Commentarium de ratione metrorum et syllaborum in bibliotheca Basiliensi, cum testimoniis auctorum ascriptis, cujus nullum meminisse nomenclatorem memini. Et ad versum 52 libro vi: Latere plano, etc. In cæsumra negligit syllabam, ut singulis paginis, sic sæpe et in Anticlaudiano opere circa eadem hæc tempora scripto, Alanus Insularius, universalis Doctor diclus, quem apud Cistercium anno 1202 mortuum adnotat auctor Chronici, quod Magnum Belgicum indigitant. Sufficiunt ista cum in ore duorum vel trium testium stet omne verbum. › alii: CAP. III. Mulla alia in gratiam Alani ab auctoribus nuperis conficia, quæ nullo veritatis aut verişimilitudinis fundamento nituntur, Carolus Vischius in Relatione historica de Vita Alani Magni, habet tres paragraphos in quibus multa stupenda et prodigiosa refert, queis Alanum commendet, quæ firmius ab ipso probari optassem. Ac paragraphus secundus inscribitur : Qua occasione magister Alanus, relicia Parisiensi Uni versitate, habitum conversorum in Cistercio assumpserit. Narrat ibidem miraculum, sed cujus nulluin testem alium profert quam Joannem Buzeli num, Jesuitani, in Gotto-Flandria sua, tomo fl, lib. vit, ad annum 1294. Vult hanc eamdem historiam sed simplici omnino stylo descriptam, penes se habuisse in procemio cujusdam Commentaris in Parabolas Alani, a centum et quinquaginta an- A tiæ, ad modum laici. Hæc est ratio et causa con nis, Lugduni typis editam, ad initium codicis anno versionis. Continuo autem idem Bonushomo seu Bonhomius commentator narrat quomodo Romam profectus fuerit, hæreticos confuderit, et pro Alano tandem recognitus fuerit. Accedit quod Romæ quidam hæretici advenerant, qui per sua argumenta falsasque syllogizationes totam fidem catholicam subvertebant. Quapropter papa mandavit omnes prælatos, abbates, doctores et clericos totius Christianitatis Romam venire, quatenus dictos hæreticos confunderent. Quod abbas, magister Alani, audiens, Alano relicto in abbatia, voluit Romam pergere. Tum Alanus, qui jam sensum recuperaverat, dixit magistro suo: O domine, me tædet hic stare, et diu est quod abbatiam non exivi : quapropter humiliter deprecor ut vobiscum pergam Romam, et bene serviam vobis, optimeque pensabo de equis. Tunc abbas, pergens Romam, duxit secum Alanum. Adveniente autem die disputationis, abbas voluit intrare locum disputationis, cum quo Alanus voluit intrare. Cui abbas dixit: Vade ad hospitium et pensa de equis, quia locum istum non posses intrare, propter custodes et clientes hic existentes, qui non sinunt intrare nisi prælatos et magnos clericos, et posses verberari. Cui Alanus dixit: Volo verberari ut intrem; et supponens se chlamidi seu cappæ suí magistri, intravit dictum locum, et ipse sedens ad pedes sui magistri, audiCvit disputationem. Hæretici vero proponentes quæstiones, Christianos superaverunt et vicerunt. Quod videns Alanus, exivit latebras, dicens magistro suo: Jube, Domine, benedicere; et abbas stupefactus dixit Alano: Sile, miser, quid vis facere? Tunc Alanus intravit dicens ut prius: Jube, Domine, benedicere, usque ad tertiam vicem; quod videns papa permisit eum arguere. Et Alanus recitans quæstiones per dictos hæreticos motas, arguit et confudit illos. Quod videns hæreticus dixit confusus: Tu es diabolus aut Alanus. Cui Alanus respondit Non sum diabolus, sed Alanus. Tunc abbas magister suus voluit sibi suam dignitatem donare, quam Alanús suscipere noluit; sed per papam et abbatem fuit sibi concessum ut duos cle ‹ Auctor hujus fibri vocabatur Alanus, de quo legitur quod cum quadam die studeret Parisius, sciens septem artes liberales, necnon leges atque decreta suam scientiam proposuit exponere, et in aliquem fructum redigere seu explicare. Et cum in crastinum de tota Trinitate prædicare vellet, et scientiam et notitiam veram de illa curtis audientibus exhibere, ipso pergente ad spatium prope ripariam quamdam, cogitans qualiter onus propositum complere posset, quemdam puerum reperit, qui tenens unum cochlear in manu, fecerat unam parvam foveam, modicum procul ab aqua. Et hauriens aquam cum suo cochleari, portabat ad foveam quam fecerat; et instanter sicut puer apposuerat aquam in fovea, aqua in terram intrabat, quia locus erat arenosus. Quod videns Alanus, dixit puero: O puer, quid hic agis? Et puer respondens dixit: Totam istam ripariam in foveam meam ponere proposui, nec cessabo quousque propositum meum implevero. Cui Alauus: Quando putas fecisse? Opus tuum licet sit puerile, tamen est impossibile. Cu puer: Hoc citius fecero quam iu propositum tuum adimpleveris. Et Alanus respondens dixit: Quid enim proposui facere? Et puer dixit: Tu proposuisti cras declarare totam Trinitatem, per tuam scientiam in prædicatione, quod est magis im- D ricos haberet in dicta abbatia, qui clerici libros, possibile tibi. Quod audiens Alanus, multum territus, reversus domum, et dicta pueri in se me morans, multumque dolens et tristis, suam præsumptionem sive arrogantiam recognovit. Advenjente vero die crastina et hora prædicationis, ubi multitudo magna populi fuerat congregala, Alanus ascendens cathedram dixit loco thematis : Sufficiat vobis vidisse Alanum. Verecundia suffusus, pergere nolens Parisius, transivit in Burgundiam et in quadam abbatia, Cistercium nomine, pastor ovium fuit, et deinde conversus fuit ipsius abba (1) Quod apud Oudinum sequitur caput quartum, cui tit lus: Prædicta commenta el nova confulantur, et in quo vehementer contra hujus narrationis con quos ipse dictaret, sub se scriberent. Ubi plures Alanum brevis hora brevi tumulo sepelivit, CAP. IV. Aliæ sententiæ de vita et morte Alani in- Cum non concordent historici, deque tempore quo sarcinatores invehitur, omittimus non est enim cur ita bilem moveat legenda ingenue candideque narrata. EDIT. |