Quod figulus figulum, non hic bene dicitur, odit;
Virtus virtutem semper amat sociam.
Virtutis comes est Caroli doctrina, latentem
Dum luci Alanum reddit, et arte canit.
Nuper scriptores universaliter omnes

Produxit nobis (10), ordine, lege, stylo:
Mundo doctorem nune particulariter illum
Universalem nomine reque canit.

Dum Universalis præcedit particularem,

Doctis doctrinæ est omnibus ordo bonus.
Quam bene carpis iter doctrinæ, Carole, scriptis,
Fructus et in vestro est ordo lahore, decor.
Dum calamum calamo profert, tibi gioria crescit
Fertilis, et licito fenore facta duplex:
Provenit ex calamo proprio tibi gloria prima;
Altera ab alterius post duplicata venit:
Quam triplicare velini, si fors mihi musa faveret,
Sed non est meritis æquiparanda tuis.
Attamen aggredior, conabor promere laudes
Quas potero tremala non renuente chelii.
Est piscis Carolus, generali nomine dictus,
Nescio sed cujus nominis in specie.

Quem, Neptune, canam? Cete inter grandia ponam
Equoreum potius dixero forsan equum?
Latratu mutumne canem cantabo marinum?
Haud Carolum mutis æquiparare licet.
Sirenem memorem? Remoram vel dixero? non est
Delphinum potius dicere conveniet.

Delphinum dicas, homines qui salvat ab undis,
Incolumes serval, restituitque solo.
Sic, Carole, Alanum tenebris latitare profundis
Non sinis, atque altis eruit e latebris.
Restituis luci, delphini munere functus,
Piscis delphini nomen et omen habes (5).
Pergito scriptores justa donare corona,

Et vestrum lauris sic redimire caput.
Ardua dum superat constantia magna laborum,
Sæpius ad mentem dulcior illa redit.
Quo magis a vobis scriptorum gloria fulget,
Hoc magis inter eos gloria vestra micat.

(10) Bibliotheca Scriptorum ornis Cisterc. anno 1649 impressa fuit.

10) Alludit ad insigniareferez. delphinos duos in scuto argenteo, resperso cru cibus aliquot nigris,

SANCTISSIMI PATRIS BERNARDI

Quingentesimum jubilaris gloriæ annum inter cœlites agentis
Sapientissimo confratri

Ex una matre (monasterio et ordine Cisterciensi) progenito, melliflui Spiritus hæreun
ALANO MAGNO DOCTORI UNIVERSALI.

Anno lustro-sæculari, id est a morte B. Bernardi quingentesimo jubilari in orbem e typis prodeunti, felicibus auspiciis, studio, industria, labore Rdi ac eruditissimi domini D. Caroli de Wiscu, S. theologiæ professoris, monasterii Dunensis dignissimi prioris

D. Balduinus WINNCEL

Ejusdem monasterii Religiosus ac sacerdos accinebat.

Quis mihi det te fratrem sugentem ubera
matris meæ.
Cant VIII.

Quanta triumphalis dat quinquagesimus annus-
Gaudia! quanta polo jubila nardus agit!
Annos si numeres, numerum, Bernarde, notabis,
Queis defessa solo, mens tua rapta polo est.
Sed quia conspicimus se diffundentia plausu
Sidera, cur plausus contegat ordo suos?
Jubilet ordo sacer, Patri conjubilet orbis
Sit par, ut cœlo, sic et in orbe melos.
Prodeat e prelo pietatis amator Alanus,
Fraterna ut fratris jubila fonte fluant.
An Fratrem, Bernarde, tuum dignoscis ? amore
Una duos suxit divite lacte parens.

Ut Cistertiadum primoribus ortus uterque est,
Sic domus una, parens una duobus erat.
Conspiceres volitare pari super æthera gressu,
Mellifluos dices, cuique subesse favos.
Nam sugens, matris si pendet ad ubera Nardus,
Nec minus hæc felix ubera Alanus habet.
Pendulus ora movet Bernardus ad ubera dextræ;
Alano nectar dulco sinistra dedit.
Suxit uterque pari tractu, saturatus uterque :
Si satur esse potest quem satiarit amor.
Mella dedit Nardus, sed mellea donat Alanus,
Mellea mellifluo hoc promis, Alane, libro.
Desine nunc fratrem, sugentemque ubera Matris
Quærere, Narde: tibi frater Alanus adest.
Frater adest, matris quia dividit ubera tecum,
Ubera, quæ gnatis ubere lacte fluunt.

Hune dum producit Bernardi ad jubila fratrem,
Carolus hoc libro jubila liber agit,

Carole, quanta tibi laudum argumenta tuarum !
Res tibi, dum vives plena decoris erit.

Jubila Bernardi splendore voluminis ornas,
Frater honoratur posteriore prior..

Ergo, Bernardo fratrem dat, quisquis Alanum
Producit: Caroli sed labor iste fuit.
Iste liber fuit iste labor, liber iste laboris
Partus, nec vestri parcus honoris erit.
Carole, in Alano vives post fata superstes,
Non poterit calamus, non manus ista mori.
Tempus erit (tacita meditabor cætera mente)
Cum dabitur scriptis gloria summa tuis.
Sed sileo laudemque grave est audire modestis
Hanc alii spectent: his meruisse sat est.

CHRONOGRAPHICA:

1. beato bernarDo, hæC aLaul sCripta CaroLI Labore et Dono Consecrantur (11),

(11) DDCCCCCLLLIII, 1653,

2. aLano Magno, feLICI CantiCo, honores, CaroLe, Canes (11*). 3. bernarDo, et sCriptori gLorlaM (12).

(11) MCCCCCLLLII, 1652, (12) MDCLIII.

ALANI DE INSULIS

DOCTORIS CELEBERRIMI, COGNOMENTO UNIVERSALIS,

COMPENDIOSA

IN CANTICA CANTICORUM

AD LAUDEM DEIPARE VIRGINIS MARIE

ELUCIDATIO.

Qui elucidant me, vitam æternam
habebunt.
Eccli. XXIV.

PRÆFATIO AD LECTOREM.

I Libellum hic habes, lector, mole quidem exiguum, at efficacia provocandi affectus lectorum ad cultum et amorem Deiparæ virginis eximium, ex quo (velut ex ungue leonem) colligere poteris pios animi sensus ipsins auctoris erga eamdem sanctissimam Virginem: simulque ingenii subtilitatem in mysticis sacrarum Scripturarum intellcctibus eruendis. Hic ille libellus est, cujus intuitu, doctissimus Hippolytus Maraccius, Lucensis, e congregatione matris Dei (in Bibliotheca sua Mariana, quam anno 1648 Rome publicavit typis Francisci Caballi) Alanum nostrum, non sine præclaro elogio, cæteris adcensuit illustrioribus scriptoribus qui de beatissima Deipara virgine quidpiam scripserunt. Hic etiam est, quem Martinus Ant. Delrio socictatis Jesu clarissimus scriptor, diu frustra quæsitum, tandem diligentia et 2 beneficio P. Andreæ Schotti, se nactum scribit, in Isagoge Comment. in Cantic. cantic. fuerat quidem anna 1540 typis Jacobi Keruer Parisiis impressus, ex Bibliotheca S. Victoris ut referunt hi versus frontispicio ascripti:

Hunc tibi nunc primum, lector, depromit Alanum
Victorina suo Bibliotheca sinu.

Sed mox omnia exemplaria ita distracta fuerunt, ut difficillime quispiam vel unicum reperire potuerit.

Nihilominus, exquisita diligentia viri clarissimi Claudii Doresmieulx, Atrebatii, ex his exemplaribus unum adhuc assecutus, illud soula collatione ad duo antiquissima exemplaria mss. (videlicet S. Martini Tornacensis ord. S. Benedicti, & abbatie Villariensis, ordin. Cisterciensis) recognitum, et adnotationibus marginalibus, nec non plurimorum, hinc inde, verborum diversa lectione illustratum, usibus tuis offer. Quod si attentius perlegeris, cætera quoque ejusdem auctoris opera (non sine optato fructu) avidius lustrabis,

non intelligatur; sed per os Christi doctrina figuretur, et per oris osculum doctrinæ præsentia. Petit ergo, ut in se celebretur Incarnatio, et ut Spiritus sanctus superveniat, et virtutis altissimi obumbratio (ibid.) et doctrinæ Christi adsit præsentia.

Hæc sunt oscula, quibus Pater osculatur Filium, aut sponsus sponsam, aut Dominus aneillam, matrem filius, nutricem alumnus. Christus autem reddens vice desiderii laudem, respondet ad desiderium Virginis:

pilos caprarum offero (Exod. xxxv). Et cum divites A lum, est præsentia doctrinæ Christi, ut os Christus de abundantia sua in gazophylacium Domini thesauros mittant, ego cum paupercula muliere duo minuta mitto (Marc. x). Et cum multi Salomonis sapientiam, Tullianam eloquentiam, ad laudem Virginis matris effundunt, quæ est tabernoculum Dei, cœlestis regis palatium, virtutum gazophylacium, qui etiam virtutibus præditi, castitate mundi, charitate accensi, ego pauper scientia, dejectus vita, nullus in gratia, asperitate peccati bispidus, qualemcunque laudem in honorem Virginis propono. Quia ex lapide scintilla excuti, et cum calamo fragili mel solet reperiri; sicut linguæ hominum et angelorum laudem Virginis præconantur; ita ex omni creatura significante, laus ejusdem elicitur et in omni scriptura matris dignitas prædicatur. Unde cum canticum amoris, scilicet epithalamium Salomonis, specialiter et spiritualiter ad Ecclesiam referatur, tamen specialissime et spiritualissime ad gloriosam Virginem reducitur quod divino nutu (prout poterimus) explicabimus. Gloriosa igitur Virgo sponsi optans præsentiam, desiderans gloriosam conceptionem ab angelo nuntiatam, affectans divinam Incarnationem, ait sic: CAPITULUM PRIMUM.

Oscutelur me osculo oris sui.

Hoc est quod alibi dicitur: «Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum (Luc. 1). » Au» dierat ergo cœlestem paranymphum ad se missum Gabrielem archangelum, qui speciali et inaudita sa- C lutatione honorans Virginem, speciali et spirituali benedictione 4 refertam, ait: ‹ Ave, Maria, gratia plena; Dominus tecum (ibid.). » Quæ cum audis-set de se Filium Dei nasciturum, non tumida de nuntio, non elata de verbo, non superba de filio, sed in omnibus et per omnia se humilians Deo, non diffidens de oraculo, ait: Ecce ancilla Domini. › Quasi dicat, ‹ fiat mihi secundum verbum tuum, › id est ad verbum tuum concipiam Dei Verbum, Et hoc est quod hic dicitur: Osculetur me osculo oris sui.

Quia meliora sunt ubera tua vino.

Quasi dicat: Tu desideras mea oscula et ego tua Bubera, quia meliora sunt ubera tua vino. Ad litteram possum hæc referre ad naturalia ubera Virgi.. nis de quibus dicitur in Evangelio: Beatus venter Quæ delectabiliora, quæ meliora, quam illa ubera qui te portavit et ubera quæ suxisti (Luc. x1). › quæ propinaverunt lac Christo, non ex libidinis fœditate, sed virginitatis fecunditate? Talia optabat Christus ubera, a tali ubere lac sugere, quod non saperet carnis lubricum, sed virginitatis antido

tum.

Hæc ubera dulciora fuerunt Christo omni vino, id est omni delectabili potu. Quia vinum est privilegiatus potus, per ipsum intelligitur delectabile poculum.

Fragrantia unguentis optimis.

Id est, optimorum unguentorum fragrantia comparabilia; quia quod faciunt unguenta odore, hoc faciunt ubera virginitatis integritate. Quia, sicut illa sui fragrantia attrahunt; sic et ista redolentia Christum alliciunt. Possunt etiam prædicta mystice intelligi, ut sic de Christo fiat sermo in persona capitis cum dicitur: Osculetur me osculo oris sui, consequenter intelligatur loqui in persona corporis, id est populi fidelis. Quia sicut Virgo fuit mater Christi per conceptionem, ita fidelium per doctrinam et exemplarem instructionem. Fuerunt autem in Virgine duo exemplaria bene vivendi, castita et humilitas, quas nobis in exemplum proposuit. Quibus quasi quibusdam uberibus fidelem populum tanquam mater filium lactavit, Hæc autem fidelibus sunt dulciora vino, id est carnalibus delectationi¬ bus; quia humilitatis et castitatis exempla dulcius sapiunt palato mentis, quam aliqua delectabilia palato ventris. Vel sic intelligi potest quod dicitur: Meliora sunt ubera tua vino. Ubera conjugum sunt lapsus carnis, concupiscentiæ discursus, quibus propinatur lac infirmitatis, quibus lactantur pueri vel reficiuntur infirmi. Ubera viduarum sunt austeritas continentiæ, refrenatio 5 libidinis experta. Hæc VARCE LECTIONES.,

Os Patris dicitur Filius multiplici de causa. Sicut enim aliquis alicui loquitur ore proprio, sic Pater per Filium locutus est, mundo. Os est ejusdem naturæ cum reliquo corpore, ita Filius est ejusdem naturæ cum Patre. Et sicut ore propinatur osculum, ita Pater per Filium fideli animæ propinat gratiæ ferculum. Petit ergo Virgo triplex osculum, Unum osculum est Incarnatio. Sicut enim in uno osculo duo labia unfuntur; sic per Incarnationem divina natura humanæ unitur. Aliud osculum est Spiritus sancli quo Patrem osculatur Filius, quo Pater Filium,diligit, qui Patrem et Filium unit: qui est amborum amor, nexus et osculum. Tertium oscu

D

Villar, Ms. Si enim.

* Idem Ms. pro et cum, habet quia cum. Tullii. Idem Ms. in calamo. Sic Deus Pater. Idem Ms. pro Spiritus sancti, habet Spiritus sanctus. Pro figuretur, legitur significetur. • Tornacense exemplar habet, integritatis redolentia. Idem habet Villariense.

(Luc. 11), cum Filius moreretur, ita in asceusione cum a Filio separaretur. Et ideo optans .filii præsentiam, ait: Trahe me post le. Et bene ait, post te, quia post filium ascendit Virgo, et filii subsidio. Et interim antequam trahar, ut trahi me

ubera non propinant mel" dulcedinis, sed vinum A enim dolor pertransiit Mariæ animam in passione austeritatis. Ubera Virginis sunt virginitas mentis, integritas carnis. Hæc propinant vinum" æternæ delectationis, et mel jucundæ quietis. Hæc ubera superant omne vinum, id est viduarum et conjugum statum. Fragrantia unguentis optimis; quia “ ineffabilis Virginis humilitas, ejusque defæcata virginitas, aliorum spiritualium donorum comitativa 13 fulgent. Unde et sequitur:

Oleum effusum nomen tuum :

B

Quia propter privilegiata Spiritus sancti dona, quæ resultant in Virgine gloriosa, nominis ejus fama et gloria per universum orbem est dilatata. Cujus enim nomen præconatur mundus, nisi Virginis hujus? Cujus laus celebratur in ore populi, fidelis, nisi Virginis matris? Cujus humilitas nobis proponitur in exemplum, nisi virginis Maria? Cujus virginitas nobis datur in speculum, nisi Genitricis incorruptæ ? Et eleganter fama et gloria nominis ejus oleo effuso comparatur. Oleum esurientem reficit, ægrotantem sanat, membra defatigala mitigat, odorem parit, flammam nutrit. Sic et in laude Virginis reticimur, exemplo ejus ad virtutum medicamina invitamur, adversitatibus fessi cjus patientia recreamur, vitæ ejus forma illustramur. Nominis fania diffunditur; et non solum oleo, sed et oleo effuso nomen ejus comparatur. Quia, sicut oleum cffusum magis redolet, sic quanto magis nomen Virginis dilatatur, tanto magis gloria augetur. Unde sequitur:

Ideo adolescentulæ dilexerunt le:

Hæc sunt verba cœlestis sponsi consortium postulantis, verba matris ad præsentiam filii suspirantis. Quasi diceret: Postulavi tuam præsentiam, potita sum præsentia; postulavi doctrinam tui, sum doctrina consolata, sed ascendisti in cœlum ascensione miraculosa: et ideo dolens de tui absepţia, plena mundanæ calamitatis præsentia ad te elamo Trahe me post te. Eleganter autem ait, trahe. Non est enim humanæ naturæ ut ex sese ascendat in calum, nisi hoc el divina gratia conferat per miraculum. Et nota quod Virgo gloriosa, sicut desideravit Christi adventum in carnem, ita omnibus votis optavit venire ad ipsum post ascensionem; ut, sicut cum filio fuerat peregrinata in terris, ita eum eodem regnaret in cœlis. Sicut

rear:

Curremus in odorem unguentorum tuorum.

Id est, ego et adolescentulæ tractæ odore unguentorum tuorum, id est imbutæ fragrantia spiritualium donorum, quibus nos spiritualiter ungis, quæ dicuntur tua, quia a te specialiter data: curremus, non stabimus delectatione in via mundi, sub umbra sæculi, aut phantasia terrestris obleetamenti, sed curremus bene operando, de virtute in virtutem ascendendo. Curremus per 6 stadium, ut perveniamus ad bravium (I Cor. 1x). Introduxit me in cellaria sua.

Postquam Rex regum et Dominus dominantium introduxit se in cellam virginalis uteri, consequenter post ascensionem introduxit Virginem in cel lam paradisi. Eleganter autem nomine cellæ vel cellarii significatur proprietas cœli; quia (ut præmittamus allusionem vocabuli) sicut in cellario rcponuntur vina quæ hominem satiant, inebriant, a curis sæcularibus alienant; sic cœlestis beatitudo beatos ita inebriat, quod solitarios " reddit et omnino ab amore terrenorum secludit 16. Unde in Psalmo legitur: Inebriabuntur ab ubertate doC mus tuæ, et torrente voluptatis tuæ potabis eos (Psal. xxxv). Et sicut aliquis existens in cella, ut solitarius eremita, seclusus est a strepitu sæculi, ita aliquis existens in cœlo a tumultu mundi. Vel per cellaria intelligitur repositio thesaurorum sapientiæ et scientiæ Dei. Sicut enim in cellario reponuntur servanda; sic apud gloriosam Virginem (tanquam spirituale cellarium) sunt secreta sapientiæ et scientia Dei. Audientes autem adolescentulæ, id est aliæ virgines commendationem Virginis gloriosæ ab uberibus virginis sumptam, congratulantes Virgini dicunt:

Illi recti dicuntur qui directe per viam regiam VARIE LECTIONES.

23

19 Pro mel, habetur lac in ms. Tor. it Pro vinum, habetur favum, in utroque mss. 19 In ms. Villar, kic adduntur omnia sequentia; quia in multis est humilitas ficta, castitas falsa, in quibus unguenta spiritualia, id est Spiritus sancti dona nom redolent, ideo additur: fragrantia unguentis optimis, quia. Ms. Vil. communicantia. 14 Utrumque ms. aliæ. 15 Pro solitarios, legitur in utroque ms. sobrios. Seducit. 17 Spirituale habet me. Torn. 10 Ms. Villar. Imitautes.

18