DE SEX ALIS CHERUBIM.

172-173 Ad explanationem hujus figuræ, ne- A legi potes : Ea quæ sub ipso èrant, templum reple

cessaria videtur esse discussio hujus auctoritatis : Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum (Isa. vi). Excelsum est quod situm est in sublimi; elevatum, quod de inferioribus ad superiora translatum est. Solium ergo excelsum, sunt angelici spiritus; solium elevatum, sunt animæ sanctorum, de hujus mundi voragine translatæ ad gaudia supernæ pacis. Et quia utrisque præsidet Deus, ideo sedere dicitur super solium excelsum et eleva

tum.

bant, hoc est ea quæ templum replebant sub ipso erant, quia quidquid temporaliter volvitur, invenitur infra æternitatem. Immensitas enim æternitatis, temporales angustias infra se claudit; quia et prior tempore est qui nunquam cœpit, et posterior tempore qui finem nescit; et supra tempus est, qui mutabilitatem non recipit. Seraphim stabunt super illud (Isa.vi). Duo seraphin, duo testamenta sunt. Et pulchre seraphim (quod interpretatur ardens) divinam Scripturam significat, quæ eos quos per cognitionem prius illuminat, per amorem postmodum fortiter ardere facit; etenim, qui non ardet, non incendit. Dum enim menti nostræ quod debeat desiderare ostendit, prius eam illuminat, ac deinde arB dentem reddit.

Ardet ergo quia ardentes facit, sicat alibi lucere dicitur, qui illuminat. De hac Scriptura, Petrus dicit apostolus: Habemus firmiorem propheticum sermonem, cui bene facitis attendentes tanquam lucernæ lucenti in caliginoso loco, donec dies illucescat el lucifer lux oriatur in cordibus vestris (II Petr. 1). Et fortassis, secundum similitudinem quæ ibi Scripturæ attribuitur ad significandum effectum quem ipsa in cordibus audientium efficit, dictum est : Seraphim stabant super illud; surgit enim cum nos erigit; ambulat, cum nos proficere facit; stat, cum nos in beato proposito figit. Sed inquirendum est, quare Deus super solium sedere dicitur; et super solium non sedere, sed stare seraphin perhibetur ? Et quia superius, hoc solium tribus modis interpre lali 174 sumus; secundum utrumque modum expositionem adaptare debemus. Si ergo solium Dei, spirituales creaturas accipimus, recte super solium sedens Deus describitur, quia divinitas deitatis cum sit super omnia, nec virtute proficit, nec sapientia crescit; cum nec plenitudo augeri possit, nec æternitas variari. Mens vero humana, quoties per cognitionem Scripturæ fuerit illuminata, ad cœle→ stia contemplanda sublevatur; si ipsos quoque angelorum choros transcendens, usque ad præsentiam sui Conditoris profecerit, super solium quidem ascendit, sed stat et non sedet: quia illuc proficiendo per laborem venit, ubi per naturam manere non Dhabuit; stare namque laborantis est, sedere animi quiescentis.

Quod vero in sequentibus dicitur: Plena est omnis terra majestate ejus (ibid.); per terram, omnis corporea creatura significatur, quæ plena est majestate Dei, quia divina essentia sicut spirituali creaturæ per cogitationem præsidet, ita corpoream creaturam regendo atque disponendo, implet. Quod ergo alibi. dicitur: Cœlum et terram ego impleo (Jer. xxin); et rursus Cælum mihi sedes est, et terra scabellum pedum meorum (Isa. Lxvi), hoc ibi dicitur: Vidi Dominum sedentem, etc. Quæ sub ipso erant replebant templum (Isa. vi). Templum est capacitas intellectus spiritus angelici, et hominum; quod, templum impletur ab iis qui sub ipso Deo sunt, quia tanla est operum divinorum immensitas ut ad ea perfecte comprehendenda, nullius intelligentia sufficiat. Implet cor meum consideratio eorum, non comprehenditur a corde meo immensitas eorum. Quomodo ergo factorem operis comprehendere valebimus, qui ipsum factoris opus ad plenum capere C non valemus. Possumus etiam dicere, quod solium hoc excelsum et elevatum, in quo sedet Dominus, æternitas est deitatis, 'quod de ipso solo dicitur : Qui habitat æternitatem (Isa. LVII). Non quod aliud sit Deus, aliud æternitas ejus, sed quod solium regrantium est, et ideo, recte in solio æternitatis sedere dicitur: quod sicut essentiæ ejus, ita etiam omnipotentiæ ejus nec principium nec finis inveni tur. Semper fuit, et semper omnipotens, semper in se, et semper a se plenus et perfectus fuit, nec redundavit. Dicit ergo: Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum. Virtute divinitatis omnem creaturam et æternitate præcedit, et dignitate transcendit, potestate disponit. Sequitur: Ea quæ sub ipso erant replebant templum. In hoc loco potest intelligi circuitus temporum, et ambitus sæculorum: tempora namque dum in cursu suo in se ipsa revertuntur, quemdam templi ambitum geberando circumscribunt. Quod ergo dicitur: Quæ sub ipso erant, recte sic intelligendum est, quod omnia sæculorum tempora plena sunt operibus Dei et omnis generatio horreat mirabilia Dei. Vel sic

Super solium autem æternitatis, non nisi Deus sedet, nos vero stamus, quia incipimus esse per gratiam, ubi ipse est per naturam ; nec ad illud solium, nisi per mortis laborem, pervenire possumus. Attamen, licet ex conditione, servi obnoxii simus; ex adoptione, æternitatis hæredes elfcimur. Sex

alæ uni, el sex alæ alteri (Isa. vi). Id est uterque A pturæ ad bona opera instruimur, quasi quibusdam sex alas habebat. Uterque duabus alis corpus suum alis ad alta sublevamur, quibus etiam volamus, Aller tegebat, non Domini; hoc est primum: par uter- ad alterum (ibid.), dum ad studium bonæ operationis que duas alas extendebat: alteram ad tegendum nos invicem exhortamur : volantes autem, Sanctus, caput, non suum sed Domini; alteram ad tegen- 175 sanctus, clamamus, si per bona opera nostra, dum pedes, non suos sed Domini; hoc est secun- non nostram sed Pairis nostri qui in cœlis est, dum par uterque duabus volabat alis, alter ad al- gloriam amplificare satagimus. Quid enim est, Santerum; hoc est tertium par. Si ergo seraphim sa- ctus, sanctus clamare, nisi creationis nostræ glocram Scripturam significat, tria paria alarum, tres riam quam agnovimus intus, in aperto prædicare? sunt intellectus ejusdem Scripturæ, historia, alle- Restat nunc, ut postquam ostendimus quid sibi vegoria, tropologia, quæ singula idcirco bina sunt, lit, quod caput Domini et pedes ejus absconditi quia singula ad dilectionem Dei et proximi, legenesse leguntur, etiam quid de reliquo corpore cogi. tium animos accendunt. Duæ alæ quæ corpus setandum sit demonstremus. Si ergo caput Dei esso raphin tegunt, historia est quæ per velamen litteræ dicimus quod fuit ante mundi constitutionem, et mysticos tegit intellectus. Duæ alæ quæ a capite, pedes ejus, quod futurum est post constitutionem B Domini usque ad pedes extenduntur, allegoria est, hujus sæculi; recte per iongitudinem corporis ejus quia cum mysteria divinæ Scripturæ discimus, us- accipimus, quod inter principium et finem medium que ad ipsius divinitatis cognitionem, quæ ante est spatium temporis. Caput ergo et pedes teguntur, omnia est, per illuminationem mentis penetramus. quia prima et novissima investigare non possumus; Sed sciendum est quod alæ extensæ usque ad ca- corpus apparet, quia ea quæ medio in hoc præsenti put, etiam pedes attingunt, et utrumque tangentes sæculo geruntur, videmus. lloc corpus est Ecclesia, tegunt; quia quoties ad ejus æternitatem cogitan- quæ incepit a primordio mundi, et usque ad finem dani, per excessum mentis rapimur, nullum in eo sæculi durabit. Hæc est arca quæ a capite usque ad principium aut finem invenimus. Alas ad corpus pedes pertingit, quia a principio usque ad finem, extendimus, dum eum ante omnia fuisse cogita- per successionem generationis sanela Ecclesia se mus; sed his eisdem alis nobis caput ejus velamus, extendit, ut corpus Dominicum perfectum, non diin quantum in eo finem uon invenimus. Tangimus tinutum generet : etenim si jam perfectum essel, etiam caput ejus, dum eum post omnia esse, non ut ait Apostolus, jam finis mundi adesset. Sed scientempore sed æternitate, consideramus; sed pedes dum est, quod sicut in persona hominis, alia sunt ejas tangimus, quia quanto magis æternitatem circa pedes ejus, et nec in corpore, neque de corinens humana investigare nititur, tanto magis in- pore sunt; alia sunt in corpore, nec tamen sunt de comprehensibilem eum esse miramur. corpore; ita etiam est in corpore Christi, id est Ecclesia, quæ habitat in medio pravæ nationis, et dum assultus infidelium excipit, quasi quibusdam fluctibus procellarum a foris arca contunditur; dum vero a falsis fratribus tribulationem sustinet, quasi quibusdam noxiis humoribus intus corpus torquetur. Quæcunque ergo corpori contraria sunt, sive intus sive foris sint, non de corpore sunt. Quod autem brachia Domini hinc inde complectuntur omnia, hoc significat, quod sub ejus potestate sunt universa, et quia nemo manum ejus, vel dexteram ad præmium, vel sinistram ad damnationem effu. gere potest. Cur ergo amplius membra de salute

C

Thuribula hinc inde dependentia, orationes contemplativorum et aliorum activorum, conspectui divino oblatæ, officio sanctorum angelorum, babent significare. Quod autem in Isaia scriptum est: Velabant faciem ejus (ibid.), et non caput, eodem modo intelligendum est, quod dictum est ad Moysem: Non poteris faciem meam videre, non enim videbit me homo et vivet (Exod. xxx1), quia plena hæc est cognitio divinitatis, quæ sanetis in æterna promitti tur vita, de qua Apostolus: Videbimus eum facie ad faciem (1 Cor. xIII). Et rursum : Tunc cognoscam sicut cognitus sum (ibid.). In hac enim mortalitate adhuc degentibus velata est et abscondita; in illa au- D corporis sunt sollicita, quæ talem capitis potestatem æternitate non velata, sed revelata et manifesta, sicut in Evangelio Dominus ait de bonis angelis: Angeli eorum semper vident faciem Patris mei, qui in cœlis est (Matth. xvir). Quia ergo ad præsentem tractatum pertinet, ut facies nuda remancat, verba prophetiæ non immutantes, sed prætermitlentes, ut cum verum sit, quod in Deo nullum principium comprehendetur, ut stare possit quod dicitur: Angeli eorum semper vident faciem Patris mei, faciem apertam relinquimus. Cætera quoque quæ haberi aliter dicuntur, non ad prophetiam, sed ad picturam referenda sunt. Duabus alis volabant (Isa. vi). Istæ duæ alæ quibus volabant seraphim, tropologiam significant; quia dum lectione divinæ Scri

tem agnoverunt ! Ipse novit quid corpori suo expediat, qui per compassionem sentit periculum, et per potestatem parat remedium. Ipse qui in mari viam ponit, et corpus suum, id est Ecclesiam, quasi arcam in diluvio multis modis novit regere. Hic est Christus gubernator et idem portus, inter procellas bujus vitæ regens arcam, seu Ecclesiam, quæ est corpus suum, medium per se ducit ad se.

Ut autem exemplar hoc evidentius tibi tat, totam personam Christi, id est caput cum membris, in forma visibili depinxi, ut cum totum videris, quæ de invisibili parte dicuntur, facilius intelligere possis; talem vero personam hic tibi exprimere cupio, qualem se Isaias vidisse testabatur (Ibid.) ut por

sona præ oculis supposita, cum expósitione aucto- A præsumptio, perversitas, ignorantia, oblivio, neritatis concordet. Et ne tantæ materiæ metam excedamus, hæc de pedibus sedentis super solium excelsum, quos seraphim duabus velabant alis, scriptori, et si non auditori, commemorasse sufficit; qui a facie exorsus sedentis, per medium usque ad pedes, via duce, secundum Isaiæ et Ezechielis visionem perveni.

gligentia et necessitas, quæ sola excusabilis est. Pudori autem fortitudinis virtus, periculi quod imminet nisi revelentur peccata, necessitatem pensans, viriliter resistat. Timorem vero quem pœna injungenda incutit, patientiæ fructus expellat. Contemplum quoque presbyteri, reverentia, veneratio et dilectio Christi vicario debita, penitus evacuet. Desperationem etiam, divinæ misericordiæ benignitas excludat. Præsumptionem autem divinæ justitiæ districta severitas exstirpet.

Perversitatem vero fidei ratio exterminet. Sed et ignorantiam providentia devitet. Oblivionis tenebras, morum et operum studiosa perscrutatio, et in memoriam revocatio illustret. Torporem auB tem et negligentiæ teporem, fervor spiritus evellat et destruat. Necessitatem vero nulla omnino præveniat negligentia.

D

(19) Lib. De vera et falsa pœnitentia, cap. 15, tom. IV),

Creatore suo sit conditus, quam gratuito nutritus, A sequente, punis et corrigis mala tua, fructus pœniquam in substantia rectus, et ratione in sui conditione ditatus, cæteraque buna quæ Conditor ei contulerit, et qui ipse mala bonis ipsius rependerit, subtiliter enumerat. Sed et districtum judicem, et suppliciorum minas ostendit, poenarum horrore animum ferit, pudore confundit, motus illicitos increpat, et quietem noxie securitatis turbat. Timor igitur culparum modum et numerum examinans, Justitiae quoque divinæ rigorem, et judicii futuri districtionem attendens, animum pungit, et pungendo peccatum expellit. Unde hæc timori virtus expulsiva? hanc præstat et corroborat spes confortativa,

Vanus enim timor est quem non fiducia firmat. Timentibus Deum nihil deest; si spes defuerit, nihil boni adest. Scriptum est: Quam magna multisudo dulcedinis tuæ, Domine, quam abscondisti timentibus te! (Psal. xxx). Nulla tamen erit, nisi a spe fuerit propinata. Est igitur contritio cordis ex timore, fructus autem laboris ex spe. Sed unde spei virtus confortativa? Ex promissions divina. Audi Scripturam: Spera in Domino, et pasceris in divitiis ejus (Psal. xxxvi). Item: Spera in eo, et ipse facies (ibid.). Item: Non descrit Dominus sperantes in se (Judith, xin). Item: Beati omnes qui confidunt in eo. (Psal. 11). Si ergo times ut compungaris, spera in Domino ut ei reconcilieris. Si times Deum quia potest perdere in gehennam, spera in eo, quoniam non vult mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat (Ezech. xxvi). Si times quia sapiens novit abscondita cordis (Psal. XLM); spera, quia illuminabit abscondita tenebrarum (I Cor. Iv). Si times quia nihil impuniturn relinquit; spera, quia redimet Israel er omnibus iniquitatibus ejus (Psal. cxx1x). Quemadmodum igitur timor compunctionis prævemit et comitatur virtutem; ita spes provelit, et ad fructum reconciliationis perducit. Per timorem ergo compunctio suscitatur; per spem optatæ res conciliationis gratia promeretur, Quacunque enim hore ingemurrit, salons erit (Ezech. xxxn). Gemitum tamen timor importat, salutem promeretur pes. Quid cit ergo, et unde sit, et ad quid sit compuncio cordis breviter declaratum est; nunc de satisfactione, quæ ala secunda est, breviter disse

ramus.

De satisfactione. Ala secunda. Satisfactio est, injunctæ pœnitentiæ expletiva exsecutio, vel, peccatorum condigna correptio et correctio,

Secundum namque qualitatem vel quantitatem delicti, mensura correptionis vel correctionis pen. sanda est; Agite, inquit, fructus dignos pænitentia (Matth, 1; Luc. 1). Aliud est enim pœnitentia, aliud fructus pœnitentiæ; sicut, aliud est arbor, et aliud fructus ejus, pœnitentia est dolor præteriti, quando doles te fecisse quod malum est.

Quando ergo improbas et damnas mala tua, pœnitentiam babes, quando autem satisfactione sub

B

tentiæ habes. Si displicet tibi quod fecisti, pœnitentiam agis, sed si persequeris et punis quod fecisti, fructus pœnitentiæ agis. Pœnitentia est facti improbatio, fructus pœnitentiæ est delicti correctio. Sed quia pro mensura delicti, correctionis mensura pensanda est, ideo fructus pœnitentiæ dignos facere oportet. Si in correctione minor est afflictio quam in culpa delectatio fuerit, non cst dignus fructus pœnitentiæ tuæ. Sed dicis mihi quomodo scire possum quando 178 condigna sit pœnitentia mea ? Quia hoc scire non potes, ideo, necesse habes semper pœnitere. Satisfacere potes, nimis facere DON potes, melius est ut plus facias quam minus. Idcirco sollicitus esto, salage, da operam, studium impende, ut culpa sit cum fine, derotic sine fine. Tamen ut aliquando peccatrix conscientia consoletur, positus est modus et mensura pœnitentiæ elterioris, ut illa expleta vel perfecta fiduciam habere incipias, et sana quadam præsumptione, in spe unisericordiæ divinæ, de indulgentia et remissione peccatorum confidere; et tanto verius, quanto ulique sincerius injunctam poenitentiam expleveris. Alæ secundæ penna prima.

Prima penna hujus ale est peccati abrenuntiatio, quæ januam claudit diabolo. Peccatis abrenuntiare, est a malo declinare. Declina, inquit, a melo (Psal. xxxvi), a quo malo? a malo vanitatis, a malo iniquitatis, a malo malignitatis, a malo impietatis. Non sedi, inquit Psalmista cum consilie vanitatis, et cum iniqua gerentibus" non introibo; odivi ecclesiam malignantium, et cum impiis non sedebo (Psul. xxv). Hæc quatuor vitia, quatuor generant affectiones, scilicet amorem sui, amorem mundi, fraternum odium, et remissum amorem Dei. Prima affectio vanitatem, secunda iniquitatem, tertia malignitatem, quarta generat impietatem. Vanitas in se reciprocatur, iniquitas reflectitur in proximum, malignitas in fratrem retorquetur, impietas in Deum extenditur. Vanus et vecors est, qui quærit quæ sua sunt; iniquus, qui, ut in multitudine divitiarum suarum glorietur, et avaritiæ saccum impleat, quæ proximorum sunt, qui et dolo sibi acquirit; malignus, qui etiam cum non possit D nocere, cupit; impius, qui Deum vel non credit, vel si credit, contemnit.

Secunda penna est lacrymarum effusio. Hæc peccatorum vulnera lavat et mundificat.

Tertia penua est carnis maceratio. Haec vulnera lota tergit et siccat.

Quarta penna est eleemosynarum largitio. Hæc alligat contrita, fracta consolidat, omnia sanat. Quinta penna est orationis devotio. Hæc sanata

conservat.

Ala tertia.

Tertia ala est carnis munditia. Caro mugda est, quam nulla coinquinat luxuria: luxuria omnium virtutum eradicat germina.

Hujus alæ peuna prima est, visus pudicitia. Hæe