Codices graeci hi sunt codex vaticanus B saeculi quarti; sinaiticus eiusdem aetatis; alexandrinus A saeculi 5; codex Ephraemi syri rescriptus, parisiensis C saec. 5 (C2 saec. 6 C3 saec. 9); codex Bezae, cantabrigiensis D saec. 6; est codex graeco-latinus; latina versio d designatur; codex basileensis E saec. 8; codex Boreeli F, nunc rheno - traiectinus saec. 9; codex Seidelii, harleianus G saec. 9 vel 10; codex Seidelii, nunc hamburgensis H eiusdem aetatis; codex palimpsestus petropolitanus I, continens reliquias septem codicum saec. 5 et 6; cyprius parisiensis K saec. 9; parisiensis num. 62 L saec. 8; parisiensis num. 48 M saec. 9; fragmenta quaedam ex saec. 6 N; codex guelferbytanus palimpsestus P saec. 6; alter codex guelferbytanus palimpsestus Q fragmenta continens Lucae et Ioannis saec. 5; codex vaticanus num. 354 S scriptus anno 949; codex borgianus T, fragmenta quaedam Ioannis graeca quae versionem sahidicam adiectam habent; codex olim nanianus, nunc venetus marcianus U saec. 9 vel 10; codex mosquensis V saec. 9, evangelium continet usque ad Ioan. 7,39; reliqua saec. 13 sunt suppleta; monacensis fragmenta continens X saec. 9 vel 10; codex ex anno 844 г; sangallensis ▲ cum versione latina interlineari (8) saec. 9 exeuntis; oxoniensis A, continet ev. Lucae et Ioannis saec. 9; codex evangeliorum fere integer II saec. 9. De istis vide Gregory, Prolegomena, Lipsiae 1894, p. 345-408. Codices quae veterem latinam versionem antehieronymianam continent sunt hi vercellensis a saec. 4; veronensis b saec. 5; colbertinus c saec. 12; palatinus e saec. 5; brixianus f saec. 6; codex olim corbeiensis 195, parisiensis 17225 ff2 saec. 7; vratislaviensis, olim rehdigeranus 1 saec. 7; fragmenta sangall. saec. 5 n; monacensis q saec. 6; dublinensis collegii Trin. olim Usseri r saec. 6; cf. Gregory 1. c. p. 952-963. Ad lectiones variantes pro vulgata afferendas adhibui librum a Wordsworth et White editum: Novum Testamentum Domini nostri Iesu Christi latine secundum editionem sancti Hieronymi, fasciculus quartus: Evangelium secundum Iohannem; Oxonii 1895. Codices autem ex quibus lectiones variantes afferuntur hi sunt amiatinus am saec. 7 exeuntis vel 8 ineuntis; bigotianus big saec. 8 vel 9; cavensis cav saec. 9; dublinensis dub, olim armachanus saec. 8 vel 9; egertonensis eg (ab aliis mm) saec. 8 vel 9; epternacensis ept saec. 9; beneventanus ben saec. 8; fuldensis fuld anno 541546; hubertianus hub saec. 9 vel 10; theodulfianus theod saec. 9; ingolstadiensis ing saec. 7; codex ev. S. Gatiani gat saec. 7?; foro-juliensis for saec. 6 vel 7; carolinus car saec. 9; mediolanensis med saec. 6; martini-turonensis mt saec. 8; oxoniensis ox saec. 7; kenanensis ken saec. 7 vel 8; rushworthianus rush saec. 9 ineuntis; stonyhurstensis st saec. 7, olim ut fertur peculium S. Cuthberti, quod in loculo eius vel saltem in ecclesia Dunelmensi usque ad Henrici regis VIII tempora servabatur; toletanus tol saec. 10; vallicellanus val saec. 9; codex a Willelmo de Hales an. 1254 scriptus wil; codex collegii Corporis Christi cantabrigiensis corp saec. 7; lindisfarnensis lind saec. 7-8; harleianus harl saec. 6 vel 7; dunelmensis dun, codex de manu Bedae dictus. Ad quos codices designandos Wordsworth utitur litteris A, B, C etc. quas equidem nolui adhibere, ne qua obscuritas oriatur, cum istae litterae adhibeantur ad codices graecos designandos. De codicibus vulgatae vide Wordsworth 1. c. fasciculo primo p. XI seq.; Gregory 1. c. p. 983. Dein lectiones quas adoptarunt Stephanus 1546, Hentenius 1583, et Sixtus V in editione sixtina 1590 signantur steph hent sixt. Ex versionibus notantur secundum Tischendorf aeth aethiopica, arm armenica, cop memphitica, sah sahidica, syr (cu, sch) syriaca Curetoni, peschittho, go gothica, ar arabica. Demum sin signavi lectiones illas et versiones quas deprompsi ex evangelii versione syriaca quae nuper inventa et in Anglia edita est, de qua egi in Commentario in Lucam p. 30. Interea codex ille palimpsestus secundis curis et repetitis inspectus est et multae lacunae prioris illius editionis 1894 suppletae sunt. Unde prodiit supplementum : Some pages of the four Gospels re-transcribed from the sinaitic palimpsest with a translation of the whole text by Agnes Smith Lewis, London 1896. Ex hisce duobus voluminibus nunc colligendus est textus istius versionis, quia in altero volumine solum illae paginae impressae habentur in quibus lacunas supplere contingebat; quae suppleta sunt colore caeruleo expressa conspiciuntur. Supplementa haec quae pro Commentario in Lucam nondum adhibere potui, mihi usui erant pro hoc Commentario. Nomina sanctorum Patrum primis eorum litteris indicantur : Or Origenes, Chr Chrysostomus etc. - Alia quoque quae brevitatis causa adhibentur facile cognoscuntur: al mu pl pler alii multi plures plerique codices vel testes, rell reliqui; etc. PROLOGUS 1,1-18. 1. In principio erat Verbum, et Ver 1. Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος bum erat apud Deum, et Deus erat ver- | ἦν πρὸς τὸν Θεὸν, καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος. bum. 2. Hoc erat in principio apud | 2. οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν Θεόν. 3. Deum. 3. Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum | est. 4. In ipso vita erat, et vita erat lux hominum; 5. et lux in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt. 6. Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Ioannes. 7. Hic venit in testimo nium, ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes crederent per illum. 8. Non erat ille lux, sed ut testimonium perhiberet de lumine. 9. Erat lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mun dum. 10. In mundo erat, et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non cognovit. 11. In propria venit, et sui eum non receperunt. 12. Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine eius : 13. qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt. Πάντα δι' αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἓν, ὃ γέγονεν. 4. ἐν αὐτῷ ζωὴ ἦν, καὶ ἡ ζωὴ ἦν τὸ φῶς τῶν | ἀνθρώπων, 5. καὶ τὸ φῶς ἐν τῇ σκοτίᾳ φαίνει, καὶ ἡ σκοτία αὐτὸ οὐ κατέλαβεν. 6. Εγένετο ἄνθρωπος ἀπεσταλμένος παρὰ Θεοῦ, ὄνομα αὐτῷ Ἰωάνης. 7. οὗτος ἦλθεν εἰς μαρτυρίαν, ἵνα μαρτυρήσῃ περὶ τοῦ φωτός, ἵνα πάντες πιστεύσωσιν δι' αὐτοῦ. 8. οὐκ ἦν ἐκεῖνος τὸ φῶς, ἀλλ ̓ ἵνα μαρτυρήσῃ περὶ τοῦ φωτός. 9. ἦν τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν, ὃ φωτίζει πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον. 10. ἐν τῷ κόσμῳ ἦν, καὶ ὁ κόσμος δ' αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ ὁ κόσμος αὐτὸν οὐκ ἔγνω. 11. εἰς τὰ ἴδια ἦλθεν καὶ οἱ ἴδιοι αὐτὸν οὐ παρέλαβον. 12. ὅσοι δὲ ἔλαβον αὐτὸν, ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι, τοῖς πιστεύουσιν εἰς τὸ ὄνομα αὐτοῦ. 13. οἳ οὐκ ἐξ αἱμάτων, οὐδὲ ἐκ θελή ματος σαρκός, οὐδὲ ἐκ θελήματος ἀνδρὸς, ἀλλ ̓ ἐκ Θεοῦ ἐγεννήθησαν. 14. Καὶ ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο, καὶ 14. Et verbum caro factum est, et ha- | ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν, καὶ ἐθεασάμεθα τὴν bitavit in nobis; et vidimus gloriam eius, | δόξαν αὐτοῦ, δόξαν ὡς μονογενούς παρὰ gloriam quasi unigeniti a Patre, plenum | πατρός, πλήρης χάριτος καὶ ἀληθείας. gratiae et veritatis. 15. Ioannes testimonium perhibet de | ipso, et clamat, dicens : Hic erat quem dixi: Qui post me venturus est, ante me factus est; quia prior me erat. 16. Et de plenitudine eius nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia. 17. Quia lex per 61 15. Ἰωάνης μαρτυρεί περὶ αὐτοῦ, καὶ κέκραγεν λέγων, Οὗτος ἦν ὃν εἶπον, Ὁ ὀπίσω μου ἐρχόμενος ἔμπροσθέν μου γέγονεν, ὅτι πρῶτός μου ἦν. 16. ὅτι ἐκ τοῦ πληρώματος αὐτοῦ ἡμεῖς πάντες ἐλάβομεν, καὶ χάριν ἀντὶ χάριτος. 17. ὅτι ὁ νόμος διὰ Μωυσέως ἐδόθη, ἡ χάρις καὶ ἡ ἀλήθεια διὰ Moysen data est, gratia et veritas per | Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐγένετο. 18. θεὸν οὐδεὶς resum Christum facta est. 18. Deum nemo | ἑώρακε πώποτε. μονογενής Θεὸς, ὁ ὢν εἰς vidit unquam, unigenitus Filius, qui est τὸν κόλπον τοῦ πατρὸς, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο. in sinu Patris, ipse enarravit. In v. 4 ɛOTIV N D, vita est ben cav dub eg for rush tol a b c e ff2f q Aug. In v. 9 mu codd venientem in mundum. In v. 16 ott N B C D L X 33 Or Hipp Eus Epiph Cyr Hil; quia a, quoniam b e ff2 q r Aug cop arm aeth. In v. 18 μovoy Oɛos N B C* L 33 cop syr aeth Ir Or Did Bas Epiph Cyr. Duabus partibus prologus dividitur 1,1-8; 9-18. Priore parte exponitur Verbum esse aeternum, personam, Deum (v. 1. 2); dein eius ad creaturas habitudo declaratur in ordine naturali per creationem v. 3 et in ordine supernaturali, quatenus hominibus vitam sublimiorem et altiorem cognitionem communicabat v. 4. Nunquam quidem destitit hominibus in peccatorum et ignorantiae caligine constitutis sese luce sua offerre; illi autem lucem oblatam repudiarunt v. 5. Quare cum Verbum se ipsum assumpta natura humana manifestaturum esset, missus est a Deo Ioannes baptista qui suo testimonio fidem populi in Verbum excitaret (v. 6. 7). Et cum ille apud multos magna valeret auctoritate, quanto intervallo tamen a Verbo distet repetito indicatur v. 8. Quod intervallum quo magis eluceat, Verbi ipsius maiestas et efficientia iterum explicatur eo modo, ut quae in v. 4. 5 dicta sunt illustrentur magisque determinentur. Proin docetur, qua ratione Verbum tamquam veram lucem se exhibuerit v. 9 et quidem humano generi in universum simul addita ratione, cur multi non sint illuminati v. 10; dein quomodo se exhibuerit populo electo, utique a multis pariter reiectum v. 11; sed quotquot Verbum receperunt fide, iis dedit, ut fieri possent filii Dei, ex Dei spiritu et gratia geniti v. 12. 13. Ita igitur quod dictum est in v. 5. 10. 11, suis quoque limitibus circumscribitur. Et quam insigni modo Verbum id ad perfectionem adduxerit quod ab exordio generis humani et speciali modo in populo electo pro salute hominum effecit, ipsa Incarnationis mentione panditur; Verbum caro factum commoratum est inter homines, ita ut maiestas illa in eo cerneretur quae deceat unigenitum Filium Dei, et bonorum summorum copia v. 14. De qua gloria pariter testatus est baptista v. 15, quod testimonium sua omniumque fidelium experientia evangelista comprobat v. 16 simul explicato discrimine inter veterem novamque conditionem ostendit necessitatem gratiae a Verbo incarnato accipiendae v. 17 et declarat tandem, nos esse edoctos ab eo qui in intima cum Deo coniunctione cuncta in Deo videat v. 18. Legenti statim evidens fit a v. 1 usque ad v. 8 facilem quendam cerni progressum: a Verbo ipso ut est in se proceditur ad eius effectionem. in ordine naturali et supernaturali et ad huius effectionis continuam perdurationem, quae in Ioannis baptistae missione novam manifestationis epocham incipit. Pariter dubitari nequit ex ipsa verborum proprietate et amplitudine in v. 9 iterum fieri quasi regressum ad continuam illam efficientiam quam Verbum ab exordio generi humano praebuit, vel pluribus explicari quae in v. 4. 5 habentur, donec tandem serie temporum denuo quasi perlustrata evangelista ipsum Incarnationis mysterium enuntiat eaque adiungit, quibus eius mysterii veritas, summa utilitas, suo et baptistae testimonio demonstratur et novae huius per Incarnationem inauguratae periodi indoles et sublimitas declaratur. Haec igitur ratio est, cur prologum in has duas partes v. 1-8. 9-18 dividam. Alii utique aliter dividunt. Satis frequens est haec divisio v. 1-5, 6-13,14-18 (Keppler, Keil, Weiss etc.) vel 1-5, 6-18 i. e. Verbum ante Incarnationem et post eam; ita ut altera pars denuo dividatur 6-13 quibus Incarnatio modo generali spectetur et 14-18 quibus ipsa et fructus eius explicentur (Fil.); paullo aliter Schanz : 1-5,6-14,15-18. Cur ab iis recesserim et praeprimis v. 9 seq. non de ipsa iam Incarnatione acceperim, paucis supra indicatis ratio redditur in commentario. Quod evangelista sibi proposuit assequendum, scil. : « haec scripta sunt ut credatis quia Iesus est Christus Filius Dei » (20,31), id in prologo iam quam maxime sectatus est; v. 1 in principio erat Verbum, vap contineri allusionem ad Gen. 1,1 merito plerique agnoscunt; inde itaque et notio in principio attendenda et discrimen dictionis perpendendum est. Quare in principio non est simpliciter à' άps, neque àɛ: (Euth.) sed significat principium temporis, durationis i. e. qualecumque initium excogitari possit (Cyr. Bed. Thom.). Verum cum addatur erat, eo ipso dictio coniuncta notionem exprimit aeternitatis Verbi, uti bene dicit Chrys. tò άídiov dŋhoï. Nam quodcumque principium durationis accipiatur, sive temporis rerum corporalium sive quodcumque imaginatum principium totius mundi, in illo principio iam erat Verbum (Thom.). Cum itaque res fieri coeptae sint, iam erat; ergo nunquam factum est, ergo semper exstitit. Quare Cyr. scribit: quodsi erat in principio, quae mens, quaeso, poterit vim illius erat transvolare? quando denique illud erat velut in fine consistet, cum prosequentem cogitationem semper antecedat mentemque praecurrat? illud erat hic positum est quo contemplantis animus in profundam quandam et incomprehensibilem et ineffabilem quae cuncta superat tempora exsistentiam intendatur. Et merito infert Hilarius : quid est istud in principio erat? transeuntur tempora, transmittuntur saecula, tolluntur aetates; pone aliquod quod voles tua opinione prin |