Obrazy na stronie
PDF
ePub

und ausserdem in Lib. II c. 1 Nichts anzeigt, dass hier ein neues Buch, das zweite, beginne 23). Es scheint, als habe man die Schrift, nachdem man angefangen sie Paschasius zuzuschreiben, in zwei Bücher getheilt, weil Gregor diesem die Abfassung von Büchern („libri") über den heiligen Geist beilegt. Uebrigens hat nach Trithemius das Buch des Paschasius aus drei Büchern bestanden.

des Faustus,,De gratia et libero arbitrio" als „,lib. 1". Die Verfasser der ,,Hist. de la France" bemerken a. a. O. p. 608, dass Conr. Gesner (um die Mitte des sechszehnten Jahrhunderts) in seiner Bibl. univ. T. I p. 239. 2 die zwei Bücher vom heiligen Geist, die er mit Anführung ihrer Anfangsworte (,,Fides catholica in universum") Faustus zuschreibe, nur als ein Buch kenne. Wahrscheinlich ist

jedoch Gesner nur Trithemius gefolgt.

23),,Outre cela", bemerken die Verfasser der,,Hist. lit. de France", a. a. O. p. 602, ,,l'ouvrage sur le S. Esprit est divisé aujourd'hui en deux livres: mais rien n'indique que cette division soit ou originale ou nécessaire. Elle paroit entierement arbitraire".

24),,Scripsit (Gregorio teste) insigne volumen de errore Græcorum De Spiritu sancto lib. III“, „De scriptorr. ecclesiast." c. CXCIV.

XVIII.

Zwei Chrysostomus beigelegte Homilien über das Symbol.

[ocr errors]

Die beiden nachfolgenden Chrysostomus beigelegten Homilien über das Symbol, die in einigen älteren Schriften, z. B. Pearsons „Exposition on the Creed" 1) und Joh. Georg Walchs Introd. in libros eccl. Luth. symbolicos“ 2), sowie in unserem Jahrhundert noch in Binterims „Epistola catholica secunda" 3) erwähnt werden, den übrigen Symbolikern der Neuzeit aber und schon Franz Walch gänzlich unbekannt gewesen zu sein scheinen *), vermuthlich weil sie als entschieden unächt nicht in die grosse montfauconsche Ausgabe der Werke des Chrysostomus und deren Abdrücke aufgenommen worden sind, habe ich zuerst in zwei dem fünfzehnten Jahrhundert angehörigen Handschriften der Universitätsbibliothek zu Prag (Cod. V. G. 19 und Cod. VI. C. 30) 5) und nachher in zwei von den älteren lateinischen Ausgaben der Werke des Chrysostomus, einer Baseler von 1558, und einer Antwerpener

1) S. die lateinische Uebersetzung dieses Werks („Expositio Symboli apostolici", Frankf. a. d. Oder 1691, p. 401 Anm. q und p. 619 s. Anm. b).

2) Lib. I c. II § 10 Anm. ***, , p. 115 und 117.

3),,Ep. cath. sec. de vi rectoque usu probationis in rebus theologicis per symbola et antiquos fidei libellos" &c.,,Pars prior continens Symbola orthodoxa ante-nicaena“. Mainz, 1824 p. 100 ss.

4) Weder Walch, noch Hahn, noch Heurtly, noch Denzinger, noch Nicolas gedenken derselben mit einem einzigen Wort.

5) In dem ersteren Codex, einem Cod. pap., findet sich bloss die erste Homilie. Sie steht auf fol. 258-260 und trägt die Ueberschrift: ,,Sermo Johannis Crisostomi de expositione simboli". In dem letzteren Codex, einem Cod. pap. in fol. mit in zwei Columnen getheilten Seiten, stehen dagegen beide Homilien, die erste auf fol. 169b170b mit der Ueberschrift,,Sermo sci Johannis Crisostomi de expositione Symboli", die zweite auf fol. 172 b-174 b.

[ocr errors]

von 16146), gefunden. Dass ich sie hier von Neuem herausgebe, die erste nach jenen Handschriften und diesen Ausgaben, die zweite bloss nach den letzteren 7), wird, da sie einerseits, wie es scheint, völlig unbekannt geworden und vergessen sind und andererseits durchaus nicht der Bedeutung und des Interesses für die Geschichte des Symbols ermangeln, keiner Entschuldigung bedürfen. Ich gebe dabei die Lesarten, die ich für die richtigen ansehe, im Text und die abweichenden in Anmerkungen, in denen ich den zuerstgenannten Cod. mit C. A. und den zuletztgenannten mit C. B. und die beiden angeführten Ausgaben mit E. B. und E. A. bezeichne. An den Text der beiden Homilien will ich dann noch einige Bemerkungen über dieselben und das in ihnen ausgelegte Symbol anschliessen.

In Symbolum Apostolorum expositio. Homilia I.

Universalis) ecclesia gaudet 9) in una regula caritatis Christi 10) et in fide nominis Christi exultat 11), maxime quando credentium lucris locupletatur. Crescente ergo populo peculiari, dilatatur cor credentium ad justitiam, ore autem celebrant 12) confessionem ad salutem. Vos autem genus electum, grex novellus Dei, qui competitis 13) a rege regum et a domino 14) dominorum munus gratiæ, qui baptismum salutarem speratis vobis 15) affuturum, audite professionis vestræ verba. Regularis ista doctrina confirmat credentes, adjuvat proficientes 16), consolatur viatores, confortat perseverantes, coronat pervenientes. Ergo audite hanc, ut dixi, regulam vestræ confessionis. Credo in Deum Patrem omnipotentem. Videte, qui, cui et quid loquamini 17). Dixi

6) In beiden Ausgaben finden wir die Homilien im Tom. V, in der ersteren auf col. 718-23, in der zweiten auf p. 287 b-89 b. Sie tragen in dieser die Ueberschriften:,,In Symbolum Apostolorum expositio. Hom. I" und: „,In Symbolum Apostolorum expositio alia, Homilia II" und stehen zwischen einer ,,Homilia de oratione dominica" und einer ,,Homilia ad neophytos", auf welche wiederum eine ,,Homilia ad baptizandos" folgt.

7) Es gebrach mir in Prag die Zeit auch diese abzuschreiben.

8) C. B.:,,Venerabilis".

11) C. A.:,,exultet".

14) E. B.:,,et domino".

9) C. A.:,,gaudeat".

12) C. A. B.:,,celebrat“.

15) C. B.:,,vobis speratis".

10) C. A. B.:,,Christi caritatis".

13) C. A. B.:,,competit".
16) C. A. B.: „perficientes".

17) C. A.: ,,Videte, qui cui loquimini, et quid loquimini"; C. B.:,,Videte, quid cui

stis: Credo. Quam breve est, quam modicum est! 18) Si ad latitudinem literarum redigatur, quinque literæ sunt, si ad syllabarum numerum, duæ sunt syllabæ. Hæc credulitas, si conquadret 19) moribus et vocibus, fructum invenit 20) salutis. Credulitas hæc in toto mundo sparsa est. Credit Christianus in ecclesia dimitti sibi 21) peccata, credit moribus compositis Deo placere, credit indulgentiam mereri, credit vitæ æternæ promissionem, credit poenam promissam peccatoribus. Ergo creditis Deo omnipotenti, quia 22) posse ipsius non potest invenire non posse. Tamen aliqua non potest, ut puta 23) falli, fallere, mentiri, ignorare, initium et finem habere, non prævidere, præterita oblivisci, præsentia non attendere 24), futura nescire, ad ultimum negare se ipsum non potest. Ecce, quanta non potest! tamen ideo est omnipotens, quia 25) superius comprehensa non potest. Ergo credo in Deum Patrem omnipotentem. Ecce patrem Deum vocatis 26). Ad honorem patris venite, mores patris custodite, ejus voluntatem implete, si vultis hæreditatem ejus accipere. Quis est filius 27) contemnens patrem, qui mereatur 28) accipere ejus 29) hæreditatem? Ergo, si desideratis ea, quæ promittit, mereri, vivite pro voto ejus: in præceptis ejus permanete, quæ jubet fieri, facite, et quæ prohibet 3°), ne fiant, facere nolite. Ecce isti, qui hoc faciunt, libere dicunt: Credo in Deum Patrem omnipotentem. Sequitur, dicens: Et in unicum filium ejus, dominum nostrum Jesum Christum. Iste quare unicus? quia alter filius non est; quare primogenitus? quia in sæculo nemo sic natus est. Istum unicum 31) Dei filium de substantia Patris natum et genitum confitemur et initium de Patre habere dicimus. Patri coæqualis 32) in deitate, deus et deus, sed tamen non duo dii, sed unus deus. In potestate una potestas, in esse una essentia 33), in substantia una virtus, una majestas. Hoc

loquimini, et quid loquamini". 18) C. A. B.:,,Quam breve et quam modicum est". 19) C. A. B.:,,conquadretur". 20) C. A. B.:,,inveniet".

,,sibi dimitti“.

22) E. B. A.: „,qui“.

23) E. A.:,,utpote".

21) C. A. B.:

24) C. A.:

,,non proinde præterita oblivisci“; C. B.:,,præsentia attendere"; E. B.:,,non prævidere præterita, oblivisci præsentia, non attendere futura, nescire".

25) E. B. A:,,quamvis“. 26) C. A. B.:,,Ergo Deum patrem vocatis",

27) C. A. B. bloss:,,Quis est contemnens". 28) C. A.:,,meretur". 29) E. B. A.: ,,ejus accipere". 30) C. A.:,,prohibuit“. 31) C. A. B.:,,unigenitum".

32) C. A.:,,coæqualem".

33) C. B.: ,,una in esse essentia".

credite, ne 34) hæreticorum colloquia mala 35) corrumpant mores vestros bonos. Dicunt enim Patrem majorem, Filium minorem. Hoc anathematizat ecclesia catholica. Aeque dicunt Spiritum sanctum creaturam. Etiam hæc abominatur talem doctrinam 36). Ergo iste natus est de Spiritu sancto 37) et 38) virgine Maria. Iste Spiritus venit ad Mariam, ingressus in 39) eam, et Verbum 40) caro factum est. Crevit alvus virginis; et 41) virgo erat et prægnans; crevit, et virginitatem non amisit. Iste ergo natus crevit, ad 42) passionem pervenit, crucifixus est 43) sub Pontio Pilato. Eia, fratres, in hac prædicatione nullus piger inveniatur! Quis ei rependat vicissitudinem? Crucifixus est innocens pro nocentibus, non reus pro reis; non indigens indiguit lucra acquirere Patri 44). Iste Pontius Pilatus præsidatum gerebat, jussit eum crucifigi. Sepultus est, postquam mortuus, ut nobis vitam donaret; moriendo mortem occidit; leo de tribu Juda rugientem leonem superavit; pro peccatoribus pati voluit, ne in peccatis mundus totus moreretur; alapis cæsus, flagellatus est 45), aceto et felle potatus. In iis omnibus, ostendens patientiam, non est iratus, sed, e contrario mansuetudinem demonstrans, clamavit Patri, dicens: Ignosce illis, quia nesciunt, quid faciunt. Videtis 46), quale exemplum nobis patientiæ dimisit! Et vos, fratres carissimi, qui suspiratis ad gratiam pervenire, qui clamatis: Anima nostra velut 47) terra sine aqua tibi; cito exaudi nos! imitamini caput vestrum 48), Christum, qui cum malediceretur, non maledicebat, cum injuriam pateretur, non comminabatur, tradebat autem judicanti se 49) injuste. Ergo iste, crucifixus, sepultus, tertia die a mortuis resurrexit. Ecce, quanta potentia! Et in ista potentia ejus mentiti ei sunt inimici ejus 5o), ut dicerent: Nobis dormientibus venerunt discipuli et furati sunt eum. Impletum est, quod dictum est: In multitudine potentiæ tuæ mentientur tibi inimici tui. Sedet 51) ad dexte

84) So E. A.; C. B.:,,quia ne"; C. A. und E. B.:,,nec“ 35) C. A. B.: ,mala colloquia". 36) E. B. hat hier einen Absatz. 37),,Sancto" fehlt in C. A. und B. 38) E. A.:,,ex“. 39) C. A. B.: „ad“. 40) In E. B. und A. fehlt ,,et“. 41),,Et" fehlt in E. B. und A. 42) C. A.:,,et ad“. 43),,Est" fehlt in C. A. 45) In E. A. fehlt ,,est". 46) C. A.:

und B. 44),,Patri" fehlt in C. B.
,,Videte". 47) C. A. und B.:,,sicut".

und B.:,,se judicanti".

C. B. In C. A. fehlt,,e".

[blocks in formation]

50) Die Worte,,mentiti sunt ei inimici ejus"

fehlen in

51) C. A.:,,sedit".

« PoprzedniaDalej »