Aut flumen Rhenum, aut pluvius describitur arcus.
Sed nunc non erat his locus: & fortaffe cupressum
Scis fimulare. Quid hoc? fi fractis enatat exfpes
Navibus, ære dato qui pingitur? amphora cœpit
Inftitui; currente rota cur urceus exit?
Denique fit, quod vis, fimplex duntaxat & unum.
Maxima pars vatum, pater, & juvenes patre digni,
Decipimur fpecie recti, brevis effe laboro,
Obfcurus fio: fectantem levia, nervi
Deficiunt animique: profeffus grandia, turget:
Serpit humi tutus nimiùm, timidufque procellæ :
Qui variare cupit rem prodigaliter unam,
Delphinum fylvis appingit, fluctibus aprum.
In vitium ducit culpæ fuga, fi caret arte.
Æmilium circa ludum faber imus & ungues
Exprimet, & molles imitabitur ære capillos :
Infelix operis fummâ, quia ponere totum
Nefciet, hunc ego me, fi quid componere curem,
Non magis effe velim, quam pravo vivere naso,
Spectandum nigris oculis, nigroque capillo.
Sumite materiam veftris, qui fcribitis, æquam
Viribus, & verfate diu, quid ferre recufent,
Quid valeant humeri, cui lecta potenter erit res,
Nec facundia deseret hunc, nec lucidus ordo.
Ordinis hæc virtus erit & venus, aut ego fallor, Ut jam nunc dicat, jam nunc debentia dici Pleraque differat, & præfens in tempus omittat. Hoc amet, hoc fpernat promiffi carminis auctor.
In verbis etiam tenuis cautufque ferendis : Dixeris egregié, notum fi callida verbum Reddiderit junctura novum, fi fortè necesse est
Indiciis monftrare recentibus abdita rerum,
Fingere cinctutis non exaudita Cethegis
Continget: dabiturque licentia fumta pudenter.
Et nova fictaque nuper habebunt verba fidem, fi
Græco fonte cadant, parce detorta. quid autem
Cæcilio Plautoque dabit Romanus ademtum
Virgilio Varioque? ego, cur acquirere pauca
Si poffum, invideor? quum lingua Catonis & Enni
Sermonem patrium ditaverit, & nova rerum
Nomina protulerit? licuit, femperque licebit,
Signatum præfente nota procudere nomen.
Ut fylvæ foliis pronos mutantur in annos,
Prima cadunt: ita verborum vetus interit ætas,
Et juvenum ritu florent modò nata, vigentque.
Debemur morti nos, noftraque; five receptus
Terra Neptunus claffes aquilonibus arcet,
Regis opus, fterilifve diu palus, aptaque remis,
Vicinas urbes alit, & grave fentit aratrum :
Seu curfum mutavit iniquum frugibus amris,
Doctus iter melius. mortalia facta peribunt,
Nedum fermonum ftet honos, & gratia vivax.
Multa renafcentur quæ jam cecidêre; cadentque,
Quæ nunc funt in honore vocabula; fi volet ufus,
Quem penes arbitrium eft & jus & norma loquendi.
Res geftæ regumque ducumque, & triftia bella,
Quo fcribi poffent numero, monftravit Homerus.
Verfibus impariter junctis querimonia primùm,
Poft etiam inclufa eft voti fententia compos.
Quis tamen exiguos elegos emiferit auctor,
Grammatici certant, & adhuc fub judice lis eft.
Archilochum proprio rabies armavit ïambo. Hunc focci cepere pedem grandefque cothurni, Alternis aptum fermonibus, & populares
Vincentem ftrepitus, & natum rebus agendis.
Mufa dedit fidibus Divos, puerofque Deorum, Et pugilem victorem, & equum certamine primum, Et juvenum curas, & libera vina referre.
Defcriptas fervare vices, operumque colores Cur ego, fi nequeo ignoroque, Poëta falutor? Cur nefcire, pudens prave, quam difcere, malo?
Verfibus exponi tragicis res comica non vult;
Indignatur item privatis ac prope focco
Dignis carminibus narrari cœna Thyestæ.
Singula quæque locum teneant fortita decenter.
Interdum tamen & vocem comoedia tollit,
Iratufque Chremes tumido delitigat ore:
Et tragicus plerumque dolet fermone pedeftri.
Telephus & Peleus, quum pauper & exul uterque,
Projicit ampullas, & fefquipedalia verba,
Si curat cor fpectantis tetigiffe querelâ.
Non fatis eft pulcra effe Poëmata: dulcia funto,
Et quocumque volent, animum auditoris agunto,
Ut ridentibus arrident, ita flentibus adflent
Humani vultus. fi vis me flere, dolendum eft
Primùm ipfi tibi: tunc tua me infortunia lædent,
Telephe, vel Peleu: malè fi mandata loquêris,
Aut dormitabo, aut ridebo. triftia mæstum
Vultum verba decent: iratum, plena minarum :
Ludentem, lafciva: feverum, feria dictu.
Format enim natura prius nos intus ad omnem
Fortunarum habitu: juvat, aut impellit ad iram,
Aut ad humum mærore gravi deducit, & augit
Post effert animi motus interprete linguâ.
Si dicentis erunt fortunis abfona dicta,
Romani tollent equites peditefque cachinum.
Intererit multum divufne loquatur an heros:
Maturufne fenex, an adhuc florente juventâ
Fervidus: an matrona potens, an fedula nutrix:
Mercatorne vagus, cultorve virentis agelli:
Colchus, an Affyrias: Thebis nutritus, an Argis.
Aut famam fequere, qui fibi convenientia finge
Scriptor, honoratum fi fortè reponis Achillem:
Impiger, iracundus, inexorabilis, acer,
Jura neget fibi nata, nihil non arroget armis.
Sit Medea ferox, invictaque: flebilis Ino,
Perfidus Ixion, Io' vaga, triftis Oreftes.
Si quid inexpertum fcenæ committis, & audes
Perfonam formare novam, fervetur ad imum,
Qualis ab incepto procefferit, & fibi conftet.
Difficile eft propriè communia dicere: tuque
Rectiùs Iliacum carmen deducis in actus,
Quàm fi proferres ignota indictaque primus.
Publica materies privati juris erit, fi
Nec circa vilem patulumque moraberis orbem:
Nec verbum verbo curabis reddere, fidus
Interpres nec defilies imitator in arcum,
Unde pedem proferre pudor vetet, aut operis lex.
Nec fic incipies, ut fcriptor cyclicus olim :
Fortunam Priami cantabo & nobile bellum.
Quid dignum tanto feret hic promiffor hiatu ?
Parturient montes, nascetur ridiculus mus.
Quanto rectius hic, qui nil molitur ineptè :
(Dic mihi, Mufa, virum, capta post tempora Troja,
Qui mores hominum multorum vidit & urbes.)
Non fumum ex fulgore, fed ex fumo dare lucem
Cogitat: ut fpeciofa dehinc miracula promat,
Antiphaten, Scyllamque, & cum Cyclope Charybdin. 145 Nec reditum Diomedis ab interitu Meleagri,
Nec gemino bellum Trojanum orditur ab ovo.
Semper ad eventum feftinat: & in medias res,
Non fecus ac notas, auditorem rapit: & quæ
Desperat tractata nitefcere poffe, relinquit:
Atque ita mentitur, fic veris falfa remifcet,
Primo ne medium, medio ne difcrepet imum.
Tu, quid ego, & populus mecum defideret, audi.
Si plauforis eges aulæa manentis, & ufque
Seffuri, donec cantor, vos plaudite, dicat:
Ætatis cujufque notandi funt tibi mores:
Mobilibufque decor naturis dandus & annis.
Reddere qui voces jam fcit puer, & pede certo
Signat humum, geftit paribus colludere, & iram
Colligit ac ponit temerè, & mutatur in horas.
Imberbis juvenis, tandem cuftode remoto,
Gaudet equis canibufque, & aprici gramine campi :
Cercus in vitium flecti, monitoribus afper;
Utilium tardus provifor, prodigus æris:
Sublimis, cupidufque & amata relinquere pernix.
Converfis ftudiis ætas animufque virilis
Querit opes & amicitias, infervit honori:
Commififfe cavet quod mox mutare laboret.
Multa fenem circumveniunt incommoda: vel quod
Quærit, & inventis mifer abftinet, ac timet uti:
Vel quod res omnes timidè gelidèque miniftrat,
Dilator, fpe longus, iners, avidusque futuri,
Difficilis, querulus: laudator temporis acti
Se puero, cenfor caftigatorque minorum.
Multa ferunt annį venitentes commoda fecum,
Multa recedentes adimunt, ne fortê feniles
Mandentur juveni partes, pueroque viriles,
Semper in adjunctis ævoque morabimur aptis,
Aut agitur res in fcenis, aut acta refertur.
Segnius irritant animos demiffa per aurem,
Quam quæ funt oculis fubjecta fidelibus, & quæ
|