corporibus suis et reddituri sunt de factis propriis rationem: et quia bona egerunt, ibunt in vitam aeternam, qui vero mala, in ignem aeternum. Haec est fides catholica, quam nisi quisque fideliter firmiterque crediderit, salvus esse non poterit. 163. Das erste große Schisma zwischen Rom und Konstantinopel ; die Exkommunikation des Patriarchen Acacius durch Papst Felix II. 5 (484). Felix II.,,Multarum transgressionum“ ep. 6, 28. Juli 484 an Acacius und ep. 7 Edictum sententiae, JR 599. 600: Thiel I 246 f. GKRÜGER, Monophys. Streitigkeiten, L 84; DERS., RE XIII 372 ff.; HARNACK, DG II; SEEBERG, DG II 251; HEFELE, II 607 ff.; BOEHMER, RE VI 25 f. ep. 6. Sacerdotali honore et communione catholica nec non etiam a fidelium numero 10 segregatus, sublatum tibi nomen et munus ministerii sacerdotalis agnosce, sancti spiritus iudicio et apostolica per nos auctoritate damnatus, nunquamque anathematis vinculis exuendus! ep. 7. Acacius, qui secundo a nobis admonitus statutorum salubrium non destitit esse contemptor, meque in meis credidit carcerizandum, hunc Deus coelitus prolata sen- 15 tentia de sacerdotio fecit extorrem. Ergo si quis episcopus, clericus, monachus, laicus post hanc denuntiationem eidem communicaverit, anathema sit, sancto spiritu exsequente! Papst Gelasius I. (492–496). 164. 1. Notwendigkeit der Kinderkommunion. ,,Barbaricis hactenus" Ep. 6 an die Bischöfe von Picenum, 1. Nov. 493. JR 621: Thiel I 325 ff. ; DÖLLINGER, Papsttum 208; LANGEN II 162 ff. 20 5. Ipse dominus Iesus Christus coelesti voce pronuntiat: Qui non manducaverit carnem filii hominis et biberit sanguinem eius, non habebit vitam in semetipso 1. 25 Ubi utique neminem videmus exceptum nec ausus est aliquis dicere, parvulum sine hoc sacramento salutari ad aeternam vitam posse perduci; sine illa autem vita in perpetua futurum morte non dubium est. 6. Nihil est ergo quod dicant, quod non renati in fantes tantummodo in regnum caelorum ire non valeant, non autem perpetua damnatione puniantur, dum sine baptismate corpus et san- 30 guinem Christi nec edere valeant nec potare, sine autem hoc vitam in semet ipsis habere non possint, sine vita vero nonnisi mortui sint futuri. 165. 2. Geistliche und weltliche Gewalt. ,,Famuli vestrae pietatis" ep. 12 an Kaiser Anastasius, 494, JR 632: Thiel I 349 ff. LANGEN II 168 ff.; NIEHUES 349 ff. - 35 c. 2. Duo quippe sunt, imperator auguste, quibus principaliter mundus hic regitur: auctoritas sacrata pontificum et regalis potestas. In quibus tanto gravius est pondus sacerdotum, quanto etiam pro ipsis regibus hominum in divino reddituri sunt examine rationem. Nosti etenim, fili clementissime, quod licet praesideas humano generi dignitate, rerum tamen praesulibus 40 divinarum devotus colla submittis, atque ab eis causas tuae salutis exspectas, inque sumendis coelestibus sacramentis eisque ut competit disponendis, subdi te debere cognoscis religionis ordine potius quam praeesse, itaque inter haec ex illorum te pendere iudicio, non illos ad tuam velle redigi voluntatem. Si enim, quantum ad ordinem pertinet publicae disciplinae, cognoscentes imperium tibi superna dispositione collatum, legibus 45 1 Jo 6 54. 68 Papst Gelasius I.: Epist. decretalis de recipiendis et non recipiendis libris. tuis ipsi quoque parent religionis antistites, ne vel in rebus mundanis exclusae videantur obviare sententiae; quo, oro te, decet affectu eis obedire, qui praerogandis venerabilibus sunt attributi mysteriis? Proinde sicut non leve discrimen incumbit pontificibus, siluisse pro divinitatis cultu, quod congruit; ita his, quod absit, non mediocre periculum est, 5 qui, cum parere debeant, despiciunt. Et si cunctis generaliter sacerdotibus recte divina tractantibus fidelium convenit corda submitti, quanto potius sedis illius praesuli consensus est adhibendus, quem cunctis sacerdotibus et divinitas summa voluit praeeminere, et subsequens ecclesiae generalis iugiter pietas celebravit? c. 3. Ubi pietas tua evidenter advertit, nunquam quolibet penitus humano consilio 10 elevare se quemquam posse illius privilegio vel confessioni, quem Christi vox praetulit universis, quem ecclesia veneranda confessa semper est et habet devota primatem. Impeti possunt humanis praesumptionibus quae divino sunt iudicio constituta, vinci autem quorumlibet potestate non possunt. . . . Desinant ergo, quaeso te, temporibus tuis quidam per occasionem perturbationis ecclesiasticae praecipitanter ambire, quae non licent: ne 15 et illa, quae male appetunt, nullatenus apprehendant, et modum suum apud Deum hominesque non teneant. 166. 3. Verteilung der kirchlichen Einkünfte (494). Ep. 14.,,Necessaria rerum dispositione“ an die Bischöfe in Lucanien, Brutii und Sizilien, c. 27, a. 494, JR 391: Thiel I 378. LOENING I 245; MAASSEN 281 f. 20 Quatuor autem tam de reditu quam de oblatione fidelium, prout cuiuslibet ecclesiae facultas admittit, sicut dudum rationabiliter est decretum, convenit fieri portiones: quarum sit una pontificis, altera clericorum, pauperum tertia, quarta fabricis applicanda. De quibus, sicut sacerdotis intererit, integram ministris ecclesiae memoratam dependere quantitatem, sic clerus ultra delegatam sibi summam nihil insolenter 25 noverit expetendam. 167. 4. Im Abendmahl keine Transsubstantiation. De duabus naturis in Christo adv. Eutychem et Nestorium. Tractatus III: Thiel I 541f. c. 14. Certe sacramenta, quae sumimus, corporis et sanguinis Christi divina res est, propter quod et per eadem divinae efficimur consortes naturae 1; et tamen esse 30 non desinit substantia vel natura panis et vini. Et certe imago et similitudo corporis et sanguinis Christi in actione mysteriorum celebrantur. Satis ergo nobis evidenter ostenditur hoc nobis in ipso Christo domino sentiendum, quod in eius imagine profitemur, celebramus et sumimus: ut sicut in hanc, scilicet in divinam, transeant sancto spiritu perficiente substantiam, permanentes tamen in suae proprietate 35 naturae, sic illud ipsum mysterium principale, cuius nobis efficientiam virtutemque veraciter repraesentant, ex quibus constat proprie permanentibus, unum Christum, quia integrum verumque, permanere demonstrant. 40 168. 5. Epist. decretalis de recipiendis et non recipiendis libris (c. 496 ?). Thiel I 454 ff.; JR 700. PREUSCHEN, Analecta II 52 ff.; REUSCH, Index I 13, 330; ZAHN, Gesch. d. NTl. Kanons, II 1, 259 ff.; LANGEN II 191 ff. Notitia scripturarum seu librorum canonicorum. catholicae diffusae ecclesiae unus thalamus Christi ecclesia nullis synodicis constitutis ceteris ecclesiis praelata est Quamvis universae per orbem sit, sancta tamen Romana sed evangelica voce domini et salvatoris primatum obtinuit: Tu es Petrus, inquiens, 45 et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam 2 etc. beatissimi Pauli apostoli vasis electionis, qui non diverso, sicut haeretici garriunt, sed uno tempore uno eodemque die gloriosa morte cum Petro in urbe Roma sub Caesare Nerone agonizans coronatus est. Et pariter supradictam sanctam Romanam ecclesiam Christo domino consecrarunt aliisque omnibus urbibus in universo mundo sua praesentia atque venerando triumpho praetulerunt. Est ergo prima Petri apostoli sedes ecclesia Romana non habens maculam neque rugam nee aliquid 5 huiusmodi1. Secunda autem sedes apud Alexandriam beati Petri nomine a Marco eius discipulo et evangelista consecrata est. Ipseque a Petro apostolo in Aegyptum directus, verbum veritatis praedicavit et gloriosum consummavit martyrium. Tertia vero sedes apud Antiochiam eiusdem beatissimi Petri apostoli habetur honorabilis, eo quod illic priusquam Romam venisset habitavit, et illic primum nomen Chri- 10 stianorum novellae gentis exortum est. Et quamvis aliud fundamentum nullus possit ponere praeter id, quod positum est, qui est Christus Iesus 2, tamen ad aedificationem sancta id est Romana ecclesia post illas veteris vel novi testamenti, quas regulariter suscipimus, eti a m has suscipi non prohibet scripturas, id est: sanctam synodum Nicae- 15 nam.. Ephesinam.. Calchedonensem. Item opuscula b. Caecilii Cypriani, martyris et Carthaginensis episcopi.. Gregorii Nazianzeni.. Basilii. . Athanasii.. Iohannis Constantinopolitani episcopi Theophili Alexandrini ep. . . Cyrilli Alexandrini ep. . . Hilarii Pictavensis ep... Ambrosii . . Augustini. . Hieronymi.. Prosperi. Item epistolam beati Leonis papae ad Flavianum Constantinopolitanum episcopum destinatam; de cuius 20 textu quispiam si usque ad unum iota disputaverit, et non eam in omnibus venerabiliter receperit, anathema sit. Item opuscula atque tractatus omnium orthodoxorum patrum, qui in nullo a sanctae ecclesiae Romanae consortio deviarunt nec ab eius fide vel praedicatione seiuncti sunt, sed ipsius communicationis per gratiam dei usque in ultimum diem vitae suae fuere participes, legendos decernit. Item decretales epistolas, quas bea- 25 tissimi papae diversis temporibus ab urbe Roma pro diversorum patrum consultatione dederunt, venerabiliter suscipiendas esse. Item gesta s. martyrum. . Sed ideo secundum antiquam consuetudinem singulari cautela in s. Romana ecclesia non leguntur, quia et eorum qui conscripsere, nomina penitus ignorantur.. Item vitas patrum Pauli, Antonii, Hilarionis et omnium eremitarum, quas tamen vir beatissimus Hieronymus descripsit 30 cum honore suscipimus. Item actus b. Silvestri apostolicae sedis praesulis . . scripturam de inventione crucis dominicae . . Origenis nonnulla opuscula, quae Hieronymus non repudiat.. chronica Eusebii Caesariensis atque eiusdem ecclesiasticae historiae libros . . Cetera, quae ab haereticis sive schismaticis conscripta vel praedicata sunt, nullatenus recipit catholica et apostolica Romana 35 ecclesia. Notitia librorum, apocryphorum, qui non recipiuntur (u. a.: Historia Eusebii Pamphili; opuscula Tertulliani, Lactantii, Clementis Alexandrini, Thascii Cypriani [!], Arnobii). 169. Papst Symmachus (498–514): Wahl des Papstes. Epist. I seu decretum synodale, 1. März 499, JR p. 96: Thiel I 646. LANGEN II 221; HIN- 40 SCHIUS I 227; HEFELE II 627; KHOLDER, Designation d. Nachfolger durch d. Papst, Fr. i. Schw. 93. c. 4. Si, quod absit, transitus papae inopinatus evenerit, ut de sui electione successoris, ut supra placuit, non possit ante decernere, siquidem in unum totius inclinaverit ecclesiastici ordinis electio, consecretur electus episcopus. 45 2 I Ko 311. 1 Eph 5 27. 10 Si autem, ut fieri solet, studia coeperint esse diversa eorum, de quibus certamen emerserit, vincat sententia plurimorum, sic tamen, ut sacerdotio careat, qui captus promissione, non recto iudicio de electione decreverit. Synodus dixit: Placet! dictum est decies. 170. Fälschungen unter Papst Symmachus (498-514). 5 PCONSTANT, Epistolae rom. pontificum, P 1721, Appendix 38 ff. — LANGEN II, 237; DÖLLINGER, Papstfabeln 57 ff.; DERS., Papsttum 23. 365 n. 104; FMAASSEN, Gesch. d. Quellen u. Literatur d. kan. Rechts I, Gratz 70, 411 ff._ LDUCHESNE, Etude sur le liber pontificalis (Bibl. des écoles francaises d'Athènes et de Rome I), P 77, 174 f.; HINSCHIUS I 313 n. I. Constitutum Silvestri. c. 3. Postea fecit gradus in gremio synodi, ut non presbyter adversus episcopum, non diaconus adversus presbyterum, non subdiaconus adversus diaconum, non acolythus adversus subdiaconum, non exorcista adversus acolythum, non lector adversus exorcistam, non ostiarius adversus lectorem det accusationem aliquam. Et non damnabitur praesul nisi in LXX. Neque praesul summus a quoquam iudicabitur, 15 quoniam scriptum est: Non est discipulus super magistrum1. Presbytor autem nisi in XLIV. testimonia non damnabitur. Diaconus autem cardine constructus urbis Romae nisi in XXXVI. non condemnabitur. Subdiaconus, acolythus, exorcista, lector nisi, sicut scriptum est, in septem testimonia filios et uxores habentes et omnino Christum praedicantes. c. 5. Constituit. . Silvester episcopus urbis Romae, 20 ut nemo presbyter chris ma conficeret. . c. 6. Et diaconi non essent plus nec amplius per parocciarum examen nisi duo et diacones cardinales urbis Romae septem. c. 7. . . ut a subdiacono usque ad lectorem omnes subditi essent diacono cardinali urbis Romae. c. 20. Nemo iudicabit primam sedem, quoniam omnes sedes a prima sede iustitia desiderant temporari. Neque ab Augusto, neque 25 ab omni clero, neque a regibus, neque a populo iudex iudicabitur. 30 - 171. Ennodius, B. v. Pavia2: Der Papst darf von Niemand gerichtet werden (502). Opusc. 11, Libellus adversus eos qui contra synodum scribere praesumpserunt: csel VI 295, 10 ff. 316, 6 ff. HEFELE II 645; THFÖRSTER, RE V 393 ff. Non nos beatum Petrum, sicut dicitis, a domino cum sedis privilegiis vel successores eius peccandi iudicamus licentiam suscepisse. Ille perennem meritorum dotem cum hereditate innocentiae misit ad posteros: quod illi concessum est pro actuum luce, ad illos pertinet quos par conversationis splendor illuminat. Quis enim sanctum esse dubitet, quem apex tantae dignitatis attollit, in quo si desint bona acquisita per meritum, 35 sufficiunt quae a loci decessore praestantur? Aut enim claros ad haec fastigia erigit aut qui eriguntur illustrat: praenoscit enim quid ecclesiarum fundamento sit habile, super quem ipsa moles innititur. Aliorum forte hominum causas Deus voluerit per homines terminare: sedis istius praesulem su o sine quaestione reservavit arbitrio. Voluit beati Petri 40 apostoli successores caelo tantum debere innocentiam et subtilissimi discussoris indagini inviolatam exhibere conscientiam. Nolite aestimare eas animas de inquisitoribus non habere formidinem, quas deus prae ceteris suo reservavit examini. Non habet apud illum reus de allegationis nitore subsidium, quando ipso factorum utitur teste quo iudice. Dicas forsitan: omnium animarum talis erit in illa disceptatione condicio. Replicabo uni dic45 tum: tu es Petrus 3 etc., et rursus sanctorum voce pontificum dignitatem sedis eius factam 1 Mt 10 24. 2 gest. 521. 3 Mt 16 18 f. toto orbe venerabilem, dum illi quicquid fidelium est ubique submittitur, dum totius corporis caput esse designatur, de qua mihi videtur dictum per prophetam: si haec humiliatur, ad cuius fugietis auxilium, et ubi relinquetis gloriam vestram? 1 172. Papst Hormisdas (514-523): Der apostolische Stuhl Erhalter der katholischen Religion. Glaubensbekenntnis, das die Bischöfe des Orients nach der Instruktion des Papstes für seine nach Konstantinopel zum Zweck d. Beilegung des Schismas geschickten Legaten, Ennodius u. Fortunatus, zu unterzeichnen hatten. Hormisdae ep. 7,11. Aug. 515, Thiel I 754 f., cf. JR 774. — LANGEN II 255 ff. SEEBERG II 251. 5 I. Prima salus est, regulam rectae fidei custodire et a constitutis patrum nullatenus 10 deviare. Et quia non potest domini nostri Iesu Christi praetermitti sententia dicentis: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam 2, haec quae dicta sunt rerum probantur effectibus, quia in sede apostolica immaculata est semper catholica servata religio. — II. Suscipimus et probamus epistolas beati Leonis papae universas, quas de religione christiana conscripsit. Unde, 15 sicut praediximus, sequentes in omnibus apostolicam sedem et praedicantes eius omnia constituta, spero, ut in una communione vobiscum, quam sedes apostolica praedicat, esse merear, in qua est integra et verax christianae religionis soliditas. Promittentes etiam sequestratos a communione ecclesiae catholicae, id est, non consentientes sedi apostolicae, eorum nomina inter sacra non esse recitanda mysteria. 173. Die Mönchsregel des Benedikt von Nursia (nach 529). Benedicti regula monachorum rec. EWoelflin, L 95. — GRÜTZMACHER, D. Bedeutung B. v. N., B 92; MHEIMBUCHER, Orden und Kongregationen d. kath. Kirche I 2, Pad 07, 205 ff.; SEEBASS, RE II 581 ff.; Studien u. Mitteilungen a. d. Benediktiner- u. Zisterzienserorden; ECASPER, NA 34, 195 ff. Prolog. Ausculta, o fili 3, praecepta magistri et inclina aurem cordis tui et admonitionem pii patris libenter excipe et efficaciter comple, ut ad eum per oboedientiae laborem redeas a quo per inoboedientiae desidiam recesseras. Ad te ergo nunc mihi sermo diregitur, quisquis abrenuntians, propriis voluntatibus domino Christo vero regi militaturus oboedientiae fortissima atque praeclara arma adsumis. 20 25 Constituenda est ergo a nobis dominici schola servitii. In qua institutione 30 nihil asperum, nihil grave nos constituturos speramus; (sed et si quid paululum restrictius dictante aequitatis ratione propter emendationem vitiorum vel conservationem caritatis processerit, non ilico pavore perterritus refugias viam salutis, quae non est nisi angusto initio incipienda 5, processu vero conversationis et fidei dilatato corde inenarrabili dilectionis dulcedine curritur via man- 35 datorum Dei :) ut ab ipsius numquam magisterio discedentes in eius doctrina usque ad mortem in monasterio perseverantes passionibus Christi per patientiam participemur, ut regni eius mere amur esse consortes. c. 1. Monachorum quatuor esse genera manifestum est. Primum coenobitarum, hoc est monasteriale militans sub regula vel abbate. Deinde secundum genus est 40 anachoritarum, id est heremitarum.. Tertium vero monachorum teterrimum genus est sarabaitarum, qui nulla regula adprobati . . . mentiri Deo per tonsuram noscuntur, qui bini aut terni aut certe singuli sine pastore non dominicis sed suis inclusi sunt ovilibus. Quartum vero genus est monachorum quod nominatur gyrova gum, qui tota vita sua per diversas provincias ternis aut quaternis diebus per diversorum cellas hospitantur semper vagi et num- 45 quam stabiles et propriis voluntatibus et gulae inlecebris servientes et per omnia deteriores sarabaitis. . . . Ad coenobitarum fortissimum genus disponendum adiuvante domino veniamus. c. 2. Abbas qui praeesse dignus est monasterio, semper meminere debet quod dicitur, et nomen maioris factis implere. Christi enim agere vices in monasterio creditur. c. 5. Primus humilitatis gradus est oboedientia sine mora. Haec convenit his qui nihil sibi a Christo 50 3 S. 1. 4 S. 4. 5 cf. Mt 7 13. 6 cf. Ps 118 32. 1 Jes 103. 2 Mt 16 18 f. |