Obrazy na stronie
PDF
ePub

shall first deliver a Certificate of such his receiving the said Sacrament as aforesaid under the Hands of the respective Minister and Churchwarden and shall then make proofe of the truth thereof by two credible Witnesses at the least upon Oath, All which shall be inquired of and putt upon Record in the respective Courts. (3) All and every the person or persons aforesaid that doe or shall neglect or refuse to take the said Oathes 5 and Sacrament. . . shall be ipso facto adjudged uncapeable and disabled in Law to all intents and purposes whatsoever to have occupy or enjoy the said Office or Offices (8) At the same time when the persons concerned in this Act shall take aforesaid Oathes of Supremacy and Allegiance, they shall likewise make and subscribe this Declaration following under the same Penalties and 10 Forfeitures as by this Act is appointed.,,I A. B. doe declare That I doe beleive that there is not any Transsubstantiation in the Sacrament of the Lords Supper, or in the Elements of Bread and Wine, at, or after the Consecration thereof by any person whatsoever". Of which Subscription there shall be the like Register kept as of the takeing the Oathes aforesaid.

[ocr errors]

...

[ocr errors]

15

444. Innocenz XI.: Verurteilung von Sätzen laxer Moralisten (1679). Innocenz XI. erklärt durch das Dekret des s. officium, 4. März 1679, s. BR XIX, 145 ff.: sequentes propositiones et unamquamque ipsarum, sicut iacent ut minimum tamquam scandalosas et in praxi perniciosas esse damnandas et prohibendas. DÖLLINGER-REUSCH, Moralstreitigkeiten I 20 38 f., 126 u. a.; FR TER HAAR, D. Dekret Innoc. XI. üb. d. Probabilismus, Pad 04. 1. Non est illicitum, in sacramentis conferendis sequi opinionem probabilem de valore sacramenti, relicta tutiore, nisi id vetet lex, conventio aut periculum gravis damni incurrendi. Hinc sententia probabili tantum utendum non est in collatione baptismi, ordinis sacerdotalis aut episcopalis. - 2. Probabiliter existimo, iudicem posse iudicare iuxta opinionem etiam 25 minus probabilem. 3. Generatim dum probabilitate, sive intrinseca sive extrinseca, quantumvis tenui, modo a probabilitatis finibus non exeatur, confisi aliquid agimus, semper prudenter agimus. 4. Ab infidelitate excusabitur infidelis non credens ductus opinione minus probabili. – 5. An peccet mortaliter qui actum dilectionis Dei semel tantum in vita eliceret, condemnare non audemus. 6. Probabile est, ne singulis quidem rigorose quinquenniis per se obligare 30 praeceptum caritatis erga Deum. — 7. Tunc solum obligat, quando tenemur iustificari, et non habemus aliam viam, qua iustificari possimus. - 8. Comedere et bibere usque ad satietatem ob solam voluptatem non est peccatum, modo non obsit valetudini; quia licite potest appetitus naturalis suis actibus frui. 9. Opus coniugii ob solam voluptatem exercitum omni penitus caret culpa ac defectu veniali. 10. Non tenemur proximum diligere actu interno formali. 35 11. Praecepto proximum diligendi satisfacere possumus per solos actus externos. 12. Vix in saecularibus invenies etiam in regibus superfluum statui; et ita vix aliquis tenetur ad eleemosynam, quando tenetur tantum ex superfluo statui. 13. Si cum debita moderatione facias, potes absque peccato mortali de vita alicuius tristari, et de illius morte naturali gaudere, illam inefficaci affectu petere et desiderare, non quidem ex displicentia personae, sed ob aliquod tem- 40 porale emolumentum. 14. Licitum est, absoluto desiderio cupere mortem patris, non quidem ut malum patris, sed ut bonum cupientis; quia nimirum ei obventura est pinguis haereditas. 15. Licitum est filio, gaudere de parricidio parentis a se in ebrietate perpetrato, propter ingentes divitias inde ex hereditate consecutas. 16. Fides non censetur cadere sub praeceptum speciale et secundum se. - 17. Satis est actum fidei semel in vita elicere. 18. Si a 45 potestate publica quis interrogetur, fidem ingenue confiteri ut Deo et fidei gloriosum consulo, tacere ut peccaminosum per se non damno. 19. Voluntas non potest efficere, ut assensus fidei in seipso sit magis firmus, quam mereatur pondus rationum ad assensum impellentium. 20. Hinc potest quis prudenter repudiare assensum, quem habebat supernaturalem. 21. Assensus fidei supernaturalis et utilis ad salutem stat cum notitia solum probabili revelationis; imo cum formidine, 50 qua quis formidet, ne non sit locutus Deus. - 22. Nonnisi fides unius Dei necessaria videtur necessitate medii, non autem explicita remuneratoris. 23. Fides late dicta, ex testimonio creaturarum similive motivo, ad iustificationem sufficit. - 24. Vocare Deum in testem mendacii levis

[ocr errors]
[ocr errors]

[ocr errors]

non est tanta irreverentia, propter quam velit aut possit damnare hominem.

25. Cum causa

licitum est iurare sine animo iurandi, sive res sit levis, sive gravis. — 26. Si quis, vel solus vel coram aliis, sive interrogatus, sive propria sponte, sive recreationis causa, sive quocumque alio fine iuret, se non fecisse aliquid, quod revera fecit, intellegendo intra se aliquid aliud, quod 5 non fecit, vel aliam viam ab ea, in qua fecit, vel quodvis additum verum, revera non mentitur nec est periurus. - 27. Causa iusta utendi his amphibologiis est, quoties id necessarium aut utile est ad salutem corporis, honorem, res familiares tuendas, vel ad quemlibet alium virtutis actum, ita ut veritatis occultatio censeatur tunc expediens et studiosa. 28. Qui mediante commendatione vel munere ad magistratum vel officium publicum promotus est, poterit 10 cum restrictione mentali praestare iuramentum, quod de mandato regis a similibus solet exigi, non habito respectu ad intentionem exigentis; quia non tenetur fateri crimen occultum. 29. Urgens metus gravis est causa iusta sacramentorum administrationem simulandi. 30. Fas est viro honorato occidere invasorem, qui nititur calumniam inferre, si aliter haec ignominia vitari nequit; idem quoque dicendum, si quis impingat alapam vel fuste percutiat, et 15 post impactam alapam vel ictum fustis fugiat. 31. Regulariter occidere possum furem pro conservatione unius aurei. 32. Non solum licitum est defendere defensione occisiva quae actu possidemus, sed etiam, ad quae ius inchoatum habemus et quae nos possessuros speramus. 33. Licitum est tam haeredi quam legatario, contra iniuste impedientem ne vel haereditas adeatur, vel legata solvantur, se taliter defendere, sicut et ius habenti in cathedram vel praebendam 20 contra earum possessionem iniuste impedientem. 34. Licet procurare abortum ante animationem foetus, ne puella deprehensa gravida occidatur aut infametur. 35. Videtur probabile, omnem foetum, quamdiu in utero est, carere anima rationali et tunc primum incipere eandem habere, cum paritur; ac consequenter dicendum erit, in nullo aborto homicidium committi. 36. Permissum est furari, non solum in extrema necessitate, sed etiam in gravi. — 37. Famuli 25 et famulae domesticae possunt occulte heris suis surripere ad compensandam operam suam, quam maiorem dicunt salario, quod recipiunt. 38. Non tenetur quis sub poena peccati mortalis restituere, quod ablatum est per pauca furta, quantumque sit magna summa totalis. - 39. Qui alium movet aut inducit ad inferendum grave damnum tertio, non tenetur ad restitutionem istius damni illati. 40. Contractus mohatra licitus est, etiam respectu eiusdem personae, et cum con30 tractu retrovenditionis praevie inito cum intentione lucri. 41. Cum numerata pecunia pretiosior sit numeranda, et nullus sit, qui non maioris faciat pecuniam praesentem quam futuram, potest creditor aliquid ultra sortem a mutuatario exigere, et eo titulo ab usura excusari. — 42. Usura non est dum ultra sortem aliquid exigitur tanquam ex benevolentia et gratitudine debitum, sed solum si exigatur tamquam ex iustitia debitum. 43. Quidni nonnisi veniale sit, detrahentis

-

35 auctoritatem magnam sibi noxiam falso crimine elidere? - 44. Probabile est, non peccare mortaliter qui imponit falsum crimen alicui, ut suam iustitiam et honorem defendat; et si hoc non sit probabile, vix ulla erit opinio probabilis in theologia. — 45. Dare temporale pro spirituali non est simonia, quando temporale non datur tamquam pretium, sed dumtaxat tamquam motivum conferendi vel efficiendi spirituale, vel etiam quando temporale sit solum gratuita compensatio 40 pro spirituali, aut e contra. 46. Et id quoque locum habet, etiamsi temporale sit principale motivum dandi spirituale, imo etiamsi sit finis ipsius rei spiritualis, sic ut illud pluris aestimetur quam res spiritualis. — 47. Cum dixit concilium Tridentinum, eos alienis peccatis communicantes mortaliter peccare, qui nisi quos digniores et ecclesiae magis utiles ipsi iudicaverint, ad ecclesias promovent, concilium vel primo videtur per hoc,,digniores" non aliud significare velle nisi digni45 tatem eligendorum, sumpto comparativo pro positivo; vel secunda locutione minus propria ponit ,,digniores", ut excludat indignos, non vero dignos; vel tandem loquitur tertio, quando fit concursus. - 48. Tam clarum videtur, fornicationem secundum se nullam involvere malitiam et solum esse malam, quia interdicta, ut contrarium omnino rationi dissonum videatur. — 49. Mollities iure naturae prohibita non est; unde, si Deus eam non interdixisset, saepe esset bona et 50 aliquando obligatoria sub mortali. 50. Copula cum coniugata, consentiente marito, non est adulterium; adeoque sufficit in confessione dicere, se esse fornicatum. 51. Famulus, qui submissis humeris scienter adiuvat herum suum ascendere per fenestras ad stuprandam virginem, et multoties eidem subservit deferendo scalam, aperiendo ianuam, aut quid simile cooperando, non peccat mortaliter si id faciat metu notabilis detrimenti, puta ne a domino male tractetur, 55 ne torvis oculis aspiciatur, ne domo expellatur. 52. Praeceptum servandi festa non obligat sub mortali, seposito scandalo, si absit, contemptus. 53. Satisfacit praecepto ecclesiae de audiendo sacro, qui duas eius partes, imo quatuor simul a diversis celebrandis audit. - 54. Qui non potest

[ocr errors]

[ocr errors]

recitare matutinum et laudes, potest autem reliquas horas, ad nihil tenetur, quia maior pars trahit ad se minorem. — 55. Praecepto communionis annuae satisfit per sacrilegam domini manducationem. 56. Frequens confessio et communio, etiam in his, qui gentiliter vivunt, est nota praedestinationis. 57. Probabile est, sufficere affritionem naturalem, modo honestam. — 58. Non tenemur confessario interroganti fateri peccati alicuius consuetudinem. 59. Licet sacramen- 5 taliter absolvere dimidiate tantum confessos ratione magni concursus poenitentium, qualis, verbi gratia, potest contingere in die magnae alicuius festivitatis aut indulgentiae. 60. Poenitenti habenti consuetudinem peccandi contra legem Dei, naturae aut ecclesiae, nec est neganda nec differenda absolutio, dummodo ore proferat, se dolere et proponere emendationem. - 61. Potest aliquando absolvi, qui in proxima occasione peccandi versatur, quam potest et non vult omit- 10 tere, quinimo directe et ex proposito quaerit aut ei se ingerit. 62. Proxima occasio peccandi non est fugienda, quando causa aliquis utilis aut honesta non fugiendi occurrit. 63. Licitum est quaerere directam occasionem proximam peccandi pro bono spirituali vel temporali nostro vel proximi. 64. Absolutionis capax est homo, quantumvis laboret ignorantia mysteriorum fidei, et etiamsi per negligentiam, etiam culpabilem, nesciat mysterium sanctissimae trinitatis 15 et incarnationis domini nostri Iesu Christi. — 65. Sufficit illa mysteria semel credidisse.

445. Declaratio cleri Gallicani de ecclesiastica potestate (1682). LMENTION, Documents relatifs aux rapports du clergé avec la royauté de 1682 à 1705, P. 93, 26 ff. Die Deklaration, deutsch: VSCHULTE, RE VI 357, wurde redigiert durch BOSSUET, der auch d. franz. Uebersetzung geliefert hat, angenommen durch d. Versammlung d. franz. Klerus in Paris, 20 am 19. März 1682, registriert in d. dortigen Parlament, am 23. März, verurteilt durch Alexanders VIII. Bulle,,Inter multiplices" v. 4. Aug. 1690, BR XX 67 ff. - BOSSUET, Defensio declarationis etc., Luxemb 1730, 2 Bde.; HERGENRÖTHER, III 461 ff.; VSCHULTE, Gesch. d. Quellen u. Lit. d. kan. Rechts III 2. 3, St 80; REUSCH, Index 2, 505; PHILLIPPS, KR III 361 ff.; BRÜCK, KL V 71 f.; JHALLER, D. Ursprung d. gallikan. Freiheiten, HZ 91, 193 ff.; DERS., Papsttum 25 und Kirchenreform I, B 03, 197 ff.

Ecclesiae Gallicanae decreta et libertates a maioribus nostris tanto studio propugnatas, earumque fundamenta sacris canonibus et patrum traditione nixa, multi diruere moliuntur; nec desunt, qui earum obtentu primatum beati Petri eiusque successorum Romanorum pontificum a Christo institutum, iisque debitam et omnibus christianis obedientiam 30 sedisque apostolicae, in qua fides praedicatur et unitas servatur ecclesiae, reverendam omnibus gentibus maiestatem imminuere non vereantur. Haeretici quoque nihil praetermittunt, quo eam potestatem, qua pax ecclesiae continetur, invidiosam et gravem regibus et populis ostentent iisque fraudibus simplices animas ab ecclesiae matris Christique adeo communione dissocient. Quae ut incommoda propulsemus, nos archiepiscopi et episcopi, 35 Parisiis mandato regio congregati, ecclesiam Gallicanam repraesentantes, una cum caeteris ecclesiasticis viris nobiscum deputatis, diligenti tractatu habito, haec sancienda et declaranda esse duximus:

1. Primum beato Petro eiusque successoribus Christi vicariis ipsique ecclesiae rerum spiritualium et ad aeternam salutem pertinentium, non autem 40 civilium ac temporalium a Deo traditam potestatem, dicente domino: Regnum meum non est de hoc mundo1, et iterum: Reddite ergo, quae sunt caesaris caesari, et quae sunt Dei Deo2; ac proinde stare apostolicum illud: Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit, non est enim potestas nisi a Deo, quae autem sunt a Deo ordinatae sunt. Itaque qui potestati resistit, Dei ordinationi resistit 3. 45 Reges ergo et principes in temporalibus nulli ecclesiasticae potestati Dei ordinatione subiici, neque auctoritate clavium ecclesiae, directe vel indirecte, deponi, aut illorum subditos. eximi a fide atque obedientia ac praestito fidelitatis sacramento solvi posse eamque sententiam publicae tranquillitati necessariam nec minus ecclesiae quam imperio utilem, ut verbo Dei, patrum traditioni et sanctorum exemplis consonam, omnino retinendam. 3 Rom 13 1 2.

1 Io 18 36.

2 Lc 20 25.

50

2. Sic autem inesse apostolicae sedi ac Petri successoribus, Christi vicariis, rerum spiritualium plenam potestatem, ut simul valeant atque immota consistant sanctae oecumenicae synodi Constantiensis a sede apostolica comprobata ipsorumque Romanorum Pontificum ac totius ecclesiae usu confirmata at5 que ab ecclesia Gallicana perpetua religione custodita decreta de auctoritate conciliorum generalium, quae sessione IV. et V.1 continentur; nec probari a Gallicana ecclesia, qui eorum decretorum, quasi dubiae sint auctoritatis ac minus approbata, robur infringant aut ad solum schismatis tempus concilii dicta detorqueant.

10 3. Hinc apostolicae potestatis usum moderandum per canones spiritu Dei conditos et totius mundi reverentia consecratos; valere etiam regulas, mores et instituta a regno et ecclesia Gallicana recepta, patrumque terminos manere inconcussos, atque id pertinere ad amplitudinem apostolicae sedis, ut statuta et consuetudines, tantae sedis et ecclesiarum consensione firmatae, propriam 15 stabilitatem obtineant.

4. In fidei quoque quaestionibus praecipuas summi pontificis esse partes, eiusque decreta ad omnes et singulas ecclesias pertinere, nec tamen irreformabile esse iudicium, nisi ecclesiae consensus accesserit2.

446. Ludwigs XIV. Widerruf des Edikts von Nantes (1685). 20 Edit portant révocation de l'édit de Nantes, Fontainebleau, octobre 1685: Recueil général des anciennes lois françaises par IsAMBERT DECRUSY et TAILLANDRIER, t. XIX, P 29, 530-534; PVIOLLET, Précis de l'histoire du droit français, P 86, 293 ff.; Edit de pacification, Nantes, avril 1598: ib. t. XV 170-199; (BENOIST), Histoire de l'édit de Nantes, 5 vols, Delft, 1693; Bulletin historique et littéraire, P 98; CBENOIST, Condition juridique des protestants sous le régime de l'édit de Nantes et après sa révocation, P 01.

25

Nous avons jugé que nous ne pouvions rien faire de mieux, pour effacer entièrement la mémoire des troubles, de la confusion et des maux que le progrès de cette fausse religion a causés dans notre royaume, et qui ont donné lieu audit édit, et à tant d'autres édits et déclarations qui l'ont précédé, ou ont été faits en conséquence, que de revoquer entièrement ledit édit de Nantes, 30 et les articles particuliers qui ont été accordés ensuite d'icelui, et de tout ce qui a été fait depuis en faveur de ladite religion.

Art. 1er. Savoir faisons, que nous pour ces causes, et autres à ce nous mouvant, et de notre certaine science, pleine puissance et autorité royale, avons, par ce présent édit perpétuel et irrévocable, supprimé et révoqué, supprimons et révoquons l'édit du roi notredit aïeul, 35 donné à Nantes au mois d'avril 1598, en toute son étendue, ensemble les articles particuliers arrêtés le 2. mai ensuivant, et les lettres patentes expédiées sur iceux, et l'édit donné à Nîmes au mois de juillet 1629, les déclarons nuls et comme non avenus; ensemble toutes les concessions faites tant par iceux que par d'autres édits, déclarations et arrêts, aux gens de ladite Religion) P(rétendue) R(éformée), de quelque nature qu'elles puissent être, lesquelles demeure40 ront pareillement comme non avenues: et en conséquence voulons et nous plaît que tous les temples de ceux de ladite R. P. R. situés dans notre royaume, pays, terres et seigneuries de notre obéissance, soient incessament démolis. - 2. Défendons à nosdits sujets de la R. P. R. de plus assembler pour faire l'exercice de ladite religion, en aucun lieu ou maison particulière, sous quelque prétexte que ce puisse être, même d'exercices réels ou de bailliages; quand bien 45 même lesdits exercices auroient été maintenus par des arrêts de notre conseil. 3. Défendons pareillement à tous seigneurs de quelque condition qu'ils soient, de faire l'exercice dans leurs maisons et fiefs, de quelque qualité que soient lesdits fiefs, le tout à peine contre tous nosdits sujets qui feroient ledit exercice, de confiscation de corps et de biens. - 4. Enjoignons à tous ministres de ladite R. P. R., qui ne voudront pas se convertir et embrasser la 50 Religion) C(atholique) A(postolique) et R(omaine), de sortir de notre royaume et terres de notre obéissance, quinze jours après la publication de notre présent édit, sans y pouvoir séjourner au

1 oben Nr. 317 S. 169.

2 cf. dagegen Concilium Vaticanum, Sess. IV. c. 4 Ende.

[ocr errors]

delà, ni pendant ledit temps de quinzaine faire aucun prêche, exhortation, ni autre fonction, à peine des galères. 5. Voulons que ceux desdits ministres qui se convertiront, continuent à jouir leur vie durant, et leurs veuves après leur décès, tandis qu'elles seront en viduité, des mêmes exemptions de tailles et logement de gens de guerre, dont ils ont joui pendant qu'ils faisoient la fonction de ministres; et en outre, nous ferons payer auxdits ministres, aussi leur 5 vie durant, une pension qui sera d'un tiers plus forte que les appointemens qu'ils touchoient en qualité de ministres, de la moitié de laquelle pension leurs femmes jouiront aussi après leur mort, tant qu'elles demeureront en viduité. 6. Que si aucuns desdits ministres désirent se faire avocats, ou prendre les degrés de docteurs ès lois, nous voulons et entendons qu'ils soient dispensés des trois années d'étude prescrites par nos déclarations; et qu'après avoir subi les examens ordinaires, et par 10 iceux être jugés capables, ils soient reçus docteurs, en payant seulement la moitié des droits que l'on a accoutumé de percevoir pour cette fin en chacune université. - 7. Défendons les écoles particulières pour l'instruction des enfans de la R. P. R., et toutes les choses généralement quelconques, qui peuvent marquer une concession, quelle que ce puisse être, en faveur de ladite religion. - 8. A l'égard des enfans qui naîtront de ceux de ladite R. P. R., voulons qu'ils soient doréna- 15 vant baptisés par les curès des paroisses. Enjoignons aux pères et mères de les envoyer aux églises à cet effet-là, à peine de 500 livres d'amende, et de plus grande s'il y échet; et seront ensuite les enfans élevés en la R. C. A. et R., à quoi nous enjoignons bien expressément aux juges des lieux de tenir la main. - 9. Et pour user de notre clémence envers ceux de nos sujets de ladite R. P. R. qui se seront retirés de notre royaume, pays et terres de notre 20 obéissance, avant la publication de notre présent édit, nous voulons et entendons, qu'en cas qu'ils y reviennent dans le temps de quatre mois du jour de ladite publication, ils puissent et leur soit loisible de rentrer dans la possession de leurs biens, et en jouir tant ainsi, et comme ils auroient pu faire s'ils y étoient toujours demeurés; au contre, que les biens de ceux qui, dans ce temps-là de quatre mois, ne reviendront pas dans notre royaume, ou pays et terres de notre obéissance, 25 qu'ils auroient abandonnés, demeurent et soient confisqués en conséquence de notre déclaration du 20 d'août dernier. 10. Faisons très expresses et itératives défenses à tous nos sujets de la R. P. R. de sortir, eux, leurs femmes et enfans de notredit royaume, pays et terres de notre obéissance, ni d'en transporter leurs biens et effets, sous peine, pour les hommes, des galères, et de confiscation de corps et de biens pour les femmes. - 11. Voulons et entendons que 30 les déclarations rendues contre les relaps soient exécutées selon leur forme et teneur. Pourront au surplus lesdits de la R. P. R., en attendant qu'il plaise à Dieu les éclairer comme les autres, demeurer dans les villes et lieux de notre royaume, pays et terres de notre obéissance, et y continuer leur commerce, et jouir de leurs biens, sans pouvoir être troublés ni empêchés, sous prétexte de ladite R. P. R., à condition, comme dit est, de ne point faire d'exercice, ni de s'assembler sous 35 prétexte de prières ou de culte de ladite religion, de quelque nature qu'il soit, sous les peines cidessus, de corps et de biens.

[ocr errors]

447. Rota Romana: Die Religionsverschiedenheit ist für Ehen zwischen Katholiken und Protestanten kein Ehehindernis (1696). Entscheidung der Rota Romana v. 5. Dez. 1696: S. Rotae Rom. decisiones ed JPETTO, Lucae 1725, 40 PI 507. 509.—HFRJACOBSON, Ueb. d. gem. Ehen in Deutschland, L 38, 22 f.; FRIEDBERG § 150, 395.

Quicquid sit in genere et in abstracto, hodie agitur de matrimonio in regionibus, in quibus catholici permistim cum haereticis vivunt, sibique invicem non infestantur, sed familiariter agunt, et pacifice coniugaliterque cohabitare consueverunt, ideo haec 45 matrimonia adinstar aliorum contractuum civilium ob amicitiae leges et communem pacem, et tranquillitatem conservandam tolerantur ab ecclesia iure consuetudinario, quod moribus utentium communiter receptum, habet vim legis et canonum vigorem temperat. Ad contrahendum matrimonium, uti elevatum in sacramentum, requiritur solum paritas baptismi, non fidei.

--

50

« PoprzedniaDalej »