Obrazy na stronie
PDF
ePub

Papista deducitur a papa, qualis fuit etiam Petrus et Christus ipse, ut notum est. Romanus autem et Romanensis etiam ante 1100 annos idem erat quod catholicus. c. 5. Secunda nota est: antiquitas; c. 6. tertia: duratio diuturna nec unquam interrupta; quarta: amplitudo;

[ocr errors]

c. 7.

c. 8. quinta: successio episcoporum in Romana ecclesia ab apostolis deducta usque ad nos, hinc enim dicitur apostolica; - c. 9. sexta: conspiratio in doctrina 5 cum ecclesia antiqua; c. 10. septima: unio membrorum inter se; c. 11. octava: sanctitas doctrinae; c. 12. nona: efficacia doctrinae. Haeretici nunquam leguntur convertisse ullos ethnicos aut Iudaeos ad fidem, sed solum pervertisse christianos. Hoc nostro saeculo in novo orbe multa milia gentilium catholici converterunt. Iudaeorum quoque singulis annis convertuntur et baptizantur Romae aliqui a catholicis pontifici Romano 10 addictis nec desunt etiam Turcae, qui tum Romae tum alibi a catholicis convertantur. Lutherani vero vix unum aut alterum converterunt, cum tamen comparent se cum apostolis et evangelistis et habeant in Germania plurimos Iudaeos et in Polonia et Hungaria vicissimos Turcas; c. 13. decima: sanctitas vitae auctorum sive primorum patrum nostrae religionis; c. 14. undecima: gloria miraculorum; c. 15. duodecima: lumen 15 propheticum; c. 16. decima tertia: confessio adversariorum; c. 17. decima quarta: infelix exitus seu finis eorum, qui ecclesiam oppugnant; temporalis, divinitus iis collata, qui ecclesiam defenderunt.

--

c. 18. decima quinta: felicitas

417. 5. Exemtion der Kleriker.

Controversia II. De membris ecclesiae. lib. I. De clericis. c. 30: Licet non 20 repugnet rationi absolute, ut clericus subsit in rebus civilibus principi saeculari, tamen repugnat in ordine ad officium. clericorum rite administrandum. Nam, ut alia omittam, turpissimum esset, si magistratus episcopum corrigere vel punire posset, a quo ipse corrigendus et puniendus est. Et quis ferret, si hodie sacerdos ad suum tribunal magistratum vocaret, cras autem 25 magistratus vocaret sacerdotem ad suum? Nonne omnis reverentia, quam necessario debent laici sacerdotibus, periret, si eos pro imperio coërcere possent? Hinc igitur ante omnes principum leges humanum genus ratione docente constituit, ut ubique sacerdotes. immunes essent a iurisdictione principum laicorum.

418. 6. Recht zur Tötung der Ketzer.

--

30

lib. III. De laicis c. 21. Es wird erwiesen 1. aus der Schrift, 2. aus den leges imperatorum, quas ecclesia semper probavit, 3. aus den leges ecclesiae. Probatur ultimo ratione naturali. Primo, haeretici excommunicari iure possunt, ut omnes fatentur, ergo et occidi. Probatur consequentia, quia excommunicatio est maior poena quam mors temporalis. Secundo, experientia docet, non esse aliud remedium. Nam ecclesia paulatim progressa 35 est et omnia remedia experta. Primo solum excommunicabat, deinde addidit mulctam pecuniariam, tum exilium, ultimo coacta est ad mortem venire. Nam excommunicationem contemnunt haeretici ac dicunt esse fulmina frigida; si mineris mulctam pecuniariam, nec deum timent nec homines reverentur, scientes non defuturos stultos, qui illis credant et a quibus alantur; si in carcerem concludas vel in exilium mittas, corrumpunt vicinos 40 verbis et longe positos libris, ergo solum remedium est, mittere illos mature in locum suum. Tertio falsarii omnium iudicio merentur mortem, at haeretici falsarii sunt verbi dei etc.

Hae autem rationes omnes suadent haereticos occidendos. Nam primum no cent proximis magis quam ullus pirata vel latro, quandoquidem animas occidunt, immo tollunt fundamentum omnis boni et rempublicam tumultibus replent, 45 qui necessario religionum diversitatem sequuntur. Deinde plurimis prodest

eorum supplicium. Multi enim quos impunitas faciebat torpentes, supplicia proposita excitant, ut cogitent, qualis sit haeresis, quam sequuntur, et videant, ne forte vitam praesentem misere finiant et ad futuram beatitudinem non perveniant. - Denique ha ereticis obstinatis beneficium est, quod de hac vita tollan5 tur. Nam quo diutius vivunt, eo plures errores excogitant, plures pervertunt et maiorem sibi damnationem acquirunt.

419. Pierre Pithou, Les libertez de l'église gallicane (1594). Abdruck der 83 Artikel: M. Dupin, Manuel du droit public ecclésiastique français, P 44, 1 ff. PIERRE DUPUY, Preuves des libertez de l'église gallicane, P 1639; DERS. Commentaire sur le 10 traité des libertés etc., P 1652; PdeMarca, De concordia sacerdotii et imperii seu de libertatibus ecclesiae Gallicanae libri VIII, P 1641.

Art. 3. Les particularitez de ces libertez pourront sembler infinies, et neantmoins, estans bien considerées, se trouveront dépendre de deux maximes fort connexes que la France a toujours tenues pour certaines. 4. La première est que les papes 15 ne peuvent rien commander ny ordonner, soit en general ou en particulier de ce qui concerne les choses temporelles ès pays et terres de l'obéissance et souveraineté du roy treschrestien; et s'ils y commandent ou statuent quelque chose, les sujets du roy, encore qu'ils fussent clercs, ne sont tenus leur obeir pour ce regard. 5. 6. La seconde, qu'encore que le pape soit recogneu pour suzerain ès choses spirituelles, toutes fois en France 20 la puissance absolue et infinie n'a point de lieu, mais est retenue et bornée par les canons et regles des anciens conciles de l'église receus en ce royaume. Et in hoc maxime consistit libertas ecclesiae gallicanae... De ces deux maximes dependent, ou conjointement, ou séparément, plusieurs autres particulieres qui ont esté plustost pratiquées et executées qu'escrites par nos ancetres, selon les occurences et sujets qui se sont presentez. De la 25 premiere semble principalement dependre ce qui s'ensuit.

(Ueberschriften: 8. Les rois de France, protecteurs et défenseurs du saint siège, ne promettent au pape qu'une obéissance filiale. 10. Les rois de France ont le droit d'assembler des conciles dans leurs états, et de faire des lois et règlements sur les matières ecclésiastiques. 13. Les prélats français ne peuvent sortir du royaume sans permission du roi. 14. Le 30 pape ne peut lever deniers en France. 15. Sujets du roi ne peuvent être dispensés par le pape du serment de fidélité. 16. Les officiers du roi ne peuvent être excommuniés pour le fait de leur charges. 17. La bulle,,In coena domini" n'est point reçue en France. 18. Le pape ne peut connaître des droits de la couronne. 33. Le pape ne peut exercer la juridiction criminelle. 34. Compétence du juge séculier sur la discipline monastique).

35

40. De la seconde maxime dépend ce que l'église gallicane a tousjours tenu, que combien que, par la reigle ecclesiastique ou (comme dit s. Cyrille escrivant au pape Celestin) par l'ancienne coustume de toutes les églises, les conciles generaux ne se doivent assembler ni tenir sans le pape clave non errante, recogneu pour chef et premier de toute l'église militante, et pere commun de tous chrestiens, et qu'il ne s'y doive rien conclure ny arrester 40 sans luy et sans son authorité, toutes fois il n'est estimé estre par-dessus le concile universel, mais tenu aux decrets et arrests d'iceluy, comme aux commandemens de l'église, espouse de notre seigneur Jesus-Christ, laquelle est principalement representée par telle assemblée. 41. Aussi l'Eglise gallicane n'a pas receu indifferemment tous canons et epistres decretales, se tenant principalement à ce qui est contenu en l'ancienne collection appellée corpus 45 canonum, mesme pour les epistres decretales jusques au pape Gregoire II. — (Ueberschriften: 44. Bulles du pape ne s'exécutent en France sans pareatis de l'autorité temporelle. 45. Le pape ni son légat n'ont juridiction en France sur les sujets du roi).

420.

Resolutiones Sancti Officii (1598-1648): Behandlung der

Haeretiker1.

[ocr errors]

Ueber das s. officium vgl. JHBANGEN, D. Röm. Curie, Mstr 54, 91 ff.; HINSCHIUS § 53, I 448 ff.; SCHERER § 86 VI, I 508 f.; über das Gesetzgebungsrecht der röm. Kurialbehörden: SCHERER § 28, I 144 f.; HINSCHIUS § 191 V, III 787 ff.; CHENNER, Beiträge z. Organisation u. Competenz 5 d. päpstlichen Ketzergerichte, L 90, 211 ff. Ueber den Verkehr mit Haeretikern u. die sogen. communicatio in divinis: HINSCHIUS § 307, V 684 ff.; JHOLLWECK, D. kirchl. Strafgesetze § 101, Mz 99, 167 ff. ; — über die Versagung des kirchl. Begräbnisses: HINSCHIUS l. c. 680; über das Ketzergericht gegen Verstorbene: HENNER 334 ff. Die folgenden Entscheidungen sind veröffentlicht in den Analecta ecclesiastica, Revue Romaine ed. FCADÈNE, Rome 1893 ff. 544. Haereticis litterae non sunt scribendae, fuit tamen aliquando per conventientiam permissum. 1599 (AE III 297).

548. Haereticorum ossa exhumantur ex ecclesiis catholicorum, si sine scandalo fieri potest, sin minus utatur convenientia. 1660; 1641; 1. Juni 1616 (AE III 298).

549. Haereticorum sepultura etiam in coemeteriis ecclesiarum catholicorum omnino negatur, si resisti possit, sin minus, conveniatur. 1614; 1641 (AE III 298.) 554. Haereticorum conciones et ecclesias adire non licet, minusque eorum matrimoniis et baptismis interesse 1609. (AE III 298).

10

15

558. Haeretici non possunt esse patrini in baptismis catholicorum. 8. Jan. 1598 20 (AE III 298); cf. Resolutio 18. Dec. 1648 (AE II 408. 114).

571. S. officium non solet procedere contra memoriam mortuorum, nisi pro delicto haeresis formalis. 1638 (AE III 298).

592. Haeretico converso ad fidem catholicam cum tota familia Taurini

dantur a s. congregatione scutata 200 pro dote eius filiae. o. J. (AE III 299).

25

601. Haereticorum cadavera, si sine scandalo et periculo exhumari non possunt ex ecclesiis, in quibus est celebrandum, per convenientiam tolerantur, ut possint missae celebrari, sed nihil in scriptis conceditur. 1. April 1610 (AE III 300). 606. Haereticis non est concedenda licentia morandi in locis catholicorum, sed tantum subsistenti necessitate oretenus conveniendum. 24. Nov. 30 1616. (AE III 300.)

612. Haereticus princeps transiturus per Urbem per convenientiam dissimulatur, liberaliter et splendide cum eo agitur a ssmo, alieno tamen nomine, et si instat admittitur secreto ad osculandos pedes ssmi. 20. März 1619 (AE III 300).

616. Haeretici conversi ad fidem catholicam in Germania debent abiurare nec sufficit fidei professio. 11. Nov. 1620.

617. Haereticorum filii possunt, invitis parentibus, baptizari, sed difficultas versatur circa praxim. 29. Aug. 1624.

1 Beispiele der Hinrichtung von Ketzern in Rom: DÖLLINGER-REUSCH, Bellarmin, 233 ff.

35

421.

1

Johannes Mariana SJ (1599): Der Fürstenmord.

De rege et regis institutione libri III ad Philippum III Hispaniae regem catholicum (Toledo 1599), Mz 1605, 53 ff. Am Anfang ist abgedruckt das imprimatur des Ordensoberen:,,Stephanus Hojeda visitator societatis Jesu in provincia Toletana, potestate speciali facta 5 a nostro patre generali Claudio Aquaviva, do facultatem ut imprimantur libri tres quos de rege et regis institutione composuit p. Ioannes Mariana eiusdem societatis, quippe approbatos prius a viris doctis et gravibus ex eodem nostro ordine. Madrid 2. Dezember 1598". Das Buch wurde auf Beschluß des Pariser Parlaments Juni 1610 durch den Henker verbrannt. JHUBER, Jesuitenorden, B 73, 246 ff.; DÖLLINGER10 REUSCH, Moralstreitigkeiten I 482 f. 582 f.; REUSCH, Index II 281 f. 341 ff.; DERS., Beitr. z. Gesch. d. J.ordens, M 94, 1 ff.; PHKREBS, Polit. Publizistik d. Jes., Ha 90, 108 ff.; PvHOENSBROECH, 14 Jahre Jesuit II, L 10, 478 ff.; ZÖCKLER, RE XII 337 ff. Kath.: CRIFFEL, Aufhebung d. J.ordens 3, Mz 55, 269 ff.; MREICHMANN SJ, KL VIII, 795 ff.; EMICHAEL SJ, ZkTh 1892, 556 ff.; LEHMKUHL, Cath. Encyclopaedia IX 659 f.

15

---

Lib. I cap. 6. An tyrannum opprimere fas sit.

Iacobus Clemens nomine, in Heduis natus pago ignobili Serbona, in sui ordinis Dominicano collegio theologiae operam dabat. Cum cognito a theologis, quos erat sciscitatus, tyrannum iure interimi posse.. certus regis (sc. Henrici III.) perimendi in castra abiit.. sacris operatus. . cultro, quem herbis noxiis medicatum manu tegebat, supra vesicam altum vulnus inflixit: insignem 20 animi confidentiam, facinus memorabile! (Es folgt die Schilderung, wie der Mörder durch die hereinstürmenden Hofbeamten erschlagen wird). Caeso rege ingens sibi nomen fecit. .. Sic Clemens ille periit, viginti quatuor natus annos, simplici iuvenis ingenio neque robusto corpore, sed maior vis vires et animum confirmaba t... De facto monachi non una fuit opinio.. Ab omni memoria consideramus, in magna laude fuisse quicumque tyrannos 25 perimere aggressi sunt. (Es folgen Beispiele aus dem Altertum). . . Quorum audaciam quis unquam vituperavit ac non potius summis laudibus dignam duxit? Et est communis sensus quasi quaedam naturae vox mentibus nostris indita, auribus insonans lex, qua a turpi honestum secernimus. . Equidem in eo consentire tum philosophos tum theologos video, eum principem, qui vi et armis rempublicam occupavit, nullo praeterea iure, nullo publico civium consensu perimi 30 a quocumque, vita et principatu spoliari posse. Cum hostis publicus sit malisque omnibus patriam opprimat vereque et proprie tyranni nomen induat, a moveatur quacumque ratione exuatque quam violenter occupavit potesta

tem.

Si princeps populi consensu aut iure hereditario imperium tenet, eius vitia et libidines ferendae 35 sunt eatenus, quoad eas leges honestatis et pudicitiae, quibus est astrictus, negligat. . Si vero rempublicam pessundat, publicas privatasque fortunas praedae habet, leges publicas et sacrosanctam religionem contemptui . . dissimulandum non est. Attente tamen cogitandum quae ratio eius principis abdicandi teneri debeat, ne malum malo cumuletur, scelus vindicetur scelere. Atque ea expedita maxime et tuta via est, si publici conventus facultas detur, communi consensu quid 40 statuendum sit deliberare, fixum ratumque habere quod communi sententia steterit. . Si medicinam respuat, neque spes ulla sanitatis relinquatur, sententia pronunciata licebit reipublicae eius imperium detrectare primum.. etsi res feret neque aliter se respublica tueri possit.. defensionis iure. . principem publicum hostem declaratum ferro perimere. Eademque facultas esto cuicunque privato, qui spe 45 impunitatis abiecta, neglecta salute in conatum iuvandi rempublicam ingredi voluerit. Roges quid faciendum, si publici conventus facultas erat sublata, quod saepe potest contingere. Par profecto, mea quidem sententia, iudicium erit, cum principis tyrannide oppressa republica, sublata civibus inter se conveniendi facultate voluntas non desit delendae tyrannidis, scelera principis manifesta modo et intoleranda vindicandi, exitiales conatus comprimendi, ut si sacra patria pes50 sundet publicosque hostes in provinciam attrahat: qui votis publicis favens e um perimere tentarit, haudquaquam inique eum fecisse existimabo.. Ita. . est. . iuris in aperto, fas fore tyrannum perimere. Neque est periculum, ut multi eo exemplo in principum vitam saeviant, quasi tyranni sint. Neque enim id in cuiusquam privati 1 gest. 1. Febr. 1624 in Toledo. 2 S. 53.

1. August 1589.

3 S. 54.

Jacques Clément ermordete König Heinrich III. von Frankreich in St. Cloud am
4 S. 57.
7 S. 60.

5 S. 58.

6 S. 59.

arbitrio ponimus, non in multorum, nisi publica vox populi adsit, viri eruditi et graves in consilium adhibeantur. Praeclare cum rebus humanis geretur, si multi homines forti pectore invenirentur pro libertate patriae vitae contemptores et salutis, sed plerosque incolumitatis cupiditas retinet magnis saepe conatibus adversa. Itaque ex tanto numero tyrannorum, quales antiquis temporibus extiterunt, 5 paucos quosdam numerare licet ferro suorum periisse. . Est tamen salutaris cogitatio, ut sit principibus persuasum, si rempublicam oppresserint, si vitiis et foeditate intolerandi erunt, ea conditione vivere ut non iure tantum, sed cum laude et gloria perimi possint.

Cap. 7. An liceat tyrannum veneno occidere.

10

Miseram 2 plane vitam, cuius ea conditio est, ut qui occiderit, in magna tum gratia tum laude futurus sit. Hoc omne genus pestiferum et exitiale ex hominum communitate exterminare gloriosum est.. Itaque aperta vi et armis posse occidi tyrannum sive impetu in regiam facto sive commissa pugna in confesso est, sed et dolo atque insidiis exceptum. Est3 quidem maioris virtutis et animi simultatem aperte exercere, 15 palam in hostem reipublicae irruere, sed non minoris prudentiae, fraude et insidiis locum captare, quod sine motu contingat, minori certe periculo publico atque privato. . Quaestionem tamen habet, an par facultas sit veneno herbisque lethalibus hostem publicum tyrannumque (idem enim iudicium est) occidendi. . Me auctore neque noxium medicamentum hosti detur neque lethale venenum in cibo et potu temperetur in eius perniciem. Hoc tamen temperamento uti in hac qua- 20 dem disputatione licebit: si non ipse, qui perimitur, venenum haurire cogitur, quo intimis medullis concepto pereat, sed exterius ab alio adhibeatur, nihil adiuvante eo, qui perimendus est. Nimirum cum tanta vis est veneni, ut sella eo aut veste delibuta vim interficiendi habeat.

422.

Resolutiones S. Officii (1608–1610): Verweigerung des Treu- 25 eides an König Jakob I. von England 5.

[ocr errors]

Die folgenden Entscheidungen sind abgedruckt aus der Zeitschrift Analecta ecclesiastica. - RANKE, Engl. Geschichte I, B 59, 530 ff.; DERS., Päpste II 479 ff.; SRGARDINER, History of England, Lo 63, 278 ff.; JLINGARD, History of England IX, P 26, 81 ff.; HERGENRÖTHER III 311 f.; MÖLLER-KAWERAU, KG III 349 ff.

46. Anglis catholicis et Scotis ibidem commorantibus scribitur per sanctitatis breve, ne praestent iuramentum iussum a rege Angliae, cum in eo negatur recognitio summi pontificis et primatus huius s. sedis. 17. Sept. 1607; 4. Sept. 1608; 18. Sept. 1608 (AE II 360).

30

57. Angliae archipresbyter petit per ssmum concedi breve Anglis catholicis, ne quid- 35 quam tractent aut executioni mandent contra regem, sed obedientiam in temporalibus ei praestent. Rescribitur non esse expediens, sed quod hortentur catholici ad concordiam et confidant in deo. 25. Dez. 1610 (AE II 360).

642. Iuramenti forma Anglis proposita non probatur, et respondetur quod nulla admittatur forma iuramenti, in qua continetur aliquid contra fidem catholicam et auto- 40 ritatem papae, circa deponendos, privandos et excommunicandos reges. 4. Sept. 1608; 18. eiusd. (AE III 352).

423. Resolutiones S. Officii (1597-1639): Ueber die Taufe. Die folgenden Entscheidungen sind abgedruckt aus der Zeitschrift Analecta ecclesiastica. - Wiederholung der Taufe: HINSCHIUS § 200, IV 29 f., 46 f.; § 307, V 687 f.; Taufe ohne Einwilligung 45 des Getauften: ib. § 200, IV 29. 26 n. 5, 27 n. 1; Ketzertaufen: ib. § 200, IV 43 ff. 120. Circa baptismum datum Alegretae annorum trium circiter filiae hebraeae a Faustina Ciani invitis parentibus, relatis informationibus emi dni censuerunt parvulam puellam esse vere baptizatam, concurrente materia, forma et inten1 S. 61. 2 S. 64. 4 S. 67. 5 1603-1625.

3 S. 65.

« PoprzedniaDalej »