Praeterea ad coërcenda petulantia ingenia decernit, ut nemo suae prudentiae innixus, in rebus fidei et morum ad aedificationem doctrinae christianae pertinentium sacram scripturam ad suos sensus contorquens, contra eum sensum, quem tenuit et tenet sancta mater ecclesia, cuius est iudicare de vero 5 sensu et interpretatione scripturarum sanctarum, aut etiam contra unanimem consensum patrum ipsam scripturam sacram interpretari audeat, etiamsi huiusmodi interpretationes nullo unquam tempore in lucem edendae forent. Qui contravenerint per ordinarios declarentur, et poenis a iure statutis puniantur. Sed et impressoribus modum in hac parte, ut par est, imponere volens, qui 10 iam sine modo, hoc est putantes sibi licere quicquid libet, sine licentia superiorum ecclesiasticorum ipsos sacrae scripturae libros, et super illis annotationes et expositiones quorumlibet indifferentur, saepe tacito, saepe etiam ementito prelo, et, quod gravius est, sine nomine auctoris imprimunt, alibi etiam impressos libros huiusmodi temere venales habent, decernit et statuit, ut posthac sacra scriptura, potissimum vero haec ipsa 15 vetus et vulgata editio, quam emendatissime imprimatur, nullique liceat imprimere vel imprimi facere quosvis libros de rebus sacris sine nomine auctoris, neque illos in futurum vendere, aut etiam apud se retinere, nisi primum examinati probatique fuerint ab ordinario, sub poena anathematis et pecuniae in canone concilii novissimi Lateranensis1 apposita. Et, si regulares fuerint, ultra examinationem et probationem huiusmodi licentiam quoque 20 a suis superioribus impetrare teneantur, recognitis per eos libris iuxta formam suarum ordinationum. Qui autem scripto eos communicant vel evulgant, nisi antea examinati probatique fuerint, eisdem poenis subiaceant, quibus impressores. Et qui eos habuerint vel legerint, nisi prodiderint auctores, pro auctoribus habeantur. Ipsa vero huiusmodi librorum probatio in scriptis detur, atque ideo in fronte libri vel scripti vel impressi authen25 tice appareat, idque totum, hoc est et probatio et examen, gratis fiat, ut probanda probentur, et reprobentur improbanda. Post haec, temeritatem illam reprimere volens, qua ad profana quaeque convertuntur et torquentur verba et sententiae sacrae scripturae, ad scurrilia scilicet, fabulosa, vana, adulationes, detractiones, superstitiones, impias et diabolicas incanta30 tiones, divinationes, sortes, libellos etiam famosos: mandat et praecipit ad tollendam huiusmodi irreverentiam et contemptum, ne de caetero quisquam quomodolibet verba scripturae sacrae ad haec et similia audeat usurpare, ut omnes huius generis homines temeratores et violatores verbi Dei iuris et arbitrii poenis per episcopos coërceantur. 358. 3. Sessio V. (17. Juni 1546): Decretum de peccato originali. 35 HHWENDT, Christl. Lehre v. d. menschl. Vollkommenheit, Gö 82; OZÖCKLER, Lehre v. Urstand d. Menschen, Gütersloh 79; WMAURENBRECHER, HTB 1890, 239 ff. Ut fides nostra catholica, sine qua impossibile est placere de o2, purgatis erroribus in sua sinceritate integra et illibata permaneat, et ne populus christianus omni vento doctrinae circumferatur 3, cum serpens ille antiquus4, humani 40 generis perpetuus hostis, inter plurima mala, quibus ecclesia dei his nostris temporibus perturbatur, etiam de peccato originali eiusque remedio non solum nova, sed vetera etiam dissidia excitaverit: sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina synodus, in spiritu sancto legitime congregata, praesidentibus in ea eisdem tribus apostolicae sedis legatis, iam ad revocandos errantes et nutantes confirmandos accedere volens, sacrarum scriptu45 rarum, et sanctorum patrum ac probatissimorum conciliorum testimonia et ipsius ecclesiae iudicium et consensum secuta, haec de ipso peccato originali statuit, fatetur ac declarat: 1 vgl. oben Nr. 335. 3 Eph 4 14. 4 Gen 2. 2 Hbr 11 6. 1. Si quis non confitetur, primum hominem A d am cum mandatum dei in paradiso fuisset transgressus, statim sanctitatem et iustitiam, in qua constitutus fuerat, amisisse, incurrisseque per offensam praevaricationis huiusmodi iram et indignationem dei, atque ideo mortem, quam antea illa comminatus fuerat deus1, et cum morte captivitatem sub eius potestate, qui mortis deinde habuit 5 imperium2, hoc est diaboli, totumque Adam per illam praevaricationis offensam secundum corpus et animam in deterius commutatum fuisse: anathema sit. 2. Si quis Adae praevaricationem sibi soli, et non eius propagini asserit nocuisse, et acceptam a Deo sanctitatem et iustitiam, quam perdidit, sibi soli, et non nobis etiam eum perdidisse; aut inquinatum illum per inobedientiae peccatum mortem et poenas cor- 10 poris tantum in omne genus humanum transfudisse, non autem et peccatum, quod mors est animae: anathema sit cum contradicat apostolo dicenti 3: Per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt. 3. Si quis hoc Adae peccatum, quod origine unum est, et propagatione, non 15 imitatione, transfusum omnibus inest unicuique proprium, vel per humanae naturae vires, vel per aliud remedium asserit tolli, quam per meritum unius mediatoris domini nostri Iesu Christi, qui nos deo reconciliavit in sanguine suo1, factus nobis iustitia, sanctificatio et redemptio5, aut negat ipsum Christi Iesu meritum per baptismi sacramentum in forma ecclesiae rite collatum tam adultis quam parvulis applicari: anathema sit, quia 20 non est aliud nomen sub coelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri 6. Unde illa vox: Ecce agnus Dei; ecce qui tollit peccata mundi; et illa 8: Quicunque baptizati estis, Christum induistis. 4. Si quis parvulos recentes ab uteris matrum baptizandos negat, etiamsi fuerint a baptizatis parentibus orti, aut dicit in remissionem quidem peccatorum 25 eos baptizari, sed nihil ex Adam trahere originalis peccati, quod regenerationis lavacro necesse sit expiari ad vitam aeternam consequendam, unde fit consequens, ut in eis forma baptismatis in remissionem peccatorum non vera, sed falsa intelligatur: anathema sit, quoniam non aliter intelligendum est id, quod dixit apostolus: Per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors; et ita in omnes homines mors 30 pertransiit, in quo omnes peccaverunt, nisi quemadmodum ecclesia catholica ubique diffusa semper intellexit. Propter hanc enim regulam fidei ex traditione apostolorum etiam parvuli, qui nihil peccatorum in semetipsis adhuc committere potuerunt, ideo in remissionem peccatorum veraciter baptizantur, ut in eis regeneratione mundetur quod generatione contraxerunt. Nisi enim quis renatus fuerit ex aqua et spiritu sancto, 35 non potest introire in regnum Dei 10. 5. Si quis per Iesu Christi domini nostri gratiam, quae in baptismate confertur, reatum originalis peccati remitti negat, aut etiam asserit, non tolli totum id, quod veram et propriam peccati rationem habet, sed illud dicit tantum radi aut non imputari: anathema sit. In renatis enim nihil odit Deus, quia nihil est dam- 40 nationis iis, qui vere consepulti sunt 11 cum Christo per baptisma in mortem; qui non secundum carnem ambulant 12, sed, veterem hominem exuentes, et novum, qui secundum deum creatus est, induentes 13, innocentes, immaculati, puri, innoxii ac Deo dilecti effecti sunt, heredes quidem Dei, coheredes autem Christi, ita ut nihil prorsus eos ab ingressu 1 Gen 2 17 3 17. 5 I Ko 1 30. 11 Rö 64. 2 Hbr 2 14. 6 AG 4 12. 12 Rö 81. coeli remoretur. Manere autem in baptizatis concupiscentiam vel fomitem, haec sancta synodus fatetur et sentit, quae cum ad agonem relicta sit, nocere non consentientibus, sed viriliter per Christi Iesu gratiam repugnantibus non valet; quinimmo qui legitime certaverit coronabitur 1. Hanc concupiscentiam, quam aliquando apostolus peccatum 5 appellat 2, sancta synodus declarat ecclesiam catholicam nunquam intellexisse peccatum appellari, quod vere et proprie in renatis peccatum sit, sed quia ex peccato est et ad peccatum inclinat. Si quis autem contrarium senserit: anathema sit. Declarat tamen haec ipsa sancta synodus, non esse suae intentionis, comprehendere in hoc decreto, ubi de peccato originali agitur, beatam et immaculatam virginem Ma10 riam Dei genitricem 3, sed observandas esse constitutiones fel. rec. Sixti papae IV.4 sub poenis in eis constitutionibus contentis, quas innovat. 15 20 359. 4. Decretum de reformatione. c. 1. De instituenda lectione sacrae scripturae et liberalium artium. c. 2. De verbi dei concionatoribus et quaestoribus eleemosynariis. 360. 5. Sessio VI. (13. Jan. 1547): Decretum de iustificatione. EINIG, KL X 857 ff.; FBICHLER, ZkWL VII 1886, 417 ff.; RSEEBERG, ZkWL X 1889, 649 ff.; WMAUREN BRECHER, HTB 1890, 239 ff.; HDENIFLE, Luther u. Luthertum 2 1. Abt. 2. Die abendl. Schriftausleger bis L. üb. iustitia Dei u. iustificatio, Mz 05; JHEFNER, Entstehungsgesch. d. Trienter Rechtf.dekrets, Pad 09; APRUMBS, Stellung d. Tr. Konz. zu d. Frage n. d. Wesen d. heiligmachenden Gnade, Mstr 10. Prooemium. Cum hoc tempore non sine multarum animarum iactura et gravi ecclesiasticae unitatis detrimento erronea quaedam disseminata sit de iustificatione doctrina, ad laudem et gloriam omnipotentis Dei, ecclesiae tranquillitatem et animarum salutem sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina synodus, in 25 spiritu sancto legitime congregata, praesidentibus in ea nomine sanctissimi in Christo. patris et domini nostri, domini Pauli, divina providentia papae tertii, reverendissimis dominis, dominis Io. Maria episcopo Praenestino de Monte et Marcello tit. s. Crucis in Ierusalem presbytero, sanctae Romanae ecclesiae cardinalibus et apostolicis de latere legatis, exponere intendit omnibus Christi fidelibus veram sanamque doctrinam ipsius iustifica30 tionis, quam sol iustitiae 5 Christus Iesus, fidei nostrae auctor et consummator, docuit, apostoli tradiderunt, et catholica ecclesia spiritu sancto suggerente perpetuo retinuit; districtius inhibendo, ne deinceps audeat quisquam aliter credere, praedicare aut docere, quam praesenti decreto statuitur ac declaratur. 35 c. 1. De naturae et legis ad iustificandos homines imbecillitate. Primum declarat sancta synodus, ad iustificationis doctrinam probe et sincere intelligendam oportere, ut unusquisque agnoscat et fateatur, quod, cum omnes homines in praevaricatione Adae innocentiam perdidissent, facti immundi 8 et, ut apostolus inquit, natura filii irae, quemadmodum in decreto de peccato originali exposuit 10, usque adeo servi erant peccati 11 et, sub potestate diaboli ac mortis, ut non modo gentes per vim 40 naturae, sed ne Iudaei quidem per ipsam etiam literam legis Moysi inde liberari aut surgere possent, tametsi in eis liberum arbitrium minime exstinctum esset, viribus licet attenuatum et inclinatum. c. 2. De dispensatione et mysterio adventus Christi. Quo factum est, ut coelestis pater, pater misericordiarum et deus totius consolationis 12, Christum Iesum, filium suum et ante legem et legis tempore multis sanctis patribus declaratum ac promissum1, cum venit beata illa plenitudo temporis 2, ad homines miserit, ut et Iudaeos, qui sub lege erant, redimeret, et gentes 3, quae non sectabantur iustitiam, iustitiam apprehenderent, atque omnes adoptionem filiorum reciperent. Hunc proposuit deus propitiatorem per fidem in sanguine ipsius pro peccatis nostris, non solum autem 5 pro nostris, sed etiam pro totius mundi 5. c. 3. Qui per Christum iustificantur. Verum, etsi ille pro omnibus mortuus est, non omnes tamen mortis eius beneficium recipiunt; sed ii duntaxat, quibus meritum passionis eius communicatur; nam, sicut revera homines, nisi ex semine Adae propagati nascerentur, non nascerentur iniusti, cum 10 ea propagatione, per ipsum dum concipiuntur, propriam iniustitiam contrahant: ita, nisi in Christo renascerentur, nunquam iustificarentur, cum ea renascentia per meritum passionis eius gratia, qua iusti fiunt, illis tribuatur. Pro hoc beneficio apostolus gratias nos semper agere hortatur patri, qui dignos nos fecit in partem sortis sanctorum in lumine, et eripuit de potestate tenebrarum, transtulitque in regnum filii dilectionis suae, in quo 15 habemus redemptionem et remissionem peccatorum. 4. Insinuatur descriptio iustificationis impii, et modus eius in statu gratiae. Quibus verbis iustificationis impii descriptio insinuatur, ut sit translatio ab eo statu, in quo homo nascitur filius primi Adae, in statum gratiae et adoptionis filiorum Dei per secundum Adam Iesum Christum, salvatorem nostrum. Quae quidem translatio post evan- 20 gelium promulgatum sine lavacro regenerationis aut eius voto fieri non potest, sicut scriptum est : Nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu sancto, non potest introire in regnum dei. c. 5. De necessitate praeparationis ad iustificationem in adultis, et unde sit. Declarat praeterea, ipsius iustificationis exordium in adultis a Dei per Christum 25 Iesum praeveniente gratia sumendum esse, hoc est ab eius vocatione, qua nullis eorum existentibus meritis vocantur, ut, qui per peccata a Deo aversi erant, per eius excitantem atque adiuvantem gratiam ad convertendum se ad suam ipsorum iustificationem, eidem gratiae libere assentiendo et cooperando, disponantur ita, ut tangente Deo cor hominis per spiritus sancti illuminationem neque homo ipse nihil omnino agat inspirationem illam 30 recipiens, quippe qui illam et abiicere potest, neque tamen sine gratia Dei movere se ad iustitiam coram illo libera sua voluntate possit. Unde in sacris literis, cum dicitur 9: Convertimini ad me, et ego convertar ad vos, libertatis nostrae admonemur; cum respondemus 10: Converte nos, domine, ad te, et convertemur, Dei nos gratia praeveniri confitemur. c. 6. Modus praeparationis. 35 Disponuntur autem ad ipsam iustitiam, dum excitati divina gratia et adiuti, fidem ex auditu concipientes 11, libere moventur in Deum, credentes vera esse quae divinitus revelata et promissa sunt, atque illud in primis, a Deo iustificari impium per gratiam eius, per redemptionem, quae est in Christo Iesu 12; et, dum peccatores se esse intelligentes, a divinae iustitiae timore, quo utiliter concutiuntur, ad considerandam Dei misericordiam 40 se convertendo in spem eriguntur, fidentes Deum sibi propter Christum propitium fore, illumque tanquam omnis iustitiae fontem deligere incipiunt, ac propterea moventur adversus peccata per odium aliquod et detestationem, hoc est per eam poenitentiam 13, quam ante baptismum agi oportet; denique dum proponunt suscipere baptismum, inchoare novam vitam, et servare divina mandata. De hac dispositione scriptum est 14: Acceden- 45 tem ad Deum oportet credere, quia est, et quod inquirentibus se remunerator sit, et 1: Confide, fili, remittuntur tibi peccata tua, et 2: Timor domini expellit peccatum, et 3: Poenitentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Iesu Christi in remissionem peccatorum vestrorum, et accipietis donum spiritus sancti, et 4: 5 Euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine patris, et filii et spiritus sancti, docentes eos servare quaecunque mandavi vobis; denique 5: Praeparate corda vestra domino. c. 7. Quid sit iustificatio impii, et quae eius causae. Hanc dispositionem seu praeparationem iustificatio ipsa consequitur, quae non 10 est sola peccatorum remissio, sed et sanctificatio et renovatio interioris hominis per voluntariam susceptionem gratiae et donorum, unde homo ex iniusto fit iustus, et ex inimico amicus, ut sit haeres secundum spem vitae aeternae 6. Huius iustificationis causae sunt, finalis quidem: gloria Dei et Christi ac vita aeterna; efficiens vero: misericors Deus, qui gratuito abluit, et sanctificat signans et ungens 8 spiritu promissionis sancto, qui 15 est pignus haereditatis nostrae; meritoria autem: dilectissimus unigenitus suus, dominus noster Iesus Christus, qui, cum essemus inimici 10, propter nimiam caritatem, qua dilexit nos 11, sua sanctissima passione in ligno crucis nobis iustificationem meruit, et pro nobis deo patri satisfecit; instrumentalis item: sacramentum baptismi, quod et sacramentum fidei, sine qua nulli unquam contigit iustificatio; demum unica formalis causa est iustitia 20 Dei, non qua ipse iustus est, sed qua nos iustos facit, qua videlicet ab eo donati renovamur spiritu mentis nostrae, et non modo reputamur, sed vere iusti nominamur et sumus, iustitiam in nobis recipientes unusquisque suam secundum mensuram, quam spiritus sanctus partitur singulis prout vult 12, et secundum propriam cuiusque dispositionem et cooperationem. Quanquam enim nemo possit esse iustus, nisi cui merita passionis domini nostri 25 Iesu Christi 13 communicantur, id tamen in hac impii iustificatione fit, dum eiusdem sanctissimae passionis merito per spiritum sanctum caritas dei diffunditur 14 in cordibus eorum, qui iustificantur, atque ipsis inhaeret, unde in ipsa iustificatione cum remissione peccatorum haec omnia simul infusa accipit homo per Iesum Christum, cui inseritur, fidem, spem et caritatem. Nam fides, nisi ad eam spes accedat et caritas, neque unit perfecte cum Christo, 30 neque corporis eius vivum membrum efficit. Qua ratione verissime dicitur, fidem sine operibus mortuam et otiosam esse 15, et in Christo Iesu neque circumcisionem aliquid valere, neque praeputium 16, sed fidem, quae per caritatem operatur. Hanc fidem ante baptismi sacramentum ex apostolorum traditione catechumeni ab ecclesia petunt, cum petunt fidem, vitam aeternam praestantem, quam sine spe et caritate praestare fides non potest. 35 Unde et statim verbum Christi audiunt 17: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Itaque veram et christianam iustitiam accipientes, eam ceu primam stolam 18 pro illa, quam Adam sua inobedientia sibi et nobis perdidit, per Christum Iesum illis donatam, candidam et immaculatam iubentur statim renati conservare, ut eam perferant ante tribunal domini nostri Iesu Christi, et habeant vitam aeternam. 40 c. 8. Quo modo intelligatur, impium per fidem et gratis iustificari. Cum vero apostolus dicit 19, iustificari hominem per fidem et gratis, ea verba in eo sensu intelligenda sunt, quem perpetuus ecclesiae catholicae consensus tenuit et expressit: |