Obrazy na stronie
PDF
ePub

mögen, so sol die geistlich jurisdiction.. wider der Augspurgischen confessions religion, glauben, bestellung der ministerien, kirchengepreuchen, ordnungen ceremonien,

so sie ufgericht oder ufrichten möchten, bis zu entlicher vergleichung der religion nicht exerciert, gepraucht oder geübt werden, sondern derselbigen religion, glauben, kirchen- 5 gepreuchen, ordnungen, ceremonien und bestellung der ministerien . . iren gang lassen und kein hindernus oder eintrag dardurch bescheen und also hierauf, wie obgemelt bis zu entlicher christlicher vergleichung der religion, die geistliche jurisdiction ruhen, eingestelt und suspendirt sein und pleiben. - 24. Wo aber unsere .. undertonen, der alten religion oder Augspurgischen confession anhengig, 10 von solcher irer religion wegen aus unsern . . landen .. mit iren weib und kindern an andere ort ziehen und sich nider tun wolten, denen sol solcher a b- und zuzug, auch verkaufung ihrer hab und güter gegen zimblichen billichen abtrag der leibeigenschaft und nachsteuer. . u n verhindert menniklichs zugelassen und bewilligt, auch an iren eren und 15 pflichten allerding unentgolten sein.. - 25... So haben wir.. disen fridstand, . . diese lobliche nation vor endlichem vorsteendem undergang zu verhütten, und damit man desto ehe zu christlicher freuntlicher und entlicher vergleichung der spaltigen religion kommen möge, bewilligt.. Wo dan solche vergleichung durch die wege des generalconciliums, nationalversamblung, colloquien oder reichshandlungen nit erfolgen 20 wurde, sol alsdann nichts destoweniger dieser fried stand in allen oberzelten puncten und articuln bei kreften bis zu entlicher vergleichung der religion und glaubenssachen bestehen und pleiben; und sol also hiemit obberürter gestalt und sonst in alle wege ein bestendiger beharrlicher und unbedingter, für und für, ewig werender friet aufgericht und beschlossen sein und pleiben. — (Wir 25 haben uns entschlossen:) 106. Als unter anderm, dass hinfüro der Cammer-Richter und Beysitzer sammtlich und sonderlich, dergleichen alle andern Personen deß CammerGerichts von beyden der alten Religion und der Augspurgischen Confession, präsentirt und geordnet werden mögen.

352.

Papst Paul IV. (1555–1559).

1. Urteile über den Augsburger Religionsfrieden von 1555.

a) Brief an König Ferdinand v. Oesterreich, 18. Dec. 1555.
Baronius-Raynaldus, Annales ecclesiastici t. XXI Nr. 51.

30

Vidit serenitas tua, quanta nos et nostri proximi praedecessores cura et sollicitudine quibusque apud omnes officiis procuravimus, ut conventus Augustanus potius religionis 35 rebus intactis dissolveretur, quam ad recessum veniretur tam perniciosum sicuti et nobis et tuae serenitati et catholicis omnibus invitis tandem ventum est.

353. b) Brief an B. Wolfgang v. Passau, 18. Dez. 1555.
Baronius-Raynaldus, Annales ecclesiastici Nr. 53.

Inter ea, quae nos gravissime premunt, illud est in primis: maior isthic in dies fidei 10 catholicae contemptus atque imminutio. Nam quid alienius ab ea potuit deliberari, quam quae in Augustae proximi conventus recessu decretum fuisse accepimus!

10

15

354. 2. Verbot aller Bibelübersetzungen.

Index v. Januar 1559, FRHREUSCH, D. Indices librorum prohibitorum d. 16. Jahrh.: Bibl. d. litt. Vereins in Stuttgart Bd. 176, Tü 86, 206. Ueber diesen ersten im Auftrag eines Papstes veröffentlichten Index: REUSCH, Index I, 266.

5 Am Schluß der Biblia prohibita: Biblia omnia vulgari idiomate, germanico, gallico, hispanico, italico, anglico sive flandrico etc. conscripta nullatenus vel imprimi vel legi vel teneri possint absque licentia sacri officii s. Rom. inquisitionis.

355. 3. Macht des Papstes über Völker und Länder; Absetzung und Bestrafung ketzerischer und ketzerfreundlicher Fürsten; Absetzung ketzerischer Päpste und Ungültigkeit ihrer Amtshandlungen.

Bulle,,Cum ex apostolatus officio", 15. Febr. 1559: BR VI 551 ff.

Ueber diese von 31 Kardinälen unterzeichnete u. durch Pius V. bestätigte Bulle: FBVBUCHOLTZ, Gesch. Ferdinand I. VII, W 36, 406 ff.; AHUBER, Gesch. Oesterreichs IV, Go 92, 142; WMARTENS, Beziehungen d. Ueberordnung etc. zw. K. u. St., St 77, 54; RANKE, Päpste I; JHERGENRÖTHER, Kath. K. u. christl. St., Fr 72, 763 ff.; DÖLLINGER, Papsttum 213. 501.

§ 1. Nos considerantes rem huiusmodi adeo gravem et periculosam esse ut Romanus pontifex, qui Dei et domini nostri Iesu Iesu Christi vices gerit in terris et super gentes et regna plenitudinem obtinet potestatis omnesque iudicat, a nemine in hoc saeculo 20 iudicandus, possit, si deprehendatur a fide devius, redargui . . cupientes quantum cum deo possumus, pro nostro munere pastorali vulpes vineam domini demoliri satagentes capere et lupos ab ovilibus arcere, ne canes muti videamur nequeuntes latrare et perdemur cum malis agricolis ac mercenario comparemur. - § 2. Erneuerung aller früheren gegen Haeretiker und Schismatiker verhängten Strafen. - § 3. Considerantes 25 dignum esse ut qui virtutis amore a malis non abstinent, metu poenarum ab illis deterreantur, et quod episcopi, archiepiscopi, patriarchiae, primates, cardinales, legati, comites, barones, marchiones, duces, reges et imperatores, qui alios docere et illis bono exemplo, ut in fide catholica contineantur, esse debent, praevaricando gravius ceteris peccant, cum non solum se ipsos perdant verum etiam alios innummerabiles populos, eorum curae 30 et regimini creditos seu alias eis subditos, secum in perditionem et puteum interitus trahant, de similibus consilio et assensu, hac nostra in perpetuum valitura constitutione, in odium tanti criminis, quo nullum in ecclesia Dei maius aut perniciosius esse potest, de apostolicae potestatis plenitudine sancimus, statuimus, decernimus et definimus quod. . omnes et singuli episcopi, archiepiscopi, patriarchae, primates, cardinales, legati, comites, 35 barones, marchiones, duces, reges et imperatores, qui hactenus, ut praefertur, deviasse aut in haeresim incidisse seu schisma incurrisse, excitasse vel commisisse deprehensi aut confessi vel convicti fuerint et in posterum deviabunt aut in haeresim incident seu schisma incurrent vel excitabunt aut committent, et deviasse seu in haeresim incidisse vel schisma incurrisse aut excitasse seu 40 commisisse deprehendentur aut confitebuntur seu convincentur, . . cum in hoc inexcusabiliores ceteris reddantur, . . sint eo ipso, absque aliquo iuris aut facti ministerio suis ordinibus et cathedralibus, etiam metropolitanis, patriarchalibus et primatialibus ecclesiis ac cardinalatus honore et cuiusvis legationis munere necnon voce activa et passiva omnique auctoritate ac monasteriis, beneficiis et officiis ecclesiasticis . . necnon quibusvis 45 fructibus, reditibus.. comitatibus quoque, baroniis, marchionatibus, ducatibus, regnis et imperio penitus et in totum perpetuo privati, et ad illa de caetero inhabiles et incapaces.. nec ullo umquam tempore ad eorum pristinum statum aut cathedrales, metropolitanas, patriarchales et primatiales ecclesias. . vel comitatus, baronias, marchio

seu

e o

natus, ducatus, regna et imperium restitui, reponi, reinte grari aut rehabilitari possint, quinimmo saecularis relinquantur arbitrio potestatis animadversione debita puniendi, nisi apparentibus in eis verae poenitentiae indiciis et condignae poenitentiae fructibus, ex ipsius sedis benignitate et clementia in aliquo monasterio aut alio 5 regulari loco ad peragendum perpetuam in pane doloris et aqua maestitiae poenitentiam, retrudendi fuerint. Quodque pro talibus ab omnibus, cuiuscunque status, gradus, ordinis, conditionis et praeeminentiae existentibus ac quacunque, etiam episcopali, archiepiscopali, patriarchali et primatiali aut alia maiore ecclesiastica dignitate, et etiam cardinalatus honore seu mundana, 10 etiam comitali, baronali, marchionali, ducali, regia et imperiali auctoritate et excellentia pollentibus, haberi, tractari et reputari et, ut tales e vitari omnique humanitatis solatio destitui debeant. § 4. Neubesetzung der wegen Haeresie der bisherigen Inhaber erledigten Pfründen. § 5. Et insuper qui ipsos sic deprehensos aut confessos vel convictos scienter quomodo- 15 libet receptare vel defendere aut eis favere vel credere eorum dogmata dogmatizare praesumpserint, sententiam excommunicationis ipso incurrant efficianturque infames nec voce, persona, scriptis vel nuntio aut procuratore aliquo ad publica seu privata officia aut consilia seu synodum vel concilium, generale vel provinciale, 20 nec conclave cardinalium aut aliquam fidelium congregationem seu electionem alicuius aut testimonium perhibendum admittantur nec admitti possint; sint etiam intestabiles nec ad haereditatis successionem accedant; nullus praeterea cogatur eis super aliquo negotio respondere. Quod si forsan iudices extiterint, eorum sententiae nullam obtineant firmitatem, nec aliquae causae ad eorum audientiam deducantur; et si fuerint advocati, 25 eorum patrocinium nullatenus recipiatur; si vero tabelliones extiterint, instrumenta confecta per eos nullius sint penitus roboris vel momenti. Et insuper clerici omnibus et singulis ecclesiis, etiam cathedralibus, metropolitanis, patriarchalibus et primatialibus, ac dignitatibus, monasteriis, beneficiis et officiis ecclesiasticis, etiam, ut praefertur, qualificatis, per eos quomodolibet obtentis, et tam ipsi quam laici etiam, ut praemittitur, quali- 30 ficati et dignitatibus praedictis praediti, quibuscunque regnis, duca tibus, dominiis, feudis et bonis temporalibus per eos possessis privati existant eo ipso; regnaque, ducatus, do minia, feuda et bona huiusmodi publicentur et publicata sint, efficianturque iuris et proprietatis eorum, qui illa 35 primo occupaverint, si in sinceritate fidei et unitate sanctae Romanae ecclesiae ac sub nostra et successorum nostrorum Romanorum pontificum canonice intrantium obedientia fuerint.

§ 6. Adiicientes quod si ullo umquam tempore a p paruerit aliquem episcopum, etiam pro archiepiscopo seu patriarcha vel primate se gerentem aut praedictae Romanae 40 ecclesiae cardinalem, etiam, ut praefertur, legatum seu etiam Romanum pontificem ante eius promotionem vel in cardinalem seu Romanum pontificem assumptionem, a fide catholica deviasse aut in aliquam haeresim incidisse, promotio seu assumptio de eo, etiam in concordiam et de unanimi omnium cardinalium assensu facta, nulla, irrita et inanis existat nec per sus- 45 ceptionem muneris, consecrationis aut subsecutam regiminis et administrationis possessionem seu quasi vel ipsius Romani pontificis inthro ni

Mirbt, Quellen. 3. Auflage.

14

zationem aut adorationem seu ei praestitam ab omnibus obedientiam et cuiusvis temporis in praemissis cursum convaluisse dici aut convalescere possit nec pro legitima in aliqua sui parte habeatur, nullamque talibus in episcopos seu archiepiscopos vel patriarchas aut primates promotis, seu 5 in cardinales vel Romanum pontificem assumptis, in spiritualibus vel temporalibus administrandi facultatem tribuisse aut tribuere censeatur, sed omnia et singula per eos quomodolibet dicta, facta, gesta et administrata ac inde secuta quaecunque viribus careant, et nullam prorsus firmitatem nec ius alicui tribuant; sintque ipsi 10 sic promoti et assumpti eo ipso, absque aliqua desuper facienda declaratione, omni dignitate, loco, honore, titulo, auctoritate, officio et potestate privati.

§ 7. Subditis personis, tam clericis saecularibus et regularibus quam etiam laicis necnon cardinalibus, etiam qui electioni ipsius pontificis antea a fide devii aut haeretici seu schismatici 15 interfuerint seu alias consenserint et ei obedientiam praestiterint eumque adoraverint, ac castellanis, praefectis, capitaneis et officialibus, etiam almae Urbis nostrae et totius status ecclesiastici, etiam eisdem sic promotis vel assumptis homagio seu iuramento vel cautione obligatis et obnoxiis, ab ipsorum sic promotorum vel assumptorum obedientia et devotione impune quand o20 cunque recedere eosque ut magos, ethnicos, publicanos et haeresiarchas evitare; et ad maiorem ipsorum sic promotorum et assumptorum, si eorum regimen et administrationem continuare voluerint, confusionem, contra eosdem sic promotos et assumptos auxilium brachii saecularis implorare.

Das Konzil von Trient (1545–1563).

25 Canones et decreta conc. Tridentini, Rom 1564, ed. A. L. Richter L 53 (d. Uebers. von JEGLI 2, Luzern 32; WSMETS, Bielefeld 43). Concilium Tridentinum. Nova collectio, I. IV, Fr 01 ff.; JLEPLAT, Monumentorum ad hist. Conc. Trid. ampl. coll., 7 t. Lovan. 1781 ff.; ATHEINER, Acta genuina conc. Trid. 2 Bde., Agram 74; Ungedr. Berichte z. Gesch. d. Konz. v. Tr., hrsg. v. JDÖLLINGER, Nördl 76 ff.; AvDRUFFEL-KBRANDI, Monumenta Trid. I, M 99; 30 Nuntiaturberichte a. Deutschland, 1. Abt. 1533–59 hrsg. v. d. Preuß. hist. Institut i. Rom, Go 92 ff., 2. Abt. 1560-72 hrsg. durch d. hist. Komm. d. Akad. d. Wiss., W 97 ff.; PSARPI, Istoria del concilio di Trento, London 1619 (Uebers. RAMBACH, Ha 1761 ff.; WINTERER, Mergentheim 1839 ff.); SFPALLAVICINI, Istoria del s. concilio di Trento, 2 vol., Rom 1656 f. (3 vol. 1664, ed. ZACCARIA 4 vol. 1833; Uebers. THKLITZSCHE, Augsb. 35 ff.); RANKE, Päpste III; BRISCHAR, 35 Z. Beurteilung d. Kontroversen zw. Sarpi u. Pall., Tü 43 ff.; EHSES, HJG XXVI 290 ff. XXVII 60 ff.; MÖLLER-KAWERAU, KG III 3 237 ff.; HERGENRÖTHER, KG III 188 ff.; KNÖPFLER, KL XI 2038 ff. Zu den dogmat. Dekreten: MCHEMNITZ, Examen concilii Trid., Frk 1565 ff. (RMUMM, Polemik d. M. Ch. gegen d. K. v. Tr., L 05); PHMARHEINEKE, System d. Kath.s, Heidelb 1810 ff.; EKÖLLNER, Symbolik II, Hamb 44; HHACHFELD, Chemnitz, L 67, 256 ff.; WMAU40 RENBRECHER, Tridentiner Concil: HTB 1886, 147 ff.; JKAFTAN, Wesen d. chr. Religion 2, Basel 88, 359 ff.; KMÜLLER, Symbolik, Erl 96, 78 ff.; KHASE, Handb. d. prot. Polemik, L 94; HARNACK, DG III 692 ff.; LooFs, Symbolik I 207 ff. u. DG 663 ff.; ADorner, DG, B 99, 575 ff.; SEEBERG, DG II2 § 83; JSCHWANE, DG d. neueren Zeit, Fr 90.

Sessio I., 13. Dec. 1545: Eröffnung. Sess. II., 7. Jan. 1546: Dekret über die Lebens45 weise u. äußere Ordnung des Konzils. Sess. III., 4. Febr. 1546: Dekret über das Glaubensbekenntnis (Symbolum Nicaeno-Constantinopolitanum).

356. 1. Sessio IV. (8. April 1546): Decretum de canonicis scripturis. HHOLTZMANN, Kanon u. Tradition, Ludwigsb 59; REUSCH, Kath. 1860, 641 ff.; FRKAULEN, Gesch. d. Vulgata, Mz 68, 379; JDELITZSCH, Lehrsystem d. röm. Kirche I, Go 75, 295 ff.; WMAU50 RENBRECHER, HTB 1888, 305 ff.; (OFFRITZSCHE-)ENESTLE, Lat. Bibelübersetzungen, RE III 36 ff.; ELINGENS, ZkTh 1894, 759 ff.; KHOLZHEY, Inspiration d. HS i. MA, M 95; RSEEBERG, ZkWL X, 89, 546 ff.; THGRANDERATH, Kath. 1898, 289, ff. 385 ff. Sacrosancta oecumenica et generalis Tridentina synodus, in spiritu sancto legitime con

gregata, praesidentibus in ea eisdem tribus apostolicae sedis legatis, hoc sibi perpetuo ante oculos proponens, ut sublatis erroribus puritas ipsa evangelii in ecclesia conservetur, quod promissum ante per prophetas in scripturis sanctis 1 dominus noster Iesus Christus Dei filius proprio ore primum promulgavit, deinde per suos apostolos tanquam fontem omnis et salutaris veritatis et morum disciplinae omni creaturae 5 praedicari iussit 2; perspiciensque hanc veritatem et disciplinam contineri in libris scriptis et sine scripto traditionibus, quae ipsius Christi ore ab apostolis acceptae, aut ab ipsis apostolis 3, spiritu sancto dictante, quasi per manus traditae ad nos usque pervenerunt; orthodoxorum patrum exempla secuta, omnes libros tam veteris quam novi testamenti, cum utriusque unus 10 deus sit auctor, nec non traditiones ipsas, tum ad fidem, tum ad mores pertinentes, tanquam vel oretenus a Christo vel a spiritu sancto dictatas, et continua successione in ecclesia catholica conservatas, pari pietatis affectu ac reverentia suscipit e t veneratur. Sacrorum vero librorum indicem huic decreto adscribendum censuit, ne cui dubitatio 15 suboriri possit, quinam sint qui ab ipsa synodo suscipiuntur. Sunt vero infra scripti. Testamenti veteris: quinque Moysis, id est: Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium; Iosuae, Iudicum, Ruth, quatuor Regum, duo Paralipomenon, Esdrae primus et secundus, qui dicitur Nehemias, Tobias, Iudith, Esther, Iob, Psalterium Davidicum centum quinquaginta psalmorum, Parabolae, Ecclesiastes, Canticum Canticorum, Sapientia, 20 Ecclesiasticus, Isaias, Ieremias cum Baruch, Ezechiel, Daniel, duodecim prophetae minores, id est: Osea, Ioel, Amos, Abdias, Ionas, Michaeas, Nahum, Habacuc, Sophonias, Aggaeus, Zacharias, Malachias; duo Machabaeorum, primus et secundus. Testamenti novi: quatuor evangelia, secundum Matthaeum, Marcum, Lucam, et Ioannem; Actus apostolorum a Luca evangelista conscripti; quatuordecim epistolae Pauli apostoli, ad 25 Romanos, duae ad Corinthios, ad Galatas, ad Ephesios, ad Philippenses, ad Colossenses, duae ad Thessalonicenses, duae ad Timotheum, ad Titum, ad Philemonem, ad Hebraeos; Petri apostoli duae, Ioannis apostoli tres, Iacobi apostoli una, Iudae apostoli una, et Apocalypsis Ioannis apostoli. Si quis autem libros ipsos integros cum omnibus suis partibus, prout in ecclesia catholica legi consueverunt et in veteri vulgata latina 30 editione habentur, pro sacris et canonicis non susceperit, et traditiones praedictas sciens et prudens contempserit, anathema sit. Omnes itaque intelligant, quo ordine et via ipsa synodus post iactum fidei confessionis fundamentum sit progressura, et quibus potissimum testimoniis ac praesidiis in confirmandis dogmatibus et instaurandis in ecclesia moribus sit usura.

35

357. 2. Decretum de editione et usu sacrorum librorum. Insuper eadem sacrosancta synodus considerans, non parum utilitatis accedere posse ecclesiae dei, si ex omnibus latinis editionibus, quae circumferuntur, sacrorum librorum, quaenam pro authentica habenda sit, innotescat: statuit et declarat, ut haec ipsa vetus et vulgata editio, quae longo tot saeculorum usu in ipsa ecclesia 40 probata est, in publicis lectionibus, disputationibus, praedicationibus et expositionibus pro authentica habeatur, et ut nemo illam reiicere quovis praetextu audeat vel praesumat 4. 1 Ier 31 22. 2 Mt 28 19 seq, Mc 16 15. * II Th 2 15. 4 Declaratio congregationis conc. Trid. interpretum, 17. Jan. 1576: Nihil posse asseverari, quod repugnet vulgatae editioni, etiam quod esset sola periodus, sola clausula, vel membrum, sive vox, vel dictio sola, vel syllaba, jotave unum. cf. LVAN ESS, Gesch. d. Vulgata, Tü 24, 208; KAULEN, 491.

« PoprzedniaDalej »