Tertullian: Röm. Gemeinde; Ursprung d. Episk.; Martyr. d. Petrus u. Paulus. 17 tantae ecclesiae una est illa ab apostolis prima, ex qua omnes. Sic omnes primae et omnes apostolicae, dum una omnes probant unitate communicatio pacis et appellatio fraternitatis et contesseratio hospitalitatis, quae iura non alia ratio regit, quam eiusdem sacramenti una traditio. 38. 5. Ende des Petrus und Paulus; Ansehen der römischen Gemeinde. 5 c. 24. Bene, quod Petrus Paulo et in martyrio adaequatur. c. 36. Age iam, qui voles curiositatem melius exercere in negotio salutis tuae, percurre ecclesias apostolicas, apud quas ipsae adhuc cathedrae apostolorum suis locis praesident, apud quas ipsae authenticae litterae eorum recitantur, sonantes vocem et repraesentantes faciem uniuscuius- 10 que. Proxima est tibi Achaia, habes Corinthum. Si non longe es a Macedonia, habes Philippos, habes Thessalonicenses. Si potes in Asiam tendere, habes Ephesum. Si autem Italiae adiaces, habes Romam, unde nobis quoque auctoritas praesto est. Ista quam felix ecclesia, cui totam doctrinam apostoli cum sanguine suo profuderunt, ubi Petrus passioni dominicae adaequatur, ubi Paulus Ioannis exitu coronatur, ubi apostolus Ioannes, poste- 15 aquam in oleum igneum demersus nihil passus est, in insulam relegatur. 39. 6. Apostol. Ursprung d. Episkopats; Clemens, B. v. Rom, eingesetzt durch Petrus. De praescriptione haereticorum c. 32: Oehler II 29 f. Ceterum si quae audent interserere se aetati apostolicae, ut ideo videantur ab apostolis traditae, quia sub apostolis fuerunt, possumus dicere: Edant ergo origines eccle- 20 siarum suarum, evolvant ordinem episcoporum suorum ita per successionem ab initio decurrentem, ut primus ille episcopus aliquem ex apostolis vel apostolicis viris, qui tamen cum apostolis perseveravit, habuerit auctorem et antecessorem. Hoc enim modo ecclesiae apostolicae census suos deferunt, sicut Smyrnaeorum ecclesia Polycarpum ab Ioanne collocatum refert, sicut Romanorum Clementem a Petro ordinatum itidem. Perinde utique 25 et ceterae exhibent, quos ab apostolis in episcopatum constitutos apostolici seminis traduces habeant. 40. 7. Martyrium des Petrus und Paulus in Rom. Adversus Marcionem IV 5: csel XXXXVII 430. Videamus, quod lac a Paulo Corinthii hauserint, ad quam regulam Galatae sint re- 30 correcti, quid legant Philippenses, Thessalonicenses, Ephesii, quid etiam Romani de proximo sonent, quibus evangelium et Petrus et Paulus sanguine quoque suo signatum reliquerunt. 41. Scorpiace c. 15: csel XX 178. Quae tamen passos apostolos scimus, manifesta doctrina est. Hanc intellego solam 35 Acta decurrens, nihil quaero. Carceres illic et vincula et flagella et saxa et gladii et impetus Iudaeorum et coetus nationum et tribunorum elogia et regum auditoria et proconsulum tribunalia et Caesaris nomen interpretem non habent. Quod Petrus caeditur, quod Stephanus opprimitur, quod Iacobus immolatur, quod Paulus distrahitur, ipsorum sanguine scripta sunt. Et si fidem commentarii voluerit haereticus, instrumenta imperii 40 loquentur, ut lapides Hierusalem. Vitas Caesarum legimus: orientem fidem Romae primus Nero cruentavit. Tunc Petrus ab altero cingitur, cum cruci adstringitur. Tunc Paulus civitatis Romanae consequitur nativitatem, cum illic martyrii renascitur generositate. Haec ubicumque iam legero, pati disco. Mirbt, Quellen. 3. Auflage. 2 42. 8. Buẞedikt des römischen Bischofs Calixt; Eheschließung; Todsünden. De pudicitia c. 1 4. 19: csel XX 220, 225. EROLFFS, D. Indulgenzedikt des röm. Bischofs Kallist, TU XI, L 93; Friedrich 83 ff.; GESSER, Kath. 1902, II 193 ff. Audio etiam edictum esse propositum, et quidem peremptorium. Pontifex scilicet 5 maximus, quod est episcopus episcoporum, edicit: Ego et moechiae et fornicationis delicta. paenitentia functis dimitto. O edictum, cui adscribi non poterit bonum factum! 4. Penes nos occultae quoque coniunctiones, id est non prius apud ecclesiam professae, iuxta moechiam et fornicationem iudicari periclitantur. 19. Ioannes illam (sc. distinctionem delictorum) commendavit, quod sint quaedam 10 delicta cotidianae incursionis, quibus omnes simus obiecti. Cui enim non accidet aut irasci inique, et ultra solis occasum, aut et manum immittere, aut facile maledicere, aut temere iurare, aut fidem pacti destruere, aut verecundia aut necessitate mentiri? In negotiis, in officiis, in quaestu, in victu, in visu, in auditu quanta tentamur? ut si nulla sit venia istorum, nemini salus competat. Horum ergo erit venia per exora15 torem patris Christum. Sunt autem et contraria istis, ut graviora et exitiosa quae veniam non capiant, homicidium, idololatria, fraus, negatio, blasphemia, utique et moechia et fornicatio, et si qua alia violatio templi dei. Horum ultra exorator non erit Christus; haec non admittet omnino qui natus ex deo fuerit, non futurus dei filius, si admiserit. Ita Ioannis ratio constabit diversitatis, distinctionem delictorum dispo20 nentis, cum delinquere filios dei nunc adnuit, nunc abnuit. 43. 9. Verheißung an Petrus Mt 1618 f. De pudicitia c. 21: csel XX 269 †. — FRIEDRICH 84 ff.; LANGEN, Vatic. Dogma I 54. De tua nunc sententia quaero, unde hoc ius ecclesiae usurpes. Si quia dixerit Petro dominus: Super hanc petram aedificabo ecclesiam meam, tibi dedi claves regni cae25 lestis, vel: Quaecunque alligaveris vel solveris in terra, erunt alligata vel soluta in caelis, idcirco praesumis et ad te derivasse solvendi et alligandi potestatem, id est ad omnem ecclesiam Petri propinquam? Qualis es, evertens atque commutans manifestam domini intentionem personaliter hoc Petro conferentem? Super te, inquit, aedificabo ecclesiam meam, et, Dabo tibi claves, non ecclesiae, et, Quaecunque solveris vel alli30 gaveris, non quae solverint et alligaverint. Sic enim et exitus docet. In ipso ecclesia extructa est, id est per ipsum, ipse clavem imbuit. 44. 10. Klerus und Laien. De exhortatione castitatis c. 7: Oehler I 747 f. Nonne et laici sacerdotes sumus? Scriptum est1: Regnum quoque nos et sacerdotes 35 deo et patri suo fecit. Differentiam inter ordinem et plebem constituit ecclesiae auctoritas, et honor per ordinis consessum sanctificatus. Adeo ubi ecclesiastici ordinis non est consessus, et offers et tinguis et sacerdos es tibi solus. Sed ubi tres, ecclesia est, licet laici. Unusquisque enim sua fide vivit, nec est personarum exceptio apud deum, quoniam non auditores legis iustificantur a domino, sed factores, secundum quod et apostolus dicit2. 40 45. 11. Synoden. De ieiunio c. 13: csel XX 292. Aguntur praeterea per Graecias illa certis in locis concilia ex universis ecclesiis, per quae et altiora quaeque in commune tractantur, et ipsa repraesentatio totius nominis christiani magna veneratione celebratur. 46. 12. Ausbreitung des Christentums. Adv. Iudaeos c. 7: Oehler II 1713. ASCHWARZE, Unters. über d. äußere Entwicklung der afrik. Kirche, Gö 92; HARNACK, Mission II 8 f. (Die messianischen Weissagungen, wie die von Jesaias 45 1, daß die Heiden den Messias hören werden, sind erfüllt). In quem enim alium universae gentes crediderunt, nisi in Christum, qui iam venit? Cui enim gentes crediderunt, Parthi1, Medi, Elamitae, et 5 qui habitant Mesopotamiam, Armeniam, Phrygiam, Cappadociam et incolentes Pontum et Asiam et Pamphyliam, immorantes Aegyptum et regionem Africae, quae est trans Cyrenen, inhabitantes, Romani et incolae, tunc et in Hierusalem Iudaei et ceterae gentes, ut iam Getulorum varietates, et Maurorum multi fines, Hispaniarum omnes termini, et Galliarum diversae nationes, et Britannorum inaccessa Romanis loca, 10 Christo vero subdita, et Sarmatarum et Dacorum et Germanorum et Scytharum et abditarum multarum gentium et provinciarum et insularum multarum nobis ignotarum, et quae enumerare minus possumus? 47. Apologeticus c. 37: Oehler 1 250 f. Si enim et hostes exertos, non tantum vindices occultos agere vellemus, deesset nobis 15 vis numerorum et copiarum? Plures nimirum Mauri et Marcomanni ipsique Parthi, vel quantaecunque unius tamen loci et suorum finium gentes quam totius orbis. Hesterni sumus et vestra omnia implevimus, urbes, insulas, castella, municipia, conciliabula, castra ipsa, tribus, decurias, palatium, senatum, forum; sola vobis reliquimus templa. Cui bello non idonei, non prompti fuissemus, etiam impares copiis, qui tam libenter truci- 20 damur, si non apud istam disciplinam magis occidi liceret quam occidere? Potuimus et inermes nec rebelles, sed tantummodo discordes solius divortii invidia adversus vos dimicasse. Si enim tanta vis hominum in aliquem orbis remoti sinum abrupissemus a vobis, suffudisset utique dominationem vestram tot qualiumcumque civium amissio, immo etiam et ipsa destitutione punisset. Procul dubio expavissetis ad solitudinem vestram, ad silen- 25 tium rerum et stuporem quendam quasi mortui orbis. Quaesissetis quibus imperaretis. Plures hostes quam cives vobis remansissent. Nunc enim pauciores hostes habetis prae multitudine christianorum, paene omnium civitatum paene omnes cives christianos habendo. Sed hostes maluistis vocare generis humani potius quam erroris humani. 48. Adv. Praxean c. 1: csel XXXXVII 227 f. LANGEN I 179 ff.; NBONWETSCH, Gesch. d. Montanismus, Erl 81; THZAHN, Forsch. z. Gesch. d. NTlichen Kanons V, Erl 93, 1 ff.; HARNACK, LG II 1, 374. 13. Der römische Bischof (Viktor) und der Montanismus. 30 Iste (Praxeas) primus ex Asia hoc genus perversitatis intulit Romanae humo, (homo> et alias inquietus, insuper de iactatione martyrii inflatus ob solum et simplex et breve car- 35 ceris taedium, quando et si corpus suum tradidisset exurendum, nihil profecisset, dilectionem Dei non habens, cuius charismata quoque expugnavit. Nam idem tunc e pis copum Romanum 2, agnoscentem iam prophetias Montani, Priscae, Maximillae, et ex ea agnitione pacem ecclesiis Asiae et Phrygiae inferentem, falsa de ipsis prophetis et ecclesiis eorum adseverando et praecessorum eius auctoritates defendendo co- 40 ëgit et litteras pacis revocare i am emiss as et a proposito recipiendorum charismatum concessare. Ita duo negotia diaboli Praxeas Romae procuravit, prophetiam expulit et haeresim intulit, paracletum fugavit et patrem crucifixit. 5 Origenes (gest. 254). ERREDEPENNING, Origenes' Leben u. Lehre, 2 Bde., Bonn 41 ff.; HARNACK, LG I 332 ff., DG I 650 ff.; SEEBERG I 393 ff.; BARDENHEWER § 29; KRÜGER § 61; PREUSCHEN, RE XIV 467 ff. 49. 1. Ende des Petrus in Rom. Eusebius h. e. III 1: Origenis op. ed. CDelarue II, P 1740, 24. Τῶν ἱερῶν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀποστόλων τε καὶ μαθητῶν ἐφ ̓ ἅπασαν κατασπαρέντων τὴν οἰκουμένην, Θωμᾶς μέν, ὡς ἡ παράδοσις περιέχει, την Παρθίαν εἴληχεν, ̓Ανδρέας δὲ τὴν Σκυθίαν, Ἰωάννης τὴν ̓Ασίαν, πρὸς οὓς καὶ διατρίψας ἐν Ἐφέσῳ τελευτᾷ. 2. Πέτρος δ' ἐν Πόντῳ καὶ Γαλατίᾳ καὶ Βιθυνίᾳ 10 Καππαδοκίᾳ τε καὶ Ἀσίᾳ κεκηρυχέναι τοῖς [ἐκ] διασπορᾶς Ἰουδαίοις ἔοικεν· ὃς καὶ ἐπὶ τέλει ἐν Ῥώμῃ γενόμενος ἀνεσκολοπίσθη κατά κεφα λῆς, οὕτως αὐτὸς ἀξιώσας παθεῖν. 3. τί δεῖ περὶ Παύλου λέγειν, ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ μέχρι τοῦ Ἰλλυρικοῦ πεπληρωκότος τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ καὶ ὕστερον ἐν τῇ Ῥώμῃ ἐπὶ Νέρωνος μεμαρτυρηκότος; ταῦτα Ωριγένει κατὰ λέξιν ἐν τρίτῳ 15 τόμῳ τῶν εἰς τήν γένεσιν ἐξηγητικῶν εἴρηται. 50. 2. Verheißung an Petrus Mt 16 18 f. Commentariorum in Matthaeum t. XII: Delarue III 523 f. - LANGEN, Vatic. Dogma I 67. c. 10. Εἰ δὲ φήσαντες καὶ ἡμεῖς ὡς ὁ Πέτρος· σὺ εἶ ὁ Χριστός, ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος“, οὐχ ὡς σαρκὸς καὶ αἵματος ἡμῖν ἀποκαλυψάντων, ἀλλὰ 20 φωτὸς ἡμῶν τῇ καρδίᾳ ἐλλάμψαντος ἀπὸ τοῦ ἐν οὐρανοῖς πατρὸς, γινόμεθα Πέτρος, καὶ ἡμῖν ἂν λέγοιτο ἀπὸ τοῦ Λόγου τὸ σὺ εἶ Πέτρος καὶ τὰ ἑξῆς. πέτρα γὰρ πᾶς ὁ Χριστοῦ μαθητής, ἀφ ̓ οὗ ἔπινον οἱ ἐκ πνευματικῆς ἀκολουθούσης πέτρας, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν τοιαύτην πέτραν οἰκοδομεῖται ὁ ἐκκλησιαστικὸς πᾶς λόγος καὶ ἡ κατ' αὐτὸν πολιτεία. 25 c. 11. Εἰ δὲ ἐπὶ τὸν ἕνα ἐκεῖνον Πέτρον νομίζεις ὑπὸ τοῦ θεοῦ οἰκοδομείσθαι τὴν πᾶσαν ἐκκλησίαν μόνον, τί ἂν φήσαις περὶ Ἰωάννου τοῦ τῆς βροντῆς υἱοῦ ἢ ἑκάστου τῶν ἀποστόλων; ἄλλως τε ἄρα τολμήσωμεν λέγειν, ὅτι Πέτρου μὲν ἰδίως πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν, τῶν δὲ λοιπῶν ἀποστόλων καὶ τῶν τελείων κατισχύσουσιν; οὐχὶ δὲ καὶ ἐπὶ πάντων, καὶ ἐφ ̓ ἑκάστῳ αὐτῶν τὸ προειρημένον, 30 τὸ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς" γίνεται; καὶ τὸ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρα οικοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν"; ἄρα δὲ τῷ Πέτρῳ μόνῳ δίδονται ὑπὸ τοῦ κυρίου αἱ κλείδες τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας, καὶ οὐδεὶς ἕτερος τῶν μακαρίων αὐτὰς λήψεται; εἰ δὲ κοινόν ἐστι καὶ πρὸς ἑτέρους τὸ δώσω σοι τὰς κλεῖδας τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν“, πῶς οὐχὶ καὶ πάντα τά τε προειρημένα καὶ τὰ 35 ἐπιφερόμενα, ὡς πρὸς Πέτρον λελεγμένα; . . παρώνυμοι γὰρ πέτρας πάντες οἱ μιμηταὶ Χριστοῦ, τῆς πνευματικῆς ἀκολουθούσης πέτρας τοῖς σωζομένοις, ἵνα ἐξ αὐτῆς πίνωσι τὸ πνευματικὸν πόμα. οὗτοι δὲ παρώνυμοί εἰσι τῆς πέτρας ὡς Χριστός. ἀλλὰ καὶ Χριστοῦ μέλη ὄντες, παρώνυμοι ἐχρημάτισαν Χριστιανοί· πέτρας δέ, Πέτροι. 40 99 14. Ἴδωμεν, πῶς λέλεκται τῷ Πέτρῳ, καὶ παντὶ Πέτρῳ τὸ δώσω σοι τὰς κλεῖδας τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν“. 51. 3. Petrus, Bischof v. Antiochien. Homilia VI in Lucam: op. ΙΙΙ 938. Rursum in mea mente volvens quaero, quare deus, cum semel salvatorem iudicaret 45 nasci ex virgine, non elegit puellam absque sponso, sed eam potissimum, quae iam fuerat desponsata. Et nisi fallor haec causa est. Debuit de ea virgine nasci, quae non solum sponsum haberet, sed, ut Matthaeus scribit, iam viro tradita fuerat, licet eam vir necdum nosset, ne turpitudinem virginis habitus ipse monstraret, si virgo videretur utero tumenti. Unde eleganter in cuiusdam martyris epistola scriptum reperi, Ignatium dico e piscopum Antiochiae post Petru m secundum, qui in persecutione Romae pugnavit ad bestias: principem saeculi huius latuit virginitas Mariae1; latuit propter Joseph, latuit propter nuptias, latuit quia habere virum putabatur. Si enim non habuisset spon- 5 sum et ut putabatur virum, nequaquam potuisset principi mundi huius abscondi. 52. 4. Die Kindertaufe. Commentarius in ep. ad Romanos V 9: op. IV 565. Ecclesia ab apostolis traditionem suscepit etiam parvulis baptismum dare. Hippolytus, Bischof in Rom (gest. nach 235). Refutatio omnium haeresium: ed. LDuncker et FGSchneidewin, Gö 59, 4. 458. NBONWETSCH, RE VIII 126 ff.; HACHELIS, Hippolycstudien (TU NF I 4, 97); HARNACK, LG I 605 ff. 893 ff. 53. 1. Die Bischöfe Besitzer des heiligen Geistes. 10 I. Prooemium. Οὐδὲ γὰρ μικράν τινα βοήθειαν τῷ τῶν ἀνθρώπων βίῳ καταλείψομεν πρὸς τὸ μηκέτι πλανᾶσθαι, φανερῶς πάντων ὁρώντων τὰ κρύφια αὐτῶν 15 καὶ ἄρρητα ὄργια, ἃ ταμιευόμενοι μόνοις τοῖς μύσταις παραδιδόασιν. Ταῦτα δὲ ἕτερος οὐκ ἐλέγξει, ἢ τὸ ἐν ἐκκλησίᾳ παραδοθὲν ἅγιον πνεῦμα, οὗ τυχόντες πρότεροι οἱ ἀπόστολοι μετέδοσαν τοῖς ὀρθῶς πεπιστευκόσιν· ὧν ἡμεῖς διάδοχοι τυγχάνοντες τῆς τε αὐτῆς χάριτος μετέχοντες ἀρχιερατείας τε καὶ διδασκαλίας καὶ φρουροί τῆς ἐκκλησίας λελογισμένοι οὐκ ὀφθαλμῷ νυστάζομεν, οὐδὲ λόγον ὀρθὸν 20 σιωπῶμεν. 54. 2. Bubedikt des Bischofs Calixt. Unabsetzbarkeit des Bischofs. Priesterehe. ΙΧ 12. (Κάλλιστος) συνεστήσατο διδασκαλεῖον κατὰ τῆς ἐκκλησίας οὕτως διδάξας, καὶ πρῶτος τὰ πρὸς τὰς ἡδονὰς τοῖς ἀνθρώποις συγχωρεῖν ἐπενόησε, λέγων πᾶσιν ὑπ ̓ αὐτοῦ ἀφίεσθαι ἁμαρτίας. Οὗτος ἐδογμάτισεν ὅπως εἰ ἐπίσκοπος ἁμάρτοι τι, εἰ καὶ πρὸς θάνατον, μὴ δεῖν κατατίθεσθαι. ἐπὶ τούτου ἤρξαντο ἐπίσκοποι καὶ πρεσβύτεροι καὶ διάκονοι δίγαμοι καὶ τρίγαμοι καθίστασθαι εἰς κλήρους· εἰ δὲ καί τις ἐν κλήρῳ ὢν γαμοίη, μένειν τὸν τοιοῦτον ἐν τῷ κλήρῳ ὡς μὴ ἡμαρτηκότα. 55. Cornelius, B. v. Rom (251-253): Umfang u. Klerus d. röm. Brief an Fabius, B. v. Antiochien: Eusebius h. e. VI 4311, JR. 106. HARNACK, LG I 650 ff.; 25 30 Ὁ ἐκδικητὴς οὖν τοῦ εὐαγγελίου οὐκ ἠπίστατο ἕνα ἐπίσκοπον δεῖν εἶναι ἐν καθολικῇ ἐκκλησίᾳ, ἐν ᾗ οὐκ ἠγνόει (πῶς γάρ;) πρεσβυτέρους εἶναι τεσσαρά- 35 κοντα ἕξ, διακόνους ἑπτά, ὑποδιακόνους ἑπτά, ἀκολούθους δύο καὶ τεσσαράκοντα, ἐξορκιστὰς δὲ καὶ ἀναγνώστας ἅμα πυλωροῖς δύο καὶ πεντήκοντα, χήρας σὺν θλιβομένοις ὑπὲρ τὰς χιλίας πεντακοσίας, οὓς πάντας ἡ τοῦ δεσπότου χάρις καὶ φιλανθρωπία διατρέφει. 1 Ignatius ep. ad Ephesios 191. |