Obrazy na stronie
PDF
ePub

profecturi. Nos autem et fratres nostri sanctae Romanae ecclesiae cardinales plenarie decimam persolvemus; sciantque omnes ad hoc fideliter observandum per excommunicationis sententiam obligatos ita, quod illi qui super hoc fraudem scienter commiserint, sententiam excommunicationis incurrant.

283. 9. Verdammung der Magna Charta. Bulle,,Etsi carissimus in" v. 24. Aug. 1215: BR III 298 ff.; PR 4990. HURTER, II 656 f.; JMLAPPEN BERG-RPAULI, Gesch. v. England III, Hamb. 53, 448 ff.; JRGREEN, Hist. of the English People I, Lo 77, 247 ff.; RGNEIST, Engl. Verfass.gesch. § 17, B. 82, 240 ff.; WSTUBBS, The Constitutional Hist. of England II, Oxford 75, 6 ff.; WLADENBAUER: ZkTh 1882, 201 ff., 393 ff.; LANGEN IV 695 f.

5

10

(Die Buße des Königs Johann v. England; seine Absicht ins heil. Land zu ziehen; Rebellion der Barone gegen ihn, vergebliche Vermittlungsversuche des Papstes; am Schluß:) Nos tantae malignitatis audaciam dissimulare nolentes, in apostolicae sedis contemtum, regalis iuris dispendium, Anglicanae gentis opprobrium et grave periculum totius negotii crucifixi, quod utique immineret, nisi per auctoritatem nostram revocarentur omnia, 15 quae a tanto principe cruce signato totaliter sunt extorta, etiam ipso volente illa servari: ex parte Dei omnipotentis, patris et filii et spiritus sancti, auctoritate quoque beatorum Petri et Pauli apostolorum eius, ac nostra, de communi fratrum nostrorum consilio, compositionem huiusmodi reprobamus penitus et damnamus; sub interminatione anathematis prohibentes, ne dictus rex eam observare praesumat aut barones cum complicibus suis 20 ipsam exigant observari: tam chartam quam obligationes seu cautiones, quaecunque pro ipsa sunt factae, irritantes penitus aut cassantes, ut nullo unquam tempore aliquam habeant firmitatem.

Walther von der Vogelweide.

WWILMANNS, Leben und Dichten Walthers v. d. Vogelweide, Bonn 1882. KONRBURDACH, Walther v. d. Vogelweide, T. 1. L 1900.

284. 1. Die konstantinische Schenkung (1201 1)

Walther von der Vogelweide, Textausgabe von WWilmanns 2, Ha 05, 116.

25, 11.

Künc Constantîn der gap sô vil,

als ich ez in bescheiden wil,

dem stuol ze Rôme, sper kriuz' unde krône.
Zehant der engel lûte schrê

'owê, owê, zem dritten wê!

ê stuont diu kristenheit mit zühten schône:

Der ist nû ein gift gevallen,

ir honec ist worden zeiner gallen.

daz wirt der werlt her nâch vil leit'.

alle fürsten lebent nû mit êren,

wan der hochste ist geswachet:

daz hât der pfaffen wal gemachet.

daz sî dir, süezer got, gekleit.

die pfaffen wellent leien reht verkêren.

der engel hât uns wâr geseit.

[blocks in formation]

König Konstantin gab so viel, wie ich euch's kundtun will, dem Stuhl zu Rom: Speer, 45 Kreuz und Krone. Alsbald schrie der Engel laut:,,Wehe! Wehe! und zum drittenmal

1 Wahrscheinlich im Spätherbst 1201 gedichtet.

10

15

Wehe! Zuvor stand es gut um die Christenheit und ihre Zucht. Jetzt ist ihr ein Gift zugefallen, ihr Honig ist zur Galle geworden. Das wird der Menschheit hernach gar leid werden!" Alle Fürsten stehen jetzt in Ansehen, nur der höchste ist erniedrigt: das hat die Wahl der Pfaffen gemacht. Das sei dir, lieber Gott, geklagt! Die Pfaffen wollen das Recht 5 der Laien verdrehen. Der Engel hat uns die Wahrheit gesagt.

[blocks in formation]

Ahî wie kristenlîche nû der bâbest lachet,

swenne er sînen Walhen seit ich hânz alsô gemachet'!

(daz er dâ seit, des solte er niemer hân gedâht)

er giht, ich hân zwên Almân under eine krône brâht,

daz siz rîche sulen stoeren unde wasten.

ie dar under füllen wir die kasten:

ich hâns an mînen stoc gement, ir guot ist allez mîn:
ir tiuschez silber vert in mînen welschen schrîn.
ir pfaffen, ezzent hüenr und trinkent wîn,
unde lât die tiutschen . . . . . vasten!'

.....

Ha! wie christlich jetzt der Papst lacht, wenn er seinen Wälschen sagt: „,So hab ich's gemacht"! Was er da sagt, das hätte er niemals auch nur denken sollen. Er spricht: 20,,Ich habe zwei Deutsche unter eine Krone gebracht, damit sie das Reich verwirren und verwüsten. Unterdessen füllen wir immer die Kassen. Ich habe sie an meinen Opferstock getrieben, ihr Gut ist alles mein: Ihr deutsches Silber strömt in meinen wälschen Schrein. Ihr Pfaffen, eẞt Hühner und trinkt Wein und laßt die Deutschen fasten".

25

30

35

40

[ocr errors]

286. Freidanks Bescheidenheit" (um 1225). Ausgaben von Wilh. Grimm, Gö 1834. 1860; von Bezzenberger, Ha 1872.

150, 20. Sünde nieman mac vergeben

wan got alein; dar sule wir streben.

Diu gnâde eim esel wol gezimt,

daz er eim ohsen sünde nimt.

Der ablâz dunket tôren guot,

den ein gouch dem andern tuot.

Sünde kann niemand vergeben als Gott allein; danach sollen wir streben. Die Gnade steht einem Esel an, daß er einem Ochsen die Sünde nimmt. Der Ablaß dünkt Toren gut, den ein Narr dem andern giebt.

[blocks in formation]

Das Netz ist nie nach Rom gekommen, mit dem Sankt Peter Fische gefangen hat; dieses Netz verachtet es jetzt. Das römische Netz fängt Gold, Silber, Städte und Länder; das war dem heiligen Petrus unbekannt.

Kaiser Friedrich II.: Bestrafung der Ketzerei.

EWINKELMANN, Gesch. K. Friedrichs II. 1. 21, B. u Reval 63. 65; DERS., K. Friedrich II. (Jahrb. d. d. Gesch.), 2 Bdo., L 89. 97; FRSCHIRRMACHER, K. Friedrich II., 4 Bde., Gö 59–65; HREUTER, Gesch. d. relig. Aufklärung im MA II, B. 77, 253 ff.; HEFELE V 907 ff.; LEA, Inquisition I 359 ff.; HAUCK IV 745 ff.

287. 1. Konstitution v. 22. Nov. 1220: Weltliche Strafen gegen Ketzerei. MG LL Sect. IV, Constitutiones imperatorum, tom II, Hann 1896, 107 ff. — BÖHMER-FICKER 1203; WINKELMANN, K. Friedrich II., I 112; JFICKER, D. gesetzl. Einführung d. Todesstrafe f. Ketzerei, MÖG I 192; HOENSBROECH, Papsttum I 170 ff. FFRENSDORFF, Hansische Geschichtsblätter II, L 1878, 104 ff.; LEA, Inquisition I 359 ff.

§ 3. Quaecumque communitas vel persona per annum in excommunicatione propter libertatem ecclesiae facta perstiterit, ipso iure imperiali banno subiaceat, a quo nullatenus extrahatur, nisi prius ab ecclesia beneficio absolutionis obtento.

5

10

§ 4. Statuimus autem, ut nullus ecclesiasticam personam in criminali quaestione vel civili trahere ad iudicium seculare praesumat, contra constitutiones imperiales et ca- 15 nonicas sanctiones. Quod si fecerit, actor a iure suo cadat, iudicatum non teneat, et iudex sit ex hunc iudicandi potestate privatus.

§ 5. Sancimus etiam, ut si qui clericis vel personis ecclesiasticis iustitiam denegare praesumpserint, tertio requisiti suam iurisdictionem amittant.

§ 61. Chataros, Patarenos, Leonistas, Speronistas2, Arnaldistas, Circumcisos et om- 20 nes haereticos utriusque sexus, quocumque nomine censeantur, perpetua damnamus infamia, diffidamus atque bannimus, censentes, ut bona talium confiscentur nec ad eos ulterius revertantur, ita quod filii ad successionem eorum pervenire non possint, cum longe sit gravius aeternam quam temporalem offendere maiestatem. Qui autem inventi fuerint sola s u s- 25 pitione notabiles, nisi ad mandatum ecclesiae iuxta considerationem suspitionis qualitatemque personae propriam innocentiam congrua purgatione monstraverint, tamquam infames et banniti ab omnibus habeantur, ita quod, si sic per annum permanserint, extunc eos sicut haereticos condemnamus.

§ 7. Statuimus etiam hoc edicto in perpetuum valituro, ut potestates vel con- 30 sules seu rectores, quibuscumque fungantur officiis, pro defensione fidei praestent publice iuramentum, quod de terris suae iurisdictioni subiectis universos haereticos ab ecclesia denotatos bona fide pro viribus exterminare studebunt, ita quod amodo quandocumque quis fuerit in potestatem sive perpetuam vel temporalem assumptus, hoc teneatur capitulum iuramento firmare. Alioquin neque pro potestatibus 35 neque pro consulibus habeantur, eorumque sententias decernimus extunc irritas et inanes. Si vero dominus temporalis requisitus et amonitus ab ecclesia terram suam purgare neglexerit ab haeretica pravitate, post annum a tempore monitionis elapsum terram ipsius exponimus catholicis occupandam; qui eam exterminatis haereticis absque ulla contradictione possideant et in fidei 40 puritate conservent, salvo iure domini principalis, dum modo super hoc nullum praestet obstaculum nec aliquod impedimentum opponat; eadem nihilominus lege servata contra eos, qui non habent dominos principales. Credentes praeterea, receptatores, defensores et fautores haereticorum bannimus, firmiter statuentes, ut si, postquam quilibet talium fuerit excommunicatione notatus, satisfacere 45

2

1 cf. IV. Laterankonzil 1215 cap. 3 § 5, oben Nr. 278.

V 829.

Anhänger des Bischofs Robert de Sperone, eines Schülers des Arnold v. Brescia, HEFELE

10

contempserit infra annum, extunc ipso iure sit factus infamis nec ad publica officia seu consilia vel ad eligendos aliquos ad huiusmodi nec ad testimonium admittatur. Sit etiam intestabilis, ut nec testamenti liberam habeat factionem nec ad haereditatis successionem accedat. Nullus praeterea ei super quocumque negotio, sed ipse alii respondere cogatur. 5 Quod si forte iudex exstiterit, eius sententia nullam obtineat firmitatem, nec causae aliquae ad eius audientiam perferantur. Si fuerit advocatus, eius patrocinium nullatenus admittatur. Si tabellio, instrumenta confecta per ipsum nullius penitus sint momenti. 288. 2. Konstitution v. März 1224: Verbrennung der lombardischen Ketzer. MG LL Sect. IV, ib. 126, 33 ff. FICKER, 188. 430.

Praesenti edictali constitutione nostra in tota Lombardia inviolabiliter de cetero valitura duximus sanciendum, ut quicunque per civitatis antistitem vel dioecesis, in qua degit, post condignam examinationem fuerit de haeresi manifeste convictus, et haereticus iudicatus, per potestatem, consilium et catholicos viros civitatis et dioecesis earundem, ad requisitionem antistitis illico capiatur, auctoritate nostra ignis iudicio con15 cremandus, ut vel ultricibus flammis pereat aut, si miserabili vitae ad coërcitionem aliorum elegerint reservandum, eum linguae plectro deprivent, quo non est veritus contra ecclesiasticam fidem invehi et nomen domini blasphemare.

20

289. 3. Konstitution v. März 1232: Hinrichtung der Ketzer in Deutschland.

MG LL Sect. IV, ib. 196 f.

FICKER, 215.

§ 2. Statuimus itaque sancientes, ut haeretici quocumque nomine censeantur, ubicumque per imperium damnati fuerint ab ecclesia et saeculari iudicio assignati, a ni madversione debita puniantur. Si qui vero de praedictis, postquam fuerint deprehensi, territi metu mortis redire voluerint ad fidei unitatem, iuxta canonicas sanctiones ad agendam poenitentiam in perpetuum carcerem retrudantur. § 3. Praeterea 25 quicunque haeretici reperti fuerint in civitatibus, oppidis seu locis aliis imperii, per inquisitores ab apostolica sede datos et alios orthodoxae fidei zelatores, hi qui iurisdictionem ibidem habuerint ad inquisitorum et aliorum catholicorum virorum insinuationem eos capere teneantur et captos artius custodire, donec per censuram ecclesiasticam condemnatos damnabili morte perimant, qui fidei et vitae sacramenta damnabant. § 4. Simili 30 quoque poena plecti censemus omnes, quos ad fovendum haereticorum errorem callidi hostis astutia suscitat advocatos vel parat illicitos defensores . . . § 5. Eos praeterea qui convicti in uno loco de haeresi ad alia loca se transferunt, ut cautius possint effundere virus haereticae pravitatis, debitam censemus subire vindictam . . . § 6. Item mortis sententiae duximus addicendos, si quos haereticorum ad iudicium tractos in extremo 35 vitae periculo haeresim abiurantes, postmodum de falso iuramento constiterit et fide mentita convinci, ac eos contigerit eiusdem morbi spontaneam incurrere recidivam; ut sibi damnabilius iniquitas sit mentita, et poenam debitam mendacium non evadat. § 7. Omne insuper proclamationis et appellationis beneficium ab haereticis, receptatoribus et fautoribus eorundem penitus amovemus, volentes ut de finibus Alemanniae, in quibus 40 semper exstitit fida fides, haereticae labis genimina modis omnibus deleantur. § 8. Ceterum . . si laesae reos maiestatis in personis eorum et suorum liberorum exhaeredatione damnamus, multo dignius iustiusque contra divini blasphematores nominis et catholicae detractores fidei provocamur, eorundem haereticorum, receptatorum, fautorum, et advocatorum suorum haeredes et posteros, usque ad secundam progeniem beneficiis 45 cunctis temporalibus, publicis officiis et honoribus imperiali auctoritate privantes. (Es folgen Bestimmungen zum Schutz der Inquisitoren.)

...

Sachsenspiegel (1215-1235).

[ocr errors]

RSCHRÖDER, Lehrb. d. deutschen Rechtsgesch. 3, L 07, 675 ff. Verwerfung von 14 Artikeln des Sachsenspiegels durch Gregor XI. Bulle,,Salvator humani generis" an Karl IV. v. J. 1374. Vgl. HOMEYER, Joh. Klenkok wider den Sachsenspiegel, Abh. d. Berl. Ak. 1855, 396 ff.; SCHERER, KR I 37 n 27.

290. 1. Verbrennung von Ketzern.

II. Buch, art. 13, § 7: C. G. Homeyer, Des Sachsenspiegels 1. Teil 3, B 61, 242.

[ocr errors]

Svelk kersten man oder wif ungelovich is unde mit tovere umme gat, oder mit vorgiftnisse, unde des verwunnen wirt, den sal man uppe'r hort bernen. Welcher Christ, Mann oder Weib, ungläubig ist oder mit Zauberei umgeht oder mit Vergiftung und der des 10 überführt wird, den soll man auf dem Scheiterhaufen verbrennen.

291. 2. Ursprung und Verhältnis der geistlichen und weltlichen Macht.
I, art. 1: Homeyer 153.

Tvei svert lit got in ertrike to bescermene de kristenheit. Deme pavese is gesat dat geistlike, deme keisere dat wertlike. Deme pavese is ok gesat to ridene to besce- 15 dener tiet up eneme blanken perde unde de keiser sal ime den stegerep halden, dur dat de sadel nicht ne winde. Dit is de beteknisse, svat deme pavese widersta, dat he mit geistlikeme rechte nicht gedvingen ne mach, dat it de keiser mit wertlikem rechte dvinge deme pavese gehorsam to wesene. So sal ok de geistlike gewalt helpen deme wertlikem rechte, of it is bedarf.

[ocr errors]

20

Zwei Schwerter ließ Gott auf Erden, zu beschirmen die Christenheit. Dem Papste ist gegeben das geistliche, dem Kaiser das weltliche. Dem Papste ist auch gegeben zu reiten zu festgesetzter Zeit auf einem weißen Pferde, und der Kaiser soll ihm den Steigbügel halten, damit ihm der Sattel nicht rutsche. Dies hat die Bedeutung, daß alles, was dem Papste widersteht, das er mit geistlichem Rechte nicht zu zwingen vermag, 25 daß das der Kaiser mit weltlichem Rechte zwingen soll, dem Papste gehorsam zu sein. So soll auch die geistliche Gewalt dem weltlichen Rechte helfen, wenn es dessen bedarf.

292. 3. Königswahl und Kirchenbann.
III, art. 54 § 3: Homeyer 350.

Lamen man noch meselseken man, noch den die in des paves ban mit rechte komen is, 30 den ne mut man nicht to koninge kiesen. Die koning sal wesen vri unde echt geboren, so dat he sin recht ok behalden hebbe.

Einen lahmen Mann oder einen aussätzigen Mann, oder einen, der in des Papstes Bann mit Recht gekommen ist, den soll man nicht zum König wählen. Der König soll sein frei und ehelich geboren, so daß er im Vollbesitze seiner Rechtsfähigkeit ist. 35

[blocks in formation]

Den keiser ne mut de paves noch neman bannen seder der tiet dat he gewiet is, ane umme dre sake: of he an❜me geloven tviflet, oder sin echte wif let, oder godes hus tostoret.

Den Kaiser darf weder der Papst, noch [sonst] jemand b a n n en von dem Zeit- 40 punkt an, wo er geweiht ist, es sei denn um dreier Ursachen willen: wenn er am Glauben zweifelt, oder sein Eheweib verläßt oder Gottes Haus zerstört (den Gottesdienst unmöglich macht).

« PoprzedniaDalej »