καλύψαντος αυτό του πνεύματος ήσθήναι τη των ανδρών προθυμία, κυρώσαι τε την γραφήν εις έντευξιν ταϊς εκκλησίαις. Κλήμης εν έκτη των Υποτυπώσεων παρατέθειται την ιστορίας, συνεπιμαρτυρεί δ' αυτό και ο Ιεραπολίτης επίσκοπος ονόματι Παπίας. cf. VI 14, 5. 5 18. Justin, der Märtyrer: Gottesdienst (c. 150). Apologia I: Corpus apologetarum christ., ed. JCThdeOtto, vol. 13, Jena 76, 184 ff. - HARNACK, LGI 99ff. ΙΙ 1, 274 ff. ; 508 ff.; KRUGER $ 36; BONWETSCH, RE IX 641 ff. ; Ι 246; THZAHN, Gesch. d. Sonntags, Hann. 78; AJÜLICHER, Einl. in NT5, Tü 06, 439 f. C. 67. 1. Ημείς δε μετά ταύτα λοιπόν αεί τούτων αλλήλους αναμιμνήσκομεν· και οι έχοντες τους λειπομένοις πάσιν επικουρούμεν, και σύνεσμεν αλλή- 10 λοις αεί. 2. επί πάσι τε οις προσφερόμεθα ευλογούμεν τον ποιητήν των πάντων διά του υιού αυτού Ιησού Χριστού και διά πνεύματος του αγίου. 3. και τη του ηλίου λεγομένη ημέρα πάντων κατά πόλεις ή αγρούς μενόντων επί το αυτό συνέλευσις γίνεται, και τα απομνημονεύματα των αποστόλων ή τα συγγράμματα των προφητών αναγινώσκεται, μέχρις εγχωρεί. 4. είτα παυσαμένου 15 του αναγινώσκοντος και προεστώς διά λόγου την νουθεσίας και πρόκλησιν της των καλών τούτων μιμήσεως ποιείται. 5. έπειτα ανιστάμεθα κοινή πάντες και ευχάς πέμπομεν· και, ως προέφημεν, παυσαμένων ημών της ευχής άρτος προσφέρεται και οίνος και ύδωρ, και ο προεστώς ευχάς ομοίως και ευχαριστίας, όση δύναμις αυτώ, αναπέμπει, και ο λαός επευφημεί λέγων το 'Αμήν, και η μετά- 20 ληψις από τον ευχαριστηθέντων εκάστω γίνεται, και τοις ου παρουσι διά των διακόνων πέμπεται. 6. οι εύπορούντες δε και βουλόμενοι κατά προαίρεσιν έκαστος της εαυτού και βούλεται δίδωσι, και το συλλεγόμενον παρά τω προεστώτο αποτίθεται, και αυτός επικουρεί ορφανοίς τε και χήραις, και τους διά νόσον ή δι' άλλην αιτίαν λειπομένοις, και τους εν δεσμοίς ουσι, και τους παρεπιδήμους 25 ούσι ξένοις, και απλώς πάσι τοις εν χρεία ούσι κηδεμών γίνεται. τ. τήν δέ του ηλίου ημέραν κοινή πάντες την συνέλευσιν ποιούμεθα, επειδή πρώτη εστίν ημέρα, εν ή ο θεός το σκότος και την ύλην τρέψας κόσμον εποίησε, και Ιησούς Χριστός ο ημέτερος σωτήρ τη αυτη ημέρα εκ νεκρών ανέστη: τη γάρ προ της κρονικής εσταυρωσαν αυτόν, και τη μετά την κρονικήν, ήτις εστίν ηλίου ημέρα, φανείς τους απο- 30 στόλους αυτού και μαθηταίς εδίδαξε ταύτα, άπερ είς επίσκεψιν και υμίν ανεδώκαμεν. 19. Hegesipp (Mitte des 2. Jahrh.): Liste der römischen Bischöfe. Eusebius h. e. IV 22. LIGHTFOOT, Apost. Fathers. S. Clement of Rome 90, I 327 ff.; FUNK, I. Bd. XVII; HARNACK, LG I483 ff. ; ΙΙ1, 180 ff. 311 ff.; WEIZS ACKER, RE VII 531 ff. “Ο μεν ούν Ηγήσιππος έν πέντε τοις εις ημάς ελθούσιν υπομνήμασι της ιδίας γνώμης πληρεστάτην μνήμην καταλέλοιπεν, εν οις δηλοί, ως πλείστους επισκόπους συμμίξειεν, αποδημίαν στειλάμενος μέχρι Ρώμης, και ώς ότι την αυτήν παρά πάντων παρείληφε διδασκαλίαν. ακούσαι γέ τοι πάρεστι μετά τινα περί της Κλήμεντος προς Κορινθίους επιστολής αυτώ ειρημένα επιλέγοντος ταύτα. 40 2. Και επέμενεν η εκκλησία ή Κορινθίων εν τω ορθώ λόγω μέχρι Πρίμου επισκοπεύοντος εν Κορίνθω· οίς συνέμιξα πλέων εις Ρώμην, και συνδιέτριψα τους Κορινθίοις ημέρας έκανάς, εν αις συνανεπάμεν τω ορθώ λόγω. 3. γενόμενος δ' εν Ρώμη διαδοχήν εποιησάμην μέχρις Ανική του, ο διάκονος ήν 'Ελεύθερος. και παρά 'Ανική του διαδέχεται Σωτήρ, μεθ' ον Ελεύθερος. εν 45 εκάστη δε διαδοχή και εν εκάστη πόλει ούτως έχει ως ο νόμος κηρύσσει και οι προφήται και ο κύριος. « 35 5 20. Das Muratorische Fragment. E Preuschen, Analecta? II, Tü 10, 27—35; ebend. Verzeichnis der Ausgaben. THZAHN, Gesch. d. Ntl. Kanons II 1, L 90,1—156; HARNACK, LG I 646; JULICHER, Einl. 454 ff.; ZAHN, RE IX 796 f. quarti euangeliorum . iohannis ex decipolis cuique fuerit reuelatum alterutrum latum andreae ex apostolis ut recognis cuncta discriberet et ideo licit uaria sin tium fidei cum uno ac principali spū de tate de passione de resurrectione primo in humilitate dispectus quod fo clarum quod foturum est. quid ergo dicens in semeipsu quae uidimus oculis nostrae palpauerunt haec scripsimus (vo)bis nem profetetur acta autē omniū apostolorum le conprindit quia sub praesentia eius singula be ad spaniā proficescentis epistulae autem sint uolentibus intellegere ipse declarant . 45 principium earum esse xpm intimans prolexius scripsit de quibus sincolis neces iohannis ordinē non nisi nomenati. semptē prima , ad efesius seconda ad philippinses ter septima uerum corintheis et thesaolecen tamen per omnem orbem terrae ecclesia tamen omnibus dicit uerū ad filemonem una to et dilectione in honore tamen eclesiae ca laudecenses alia ad alexandrinos pauli no ra quae in catholicam eclesiam recepi non iohannis duas in catholica habentur et sapi scripta apocalapse etiam iohanis et pe nuperrime temporibus nostris in urbe tra urbis romae aeclesiae pio eps fratre profetas conpletum numero neque inter arsinoi autem seu ualentini uel mitiadis runt una cum basilide assianom catafry 21. Die ersten Synoden (160—175). Eusebius h. e. V' 16 10 (aus einer antimontanistischen Schrift). Τών γάρ κατά την Ασίαν πιστών πολλάκις και πολλαχή της Ασίας εις τούτο συνελθόντων και τους προσφάτους λόγους εξετασάντων και βεβήλους απο- 5 22. 5 φηνάντων και αποδοκιμασάντων την αίρεσιν, ούτω δή της τε εκκλησίας εξεώσθησαν και της κοινωνίας είρχθησαν. Dionysius, Bischof von Korinth (c. 170). HAKNACK LG I 235; KRÜGER RE III 701. Brief an die Römer : Eusebius h. e. 11 25 8. Ταύτα και υμείς διά της τοσαύτης νουθεσίας την από Πέτρου και Παύλου φυτείαν γενηθείσαν Ρωμαίων τε και Κορινθίων συνεκεράσατε. και γάρ άμφω και εις την ημετέραν Κόρινθος φυτεύσαντες ημάς ομοίως εδίδαξαν : ομοίως δε και 10 εις την Ιταλίαν ομόσε διδάξαντες εμαρτύρησαν κατά τον αυτόν καιρόν. 23. 2. Wohltätigkeit der römischen Gemeinde. Brief an die Römer : Eusebius h. e. IV 23. ff. LANGEN I 153 ff.; GUHLHORN, Gesch. d. chr. Liebestätigkeit I, St 92, 195. "Έτι του Διονυσίου και προς Ρωμαίους επιστολή φέρεται, επισκόπω τω τότε 15 Σωτήρι προσφωνούσα, εξ ης ουδέν οίον το και παραθέσθαι λέξεις, δι' ών το μέ χρι του καθ' ημάς διωγμού φυλαχθέν Ρωμαίων έθος αποδεχόμενος ταύτα γράφει. 10. η εξ αρχής γάρ υμίν έθος εστίν τούτο, πάντας μεν αδελφούς ποικίλως ευεργετείν, εκκλησίαις τε πολλαις ταις κατά πάσαν πόλιν εφόδια πέμπειν, ώδε μεν τήν τών δεομένων πενίαν αναψύχοντας, εν μετάλλοις δε αδελφούς υπάρχουσιν 20 επιχορηγούντας, δι' ών πέμπετε αρχήθεν εφοδίων, πατροπαράδοτον έθος Ρωμαίων “Ρωμαίοι διαφυλάττοντες, και ου μόνον διατετήρηκεν ο μακάριος υμών επίσκοπος Σωτήρ, αλλά και ηύξηκεν, επιχορηγών μεν την διαπεμπομένην δαψίλειαν την εις τους αγίους, λόγους δε μακαρίους τους ανιόντας αδελφούς ως τέκνα πατήρ φιλόστοργος παρακαλών. « 24. Bischof Viktor v. Rom. Streit mit den Kleinasiaten über das Osterfest (192—194). Eusebus h. e. V 23-25. FRIEDRICH 74 ff.; HARNACK, LGI 260, 503, 595 f.; ESCHURER, De controversiis paschalibus, L 69; DERS. ZhTh. 1870 182 ff.; LANGEN, I 182 ff.; EPREU SCHEN RE XIV 725; HBÖHMER RE XX 600 ff. c. 23. Ζητήσεως δήτα κατά τούσδε ου σμικράς ανακινηθείσης, ότι δη της Ασίας απάσης αι παροικίαι ως εκ παραδόσεως αρχαιοτέρας σελήνης την τεσσαρεσκαιδεκάτην ώοντο δείν επί της του πάσχα σωτηρίου εορτής παραφυλάττειν, εν ή θύειν το πρόβατον Ιουδαίοις προηγόρευτο, ώς δέον εκ παντός κατά ταύτην, όποία δ' αν ημέρα της εβδομάδος περιτυγχάνοι, τας των ασιτιών επιλύσεις ποιείσθαι, ουκ 35 έθους όντος τούτον επιτελείν τον τρόπον ταις ανά την λοιπήν άπασαν οικουμένην εκκλησίαις, εξ αποστολικής παραδόσεως το και εις δεύρο κρατήσαν έθος φυλαττούσαις, ώς μηδ' ετέρα προσήκειν παρά την της αναστάσεως του σωτήρος ημών ημέρα της νηστείας επιλύεσθαι, 2. σύνοδοι δή και συγκροτήσεις επισκόπων επί ταυτόν εγίνοντο, πάντες τε μια γνώμη δι' επιστολών εκκλησιαστικών δόγμα τους 40 πανταχόσε διετυπούντο, ώς αν μηδ' εν άλλη ποτέ της κυριακής ημέρα το της εκ νεκρών αναστάσεως επιτελούτο του κυρίου μυστήριον, και όπως εν ταύτη μόνη των κατά το πάσχα νηστειών φυλαττοίμεθα τας επιλύσεις. 3. φέρεται δ' εισέτι νύν των κατά Παλαιστίνην τηνικάδε συγκεκροτημένων γραφή ... και των επί Ρώμης δ' ομοίως άλλη περί του αυτού ζητήματος, επίσκοπον Βίκτορα δηλούσα, 45 των τε κατά Πόντον επισκόπων.. και των κατά Γαλλίαν δε παροικιών, ας Ειρηναίος έπεσκόπει, 4. έτι τε των κατά την 'Οσροηγήν και τας εκείσε πόλεις. c. 24. Των δε επί της Ασίας επισκόπων, το πάλαι πρότερον αυτοίς παρα1 Asia proconsularis. 25 30 . δοθέν διαφυλάττειν έθος χρήναι διισχυριζομένων, ηγείτο Πολυκράτης: ός και αυτός εν ή πρός Βίκτορα και την Ρωμαίων εκκλησίαν διετυπώσατο γραφή την εις αυτόν ελθούσαν παράδοσιν εκτέθειται διά τούτων: 2. ,,ήμείς ούν άραδιούργητον άγομεν την ημέραν, μήτε προστιθέντες μήτε αφαιρούμενοι. και γάρ κατά την Ασίαν μεγάλα στοιχεία κεκοίμηται, άτινα αναστήσεται τη ημέρα της και παρουσίας του κυρίου, εν ή έρχεται μετά δόξης εξ ουρανών, και αναζητήσει πάντας τους αγίους, Φίλιππον των δώδεκα αποστόλων, ός κεκοίμηται εν Ιεραπόλει, και δύο θυγατέρες αυτού γεγηρακυλαι παρθένου, και η ετέρα αυτού θυγάτηρ εν αγίω πνεύματι πολιτευσαμένη εν Εφέσω αναπαύεται, 3. έτι δε και Ιωάννης και επί το στήθος του κυρίου αναπεσών, ος εγενήθη ιερεύς το πέταλον πεφορεκώς 10 και μάρτυς και διδάσκαλος ούτος εν Εφέσω κεκοίμηται· 4. έτι δε και Πολύκαρπος εν Σμύρνη και επίσκοπος και μάρτυς .. 6. ούτοι πάντες έτήρησαν την ημέραν της τεσσαρεσκαιδεκάτης του πάσχα κατά το ευαγγέλιον, μηδέν παρεκβαίνοντες, αλλά κατά τον κανόνα της πίστεως ακολουθούντες· έτι δε καγώ ο μικρότερος πάντων υμών Πολυκράτης .. 7. ου πτύρομαι επί τους καταπλησσομένοις. 15 οι γάρ εμού μείζονες ειρήκασι πειθαρχείν δεί θεώ μάλλον η ανθρώπους. « 9. επί τούτοις ο μέν της Ρωμαίων προεστώς Βίκτωρ αθρόως της Ασίας πάσης άμα ταίς ομόροις εκκλησίαις τάς παροικίας αποτέμνειν, ώς αν ετεροδοξούσας, της κοινής ενώσεως πειράται, και στηλιτεύει γε διά γραμμάτων, ακoινωνήτους πάντας 20 άρδην τους εκείσε ανακηρύττων αδελφούς. 10. αλλ' ού πάσι γε τους επισκόπους ταύτ' ήρέσκετο.. 11. εν οις και ο Ειρηναίος εκ προσώπου ών ηγείτο κατά την Γαλλίαν αδελφών επιστείλας παρίσταται μεν το δείν εν μόνη τη της κυριακής ημέρα το της του κυρίου αναστάσεως επιτελείσθαι μυστήριον, τω γε μην Βίκτορι προσηκόντως, ως μη αποκόπτοι όλας εκκλησίας θεού, αρχαίου 25 έθους παράδοσιν επιτηρούσας, πλείστα έτερα παραινει, και αυτούς δήμασι τάδε επιλέγων· 12. ουδέ γάρ μόνον περί της ημέρας εστίν η αμφισβήτησις, αλλά και περί του είδους αυτού της νηστείας. οι μεν γαρ οίονται μίαν ημέραν δείν αυτούς νηστεύειν, οι δε δύο, οι δε και πλείονας· οι δε τεσσαράκοντα ώρας ημερινάς τε και νυκτερινές συμμετρούσε την ημέραν αυτών. 13. και τοιαύτη μεν 30 ποικιλία των επιτηρούντων ού νύν εφ' ημών γεγονυλα, αλλά και πολύ πρότερον επί των προ ημών .. και ουδέν έλαττον πάντες ούτοι ειρήνευσάν τε και ειρηνεύομεν προς αλλήλους, και η διαφωνία της νηστείας την ομόνοιαν της πίστεως συνίστησιν. 14. .. εν οις και οι προ Σωτήρος πρεσβύτεροι, οι προστάντες της εκκλησίας ής σύ νύν αφηγή, 'Ανίκητον λέγομεν και Πίον, Υγινόν τε και Τελεσφόρον 35 και Ξύστον, ούτε αυτοί ετήρησαν ούτε τοις μετ' αυτών επέτρεπον, και ουδέν έλαττον αυτοί μή τηρούντες ειρήνευον τους από των παροικιών, εν αις ετηρείτο, έρχομένους προς αυτούς· καίτοι μάλλον εναντίον ήν το τηρείν τοις μή τηρούσιν. 15. και ουδέποτε διά το είδος τούτο απεβλήθησάν τινες, αλλ' αυτοί μή τηρούντες οι πρό σου πρεσβύτεροι τους από των παροικιών τηρούσιν έπεμπον ευχαριστίαν, 16. και του 40 μακαρίου Πολυκάρπου επιδημήσαντος τη Ρώμη επί 'Aνική του, και περί άλλων τινών μικρά σχόντες προς αλλήλους ευθύς ειρήνευσαν, περί τούτου του κεφαλαίου μή φιλεριστήσαντες εις εαυτούς. ούτε γάρ ο 'Ανίκητος τον Πολύκαρπον πείσαι εδύνατο μή τηρείν, άτε μετά Ιωάννου του μαθητού του κυρίου ημών και των λοιπών αποστόλων, οίς συνδιέτριψεν, αεί τετηρηκότα, ούτε μην 45 ο Πολύκαρπος τον Ανίκητον έπεισεν τηρείν, λέγοντα την συνήθειαν των προ αυτού πρεσβυτέρων οφείλειν κατέχειν. 17. και τούτων ούτως εχόντων εκοινώνησαν εαυτοίς, και εν τη εκκλησία παρεχώρησεν ο 'Ανίκητος την ευχαριστίαν τώ Πολυ |