observent, ne, quod absit, propter inobedientiam A CAP. XVI. De tabernis et scurrilitatibus fugiendis, calpabiles inveniantur. (Capit. Car. M,, l. 1, c. 14, ex conc. Laodic. can. 24, et Carth. I, can. 27.) Ut presbyteri, vel reliqui ordinis ecclesiastici in tabernis non bibant, nec scurrilitatibus cachinnum moventibus consuescant scientes quod de omni verbo otioso rationem reddent, hi maxime quorum sermo omni tempore sale debet esse conditus: ut verbo et opere exemplo sint, et forma cunctis cernentibus, præstentque gratiam audientibus. CAP. XVII. Quomodo in consortiis et conviviis gerere se debeant. (Hinem., Capit. an. 852, c. 14; Herard., c. 108.) Ut quando ad conventum,quod ipsi consortia apLUDOVICI CELLOTII NOTÆ. Quomodo autem sint observanda, vel potius tum B nendum est a conjugibus,et caste et pie vivendum: temporis fuerint observata, in cibis,et in esus tempore, narrat Theodulfus, distinguendo jejunia quæ vidimus ex traditione per Ecclesiam imperata, ab iis quæ moribus publicis inducta, magis pendent a voluntate singulorum (Theodulf. epist. ad cler., c. 57). « Quadragesima,» inquit, «< cum summa observatione custodiri debet,et jejunium in ea nullatenus resolvatur, quia ipsi dies decimæ sunt anni nostri.Alio tempore solet jejunium charitatis causa dissolvi isto vero nullatenus debet : quia in alio jejunare, præceptum Dei transcendere est. » Vocat autem non jejunare, ante vespertinum officium cibum solvere. Sic enim inferius (c. 39): « Solent plures qui se jejunare putant, mox ut signum audiunt ad nonam,mauducare.Qui nullatenus jejunare credendi sunt,si ante manducaverint antequam vespertinum celebretur officium. » In eo comestionis tempore majus jejunii momentum ponit,quam in cibis ipsis (c. 38, 39, 40): « Qui ovis,caseo, piscibus et vino abstinere potest, magnæ virtutis est: qui autem his aut infirmitate interveniente, aut quolibet opere,abstinere non potest,utatur tantum et jejunium usque ad vesperum solemniter celebret; et vinum non ad ebrietatem, sed ad refectionem corporis sui sumat. »>Itaque concurrendum est ad missas,et auditis missarum solemnibus, sive vespertinis officiis, largitis eleemosynis ad cibum accedendum est. » Facienda eleemosyna ex cibo et potu « quo quisque uti debuit si non jejunaret: quia jejuLare et cibos prandii ad cœnam reservare, non mercedis, sed ciborum est incrementum.» Et hæc universe de junio. ut sanctificato corde et corpore, isti sancti dies transigantur. Quia pene nihil valet jejunium quod conjugali opere polluitur,et quod orationes, vigilia, et eleemosynæ non commendant. »Hæc ex uno Theodulfo ad nostram utilitatem descripsimus, quorum pleraque per capitulare sparsa sunt. (a)Ut quando ad conventum. Nonnulla hic breviter perstringenda. Privatum est, quod de tabernis non adeundis edicit, post infinitos et canones, et ejus vitii censores. Publicum, quod in conventibus presbyterorum et confratriis desiderat hoc loco. Consortia vocantur, quia virorum consortium,et eadem vitæ officiique conditione parium congregationes sunt. Gildonias pro iisdem habet Hincmarus, « ut de collectis quas Gildonias,et confratrias vulgo vocant, quæ fiunt collata a singulis pecunia et symbola. Hæc convivia canon Laodicenus vetat tam a laicis quam a clericis celebrari (Conc. Laod. cap. C5), ött où det ispatinous ý xλnpixous ex cuuboλñs auμπόσια ἐπιτελεῖν, ἀλλ' οὐδὲ λαικούς, ebrietatis metu, quam consequuntur petulantia et insolentia, inquit Balsamo. Malunt Latini agapes illas permittere.Sed quia secundum Cassiodori dictum (l. vii, ep. 3), Ibid., c. 36, 41, 42, 43). De quadragesima, quod sanctissimum est Christianæ abstinentiæ tempus, hæc præcipit quæ referre non tantum ad imitationem, sed etiam ad novantium quorumdam revincendos errores conducit : « Hebdomada una ante initium quadragesimæ, confessiones sacerdotibus dandæ sunt, pœnitentia accipienda, discordantes reeonciliandi, et omnia jurgia sedanda, et dimittere debent debita invicem de codibus suis. » Qualis autem ea pœnitentia est? an ea quæ a sacro altari removeat,et abstinentiam a sacra communione imperet ? Singulis diebus Dominicis in quadragesima, præter hos qui excommunicati sunt, sacramenta corporis et sanguinis Christi sumenda sunt, et in Coena Domini, et in Parasceve, in vigilia Paschæ, et in die resurrectionis Domini penitus ab omnibus communicandum.» Eo tempore cessare debent lites omnes et contentiones. «< Arguit enim eos qui contentiones et lites quadragesimæ tempore exercent, et qui debita a debitoribus exigunt, Dominus per prophetam,dicens: Ecce in diebus jejunii vestri(İsa. u), etc.» Illis etiam sacratissimis diebus « absti D inter consortes assolet indisciplatio nasci, >> eam ob rem legibus quibusdam regendi et constringendi sunt. Eas decernit Nannetense concilium in calcem tomi III Conciliorum Galliæ conjectum (Conc. Nannet, c. 15) ex quo sine dubio et Hincmarus, et noster Walterius hauserunt. Spectantque omnes ad temperantiam, modestiamque sacratis hominibus dignam commendandam. « Pastos, pastellos et comessationes» in illis multum improbat Hincmarus (Capit. ann. 852, c. 14, 15, 16), « quia inhonestum est et onerosum. » Vetat invitare se poculis, « et precari in amore sanctorum; vel ipsius animæ,bibere, aut alios ad bibendum cogere: quiain talibus comessationibus et potationibus,sicut irreligiosi faciunt, semper se immiscet diabolus. >> Quem Rusticas cantilenas, turpes ludos, saltatrices ab illis conviviis abesse jubet Walterius, primum ex veteris Ecclesiæ disciplina, clericos ab spectaculis quæ in conviviis nuptialibus exhibentur, removentis canone Loadiceno (can. 54); sed « priusquam ingrediantur thymelici surgere et secedere. » renovat synodus in Trullo posteaquam ludos omnes curules, et scenicos spectari vetuit a clericis (synin Trullo, c. 24. Balsam. ibi.). Eum scribit Balsamo sic explicari a quibusdam, ut a minis et ludis scenicis abstinere omnino cogantur, non autem ab equestribus omni ex parte, cum eorum aliqui permissione ecclesiastica fieri videantur.Sed eum tractatum concludit patriarcha memorabili sententia. Plures et longe religiosiores, quibus et ipse assentitur, distinctiones ejusmodi non ad CAP. XVII. De sanctorum festivitatibus indicendis et observandis. pellant, veniunt, religiose equitent: juniores priori- A moribus honorificetur Deus per Jesum Christum. bus fratribus debitum honorem impendant. Si quando autem in cujuslibet anniversario ad prandium presbyteri invitantur, cum omni pudicitia et sobrietate a procaci loquacitate et rusticis cantilenis caveant. Nec saltatrices in modum filiæ Herodiadis coram se turpes facere ludos permittant. Sed in unum convenientes, sicut reliquos cibi et potus ministros, ita lectorem sanctæ ædificationis constituant quatenus sacerdotalem reverentiam laudabili maturitate exhibeant, et in eorum sanctis (Capit Car. M., 1, 1, c. 164; 1. 11, c. 35; 1. vi, c. 186.) (a) Ut celebres sanctorum festivitates solemni cultu observent, et observandas suis plebibus antea cognitent. Hoc est, (b) natale Domini, B. Stephani, S. Joannis evangelista, Innocentium; octavas Domini, Epiphania, (c) nativitatem S. Mariæ,purificationem S. Mariæ, assumptionem S. Mariæ; (d) Sabbato sancto, (e) Paschæ dies vi(f)litania ma. LUDOVICI CELLOTII NOTEÆ. mittere, cum dicant όφειλειν τους κανόνας πρὸς τὸ ψυχωφελέστερον ἑρμηνεύεσθαι, οὐ μήν πρὸς τὸ ἐκκέχυτ μενονκ αλά διάφορον, « Debere canones juxta id quod magis animæ conducit, non autem secundum id quod dissolutius et indifferens est exponi (Capit. an. 852, c. 14). » Deinde ex nimia temporum illorum licentia hæc omnia prohibentur a piis episcopis, quæ fusius prosequitur linemarus. «Nec plausus et risus inconditos, et fabulas inanes ibi referre,aut cantare præsumat: nec turpia joca cum urso, vel tornatricibus ante se facere permittat : nec larvas dæmonum,quas vulgo talamascas discunt ibi anteferre consentiat, quia hoc diabolicum et a sacris canonibus prohibitum. B Ei malo medebuntur qui ex illorum consilio sacra lectione cibos condient. Quod cum Walterio nostro suadet Hincmarus eodem loco :« Aliquis de illorum clericis aliquid de sancta lectione legat. » Quod et placet Herardo, « ut presbyteri et clerici ante se joca turpia fieri non permittant, sed pauperes et indigentes ad mensas secum habeant,et legatur eis lectio. » Sic Augustinus <«< in ipsa mensa magis lectionem aut disputationem, quam epulationem potationemque diligebat; contrà pestilentiam humanæ consuetudinis (Possid. in Vita Aug. c. 22). » C Sive pestilens illa consuetudo fuerit in ciborum lætitia,et edendi bibendique immoderata cupiditate: sive in convivalium sermonum pravitate et nequitia. «Ideo omnem convivam a superfluis et noxiis fabulis, et detractionibus sese abstinere debere admonebat. » Sed mos ille, ut et plerique alii apud ecclesiasticos viros olim usitafi,modo septis religiosorum claustrorum continetur, neque in publicum prodire audet. Theodulphus, conventus istos ne nominat quidem,sed modestiam tamen et temperantiam a presbyteris exigit (epist. ad cl., c. 13). «Neque cum feminis, aut cum quibuslibet impuris personis convivia exerceatis. Nisi forte paterfamilia3 quilibet vos ad domum suam invitaverit,et cum conjuge sua et prole velit vobiscum spiritali gaudio lætari,et verborum vestrorum refectionem accipere, et vobis refectionem carnalem charitatis officio exhibere. Oportet enim, ut si quando quilibet fidelium carnalibus vos reficit epulis,a vobis reficiatur D epulis spiritualibus. »> (a) « Ut celebres sanctorum fesivitates. Festorum dierum quos publice celebrari necesse est, duos facit ordines; publicos, toti Ecclesiæ vel regno communes; et privatos, suæ diœceseos peculiares : priores habet a capitularibus regum, posteriores in usu Ecclesiæ Aurelianensis. Utrosque percurro. Diei Dominici nulla denuntiatio est,summa religio; quia cum sit ejus aperta cognitio, non docetur populus quando recurrat, sed quomodo transigendus sit: quod capitulari Caroli Magni ( vi, c. 202, et in Theodulfi epistola egregie traditur (Theodulf., ep ad cler. c. 24). Videndus est et Barnabas Brissonius vir eruditissimus ad legem Dominicam. (b)Natalem Domini diem, cum tribus sequentibus omnes denuntiari jubent, atque eis est unus ex tritus celeberrimis, quibus episcopus judices publicos monere debet (Capit. Car. M. 1. vi, c. 106), « ut quicunque miserrimi vinculis detinentur, relaxari debeant : et judex, si pastorem commonentem despexerit, quandiu loci illius episcopo visum fuerit, ab ecclesiæ liminibus arceatur. » Alii duo æque noti sunt Pascha et Pentecoste Octavas Domini. quem diem nomine suo circumcisionem Domini et Kal. Jan. appellat uno loco capitulare (Ibid.c. 186); solemni cultu celebrant Christiani, ex quo postrata idololatria orbem totum occupavit Christi religio,cum antea jejuniis et silentio transigeretur, ut pluribus in Martyrologio docet Baronius (ad Kal. Jan.) (c)Nativitatem S. Mariæ. Unus ex omnibus nominat noster Walterius. Nam ex silentio concilii Moguntini sub Carolo Magno,et capitularium inde eductorum, judicat Baronius ætate Caroli et Ludovici imperatorum eam festivitatem in Ecclesia Gallicana fuisse ignoratam (in Martyrol. ad 8 Sept). Quod si diligentissimo rerum ecclesiasticarum investigatori credimus,huic certe auctori debemus primam ejus celebritatis apud Francos notitiam, ut ea laus Ecclesiæ Aurelianensis sit, quod sub Carolo Calvo, instituente Walterio episcopo incœpit in Galliis, unica diœcesi primum contenta, quando neque Turonensis Herardus,neque Rhemensis Hinemarus, neque Isaac Lingonensis, neque Theodulfus et ipse Aurelianensis ejus meminerunt. Nominat quidem Ado Viennensis non uno loco, sed ut celebrem non jubet indici. (d) Sabbato sancto. Ab aliorum quoque catalogis abesse video nisi forte quando Capitulare jubet solemnitatem paschalem a vespera sabbati inchoari (Capit. Car. M., 1. vi, c. 187): Sicut vesperascente sabbato sanctum Pascha celebratur.»Apud auctores ecclesiasticos celebrius est ejus diei jejunium, imo et tridui totius, quod paschalem festivitatem præcedit: fuitque apud Græcos usitatissimum.Sed in his non immoror. (e) Paschæ dies VIII. Miror imprimis in Herardi catalogo reginam hanc Christianorum solemnitatum prætermitti: quod sola amanuensium incuria potuit evenisse.Hoc deinde annoto, apud plures octo dierum ferias adjungi magnæ dominicæ, quod Walte rius exprimit.Et apertissime capitulare Caroli Magni (l. 1, c. 35), ubi legimus,« diem Dominicum pasche cum omni honore et sobrietate venerari simili modo totam hebdomadam illam observare decrevimus. » Quod ex antiquo jure, et lege Theodosii servatum voluit Carolus Magnus.Quid est ergo quod in eodem capitulari legimus (Ibid. 1. vi, 486). « In pascha Domini, usque in octavas paschæ, post Dominicam dies ?» An jubet integram pascha hebdomadam feriari, ac præterea sequentis hebdomadæ dies tres Dominicæ in albis subditos? Minime gentium sed hoc vult dies illos octo qui communi jure, ut diximus, olim festi erant, præsenti lege contrahi ad tres paschatis dominicæ vicinos. Quod etiamnum quibusdam in locis observatur. Et utique duos saltem admodum solemnes habemus. Ita (f) Letania majore. Quid Letaniæ nomine majores jore; (a) ascensio Domini, (b) Pentecosten, S. Joannis A transitu, B. Aniani de transitu, B. Benedicti, B. Baptistæ, S. Petri, S. Pauli, S. Martini, S. Andreæ. (c) Nostrorum præterea patrum, quorum piis apud Dominum patrociniis vicinis juvamur, B. Evurtii de Maximini, B. Lifardi similiter de transitu; de Inventione salutiferæ crucis, de Exaltatione ejusdem vivificæ crucis. LUDOVICI CELLOTII NOTÆ. Ita pro temporum, pietatisque ratione, veteres leges aut antiquantur, aut constringuntur. Ea tamen dispensatio semel ubique recepta non est, quando in Herardo Turonensi legimus (Capit. 97), <<< de octo diebus paschæ quomodo feriari debeant.» Qua in re cum Aurelianensi nostro rite convenit. nostri significarint,docet Moguntinum concilium sub In appellatione majoris plusculum difficultatis occurrit. Nam litaniam majorem Ordo Romanus (l. 1) nuncupat eam quæ auctore Gregorio Magno vi Kalendis Maii celebratur ad festum sancti Marci. Minorem vero illam quæ per triduum rogationum a Mamerto Viennensi episcopo instituta,« apud nos usque hodie pro diversis calamitatibus devotissime recolitur, ut ait idem ordo. Non assentientibus nostris scriptoribus, qui priorem simpliciter Romanam nominant, et in Galliæ usu ægræ retentam subindicant: ut in Herardo videre est (Capit. c. 94): « De litania Romana vII Cal. Maii, ut rememoretur. » Ut videlicet ejus commemoratio fiat, quæ nisi studiose commendata, dilaberetur. Majorem autem litaniam non aliam habent, quam triduum rogationum : et manifeste hanc nominat capitulare Caroli Magni ex concilio Moguntino (c. 33): « Placuit nobis, ut litania major observanda sit a cunctis Christianis, diebus tribus (Capit. Car. M.,1. v, c. 85). » Walafridus autem Strabo, ulrique, tum Romanæ, tum isti Gallicanæ majoris nomen attribuit (1. de Reb. eccles., c. 28), Sed hoc leve et indifferens, modo debita religione servetur. Concilium Moguntinum citatum monet ut eam celebremus: Sicut legendo reperimus,et sicut sancti Patres nostri instituerunt,non equitando,nec pretiosis vestibus induti, sed discalceati, cinere et cilitio induti, nisi infirmitas impedierit. » Videtur concilium ad Ordinem Romanum respectare (l. 1), a quo per id poenitentiæ tempus omnia sæcularis lætitiæ signa prohibentur. « Nullus autem his diebus vestimenta pretiosa induatur: quia in sacco et cinere lugere debemus. Prohibeantur ebrietates et comestiones quæ fiunt in vulgari plebe. Nemo ibi equitare præsumat, sed discalceatis pedibus omnes incedant. Nequaquam mulierculæ ducant choros dies enim abstinentiæ sunt, non lætitiæ. » Similia præcipit et Herardus (Capit. 95). (a) Ascensio Domini. In capitulari scribitur (Capit. Car. M. 1. 11, c. 35): «Diem ascensionis Domini pleniter celebrare. » Fuerunt olim festi dies media tantum parte culti, ac post meridiem laboribus externis profanati: de quorum numero videtur fuisse dies ascensionis: quam pravam consuetudinem antiquare satagit Carolus imperator, et totum, atque integrum vult rite celebrari. (b) Pentecosten. Nulla alia peculiari ratione Pentecostes celebritatem auget Walterius, quam tamen paschali æquandam constituunt alii, jubente Caroli capitulo (Capit. Car. M. 1. vi, c. 187): « Et annuntient presbyteri eodem modo, sicut vesperascente sabbato sanctum Paseha celebratur, et ipsum diem C D Pentecostes similiter celeberrimu:n habeant, ut sanctum Paschæ,et jejunium,et missam,et baptismum.»> Unde jejunii illius antiquitas apparet, quod adolescentibus nobis apud sæculares exoletum, revocata pietate, religiosorum maxime exemplo instauratum est, et nunc communiter viget in Ecclesia. Repugnabat nihilominus per ea tempora nonnullorum explicatio dicti evangelici : Non possunt lugere filii spónsi quandiu cum illis sponsus est (Matth. 1x): ad quam respexisse mihi videtur ordo Romanus (1.1), cum in commendatione rogationum, notavit expresse, servari abstinentiam a carnibus, non autem jejunium. Inter singularia autem sanctorum festa, omittit noster dedicationem sancti Michaelis, et natalem sancti Remigii, quæ quidem in aliis nominantur, quanquam non constanter. Ex adverso Herardus, et quidem omnium solus, festum sanctorum omnium adjicit, quod Ludovici Pii temporc a Gregorio IV pontifice maximo in Gallias illatum est, ut refert Ado Viennensis (in Martyrolog. Kal. Nov.): « Monente sanctæ recordationis Gregorio pontifice, piissimus Ludovicus imperator omnibus regni et imperii sui episcopis consentientibus, statuit ut solemniter festivitas omnium sanctorum in prædicta die annuatim perpetuo ageretur. » (c) Nostrorum præterea patrum. Sequuntur peculiares dioceseos Aurelianensis festivitates, episcoporum qui præcipua sanctitate, et pastorali sollicitudine illam ecclesiam illustrarunt: vultque illas in transitu, sive in obitu illorum constitui, non autem in translatione: cujus rei causas expendere necessarium non videtur. Hic autem mirum mihi accidit, inter eximios illos antistites, omitti Aurelianensium apostolum; et nobilis ecclesiæ fundatorem Altinum, ne sua quidem in ecclesia, martyrem scilicet et apostolicorum virorum discipulum nominari, et ab Evurtio sive Evortio commemorationis ejusmodi duci exordium longe autem Altino inferior fuit Evortius, et medios habuit præcessores non cele-berrimos. Isti debet urbs clarissima templi sanctæ crucis structuram, eoque celebrante dedicationem, emissa e nubibus Christi Domini manu, et figuram crucis ter deformante, ut referunt historici Aurelianenses (card. Sauss., Annal. eccl. Aurel. 1. ; Herard, capit. 61; Capit. Car. M. 1. II, c. 39). Respondet autem hæc additio, illi conclusioni Turonensis Herardi : « Et eorum quorum corpora et debitæ venerationes in locis singulis peraguntur. » Quæ expressior est in Capitulari, « et illas festivitates martyrum vel confessorum, observare decrevimus,quorum in unaquaque parochia sancta corpora requiescunt.» Nam cum regum nostrorum pietas multis sanctorum pignoribus Galliam universam locupletaverit, æquum esse censuerunt, eos illic venerari, quo transire dignati sunt. Neque aliam ob causam sancti Benedicti festum hic memoratur, nisi quia ejus corpus per translationem in Floriacensi monasterio in diocesi Aurelianensi conditum est, ut narrat et probat Carolus Sausseius in Annalibus ecclesiasticis Aurelianensibus (lib. iv, Marculph. form. solemn. 33). Hinc est quod apud Marculphum in formulis, Tractoria monachis aut clericis peregrinantibus concessa, sic præfert : « Ego in Dei nomine, episcopus, vel abba de civitate illa, vel de monasterio illo, ubi pretiosus martyr, sive confessor Christi humanitus corpore requiescit. » CAP. XIX. Quod convenientes ad synodum litigare A et exponere valeant. Gradus quoque ecclesiasticos non debeant. LUDOVICI CELLOTII NOTÆ. (a) Memoriter coram nobis recitare et exponere va leant. Duo a presbyteris exigit : alterum ut necessaria quælibet ad rite conferendum sacramenta memoriter ediscant, et in specimen memoriæ, coram episcopo recitent. Idem Hincmarus (Capit. an. 852, c. 3, 4), sed apud episcopum recitandi necessitatem non imponit: « Distincte et rationabiliter memoriæ commendet.» Item mox : «Orationes quoque eidem necessitati competentes memoriter discat. » Alterum, ut has cærmonias aperte et ad popularem cap- C tum dilucide interpretentur, et explicent, ejusque rei specimen coram episcopo exhibeant. Theodulphus autem Aurelianensis, quasi hæc omnia omnibus parata esse existimet,alia quædam a convenientibus postulat, et ipsa suo illorumque gradui valde congruentia (epist. ad cler., c. 28): « Cum vero Domino opitulante ad synodum in unum convenerimus, sciat nobis unusquisque dicere, quantum Domino adjuvante laboraverit, aut quem fructum acquisierit. Et si quis forte nostro indiget adjutorio, nos cum charitate admoneat, et nos cum charitate nihilominus ei pro viribus adjutorium ferre non differemus. » Herardus quoque præclarum synodi ordinem constituit in causis primum Ecclesiæ toti communibus,ac deinde privatis, quæ personales esse solent, examinandis (Capit. 4): « Ut in synodo primum generales causæ, quæ ad normam totius Ecclesiæ pertinent, finiantur: postea speciales ventilentur. » Felicia tempora quibus illi tractatus materiam synodorum cum charitate faciebant. (b) Ut omnes presbyteri calculandi peritiam. Dici vix potest quanta cum sollicitudine curatum sit per ea tempora, ut presbyteri notum haberent computum ecclesiasticum, pene non minus quam orationem Dominicam, et symbolum apostolicum. Unde strictum capitularis imperium (Capit. Car. M., 1. vi, c. 228). « De computo, ut veraciter discant omnes. »> Breviter et Herardus (Capit. 125): « Ut presbyteri compotum discant. » Quod non omittit Hincmarus (Capit. an. 852, c. 8): « Compoto etiam necessario, et cantu per anni circulum plenissime instruatur.» Hine laudata illa computi peritia in Beda,in Rabano Mauro, aliisque, quæ magnam scientiæ partem eo sæculo facere visa est. (c) Sacros prætereo canones. Non omnes profecto canones Ecclesiæ in memoriam cogentur mittere pa D rochi, sed ad bene perfecteque regendum commissam plebem necessarios,ut opifici cuilibet nota esse debent suæ artis instrumenta. Sic explicandum est, quod in capitulari (Capit. Car. M., 1. i, c. 55), episcopis et sacerdotibus edicitur, ex Innocentii primi decretalibus, « ut nulli sacerdoti liceat ignorare sanctorum canonum instituta. » Quamobrem periti antistites, ut labori sumptuique suorum parcerent, ex infinita canonum segete, manipulos quosdam collegerunt, qui memoriæ commendati sufficerent. Capitulare quidem plenum est iis conciliorum et pontificum Romanorum decretis, quæ in usum præcipue ex omnibus revocata voluerunt imperatores Christianissimi. Sic Herardus Turonensis (præfat.): Quoniam auctoritas sacra canonum, nulli sacerdotum canones ignorare permittit, decrevimus,inquit, pariterque injunximus, excepta per nostri laboris studium, hæc modica succinctaque capitula unumquemque habere in posterum. » Sic in civitate Rhemensi,« inter cætera monita saluberrima,dum de legibus atque rebus ecclesiasticis ab Hincmaro præsule tractaretur (Capit. ar. 852), hæc in ultimo prolata sunt, memoria commendanda et summopere observanda. » Isaac Lingonensis, exemplo Bonifacii Moguntini excitatum se dicit, ad epitomen canonum suorum concinnandam. Suos quoque Theodulphus obsedrat (epist. ad cler. præfat. Hincm. cit. c. 8), «ut hæc capitula quæ ad emendationem vitæ breviter digessit, assidue legant, et memoriæ commen dent. »> Jubet Hincmarus præterea presbyterum quemque studiose legere et intelligere homilias quadraginta Gregorii, ut et cognoscat ad formam septuaginta duorum discipulorum, in ministerio ecclesiastico esse promotum, sermonem prædicti doctoris de septuaginta duobus discipulis a Domino ad prædicandum missis plenissime discat, et memoriæ tradat. Neque liberi sunt ab illa cura episcopi, si consilium salubre audiunt synodi Turonensis III, sub Carolo Magno (c. 3) : « Nulli episcopo liceat canones, aut librum pastoralem a B. Gregorio papa editum, si fieri potest, ignorare: in quibus se debet unusquisque quasi in quodam speculo, assidue considerare. » O tempus! o mores quibus in sacerdotum concessibus hæc sancta querebantur! 745 ROTHADUS II SUESSIONENSIS EPISCOPUS. NOTITIA HISTORICA. 746 nulli sacerdotum ignorare permittitur, nec quid- A interdicta despexerit, gradus sui periculo subjaquam facere quod Patrum regulis possit esse con- cebit. trarium. Itaque, beatissimi Patres, et charissimi filii, in omnibus vigilanter, auxiliante divina gratia, cavete ne per istorum seriem capitulorum aliquam reprehensionis noxam incurratis, qua interdicti laqueo, quod absit, impediamini. : ANNO DOMINI DCCCLXVII. ROTHADUS II SUESSIONENSIS EPISCOPUS NOTITIA HISTORICA IN ROTHADUM. ROTHADUS II ordinatus fuit episcopus anno Christi 822 vel sequenti, triginta videlicet annis ante depositionem; quod patet ex epistola 27 Nicolai summi pontificis successit igitur Rhotado hujus nominis primo, non Absaloni, vel Berthario, qui nec suo loco, imo in melioris notæ catalogis recensentur. Regebat is Ecclesiam Suessionensem, cum S. Sebastiani martyris reliquiæ Roma allatæ anno 815 ad Hilduino abbate in templo B. Medardi collocate sunt. Cæterum cum Rothado et Hincmaro Rhemensi metropolitano graves intercessere inimicitiæ; de cujus gestis plura apud Sirmondum tomo III Conciliorum. Interfuit synodo Belvacensi anno 845, Parisiensi 846, Carisiacensi 848, Turonensi iv, 849, Suessionensi 11, 853, Vermeriensi 11, eodem anno, apud Saponarias 859, Tuciacensi denique subscripsit anno 860. At congregato concilio Silvanectensi anno 863 coram plurimis episcopis, præsidente Hincmaro, qui in Rothadum vetere odio infensus erat, propterea quod presbyterum quemdam in stupro deprehensum immerito, ut arguebat, deposuerat, Rothadus ipse damnatus et ejectus fuit ab episcopatu; cumque Romanam sedem confestim appellasset contra canonicas regulas, alio in ejus locum subrogato in monasterium detruditur, prohibitus ab eodem Hincmaro variis artibus ne Romam pergeret. Idem præsul, vir venerandæ senectutis, officium episcopale semper laudabiliter exercuerat, quod testatur Nicolaus pontifex verbis hujusmodi, epist. 29 ad Hincmarum. « Multorum dolentium auditu veraci cognovimus quod Rothadus frater et coepiscopus noster Ecclesiæ Suessionicæ, pro quodam presbytero, qui pro facti sui qualitate honoris proprii ante triennium fuerat privatus officio, a vestra sanctitate fuit impetitus,et adhuc, quod nefas est, sedem apostolicam appellans, juxta quod sibi a Patribus constat esse permissum episcopatus etiam absens exspoliatus honore, et in exsilium deportatus, hactenus in monasterio retrusus existat. Unde gemimus, valdeque dolemus.Namque cum debuerat honoribus pro sua senectute multiplicibus ampliari, et pro tot laboribus ac obsequiis in Ecclesia Dei, pariter et principibus mundi, fideliter ac utiliter impensis, majori dignitate frui, et jam tandem sine cujusquam impulsione quietus existere nunc econtra dehonestatus, et að injuriam B. Petri apostolorum principis, cujus sedem appellaverat, fame et siti, ac innumeris maceratus miseriis ac depositus pariter et abjectus existit : PATROL. CXIX. B hoc autem expresse decernimus ut. post triginta dies postquam hæc nostra epistola ad vos delata fuerit, præfatum Rothadum omnino restituatis pristinæ dignitati. » Porro synodi Silvanectensis præsulibus etiam rescripsit Nicolaus, ejus acta adversus Rothadum auctoritate apostolica rescindendo, de cujus calamitate sic loquens ep. 33: « Cognoscat, inquit, experientia tua, frater charissime, de tuis tribulationibus multum apostolatum nostrum doluisse, imo dolere; sed credimus Dei misericordiam tibi proxime adfuturam, quæ te et sicut Danielem educat de lacu leonum: nunc autem metropolitani, et cæteri episcopi qui circa te sententiam protulerunt, nobis multa sub gestorum serie de te, vel contra te intimaverunt; sed nos præcepimus eis ut te de monasterio educerent, et tecum venientes honorifice præsentarent: unde,frater charissime,stude, quantum potes, ut cum tibi rex et episcopi quemadmodum statuimus, licentiam dederint Romam properandi, mox utcunque venire non differas.» Hincmarus igitur cum cæteris episcopis qui Sylvanectensi concilio adfuerant, et Rothadum, in monasterium detrusum, injusto judicio episcopatu suo amoverant, Nicolai pontificis monitis ac jussu excitati, tandem obtemperantes ipsum Rothadum vinculis solverunt hinc Nicolaus varias epistolas legitur eam ob rem scripsisse ad Carolum regem, Hincmarum, Ecclesiam Suessionensem, et alios: ipse autem sic loquitur ep. 34, ad sanctissimum Rothadum : «Sciat sanctitas tua quoniam misimus increpatoriam epistolam pro te, Hincmaro, sanctæ Rhemorum Ecclesiæ venerabili archiepiscopo, eo quod post appellationem ad sedem apostolicam, in te depositionis intulerit sententiam nunc autem venit Liudo religiosus diaconus, secum epistolas regis (Caroli) et Hincmari ferens, quæ te jussu ipsius regis de monasteriali custodia eductum, et cuidam episcopo familiari tuo commendatum esse fatebantur. » Rothadus ergo Romam pergens, in concilio Romano D per pontificem restitutus est x1 Kal. Febr., anno 865. Rem gestam prosequitur Anastasius Bibliothecarius in Vita Nicolai, cujus verba operæ pretium est adducere: « Hincmarus, Rhemorum archiepiscopus, Rothadum Suessionicæ urbis episcopum, sedis apostolicæ judicium appellantem,contra Sardicensis concilii regulas deposuit, custodiaque arcta servari præcepit. Cujus videlicet depositi ter beatissimus papalibellos cum innocentiæ suscepisset,ad |