VI, 14). 82. Et ne nos inducas in tentationem. Petimus ne deserti ejus adjutorio, alicui prava tentationi vel consentiamus decepti, vel cedamus afflicti. Qua in parte ostenditur nihil contra nos adversarium posse, nisi Deus ante permiserit,et ideirco postulamus ut, ejus adjutorio fulti, ita maneamus vincti, ut ab hoste maligno non subjiciamur tentati : nus faciamus ejus voluntatem. Possumus etiam per A ritis,nec Deus dimittet vobis delicta vestra (Matth. coelum et terram intelligere spiritum et carnem : quoniam spiritus e cœlo,caro e terra esse cognoscitur. Sed spiritus cœlestia quærit, caro terrena concupiscit,et ideo petimus ut voluntatem Dei his duobus concordantibus faciamus.Potest et sic intelligi. ut pro infidelibus, qui sunt adhuc in terra,orare intelligantur fideles qui fidei dono cœli nuncupantur; ut circa illos voluntas Dei fiat, ad ipsum convertendo; ut terra imitetur cœlum, et homo angelum,infidelis fidelem. Ac per hoc oramus et petimus, ut precem pro omnium salute faciamus. 80. Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Qua petitione nostra sufficientiam quotidiani victus petimus ;nomine panis totum significantes,quoniam panis Græce, Latine dicitur totum id sacramentum fidelium,quod in hoc quoque tempore necessarium est non tamen ad hujus temporis,sed ad illam æternam felicitatem assequendam.Nam panis vitæ Christus est,quem dari nobis quotidie postulamus, ne, qui in Christo sumus et eucharistiam quotidie sumimus, intercedente aliquo graviori delicto, a Christi corpore separemur, ipso dicente : Ego sum panis vivus qui de cælo descendi ; si quis ex hoc pune ederit, vivel in æternum (Joan. vi, 41). Sicut ergo manifestum est eos vivere qui corpus ejus vere et digne accipiunt,ita contra timendum est ne qui separantur a Christo corpore perpetua pereant morte, criminante Christo: Nisi comederitis carncm filii hominis, ct biberitis ejus sanguinem,non habebitis vitam invobis (Ibid.54), Et ideo panem nostrum, id est Christum quotidie nobis dari petimus, ut qui in eo manemns et vivimus,a sanctificatione ejus et corpore non recedamus, sine quo vivere in æternum non valemus. C B 81. Et dimitte nobis debita nostra,sicut et nos dimillimus debitoribus nostris. Hic admonemur quid petamus et quid faciamus, ut accipere mereamur. Post subsidium cibi, petitur et venia delicti,ut quia Deo pascitur, in Deo vivat. Admonemur enim quod peccatores sumus, quia pro peccatis nostris rogare compellimur, ne quis sibi quasi innocens placeat. Instituitur et docetur peccare se quotidie,dum quotidie pro peccatis jubetur orare. Addidit Deus plane legem, certa nos conditione et sponsione constringens,ut sic nobis dimitti debita postulemus,secundum quod ipsi debitoribus dimittimus: scientes impetrare non posse veniam,quam pro peccatis no- D stris petimus, nisi et ipsi circa debitores nostros paria fecerimus,dicente Evangelio:In qua mensura mensi fueritis,eadem remetietur nobis (Luc.v1,38).Et alio loco Cum statis ad orationem,remittite si quid habelis adversus aliquem, ut et Pater vester, qui in cælis est,remittat vobis peccata vestra (Marc.x1,35). Excusatio denique tibi in die judicii nulla superest, cum secundum tuam sententiam judicaris, et, quod feceris aliis, hoc et ipse patieris. Similiter quod fecimus cæteris, faciet nobis,dicens in Evangelio: Si dimiseritis hominibus peccata corum,et Pater vester cælestis dimittet vobis peccata vestra :si non remise 83. Sed libera nos a malo. Hic admonemur cogitare nondum nos esse in eo bono in quo nullum patiamur malum.Quæ petitio ita late patet, ut homo Christianus, in qualibet tentatione et tribulatione cunstitutus, in hoc gemitus edat, in hoc lacrymas fundat.Et quando dicimus :Libera nos a malo,nihil remanet quod ultra adhuc debeamus postulare, quando semel protectionem Dei adversus mala petimus. Amen signaculum Dominicæ Orationis, quod interpretatur vere, sive fideliter, attestatio est veritatis, quod ex Apostoli traditione etiam ad cæteras orationes consuete respondet Ecclesia,sicut Apostolus ad Corinthios scribit,dicens :Si benedixeris spiritu, qui supplet locum idiotæ,quomodo dicet Amen super tuam benedictionem, quoniam quidem nescit quid dicas? (I Cor. xiv, 16.) Ex quo ostenditur non posse ideo tam respondere verum esse quod dicitur, nisi ante intellexerit. Post Orationem Dominicam, quam ad completionem perfecti mysterii tota ad Deum fundit Ecclesia, sequitur in conclusione ejusdem Orationis sacerdos et dicit: 84. Liberanos,quæsumus,Domine,ab omnibus malis, etc. In quibus verbis mala præterita, a quibus petimus liberari, peccata nostra transacta intelligenda sunt ;quorum etsi actio jam cessavit in nobis, tamen reatus manet, nisi divina indulgentia deleatur. Unde admonet Scriptura divina, dicens: Fili, peccasti,ne adjicias iterum ;sed et de præteritis de precare,ut tibi dimittantur (Eccli. xx, 1). Mala vero præsentia, quia quotidie peccamus, nccesse habemus dicere: Dimitte nobis debita nostra. Possunt et quotidiana peccata nostra in animo, et accidentes sæpe diversis languores et afflictiones in corpore exstrinsecus irruentes,innumera calamitates,ut fames,pestilentia, gladius, et cætera hujusmodi,quæ omnia quotiescunque patimur,ejus debemus implorare auxilium,qui solus sua pietate et animas curat et corpora. Et novit quando filiis suis,quos ad æternam hæreditatem præparat, et flagellum correptionis et dulcedinem consolationis adhibeat. Futura enim mala quid aliud intelligenda, nisi quæeunque nobis accidere possunt saluti et paci contraria, sive per tentationes diaboli, sive per adversitates et miserias sæculi? Et maxime illa sunt pro quibus effugiendis præcipue orare debemus, ut liberemur a ventura damnatione æterna, quæ sine dubio malis constat esse futura. Orat ergo sacerdos, imo tota Ecclesia cum sacerdote,ut quod in fine Orationis Dominicæ dictum est:Sed libera nos a malo,ita nobis per Dei misericordiam præstetur, ut liberemur ab omnibus malis,id est quæ nobis vel in præterito acciderunt, A vero, ut in ipsa pace Dei cultus, religionis veritas, vel in præsenti accidunt,vel in futuro accidere posse 86. Quod ergo dicit Ecclesia: Da propitius pacem in diebus nostris, manifeste juxta exemplum quod in Isaia legitur,hoc facit. Cum enim prædixisset idem propheta Ezechiæ regi nostro venturæ captivitatis mala, compunctus respondit: Bonum verbum Domini quod locutus est? fiat tantum pax et veritas in diebus meis (Isa. xxxix, 8), videlicet futura humiliter,Dei judicio reservans, de præsenti vero quod ad suam et populi sui salutem pertinebat, deprecans : Fiat, inquit, pax et veritas in diebus meis: pax, ne regni tranquillitas ab hostibus turbaretur; veritas servaretur. Unde et Apostolus ubi hæc orari præcepit,utrumque simul posuit: Ut quietam, inquit, et tranquillam vitam agamus in omni pietate. Nam et quies et tranquillitas pertinet ad pacem, pietas ad divini cultus religionem. Ita ergo et Ecclesia deprecatur pacem fieri in diebus nostris,quod et post nos alii, et post ipsos alii usque ad consummationem sæculi utique similiter orabunt. 87. Cum autem ipsam pacem postulet, subjungit videlicet ut ope,id est auxilio et protectione misericordiæ Dei adjuti,quantum ad interiorem religionis devotionem pertinet, simus semper a peccatis liberi; quantum vero ad interiorem pacem,simus etiam ab omni perturbatione securi. Nam pax in qua non divinæ religioni,sed mundane cupiditati servitur,non est justorum,sed iniquorum,de qualibus Psalmista ait Quia zelavi in peccatoribus, pacem peccatorum videns (Psal. LXXII, 3). Sequitur quod et in ista et in omnibus fere orationibus ecclesiasticis in conclusione subjungi solet : 88. Per Dominum nostrum Jesum Christum Fitium, etc. (FULG., epist. 14, ad Ferrandum, n. 36). Quod utique certa ratione, ut sæpe dictum est, catholica concelebrat Ecclesia, propter illud utique sacramentum, quod mediator Dei et hominum factus est et homo Christus Jesus, sacerdos in æternum secundum ordinem Melchisedech,qui per proprium sanguinem semel introivit in sancta, non utique manufacta,sed in ipsum cœlum, ubi est in dextera Dei, et interpellat pro nobis. Per ipsum ergo hostiam laudis atque orationis offerimus,qui per ejus mortem reconciliati sumus, cum inimici essemus. Christus namque in forma Dei permanens unigenitus Deus, cui cum Patre hostias offerimus, formam servi accipiens,sacerdos factus est, per quem hostiam vivam, sanctam, Deo placentem offerre possimus. Nec tamen hostia a nobis offerri potuisset, si Christus pro nobis factus hostia non fuisset. Cum vere dicimus Filium tuum,et adjicimus: Qui tecum vivit et regnut Deus in unitate Spiritus sancti, illam utique unitatem commemoramus,quam naturaliter habet Pater et Filius et Spiritus sanctus. Ubi ostenditur quod idem ipse Christus pro nobis sacerdotali est functus officio,cui naturalis est unitas cum Patre et Spiritu sancto. Cum vero in unitate Spiritus sancti dicimus unam naturam Spiritus sancti cum Patre Filioque monstramus. Unitas autem naturæ, quid aliud quam Trinitatem esse unum Deum, et hoc unum ostendi et regnum? Ubi autem regni naturalis est unitas, una regnandi permanet et potestas. Vivit ergo et regnat Christus Dominus noster cum Patre in unitate Spiritus sancti per omnia sæcula sæculorum, sicut ipse in Apocalypsi loquitur, dicens: Ego sum primus et novissimus; et vivus fui, et mortuus; et ecce sum vivens in sæcula sæculorum (Apoc. 1, 17). Ipsi namque dicitur in Psalmo : Thronus tuus,Deus, in sæculum sæculi. Et iterum: Regnum tuum, regnum omnium sæculorum (Psal. CXLIV, 13). De quo e in Evangelio ad beatam Mariam angelus dicit: A nisi ille de quo dictum est Ecce Agnus Dei, ecce Et regni ejus non erit finis (Luc. 1, 33). B 89. Hac oratione expleta, commiscens sacerdos Dominicam oblationem, ut calix Domini totam plenitudinem contineat sacramenti.tanquam per ejusdem mysterii copulationem imprecatur Ecclesiæ pacem, dicens: Pax Domini sit semper vobiscum, cui tantum bonum Ecclesia imprecatur, respondens: Et cum spirita tuo. (AUG., serm. 227.) Quid est autem pax Domini, nisi pax Christi? Pax autem Christi finem temporis non habet, et ipsa est omnis piæ actionis intentionisque perfectio. Propter hanc pacem in eum credimus et speramus, et amore ipsius, quantum donat, accendimur: propter hanc denique omnem tribulationem fortiter toleramus, ut in ea feliciter sine tribulatione regnemus.Vera enim pax unitatem facit, quoniam qui adhæret Domino unus spiritus est. Imprecata igitur pace, incipiens a sacerdote, dat sibi mutuo omnis Ecclesia osculum pacis, ut, omnibus vera pace unitis, fiat in eis locus Dei, sicut dicitur in psalmo: Et factus est in pace locus ejus (Psal. LXXV 13). Et impleatur in Ecclesia quod alibi Psalmista dicens: Deus in loco sancto suo, Deus inhabitare facit unanimes in domo (Psal. LXVII, 47). (VIGIL.) Et hoc utique ex traditione apostolica servat Ecclesia,cui frequenter ab ejusdem apostolis dicitur: Salutate invicem in osculo sancto (Rom. XVI, 16), id est osculo vero, osculo pacifico, osculo columbino, non ficto et subdolo, quali usus est Joab ad occidendum Amasiam,quali Judas ad tradendum Salvatorem, quali utuntur hi qui loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus eorum. C Illi ergo osculo sancto salutant invicem qui non diligunt verbis nec lingua, sed opere et veritate. 90. Inter hæc omnia cantatur ab omnibus, et cantando oratur dicentibus: Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, etc. (Aug.) Nullus enim tollit peccata, qui tollit peccata mundi,cui nullum bonum hominis impossibile, nullum malum est insanabile. (VIGIL.) Quomodo autem apostolus Petrus ostendit,qui ait : Non corruptibilibus argento et auro redempti estis de vana vestra conversatione paternæ traditionis,sed pretioso sanguine quasi Agni incontaminati et immaculati Christi (I Petr. 1, 48). Et in Apocalypsi Joannes apostolus: Qui dilexit nos, inquit, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo (Apoc. 1, v), quando sanguinem suum dedit pro nobis in cruce, vel quando quisque nostrum in mysterio sacrosanctæ passionis illius baptismi aquis ablutus est, verum etiam tollit peccata mundi, lavatque nos a peccatis nostris quotidianis in sanguine suo, cum ejusdem beatæ passionis ad altare memoria replicatur. 91. Post hæc ergo sumpta eucharistia, id est bona gratia, gratia enim Dei pro omnibus gustavit mortem,et celebrata gratiarum actione,respondetur ab omnibus Amen. (Avg., serm. 272.) Hæc est enim clara vox sanguinis Christi, quam sanguis ipse exprimit ex ore fidelium eodem sanguine redempto rum. 92. Finitis vero omnibus, astanti et observanti populo absolutio datur, inclamante diacono ; Ite, missa est. Missa ergo nihil aliud intelligitur, quam dimissio, id est absolutio,quam celebratis omnibus tunc diaconus esse pronuntiat, cum populus a solemni observatione dimittitur. Unde et missam catechumenorum canones dicunt, quando post Evangelii lectionem incipiunt celebrari sacra mysteria, quibus nullum,nisi baptismi fonte regeneratum, interesse licet. Tunc enim, clamante diacono, iidem catechumeni mittebantur, id est dimittebantur foras. Missa ergo catechumenorum fiebat ante actionem sacramentorum missa fidelium fit post confectionem et participationem. eres, Domini est causa quam loquitur: digua certe, A gravitati fastidiosum, et meæ supplicationis sermoni quæ a melioribus suggereretur, et idonea quæ ad vestrum jam olim judicium examinanda perferretur; sed quoniam fortius clamare solent qui atrocius vapulant, et qui maxima cogente indigentia importunius postulant, miseratione potius quam indignatione digni habentur: sit et mihi minimo sub vestra pietate tutum ac liberum inter flagella vapulan tis Ecclesiæ tristius vociferari, de cladibus ejus ac miseriis conqueri, et a vobis paternæ opis auxilium deprecari. : B 2. Idcirco enim ad vos, o domini et Patres beatissimi, qui et dignitatis culmine, et fidei sinceritate, et Dei timore, et scientiæ probitate præcellitis, et Lugdunensi Ecclesiæ quidem familiarius obstricti estis, querelam hanc potissimum credidi deferendam ut quanto plures divini muneris largitate" præitis, tanto instantius et religiosius pro divinæ fidei et veritatis tuitione certetis; memores Spiritus sancti per Salomonem talibus, quales Christi estis gratia, prsclamantis: Erue eos qui ducuntur ad mortem, ct qui trahuntur ad interitum liberare necesse est (Prov. XXIV, 11). Si dixeris, vires non suppetunt, qui inspector est cordis ipse intelligit, et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini juxta opera sua. Præcessit enim in præfata nuper Ecclesia per prælatum ejus Amalarium error insanus et vanus, fidei et veritatis inimicus, religioni et saluti eontrarius, quem primum quidem, aggregata presbyterorum synodo, circumsedentibus omnibus, et velut præceptorem audientibus, viva voce conatus est serere, imo tota intentione et studio per C totum triduum proponendo, exponendo, exigendo, omnibus inculcavit et tradidit, quasi Novi Testamenti minister tabulis cordis carnalibus cuncta quæ asserebat, indelebiliter vellet imprimere. Deinde etiam magnum quemdam codicem quatuor voluminibus diffusum, a se compositum atque digestum, legendum transcribendumque tradidit,asserens eum Officialem nuncupari, tanquam de sacris officiis prudentissime et sufficientissime disputantem, qui tantis vesaniis et erroribus confertus est, ut quibuslibet etiam imperitis palam ridendus conspuen. dusque videatur. Protulit quoque Antiphonarium velut a se digestum atque correctum, cui talia ex suo sensu inseruit, ut pro ejus impudenti audacia frons legentis pudore ac rubore feriatur. Novissime D vero novum digessit volumen, et apud Lugdunum ornate indui, ac vittis sericeis distingui fecit: quod ad palatium ferens, vel principi, vel magistro consilii dicitur oblaturus. In quo vere tam inepto eloquio, tam absurdis sensibus, tam exquisitis et inauditis phantasiis involvitur, ut putes eum lymphatico more bacchari. Vocat hujus insulsissimæ garrulitatis librum, Embolim opusculorum suorum, et rectissime omnino; est enim multiplicium errorum ejus velut cameli gibbus procrescens ac redundans argumentum [al., augmentum]. 3. De singulis autem pauca proponere, et vestræ PATROL. CXIX. videtur incongruum, quern metuo rebus frivolis facere prolixiorem, ne in seriis ac necessariis onerosior videatur. Cerie libri ipsi fere ubique dispersi, fere omnibus noti sunt, neque ullatenus ambigo quin gravium ac prudentium virorum judicio severius reprehendantur, quam exiguitatis meæ aut comprehendi ingenio, aut exaggerari possit eloquio. Attamen, ne frustra opem sanitatis videar implorare, si dissimulo aut formido vulnus detegere, nonnulla vel breviter replicabo. Vos ut cœlestis cooperatores medici, sive antidoto fidei, sive scapello, aut cauterio sincerissimæ veritatis curate languida, resecate putrida, urite vitiosa, et saluti corporis Christi in commune prospicite. Absit, absit a vestræ gravitatis censura, ut in hujusmodi erroribus et ineptiis confutandis, aut persona respectu, aut adulationis fuco, aut humanæ offensionis seu discriminis metu cujusquam pii et fidelis animus retardetur. Cum res fidei, cum causa Ecclesiæ, cum negotium Christi agitur, sola fides, sola mater Ecclesia, solus amator veritatis, imo Veritas, Christus præ oculis habeatur. 4. Docet præceptor ipse Amalarius egregius, ita corpus Christi esse triforme et tripartitum, ut tria Christi corpora: primum quod ipse suscepit, secundum in nobis,qui super terram ambulamus; tertium in illis qui sepulti jacent. Asserit in mysterio sacrificii hac de causa tres debere fieri partes: unam calicis pro Christo, alteram in patena pro vivis, tertiam in altari pro mortuis. Dicit panem illum esse carnem Christi, sanguinem animam, ut sit totus Christus. Hæsitandum dicit, utrum corpus Christi de altari sumptum, in corpore nostro maneat usque in diem sepulturæ, an recipiatur invisibiliter in cœlum, an quando venam incidimus, cum sanguine profluat, an cum cæteris quæ in os intrant, in seccssum labatur. Epistola ejus est in suo Officiali libro, ad juvenem nescio quem episcopum scripta, quæ hoc continet: Ubi etiam de sputis et flegmatibus spurcissime disputat, et cum sit tam sordide mentis putidæque doctrinæ, se spiritalem jactat, qui omnia dijudicet,et alios carnales et animales vocat. Calicem Domini vocat sepulcrum, presbyterum Joseph ab Arimathia, archidiaconum Nicodemum tanquam sepultores Christi; diaconos retro acclines apostolos, se in passione Domini velut contrahentes et occultare volentes; subdiaconos ad faciem erectos, mulieres libere astantes.Aliam partem mysticæ orationis, qua corpus Domini consecratur, Christo tribuit oranti in monte Oliveti; aliam in cruce pendenti, et post nescio quas fatuas divisiones, aliam morienti. Cum vero presbyter inclinatur, hoc esse : Et inclinato capite tradidit spiritum (Joan. xix, 30). 5. In anno legitima jejunia ad quatuor humores refert, quibus corpus vegetatur humanum, et pro his fieri asserit in eisdem jejuniis. Duas lectiones quarta feria ad missam legi, propter duo sidera ipso die condita, ut paganis ejus verbis utar, Phœbum et 3 sororem ejus Phoebam. Nam et sancjum David sem- A tiam sequitur, ac velut cœleste oraculum sequendam per in Domino fortem et bellicosum, morte ethnico arsisse dicit in Marte, quem dæmonem esse pessimum inventorem [al., incentorem] tumultuum atque bellorum proclamat etiam poeta gentilis dicens : Sævit toto Mars impius orbe. In Evangelio majoris Litaniæ, per panem intelligit fruges terra; in pisce genita ex aquis; in ovo animalia quæ ex utroque sexu gignuntur in terris; talemque phantasiam sensus sui evangelico præferens sensui, asserit pro talium rerum conservatione tunc a fidelibus celebrari litanias. Nam et messes tunc in profectum sunt, inquit,et pisces tunc veniunt,et pulli campos tundunt. Addit insuper et quasdam significationes monstruosas, et instar antipodarum capite deorsum, pedibus sursum versis, ita ut in his præcedat res ipsa, et sequatur figura; cum e contrario umbræ legis, juxta Apostolum, res designent futurorum bonorum. Cum ab altari sumitur Evangelium, ipsum altare significat Jerusalem, unde Evangelium processit. Locus altaris locum illum significat, ubi Jacob dormiens angelos vidit. Romanus pontifex, cum sabbato ante Palmas eleemosynam dat, mulierem significat quæ Dominum unxit. B C 6. Jam de sacerdotum et ministrorum sacris vestibus, de vasis divini ministerii, de cantorum tabu. lis, de signis æreis, de ipsis etiam indumentorum et calceamentorum fimbriis, coloribus et speciebus, de officiis quoque sacris, et psalmorum distributionibus, quam inepta et fatua et omni risu digna contingit, quasi ei soli licuerit post legem et prophetas, post Evangelia et apostolos, res typicas et mysticas in Ecclesia statuere, ita ut mysteriorum ejus prævaricator habeatur, qui usu et consuetudine simplici aliud quid celebrare præsumpserit. Dicit se in talium phantasiarum adinventionibus sancti Augustini auctoritatem sequi,eo quod obscura quæque et ambigua tandiu ille tractari jubeat atque versari,donec ad dilectionem Dei vel proximi intelligentia perducatur : in quibus duobus mandatis tota lex pendet et prophetæ. Nec considerat, nimia novitatum cupiditate cæcatus, hæc illum de sacrarum Scripturarum indagandis sensibus tradidisse: nempe libri in quibus hæc loquitur, de Doctrina Christiana titulantur, de sola in his Scripturæ sacræ intelligentia regulæ traduntur, multa ibi de rebus, multa de signis disseruntur; et tamen de hujusmodi significationibus quas D iste perquirit, nihil penitus dicitur, imo in libris ad Januarium,omnem ecclesiasticarum observationum varietatem triplici genere distinguit, universas videlicet aut ex Scripturæ saera auctoritate, aut ex generali Ecclesiæ traditione, aut ex diversorum locorum multiformi consuetudine eas asserens propagatas et primas quidem ostendit numero esse paucissimas, sed observatione facillimas, significatione præstantissimas; secundas quoque pari religione asserit venerandas; in tertiis vero nullam omnino significationem, nullum requirens mysterium, sincerissimam atque gravissimam B. Ambrosii senten proponit, quam eidem respondit de talibus consulen- |